Η επαρχία Δωρίδας ήταν επαρχία της Στερεάς Ελλάδας, στον νομό Φωκίδας.

Η επαρχία Δωρίδας

Αποτελούσε, μέχρι την εφαρμογή του σχεδίου Ιωάννης Καποδίστριας, την δυτική από τις δύο επαρχίες του νομού Φωκίδας (η άλλη ήταν η Παρνασσίδα), με πρωτεύουσα το Λιδωρίκι. Παρ' όλο που δεν αποτελεί πλέον διοικητική μονάδα, η Δωρίδα συνεχίζει να οριοθετείται σαν μια ιστορική περιοχή του νομού η οποία περιλαμβάνει τους δήμους Βαρδουσίων, Ευπαλίου, Λιδωρικίου και Τολοφώνος. Έχει πληθυσμό 16.021 κατοίκους και έκταση 999 χμ².

Γεωγραφία

Επεξεργασία

Συνορεύει βόρεια με τον νομό Φθιώτιδας, ανατολικά με την Παρνασσίδα, δυτικά με τον νομό Αιτωλοακαρνανίας και νότια βρέχεται από τον Κορινθιακό κόλπο.

Είναι ορεινή περιοχή με την Γκιώνα να απλώνεται στην ανατολική πλευρά της, τα Βαρδούσια κεντρικά και βόρεια και το Τρίκορφο στη δυτική Δωρίδα. Στο κέντρο της Δωρίδας υπάρχει η τεχνητή λίμνη του Μόρνου από την οποία υδροδοτείται και η Αθήνα και η οποία συγκεντρώνει τα νερά του Μόρνου ποταμού ο οποίος στην αρχαιότητα ονομαζόταν Δάφνος.

Μεγάλο μέρος των κατοίκων παραδοσιακά ασχολούνταν με την κτηνοτροφία, και παλαιότερα (έως και τον 19ο αιώνα) μετακινούνταν εποχιακά για να ξεχειμωνιάζουν τα κοπάδια τους. Η έντονη εσωτερική και εξωτερική μετανάστευση όμως έχει πλήξει την περιοχή εδώ και δεκαετίες.

Ιστορία της επαρχίας

Επεξεργασία

Η επαρχία Δωρίδας δεν πρέπει να συγχέεται με την αρχαία Δωρίδα. Η πρώτη, κατά την αρχαιότητα, αποτελούσε τμήμα της Οζολίας Λοκρίδας (το νότιο τμήμα της) και της Αιτωλίας (το βόρειο). Είναι άγνωστο ακόμα πως της δόθηκε το όνομα αυτό, το οποίο έπαψε να χρησιμοποιείται για την περιοχή της αρχαίας Δωρίδας. Τον καιρό της Τουρκοκρατίας και αργότερα της γερμανικής κατοχής η Δωρίδα, λόγω του δυσπρόσιτου εδάφους της, υπήρξε ασφαλές καταφύγιο και ορμητήριο για κάθε απελευθερωτική κίνηση.

Κατά την τουρκοκρατία οι Τούρκοι κατέλαβαν το Μαλανδρίνο και το Λιδωρίκι. Τα υπόλοιπα χωριά της Δωρίδας ήταν ελεύθερα, χωρίς Οθωμανική διοικητική ή στρατιωτική παρουσία, και οι ελεύθεροι κάτοικοι της Δωρίδας αποκαλούσαν χλευαστικά «τουρκομάμουρα» και «βαλαχάδες» τους κατοίκους το δύο κατακτημένων χωριών. Στην Δωρίδα έδρασε και κυριάρχησε και ο περίφημος οπλαρχηγός Αστραπόγιαννος, ο οποίος καταγόταν από την γειτονική Παρνασσίδα. Πολλοί από τους γνωστούς ήρωες της Ελληνικής Επανάστασης του 1821, μεταξύ των οποίων ο Μακρυγιάννης, ο Πανουργιάς, ο Δήμος Σκαλτσάς ή Σκαλτσοδήμος, ο Τριαντάφυλλος Αποκουρίτης, ο Κωνσταντής Καλύβας καθώς και η λαϊκή ηρωίδα Μαρία Πενταγιώτισσα, κατάγονταν από την Δωρίδα.

Οι Έλληνες και οι Τούρκοι που συνυπήρχαν στα δύο χωριά, είχαν πολλές ομοιότητες στην κουλτούρα, συμμετείχαν από κοινού σε διάφορες εκδηλώσεις και πανηγύρια ενώ η μόνη φανερή διαφορά ήταν οι θρησκευτικές τους εκδηλώσεις.

Κατά την επανάσταση του 1821 ο Δήμος Σκαλτσάς, με τον Θεόδωρο Χαλβατζή και τους υπόλοιπους άνδρες του, κατάφερε να αναγκάσει τους Τούρκους να του παραδώσουν το Λιδωρίκι και το Μαλανδρίνο. Στην περιοχή έγινε και η μάχη των Πέντε Ορίων, με αρνητική έκβαση για τους Έλληνες αγωνιστές.

Μετά την Έξοδο του Μεσολογγίου το 1826, ολόκληρη η Ρούμελη πέφτει στα χέρια των Τούρκων, οι οποίοι χτυπούν τη Δωρίδα και κάνουν επιδρομές σε πολλά χωριά. Οι Έλληνες των χωριών, λιγότεροι και με λιγότερο εξοπλισμό αμύνονταν ακόμα και πετώντας πέτρες. Το 1829 η οι Τούρκοι εγκατέλειψαν οριστικά την Δωρίδα.

Κατά την γερμανική κατοχή η Δωρίδα γνώρισε την βαρβαρότητα των Γερμανών με το κάψιμο πολλών χωριών της μεταξύ των οποίων και της πρωτεύουσάς της, του Λιδωρικίου.

Τα χωριά της Δωρίδας κατά ορεινά συγκροτήματα

Επεξεργασία

Χωριά ριζωμένα στα παρακλάδια της Γκιώνας, ο πληθυσμός που αναφέρεται είναι κατά την απογραφή του 1981[1]

Σημερινή ονομασία Πληθυσμός Παλιά ονομασία
Λιδωρίκι 790
Άγιοι Πάντες 275 Βίδαβη
Αμυγδαλιά 692 Πλέσσα
Ερατεινή 692
Καρούτες 111 Καρούτανι
Λευκαδίτι 192
Μαλανδρίνο 343
Πάνορμος 189 Λεμονιά
Πεντάπολη 575
Συκιά 178
Σώταινα 55

Χωριά στα αντερείσματα των Βαρδουσίων[1]

Σημερινή ονομασία Πληθυσμός Παλιά ονομασία
Αλεποχώρι 126
Αρτοτίνα 326
Δάφνος 141 Βοστίνιτσα
Διακόπι 282 Γρανίτσα
Διχώρι 109 Κωστάριτσα
Ζοριάνος 169
Κάλλιο 104 Βελούχοβο
Κερασιά 85 Σουρούστι
Κόκκινος 111 Λούτσοβος
Κονιακό 144
Κουπάκι 93
Κριάτσι 42
Κροκύλιο 225 Παλαιοκάτουνο
Πενταγιοί 182
Περιβόλι 69 Αγλαβίστα
Τρίστενο 72 Δρεστενά
Υψηλό χωριό 73 Νούτσομβρος

Χωριά γύρω από το Τρίκορφο[1]

Σημερινή ονομασία Πληθυσμός Παλιά ονομασία
Άβορος 143
Βράϊλα 120
Γλυφάδα 391
Δροσάτο 184 Καρδάρα
Δωρικό 98 Σεβεδίκος
Ελαία 325 Βελενίκος
Ευπάλιο 882 Σουλές
Καλλιθέα 391 Ξυλογαϊδάρα
Κάμπος 229
Καστράκι 455 Ομέρ Εφέντη
Κλήμα Ευπαλίου 333
Μακρινή 155 Μακρύσι ή Μάκρες
Μαλάματα 520
Μανάγουλη 683
Μαραθιάς 382
Μηλέα 151
Μοναστηράκι 509 Νέα Κώμη
Παλαιοξάρι 240
Περιθιώτισσα 51
Ποτιδάνεια 356 Άνω Παλαιοξάρι
Πύργος 28 Καρούτια
Σεργούλα 330
Στίλια 149
Τείχιο 258 Λυκοχώρι
Τολοφώνα 635 Βιτρινίτσα
Τριζόνια 249
Τρίκορφο 315 Βλαχοκάτουνο
Φιλοθέη 292 Γκουμαίοι

Παραπομπές

Επεξεργασία
  1. 1,0 1,1 1,2 Λαογραφικά Δωρίδας, Γ. Ηλιόπουλος, Δωρική αδελφότης, Αθήνα, 1987, σελ.12-13

Εξωτερικοί Σύνδεσμοι

Επεξεργασία

Δείτε επίσης

Επεξεργασία