Επιστήμες μηχανικών

Επιστήμες μηχανικών (αγγλ.: engineering) ονομάζονται οι εφαρμοσμένες επιστήμες που ασχολούνται με τη μελέτη, σχεδίαση, έρευνα, ανάπτυξη, υλοποίηση/εφαρμογή, κατασκευή, παραγωγή, συντήρηση και βελτίωση δομών, υποδομών, εγκαταστάσεων, συστημάτων, μηχανών, συσκευών, υλικών και διαδικασιών, η κάθε μία στο δικό της γνωστικό αντικείμενο. Ο ευρύς τομέας αναφέρεται στην πρακτική εφαρμογή επιστημονικών γνώσεων και μεθόδων, κυρίως από τις θετικές επιστήμες, με στόχο την επίλυση τεχνολογικών, οικονομικών, κοινωνικών και άλλων προβλημάτων στις ανθρώπινες κοινωνίες. Οι μηχανικοί υπ' αυτή την έννοια εκμεταλλεύονται την κρίση και τη φαντασία για να αξιοποιήσουν αποτελέσματα από την επιστήμη, την τεχνολογία, τα μαθηματικά και την πρακτική εμπειρία. Στόχος είναι ο σχεδιασμός, η παραγωγή και η λειτουργία χρήσιμων και αξιόπιστων αντικειμένων, κατασκευών και διαδικασιών. Μεταξύ των διαφόρων επιστημονικών κλάδων που περιλαμβάνονται στις επιστήμες μηχανικών εμφανίζεται σημαντική επικάλυψη.

Μηχανοτεχνία ορίζεται η δραστηριότητα που πραγματεύεται την εφαρμογή της τεχνικής, επιστημονικής και μαθηματικής γνώσης με σκοπό την αξιοποίηση των νόμων της φύσης και των φυσικών πόρων για το σχεδιασμό και την επεξεργασία υλικών, δομών, μηχανισμών, διατάξεων, εγκαταστάσεων, συστημάτων και διεργασιών και την ασφαλή πραγμάτωση ενός επιθυμητού αντικειμενικού στόχου.

Επισκόπηση

Ο κρίσιμος στόχος του μηχανικού είναι να προσδιορίζει, να κατανοεί και να επιλύει τα προβλήματα μίας μελέτης προκειμένου να παραχθεί ένα επιτυχές αποτέλεσμα. Δεν είναι συνήθως αρκετό να κατασκευαστεί ένα τεχνικά επιτυχές προϊόν, πρέπει επίσης να καλύψει περαιτέρω απαιτήσεις. Οι περιορισμοί μπορεί να συμπεριλαμβάνουν διαθέσιμους πόρους, φυσικούς ή τεχνικούς περιορισμούς, ευελιξία για μελλοντικές τροποποιήσεις και προσθήκες, και άλλους παράγοντες, όπως απαιτήσεις κόστους, εμπορευσιμότητα, παραγωγικότητα και χρησιμότητα. Με την κατανόηση των περιορισμών που θέτει ο τελικός στόχος, οι μηχανικοί παράγουν προδιαγραφές για τα όρια μέσα στα οποία ένα εκτελέσιμο σχέδιο ή σύστημα μπορεί να παραχθεί και χρησιμοποιηθεί.

Ακαδημαϊκοί κλάδοι

Οι παραδοσιακές ακαδημαϊκές και επαγγελματικές ειδικότητες των μηχανικών είναι:

• του Πολιτικού Μηχανικού
• του Αρχιτέκτονα Μηχανικού
• του Μηχανολόγου Μηχανικού
• του Χημικού Μηχανικού
• του Ηλεκτρολόγου Μηχανικού
• του Αγρονόμου-Τοπογράφου Μηχανικού
• του Ναυπηγού Μηχανολόγου μηχανικού

Στον τομέα ανιχνεύονται επίσης οι στενότερες και πιο πρόσφατες ειδικότητες:

• του Ηλεκτρονικού Μηχανικού
• του Μεταλλειολόγου και Μεταλλουργού Μηχανικού
• του Μηχανικού Πολεοδομίας, Χωροταξίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης
• του Μηχανικού Αυτοματισμών
• του Μηχανικού Περιβάλλοντος
• του Μηχανικού Παραγωγής και Διοίκησης
• του Ακουστικού Μηχανικού
• του Μηχανικού Υλικών
• του Μηχανικού Σχεδίασης Προϊόντων και Συστημάτων

Η ειδικότητα του αρχιτέκτονα μηχανικού συνθέτει στοιχεία της επιστήμης πολιτικού μηχανικού με στοιχεία των εικαστικών τεχνών, απομακρυνόμενη έτσι από το σύνηθες υπόβαθρο των θετικών επιστημών. Ορισμένοι έχουν εισηγηθεί τη συμπερίληψη της μηχανικής λογισμικού και της μηχανικής υπολογιστών ως ανεξάρτητων τομέων στις επιστήμες μηχανικών, αλλά προς το παρόν αυτοί αντιμετωπίζονται συνήθως ως κλάδοι της πληροφορικής. Η μηχανική υπολογιστών, ωστόσο, αποτελεί αντικείμενο μελέτης και των ηλεκτρονικών μηχανικών, στον βαθμό που το υλικό των υπολογιστών είναι ηλεκτρονικής φύσης. Τέλος, μηχανολόγοι, ηλεκτρολόγοι και ηλεκτρονικοί μηχανικοί με κατάλληλη ειδίκευση (π.χ. σε επίπεδο μεταπτυχιακών σπουδών) μπορούν να απασχοληθούν ερευνητικά και επαγγελματικά στον χώρο της βιοϊατρικής τεχνολογίας, χωρίς να υφίσταται ως ανεξάρτητος γνωστικός κλάδος. Στις αγγλοσαξονικές και τις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες η ειδικότητα του πολεοδόμου θεωρείται διακριτή από αυτή του μηχανικού. Για παράδειγμα η Αμερικανική Ένωση (Πολεοδομικού) Σχεδιασμού κάνει ρητή αναφορά στην "τέχνη και επιστήμη του σχεδιασμού". Αντιθέτως στην Ελλάδα, την Ινδία και πολλές χώρες της Ασίας η συγκεκριμένη ειδικότητα αντιμετωπίζεται ως τμήμα του ευρύτερου πεδίου της μηχανικής.

Εκπαίδευση και επαγγελματικά ζητήματα

Ελλάδα

Η ακαδημαϊκή εκπαίδευση και κατάρτιση επιστημόνων μηχανικών παρέχεται από τις Σχολές Μηχανικών των Πολυτεχνείων και από τα Τμήματα Μηχανικών των Πανεπιστημίων, όπου ακολουθείται το ευρωπαϊκό / ηπειρωτικό σύστημα σπουδών ενιαίας και αδιάσπαστης πενταετούς φοίτησης. Ο απονεμόμενος τίτλος σπουδών ονομάζεται δίπλωμα μηχανικού και παρέχει επιστημονική εκπαίδευση πάνω στο αντικείμενο με δυνατότητα επιστημονικής έρευνας. Το δίπλωμα μηχανικού αναγνωρίζεται ως ενιαίος και αδιάσπαστος τίτλος σπουδών μεταπτυχιακού επιπέδου (Integrated Master in Engineering) του Ευρωπαϊκού Χώρου Ανώτατης Εκπαίδευσης.

Η ακαδημαϊκή εκπαίδευση και κατάρτιση μηχανικών εφαρμογών παρέχεται από τα Τμήματα Μηχανικών ΤΕ των ΤΕΙ, όπου ακολουθείται το ευρωπαϊκό / αγγλοσαξονικό σύστημα σπουδών τετραετούς φοίτησης. Ο απονεμόμενος τίτλος σπουδών ονομάζεται πτυχίο μηχανικού τεχνολογικής εκπαίδευσης, το οποίο εστιάζει στην κατάρτιση μηχανικών που θα εργαστούν όχι ως ερευνητές αλλά ως εξειδικευμένοι εργαζόμενοι. Το πτυχίο μηχανικού τεχνολογικής εκπαίδευσης αναγνωρίζεται ως βασικός τίτλος σπουδών του Ευρωπαϊκού Χώρου Ανώτατης Εκπαίδευσης (Bachelor in Engineering). Λειτουργούν ακόμα προγράμματα μεταπτυχιακών σπουδών, τα οποία οδηγούν στη λήψη Μεταπτυχιακού Διπλώματος Ειδίκευσης ή/και απευθείας Διδακτορικού Διπλώματος.

Σε ορισμένα ΑΕΙ είναι ενταγμένα και κάποια τμήματα που δεν εμπίπτουν τυπικά στην επιστήμη μηχανικών, αλλά είναι προσανατολισμένα στην εφαρμοσμένη επιστήμη και τεχνολογία ή διαθέτουν χαρακτηριστικά του ευρύτερου τομέα. Π.χ. τμήματα πληροφορικής με τίτλο «Μηχανικών Πληροφορικής» ή «Μηχανικών Ηλεκτρονικών Υπολογιστών και Πληροφορικής» (στη δεύτερη περίπτωση το τμήμα εστιάζει στην τομή της πληροφορικής και της ηλεκτρονικής μηχανικής), τμήματα επιστήμης υλικών με τίτλο «Μηχανικών Επιστήμης Υλικών» κλπ.

Σύμφωνα με τη νομοθεσία, η επαγγελματική δραστηριότητα των διπλωματούχων μηχανικών υπάγεται στις ρυθμίσεις του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδος (ΤΕΕ). Για τους πτυχιούχους μηχανικούς τεχνολογικής εκπαίδευσης, ορισμένες από τις ανάλογες αρμοδιότητες υπάγονται στην Επιστημονική Ένωση Τεχνολογικής Εκπαίδευσης Μηχανικών (ΕΕΤΕΜ), η οποία όμως δεν συνιστά επαγγελματικό επιμελητήριο.