Ζωγράφου
Συντεταγμένες: 37°58′34.4″N 23°45′49.6″E / 37.976222°N 23.763778°E
Η περιοχή του Ζωγράφου, έκτασης 8.517 στρεμμάτων και με πληθυσμό 69.874 κατοίκους (απογραφή 2021), είναι ένας δήμος στον κεντρικό τομέα της Αθήνας . Βρίσκεται 4 χλμ. ανατολικά του κέντρου της Αθήνας. Το υψόμετρο του Δήμου Ζωγράφου αρχίζει από τα 130μ. και τελειώνει στα 220μ. Ο δήμος συνορεύει βόρεια με τους δήμους Παπάγου-Χολαργού (Παπάγου) και Αθηναίων (Αμπελόκηποι), νότια με το δήμο Καισαριανής και Αθηναίων (Ιλίσια) και δυτικά πάλι με το δήμο Αθηναίων (Γουδή), ενώ ανατολικά βρίσκεται το βουνό Υμηττός.
| Ζωγράφου | |
|---|---|
 | |
  Ζωγράφου | |
| Χώρα | Ελλάδα[1] |
| Διοικητική υπαγωγή | Δήμος Ζωγράφου |
| Έκταση | 8,517 km²[2] |
| Υψόμετρο | 130 μέτρα |
| Πληθυσμός | 69.874 (2021) |
| Ταχ. κωδ. | 157 xx |
| Τηλ. κωδ. | 210 |
| Ιστότοπος | Επίσημος ιστότοπος |
 Σχετικά πολυμέσα | |
Η περιοχή παλιά ήταν δασικό και καλλιεργήσιμο έδαφος με πλούσια βλάστηση, καλλιέργειες, δάσος και αλσύλλια, ενώ στα μέσα του 20ού αιώνα, με την πολεοδόμηση της Αθήνας αναπτύχθηκε. Σήμερα, υπάγεται στο γενικότερο πολεοδομικό συγκρότημα των Αθηνών και εντάσσεται γεωγραφικά στον Κεντρικό Τομέα Αθηνών της πρωτεύουσας. Λόγω της εγγύτητάς του με το κέντρο παρουσιάζει παρόμοια χαρακτηριστικά δόμησης. Παρόλα αυτά, είναι περιοχή πλούσια σε πράσινο, το οποίο συγκεντρώνεται κυρίως στους πρόποδες του Υμηττού. Τα δάση της περιοχής, κυρίως με πεύκα, βρίσκονται στη νότια, νοτιοανατολική και ανατολική πλευρά του δήμου. Τις τελευταίες δεκαετίες, ο δήμος έχει αποκτήσει ιδιαίτερη αξία και έχει αναβαθμιστεί λόγω της ανοικοδόμησης σε αυτόν της Πανεπιστημιούπολης και της Πολυτεχνειούπολης.
Ιστορία
ΕπεξεργασίαΗ ιστορία της περιοχής Ζωγράφου ξεκινάει από την αρχαιότητα, όπου βρισκόταν ο δήμος Ποταμού. Το 1832, ξεκίνησε η κατοίκηση της περιοχής με την απελευθέρωση της Αθήνας από τους Τούρκους. Εκείνη την εποχή ο ηγούμενος της Ι.Μονής Πετράκη, ο Χαντζηπαρθένης Πετράκης αγόρασε από τον πασά των Αθηνών χιλιάδες στρέμματα γης στη σημερινή περιοχή του Ζωγράφου, καθώς και στην υπόλοιπη Αθήνα. Εν συνεχεία η περιουσία πήγε στους κληρονόμους του. Αυτοί το 1928 διένειμαν μεταξύ τους την μείζονα περιοχή Ζωγράφου σε οικόπεδα. Περίπου 600 στρέμματα γης στο σημερινό Τέρμα του Νέου Ζωγράφου έμειναν αδιανέμητα. Τα απομεινάρια του κελιού του Χαντζηπαρθένη Πετράκη βρίσκονται σήμερα στον χώρο μεταξύ των οδών Γεωργίου Ζωγράφου, Πλαστήρα, Ιοκάστης, Παξών και Γρ. Αυξεντίου.
Το 1902, ο Ιωάννης Ζωγράφος, βουλευτής στο κόμμα του Θεόδωρου Δηλιγιάννη, αγόρασε μια μεγάλη έκταση από τη χήρα Βουρνάζου και στη συνέχεια τη ρυμοτόμησε σε οικόπεδα, τα οποία πουλούσε με δόσεις 112 δρχ. το μήνα. Ο Ιωάννης Ζωγράφος κράτησε μόνο ένα τμήμα στο σημείο συνάντησης των σημερινών λεωφόρων Αλ. Παπάγου και Γ. Ζωγράφου. Τα πρώτα σπίτια άρχισαν να κτίζονται στα κτήματα του «Ζωγράφου» το 1919. Δέκα χρόνια μετά, αριθμούσαν 100. Από εκείνους τους πρώτους οικιστές φτιάχτηκε και ο πρώτος ξύλινος ναΐσκος προς τιμή του Αγίου Θεράποντα, που σήμερα είναι ο επιβλητικότερος στη περιοχή. Εκτός των Ζωγραφαίων, υπήρχαν κι άλλοι μεγάλοι κτηματίες της περιοχής (όπως Πετράκηδες, Σταματοπουλαίοι, Αργυροπουλαίοι κ.ά.), που είχαν αγοράσει ένα από τα καλύτερα κομμάτια της Αθήνας, με ωραίο κλίμα και πολύ κοντά στην Αθήνα. Η νότια πλευρά του Ζωγράφου ήταν το άλλοτε ρέμα του Χουσεΐν μπέη, στη βόρεια πλευρά του οποίου είχε κτισθεί το θεραπευτήριο του Συγγρού. Αυτό το ρέμα καλύφθηκε στις αρχές του 1960 επί Βασιλέως Παύλου.
Οι σημερινές περιοχές: Άνω Ιλίσια, Γουδή και Ζωγράφου ονομαζόντουσαν παλιά «Κουπόνια» ή «Καπούνια». Κατά ορισμένους θεωρήθηκε ότι η ονομασία της περιοχής με το τοπωνύμιο Κουπόνια ή Καπόνια πρέπει να έγινε με τη μοιρασιά των κτημάτων του Υμηττού (ανατολικά και δυτικά από τους Τούρκους το έτος 1793), όπου κάθε Οθωμανός έπαιρνε από 6 λαχίδια (κουπόνια αλλιώς). Αυτή όμως η εκδοχή της ονομασίας δεν ευσταθεί από τα ιστορικά στοιχεία, σύμφωνα με τα οποία, η έκταση του σημερινού Νέου Ζωγράφου ανήκε εξ ολοκλήρου στον πασά των Αθηνών. Πιθανότερο είναι, την αρχική ονομασία που ήταν Καμπούνια, την έδωσαν προφανώς στην περιοχή οι ναυτικοί από τα νησιά του Αργοσαρωνικού, επειδή η μορφολογία του εδάφους τους θύμιζε τη φουρτουνιασμένη θάλασσα, όταν το καμπούνι του πλοίου τους ανεβοκατέβαινε στα κύματα. Η περιοχή ανήκε διοικητικά στον Δήμο Αθηναίων, του οποίου πρώτος Δήμαρχος ήταν ο Ανάργυρος Πετράκης, κληρονόμος του μοναχού Χαντζηπαρθένη Πετράκη, αρχικού ιδιοκτήτη της περιοχής.
Το 1929, η περιοχή Ζωγράφου έγινε κοινότητα με πρώτο πρόεδρο τον γιο του Ιωάννη Ζωγράφου, τον Σωτήριο Ζωγράφο. Το 1930, ο πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος θεμελιώνει το 1ο Δημοτικό σχολείο (το Ζωγράφειο), στην ίδια θέση που βρίσκονται σήμερα τα Δημοτικά σχολεία απέναντι από τον Ναό του Αγ. Θεράποντα. Μια από τις αίθουσες του σχολείου ήταν και τα γραφεία της νεοσύστατης κοινότητας Ζωγράφου.
Σταδιακά, η κοινότητα Ζωγράφου μεγαλώνει και στα όρια της κοινότητας, εκτός από τις περιοχές Ζωγράφου και Γουδή, συμπεριλαμβάνονται τα Κουπόνια και η περιοχή του φυτωρίου του Υπουργείου Γεωργίας τα σημερινά "Άνω Ιλίσια". Πολλές καλαίσθητες βίλες που σώζονται ακόμα και σήμερα αρχίζουν να κτίζονται. Η βίλα του Κώστα Ζωγράφου, η βίλα Βοναπάρτη που στεγάζει το Συμβουλευτικό Κέντρο Οικογενειών του Δήμου, η βίλα Βουτυρά, σήμερα Πνευματικό Κέντρο. Επίσης η οικία Γεωργίου Γουναρόπουλου, σήμερα Μουσείο και Πινακοθήκη. Την ίδια εποχή ιδρύθηκε ο πρώτος ποδοσφαιρικός σύλλογος, με την επωνυμία "Ένωση Ζωγράφου". Το γήπεδό του, βρισκόταν μεταξύ των σημερινών οδών Ξηρογιάννη, Αλ. Παπάγου, Γ. Παπανδρέου και Δαβάκη Πίνδου. Στα Κουπόνια εγκαταστάθηκε και το πρώτο αστυνομικό τμήμα. Άρχισε να λειτουργεί ο πρώτος υπαίθριος κινηματογράφος "ΠΑΥΣΙΛΥΠΟΝ", στη θέση της σημερινής πλατείας Δ. Αλεξανδρή (Γαρδένια).
Το 1945, η κληρονόμος Πετράκη, Σοφία Κορομηλά αφήνει στην Ι. Μονή Καλογραιών Καλαμάτας όλη την περιουσία της επειδή την γηροκόμησαν οι μοναχές. Ανάμεσα στην περιουσία που άφησε βρίσκονται και πολλά στρέμματα γης στο τέρμα του Νέου Ζωγράφου. Η Ι. Μονή δώρισε την ακίνητη αυτή περιουσία στην Ι. Αρχιεπισκοπή Αθηνών το 2005 υπό τον όρο να κτιστεί εκεί ο τρισυπόστατος Ιερός Ναός των "Αγίων Ραφαήλ, Νικολάου, Ειρήνης, Βαρβάρας και Παρασκευής" από τον σύλλογο ανέγερσης του εν λόγω Ι. Ναού και ανάπλασης της γύρω περιοχής Ζωγράφου.
Το 1947, η κοινότητα Ζωγράφου ανακηρύχθηκε Δήμος, στον οποίο περιλαμβάνονταν οι συνοικίες Γουδή και Ιλίσια (πρώην Κουπόνια ή Καπόνια), παρά την κοίτη του ποταμού Ιλισού που ξεκίναγε από την Αγία Ελεούσα, στη σημερινή συνοικία της Πανεπιστημιούπολης.
Το 1965, παραχωρούνται από το Ελληνικό Δημόσιο 1100 περίπου στρέμματα δασικής έκτασης στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Αυτό το γεγονός είναι σημαντικό καθότι σταματά κάθε δυνατότητα επέκτασης των ιδιοκτησιών προς το δάσος του Υμηττού, αφού η τελευταία ιδιοκτησία είναι αυτή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Η τελευταία σειρά ιδιοκτησιών, πριν το πανεπιστήμιο Αθηνών, που βρίσκονται στην κορυφή λόφου, από το 2003 αποτελούν τη συνοικία "ΠΑΝΟΡΑΜΑ ΖΩΓΡΑΦΟΥ".
Το 1967 διορίστηκε δήμαρχος ο αξιωματικός Χωροφυλακής Χαράλαμπος Μπαχτής, με αναπληρωτή τον Κωνσταντίνο Δαιμονάκο.[3] Απεβίωσε και κηδεύτηκε στις 11 Ιανουαρίου 1999.[4]
Το 1975, εξελέγη Δήμαρχος Ζωγράφου ο Δημήτρης Μπέης. Στις επόμενες Δημοτικές Εκλογές, που γίνανε το 1978, ο Μπέης έθεσε υποψηφιότητα για Δήμαρχος Αθηναίων και Δήμαρχος Ζωγράφου εξελέγη η Φωτεινή Σακελλαρίδου-Καμπυλαυκά. Αυτή ήταν η 1η γυναίκα Δήμαρχος στον συγκεκριμένο Δήμο και παρέμεινε στο αξίωμα αυτό για 20 ολόκληρα χρόνια. Στις Δημοτικές Εκλογές του 1998, έθεσε για τελευταία φορά υποψηφιότητα, καθώς ηττήθηκε από τον Ιωάννη Καζάκο. Ο Καζάκος ανέλαβε καθήκοντα για 1η φορά την Πρωτοχρονιά του 1999 και εξελέγη άλλες 2 φορές. Στις Δημοτικές Εκλογές του 2010, ηττήθηκε από τον Κωνσταντίνο Καλλίρη, ο οποίος ήταν υποψήφιος και στις επόμενες δημοτικές εκλογές. Ο Καλλίρης ήταν ιατρός-πνευμονολόγος και πέθανε από ανακοπή καρδιάς τον Απρίλιο του 2018.[5]
Το 2014, στο 2ο γύρο αναμετρήθηκαν η Τίνα Καφατσάκη-Βλάχου και ο Παναγιώτης Αγγελόπουλος και εξελέγη η πρώτη. Στις Δημοτικές Εκλογές του 2019, η Τίνα Καφατσάκη-Βλάχου ηττήθηκε με τη σειρά της και νέος Δήμαρχος εξελέγη ο Βασίλειος Θώδας. Στις Δημοτικές Εκλογές του 2023 επανεξελέχθη η Τίνα Καφατσάκη - Βλάχου.
Στο δήμο Ζωγράφου προβλέπεται μέχρι το 2029 να έχει ολοκληρωθεί ο ομώνυμος σταθμός από τον οποίο θα περνά η νέα γραμμή του μετρό που θα είναι η Γραμμή 4. Επίσης στην ίδια γραμμή θα κατασκευαστούν 2 ακόμη σταθμοί: ο σταθμός Ιλίσια και ο σταθμός Γουδή οι οποίοι θα εξυπηρετούν και τους δημότες του Ζωγράφου.
Ο σταθμός Ιλίσια θα αποσυμφορήσει το κυκλοφοριακό του συγκεκριμμένου δήμου, στον οποίο βρίσκονται η Πανεπιστημιούπολη και η Πολυτεχνιούπολη, καθώς θα διευκολύνει την μετακίνηση όχι μόνο των δημοτών αλλά και των χιλιάδων φοιτητών.
Εκκλησίες
ΕπεξεργασίαΗ κεντρική εκκλησία είναι ο Άγιος Θεράποντας, στην οποία και φυλάσσονται τα λείψανα του αγίου. Οι υπόλοιπες εκκλησίες είναι:
- Αγίου Γεωργίου
- Αγίου Γερασίμου
- Αγίας Μαρίνας
- Αγίου Θωμά (πλατεία Γουδή)
- Εισόδια της Θεοτόκου (πάρκο Γουδή)
- Αγίου Κωνσταντίνου και Ελένης, (νεκροταφείο)
- Αγίου Νικολάου (παρεκκλήσι νεκροταφείου)
-
Ιερός Ναός Αγίου Θεράποντα -
Ιερός Ναός Αγίου Γεωργίου -
Ιερός Ναός Αγίου Θωμά
Αξιοσημείωτοι κάτοικοι
ΕπεξεργασίαΠροσωπικότητες
Επεξεργασία- Μαρίκα Κοτοπούλη (1887-1954), ηθοποιός
- Γιώργος Γουναρόπουλος (1889-1977), ζωγράφος
- Νίκος Κούρκουλος (1934-2007), ηθοποιός
- Δημήτρης Κιτσίκης (1935-2021), ακαδημαϊκός
- Γιάννης Αντετοκούνμπο (1994), καλαθοσφαιριστής
- Σταμάτης Κόκοτας (1937-2022), τραγουδιστής
- Δημήτρης Νανόπουλος (1948), φυσικός και ακαδημαϊκός
Δημογραφική εξέλιξη
Επεξεργασία| Έτος | Πληθυσμός | Διαφορά | Πυκνότητα (κατ/τ.χλμ.) |
|---|---|---|---|
| 1981 | 84.548 | - | 9.927,0 |
| 1991 | 80.492 | -4.056/-4,80% | 9.450,7 |
| 2001 | 76.115 | -4.377/-5,44% | 8.936,8 |
| 2011 | 71.126 | -4.989/-6,56% | 8.339,3 |
| 2021 | 69.857 | -1.269/-1.78% | 8.202,0 |
Δήμος Ζωγράφου
ΕπεξεργασίαΟ Δήμος Ζωγράφου βρίσκεται στην Περιφερειακή ενότητα Κεντρικού Τομέα Αθηνών της Περιφέρειας Αττικής. Με την εφαρμογή της νέας διοικητικής διαίρεσης της χώρας κατά το Πρόγραμμα Καλλικράτης, το 2011 ουδεμία μεταβολή επήλθε στο Δήμο, σύμφωνα με το άρθρο 1,§ 5.1.Β αυτού. Δήμαρχος Ζωγράφου από το 2024 είναι η Σταματίνα Καφατσάκη.
Συνοικίες
Επεξεργασία- Γουδή
- Άνω Ιλίσια
- Νέος Ζωγράφος
- Παλαιός Ζωγράφος
- Πανόραμα Ζωγράφου
Κατάλογος δημάρχων
ΕπεξεργασίαΗ κοινότητα αναγνωρίστηκε το 1929 με πρόεδρο τον Σωτήριο Ζωγράφο του Ιωάννη, ο οποίος διετέλεσε πρόεδρος συνεχώς ως το 1947, οπότε η Κοινότητα αναγνωρίστηκε σε δήμο. Δήμαρχοι[6] διετέλεσαν οι:
- Σωτήριος Ζωγράφος (1947 - 1954)
- Γρηγόριος Κουσίδης (1955 - 1958)
- Σωτήριος Ζωγράφος (1959)
- Δημήτριος Αλεξανδρής (1959 - 1964)
- Δημήτρης Μπέης (1964 - 1967)
- Χαράλαμπος Μπαχτής (1967 - 1970)
- Γιάννης Καζάκος (1970 - 1974)
- Σταύρος Κουτελιδάκης (1974 - 1975)
- Δημήτρης Μπέης (1975 - 1978)
- Σωτήριος Παπακωνσταντίνου (Ιούλιος - Δεκέμβριος 1978)
- Φωτεινή Σακελλαρίδου (1979 - 1998)
- Γιάννης Καζάκος (1999 - 2010)
- Κωνσταντίνος Καλλίρης (2011 - 2014)
- Σταματίνα Καφατσάκη (2014 - 2019)
- Βασίλειος Θώδας (2019 - 2023)[7]
- Σταματίνα Καφατσάκη (2024 - σήμερα).
Πηγές
Επεξεργασία- Επίσημη τεχνική έκθεση του ΟΡΣΑ (ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥ ΡΥΘΜΙΣΤΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ΑΘΗΝΑΣ), Ιούνιος 2012, συντάχθηκε από ομάδα καθηγητών του Πανεπιστημίου Θράκης.
- "Ιστορία του Ζωγράφου", Εκδόσεις Κλείδας, Αθήνα, 2010, του Ι. Παπαϊωάννου
- https://www.kathimerini.gr/society/562209442/elstat-ta-apotelesmata-tis-apografis-toy-nomimoy-plithysmoy-stin-ellada/
Παραπομπές
Επεξεργασία- ↑ (Ελληνικά) Βάση δεδομένων της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής.
- ↑ 2,0 2,1 dlib
.statistics .gr /Book /GRESYE _02 _0101 _00098%20 .pdf. - ↑ Επιθεώρησις Τοπικής Αυτοδιοικήσεως, τεύχος ΙΒ΄, Δεκέμβριος 1967, σελ. 1120.
- ↑ Η Καθημερινή, Κοινωνικά, φύλλο 12ης Ιανουαρίου 1999.
- ↑ Πέθανε ο πρώην δήμαρχος Ζωγράφου Κώστας Καλλίρης -Από ανακοπή καρδιάς, iefimerida.gr, 3 Απριλίου 2018, ανακτήθηκε στις 4 Απριλίου 2020.
- ↑ Βύρων Πολύδωρας, "Η Μείζων Αθήνα", Καστανιώτης 2002, σελ. 348.
- ↑ «Αρχειοθετημένο αντίγραφο». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 7 Αυγούστου 2021. Ανακτήθηκε στις 7 Αυγούστου 2021.