Ιερώνυμος Μπος
| Το λήμμα παραθέτει τις πηγές του αόριστα, χωρίς παραπομπές. |
Ο Ιερώνυμος Μπος (Hieronymus Bosch, γεννώνυμο: Jheronimus van Aken, περ. 1450 - 9 Αυγούστου 1516) ήταν Ολλανδός ζωγράφος που έζησε την περίοδο της πρώιμης Αναγέννησης. Στην εποχή του θεωρήθηκε ένας "επινοητής τεράτων και χιμαιρικών οπτασιών" ενώ περίπου στα 1600, ο ιστορικός τέχνης Κάρελ φαν Μάντερ χαρακτήρισε τους πίνακες του Μπος ως "θαυμαστές και παράξενες φαντασιώσεις, συχνά ανατριχιαστικές". Στον 20ό αιώνα, αρκετοί μελετητές του έργου του Μπος απέδωσαν ένα βαθύτερο νόημα στη ζωγραφική του και προσπάθησαν να ερμηνεύσουν τις καταβολές της. Έχει χαρακτηριστεί ως ένας υπερρεαλιστής του 15ου αιώνα ενώ για άλλους, το έργο του αντανακλά απόκρυφες πρακτικές του μεσαιωνικού κόσμου όπως η αλχημεία ή η μαγεία.
.jpg)
Βιογραφία
Επεξεργασία.jpg)
Ο Ιερώνυμος Μπος (πραγματικό όνομα Ιερώνυμος φαν Άκεν) γεννήθηκε και έζησε στο Χερτόχενμπος, μία από τις μεγαλύτερες πόλεις του δουκάτου της Βραβάντης που ανήκε στη σφαίρα ηγεμονίας του δούκα της Βουργουνδίας. Οι περισσότερες πληροφορίες για τη ζωή και την καλλιτεχνική δραστηριότητα του Μπος προέρχονται από τα δημοτικά αρχεία του Χερτόχενμπος καθώς από τα λογιστικά βιβλία της θρησκευτικής Αδελφότητας της Παναγίας, της οποίας μέλος ήταν και ο Μπος. Η πρώτη αναφορά στον Ιερώνυμο Μπος καταγράφεται το 1474 ενώ ανάμεσα στο 1479 και το 1481 φαίνεται πως νυμφεύτηκε την Aleyt Goyaerts van den Meervenne.
Την περίοδο 1486 - 1487 εμφανίζεται για πρώτη φορά το όνομά του στα αρχεία των μελών της Αδελφότητας της Παναγίας, μία από τις πολυάριθμες αδελφότητες που ανθούσαν κατά το μεσαίωνα και η οποία είχε ως κέντρο λατρείας μία εικόνα της Παναγίας που θεωρείτο θαυματουργή. Αποδεικνύεται πως τα περισσότερα μέλη της οικογένειας του Μπος ήταν επίσης μέλη της αδελφότητας. Επιπλέον ο Μπος φαίνεται πως φιλοτέχνησε έργα κατά παραγγελία για την αδελφότητα καθώς υπάρχουν επιβεβαιωμένες οικονομικές συναλλαγές για τις περιόδους 1480-1481, 1493-1494 και 1511-1513.
Αν και δεν υπάρχουν στοιχεία που να αποδεικνύουν πως ο Μπος ταξίδευσε εκτός της πόλης του, υπάρχουν ενδείξεις σύμφωνα με τις οποίες είναι πιθανό να επισκέφτηκε τις νότιες Κάτω Χώρες. Για την καλλιτεχνική παιδεία του Μπος πολύ λίγα είναι γνωστά και θεωρείται πως εκπαιδεύτηκε από τον πατέρα του ή κάποιον άλλο συγγενή του ζωγράφο. Ο θάνατος του Μπος χρονολογείται στα 1516 και αναφέρεται, επίσης, στα αρχεία της Αδελφότητας της Παναγίας. Η νεκρώσιμη ακολουθία τελέστηκε στις 9 Αυγούστου στην εκκλησία του Αγίου Ιωάννη.
Έργο
Επεξεργασία.jpg)
Οι επίσημες αναφορές σχετικά με το έργο του Μπος είναι περιορισμένες. Αρκετά έργα του υπήρχαν στην εκκλησία του Αγίου Ιωάννη, όπου η Αδελφότητα της Παναγίας διατηρούσε ένα δικό της περεκκλήσιο, αν και σήμερα δεν υπάρχουν ίχνη τους. Οι περισσότεροι από τους πίνακες που φιλοξενούνται σήμερα σε μουσεία ή ιδιωτικές συλλογές αποτελούν αντίγραφα ή μιμήσεις των πρωτότυπων συνθέσεων του Μπος και μόνο 30 πίνακες και μερικά σχέδια μπορούν με βεβαιότητα να αποδοθούν σε αυτόν. Επιπλέον, ελάχιστα από τα έργα αυτά φέρουν χρονολογία ενώ αρκετά έχουν υποστεί σημαντικές φθορές.
Τα πρώιμα έργα του Μπος έχουν αρκετά κοινά σημεία με την ολλανδική τέχνη της εποχής και ειδικότερα με τις διακοσμήσεις χειρογράφων. Ανάμεσα στους πίνακες που συγκαταλέγονται στην πρώτη περίοδο του Μπος (1470 - 1485) βρίσκονται τα Επιφάνια, το Ίδε ο Άνθρωπος και ο Ταχυδακτυλουργός, έργα που ακολουθούν περισσότερο παραδοσιακά πρότυπα και είναι απλούστερα σε ότι αφορά τη σύνθεση. Ελάχιστα από τα πρώιμα έργα του Μπος διαφέρουν αισθητά από την παραδοσιακή εικονογραφία, αν και λεπτομέρειες των πινάκων προαναγγέλλουν τις μετεγενέστερες καινοτομίες των έργων του.
Ο Μπος φιλοτέχνησε αρκετά τρίπτυχα, τρεις δηλαδή συναρμοσμένους πίνακες, λίγο ή πολύ πάνω στο ίδιο θέμα. Ένα από τα δημοφιλέστερα και σημαντικότερα έργα του είναι ο Κήπος των Επίγειων Απολαύσεων, έργο που θεωρείται γενικά ως το σχόλιο του Μπος πάνω στο θέμα του θανάσιμου αμαρτήματος της λαγνείας. Στο αριστερό φύλλο του τρίπτυχου απεικονίζεται ο Αδάμ και η Εύα στον κήπο της Εδέμ, στο μεσαίο φύλλο κυριαρχεί το θέμα των σαρκικών απολαύσεων ενώ στο δεξί φύλλο δεσπόζει η απεικόνιση της Κόλασης.
Η έννοια της αμαρτίας αλλά και το ευρύτερο μεσαιωνικό θέμα της Δευτέρας Παρουσίας (ή διαφορετικά της Τελικής Κρίσης) αποτέλεσαν κεντρικούς άξονες στη θεματολογία του Μπος, που είναι σχεδόν εξ ολοκλήρου θρησκευτικού περιεχομένου.
Επιλογή έργων
Επεξεργασία-
Ίδε ο άνθρωπος, 1475-85, Φραγκφούρτη, Μουσείο Σταίντελ -
Ο Άγιος Ιωάννης ο Ευαγγελιστής στην Πάτμο, 1490-95, Βερολίνο, Πινακοθήκη -
Η προσκύνηση των Μάγων, 1491-98, Μαδρίτη, Μουσείο του Πράδο -
Ο Ακάνθινος Στέφανος, 1490-1500, Λονδίνο, Εθνική Πινακοθήκη -
Πορεία προς τον Γολγοθά, 1490-1510, Βιέννη, Μουσείο Ιστορίας της Τέχνης -
Δευτέρα Παρουσία, 1500-05, Βιέννη, Academie für Bildenden Künste -
Το πλοίο των τρελών, 1500-10, Παρίσι, Μουσείο του Λούβρου -
Οι πειρασμοί του Αγίου Αντωνίου, 1500-10, Λισαβόνα, Museu Nacional de Arte Antiga -
Η θεραπεία της τρέλας, 1500-20, Μαδρίτη, Μουσείο του Πράδο -
Το κάρο με τον σανό, 1510-16, Μαδρίτη, Μουσείο του Πράδο -
Τα Επτά Θανάσιμα Αμαρτήματα, 1510-20, Μαδρίτη, Μουσείο του Πράδο
.jpg)
Βιβλιογραφία
Επεξεργασία- Jos Koldeweij, Bernard Vermet & Barbera van Kooij, Hieronymus Bosch. New Insights Into His Life and Work, NAi Publishers, Rotterdam 2001 (ISBN 90-5662-214-5)
- Walter Bosing, Hieronymus Bosch, Tachen
- Sandra Orienti & Rene de Solier, Hieronymus Bosch
Παραπομπές
Επεξεργασία- ↑ (πολλαπλές γλώσσες) Virtual International Authority File. OCLC. Dublin.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 2,6 2,7 (Ολλανδικά) RKDartists. 11018. Ανακτήθηκε στις 6 Φεβρουαρίου 2018.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 «Encyclopædia Britannica» (Αγγλικά) biography/Hieronymus-Bosch.
- ↑ Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: (Γερμανικά) Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 11 Δεκεμβρίου 2014.
- ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 (Αγγλικά) ECARTICO. www
.vondel .humanities .uva .nl /ecartico /persons /1257. Ανακτήθηκε στις 4 Σεπτεμβρίου 2023. - ↑ Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: (Γερμανικά) Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 31 Δεκεμβρίου 2014.
- ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 vocab
.getty .edu /page /ulan /500000759. - ↑ 8,0 8,1 The Fine Art Archive. cs
.isabart .org /person /16851. Ανακτήθηκε στις 1 Απριλίου 2021. - ↑ Τσεχική Εθνική Βάση Δεδομένων Καθιερωμένων Όρων. jn19990000953. Ανακτήθηκε στις 15 Δεκεμβρίου 2022.
- ↑ 10,0 10,1 JSTOR. 42712203.
- ↑ 11,0 11,1 11,2 11,3 (Ολλανδικά) RKDartists. 11018.