Με τον όρο θεωρία συνωμοσίας χαρακτηρίζεται κάθε θεωρία σύμφωνα με την οποία κάποιο γεγονός ή μια σειρά από γεγονότα ερμηνεύονται ως αποτέλεσμα συνωμοτικής και οργανωμένης δράσης ενός ατόμου ή ομάδας ανθρώπων ή μυστικών υπηρεσιών ή πολιτικών παρατάξεων καθώς και κυβερνήσεων.

Το Μάτι της Πρόνοιας, ή το μάτι του Θεού που βλέπει τα πάντα, που φαίνεται εδώ στο χαρτονόμισμα του 1 δολαρίου ΗΠΑ, έχει εκληφθεί από ορισμένους ως απόδειξη μιας συνωμοσίας που περιλαμβάνει τους ιδρυτές πατέρες των Ηνωμένων Πολιτειών και των Ιλλουμινάτι.[1]:47–49

Οι θεωρίες συνωμοσίας αποτελούν εναλλακτικές απαντήσεις σχετικά με κάποιο θέμα, αντί των επίσημων κυβερνητικών ερμηνειών, οι οποίες εκλαμβάνονται ως προσπάθεια συγκάλυψης και παραπληροφόρησης. Ο όρος χρησιμοποιείται επίσης για να χαρακτηρίσει κάθε αναπόδεικτη μέχρι σήμερα ερμηνεία για κάποια γεγονότα.

Μέρος της κοινής γνώμης, που βαίνει αυξανόμενο, τείνει να υιοθετεί συνωμοσιολογικές θεωρίες για την ερμηνεία αγνώστων και μη επαρκών επιστημονικά τεκμηριωμένων φαινομένων. Συχνό αντικείμενο θεωριών συνωμοσίας αποτελούν τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, τα οποία θεωρούνται ως τέταρτη εξουσία και μέσο προπαγάνδας.[2][3]

Ιστορικά, οι θεωρίες συνωμοσίας έχουν συνδεθεί στενά με προκαταλήψεις, προπαγάνδα, κυνήγι μαγισσών, πολέμους και γενοκτονίες.[4][5][6][7] Συχνά πιστεύονται έντονα από τους δράστες των τρομοκρατικών επιθέσεων και χρησιμοποιήθηκαν ως δικαιολογία από τον Τίμοθι ΜακΒέι και τον Άντερς Μπρέιβικ, καθώς και από κυβερνήσεις όπως η Ναζιστική Γερμανία, η Σοβιετική Ένωση[4] και η Τουρκία.[8]

Περιπτώσεις όπως η άρνηση του AIDS από την κυβέρνηση της Νότιας Αφρικής, υποκινούμενη από θεωρίες συνωμοσίας, προκάλεσε περίπου 330.000 θανάτους από AIDS,[9] ή η άρνηση σχετικά με τα αποτελέσματα των προεδρικών εκλογών των Ηνωμένων Πολιτειών του 2020 οδήγησαν στην εισβολή στο Καπιτώλιο των Ηνωμένων Πολιτειών στις 6 Ιανουαρίου,[10][11][12] ενώ η πίστη στις θεωρίες συνωμοσίας για τα γενετικά τροποποιημένα τρόφιμα οδήγησε την κυβέρνηση της Ζάμπια να απορρίψει την επισιτιστική βοήθεια κατά τη διάρκεια ενός λιμού,[5] σε μια εποχή που τρία εκατομμύρια άνθρωποι στη χώρα υπέφεραν από πείνα.[13]

Κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19 οι θεωρίες συνωμοσίας απασχόλησαν ιδιαίτερα την παγκόσμια κοινότητα και οδηγίες εκδόθηκαν για την αντιμετώπιση τους.[14][15] Ειδική προσπάθεια κατέβαλαν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, σε συνεργασία με άλλες εταιρείες διαδικτυακών υπηρεσιών, για να περιορίσουν τη διάδοση των θεωριών, μέσω της ανάπτυξης μοντέλων μηχανικής μάθησης.[16]

Δείτε επίσης

Επεξεργασία

Προτεινόμενη βιβλιογραφία

Επεξεργασία
  • Pierre Andre Taguieff, Ο μύθος των σοφών της Σιών, μτφρ. Αλέξανδρος Κιουπκιόλης, εκδ. Πόλις, Αθήνα, 2006.
  • Pierre Andre Taguieff, Θεωρίες συνωμοσίες, εσωτερισμός, εξτρεμισμός, μτφρ. Αναστασία Καραστάθη, εκδ. Πόλις, Αθήνα, 2010.

Παραπομπές

Επεξεργασία
  1. Issitt, Micah· Main, Carlyn (2014). Hidden Religion: The Greatest Mysteries and Symbols of the World's Religious Beliefs. ABC-CLIO. ISBN 978-1-61069-478-0. 
  2. «Μέσα Ενημέρωσης και Προπαγάνδα». Πεμπτουσία. 10 Μαρτίου 2014. Ανακτήθηκε στις 23 Οκτωβρίου 2020. 
  3. EditingTeam. «Η προπαγάνδα της παραπληροφόρησης στον κόσμο της πληροφορίας – ΟΜΙΛΟΣ ΔΙΕΘΝΩΝ & ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΘΕΜΑΤΩΝ» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 23 Οκτωβρίου 2020. 
  4. 4,0 4,1 Douglas, Karen M.; Uscinski, Joseph E.; Sutton, Robbie M.; Cichocka, Aleksandra; Nefes, Turkay; Ang, Chee Siang; Deravi, Farzin (2019). «Understanding Conspiracy Theories». Political Psychology 40 (S1): 3–35. doi:10.1111/pops.12568. ISSN 0162-895X. 
  5. 5,0 5,1 Goertzel, Ted (2010). «Conspiracy theories in science». EMBO Reports 11 (7): 493–499. doi:10.1038/embor.2010.84. ISSN 1469-221X. PMID 20539311. 
  6. Copp, Paul; Wedemeyer, Christian K., επιμ. (February 2021). «Religion in the Mirror of the Other: The Discursive Value of Cult-Atrocity Stories in Mediterranean Antiquity». History of Religions (University of Chicago Press for the University of Chicago Divinity School) 60 (3): 188–208. doi:10.1086/711943. ISSN 0018-2710. OCLC 299661763. 
  7. Nefes, Turkay (2018). «Framing of a Conspiracy Theory: The Efendi Series». Στο: Asprem, Egil· Dyrendal, Asbjørn· Robertson, David G. Handbook of Conspiracy Theory and Contemporary Religion. Brill Handbooks on Contemporary Religion. 17. Leiden: Brill Publishers. σελίδες 407–422. doi:10.1163/9789004382022_020. ISBN 978-90-04-38150-6. ISSN 1874-6691. Conspiracy theories often function as popular conduits of ethno-religious hatred and conflict.  Unknown parameter |s2cid= ignored (βοήθεια)
  8. Göknar, Erdağ (2019). «Conspiracy Theory in Turkey: Politics and Protest in the Age of "Post-Truth" by Julian de Medeiros (review)» (στα αγγλικά). The Middle East Journal 73 (2): 336–337. ISSN 1940-3461. https://muse.jhu.edu/article/730239. 
  9. Thresher-Andrews, Christopher (2013). «An introduction into the world of conspiracy». PsyPAG Quarterly 88: 5–8. http://www.psypag.co.uk/wp-content/uploads/2013/09/Issue-88.pdf. 
  10. Tollefson, Jeff (4 February 2021). «Tracking QAnon: how Trump turned conspiracy-theory research upside down». Nature (Nature Research) 590: 192–193. doi:10.1038/d41586-021-00257-y. ISSN 1476-4687. PMID 33542489. https://media.nature.com/original/magazine-assets/d41586-021-00257-y/d41586-021-00257-y.pdf. Ανακτήθηκε στις 7 October 2021. 
  11. Crossley, James (September 2021). «The Apocalypse and Political Discourse in an Age of COVID». Journal for the Study of the New Testament (SAGE Publications) 44 (1): 93–111. doi:10.1177/0142064X211025464. ISSN 1745-5294. 
  12. «QAnon Capitol Siege Trump». The Washington Post. https://www.washingtonpost.com/technology/2021/01/13/qanon-capitol-siege-trump/. Ανακτήθηκε στις 22 February 2021. 
  13. Dominique Brossard· James Shanahan· T. Clint Nesbitt (2007). The Media, the Public and Agricultural Biotechnology. CABI. σελίδες 343, 353. ISBN 978-1-84593-204-6. 
  14. «Πώς εντοπίζονται οι θεωρίες συνωμοσίας». Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Επίσημος ιστότοπος της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ανακτήθηκε στις 9 Φεβρουαρίου 2022. 
  15. «The impact of conspiracy theories and social media during the COVID-19 pandemic». European Lung Foundation (στα Αγγλικά). 27 Ιουνίου 2020. Ανακτήθηκε στις 9 Φεβρουαρίου 2022. 
  16. Marcellino, William; Helmus, Todd C.; Kerrigan, Joshua; Reininger, Hilary; Karimov, Rouslan I.; Lawrence, Rebecca Ann (2021-04-29) (στα αγγλικά). Detecting Conspiracy Theories on Social Media: Improving Machine Learning to Detect and Understand Online Conspiracy Theories. RAND Corporation. https://www.rand.org/pubs/research_reports/RRA676-1.html. 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Επεξεργασία

Κριτική στάση απέναντι σε θεωρίες συνωμοσίας

Επεξεργασία