Κατάλογος βασιλέων της αρχαίας Σπάρτης
Αυτός ο κατάλογος των βασιλέων της αρχαίας Σπάρτης απαριθμεί τους σημαντικούς ηγεμόνες της ελληνικής πόλης κράτους της Σπάρτης. Η Σπάρτη ήταν ασυνήθιστη μεταξύ των ελληνικών πόλεων κρατών στο ότι διατήρησε τη βασιλεία και πέραν της αρχαϊκής εποχής. Ακόμη πιο ασυνήθιστο υπήρξε το ότι είχε δύο βασιλείς ταυτόχρονα ονόματι αρχαγέται,[1][σ 1] προερχομένους από διαφορετικές δυναστικές γραμμές διαδοχής. Κατά την παράδοση οι δύο δυναστείες, οι Αγιάδαι και οι Ευρυποντίδαι, κατάγονταν αντίστοιχα από τους διδύμους Ευρυσθένη και Προκλή, απογόνους του Ηρακλέους, που κατέκτησαν τη Σπάρτη δύο γενεές μετά τον Τρωικό πόλεμο. Οι δυναστείες όμως καθαυτές επονομάστηκαν από τους εγγονούς των διδύμων, τους βασιλείς Άγιδα Α΄ και Ευρυπώντα, αντίστοιχα. Η δυναστεία των Αγιαδών θεωρείτο αρχαιότερη αυτής των Ευρυποντιδών[3]. Αν και υπάρχουν κατάλογοι αρχαιότερων βασιλέων της Σπάρτης, λίγα στοιχεία είναι γνωστά για την ύπαρξη βασιλέων πριν από περίπου τα μέσα του 6ου αιώνα π.Χ. Οι βασιλείς της Σπάρτης ετύγχαναν μεταθανάτιας λατρείας ηρώων όπως και οι επίσης Δωριείς βασιλείς της Κυρήνης[4]. Οι πρωτότοκοι γιοί των βασιλέων, σαν διάδοχοι του θρόνου, ήταν οι μόνοι άρρενες Σπαρτιάτες που εξαιρούνται ρητώς από την Αγωγή, στην οποία όμως μπορούσαν να συμμετάσχουν εάν το επιθυμούσαν και το γεγονός αυτό τους προσέδιδε αυξημένο κύρος όταν ανέβαιναν στο θρόνο.
Μυθικοί βασιλείς
ΕπεξεργασίαΟι αρχαίοι Έλληνες έδιναν στα αγόρια ονόματα των πατέρων τους, έχοντας έτσι πατρωνυμικά ονόματα με το επίθεμα –ίδης. Έτσι για παράδειγμα οι γιοί του Ατρέως ήταν οι Ατρείδαι. Στην περίπτωση των βασιλικών οίκων το πατρωνυμικό σχηματιζόταν από τον ιδρυτή ή από μία προηγούμενη σημαντική ηγετική μορφή. Έτσι μια οικογένεια που βασίλευε μπορούσε να έχει περισσότερα από ένα δυναστικά ονόματα. Για παράδειγμα, ο Άγις Α΄ επονόμασε τη δυναστεία των Αγιαδών, ο ίδιος όμως ήταν Ηρακλείδης όπως και οι απόγονοί του.
Όταν η καταγωγή ήταν ελάχιστα ή διόλου γνωστή, οι Έλληνες έκαναν κάποιες πάγιες υποθέσεις βάσει της πολιτισμικής τους ιδεολογίας. Οι Αγιάδαι αντιμετωπίζονταν ως φυλή καταγόμενη από έναν πρόγονο επώνυμο, έναν βασιλιά που ίδρυσε τη δυναστεία και της έδωσε το όνομά του. Η μυθολόγηση αυτή επεκτεινόταν ακόμη και στα τοπωνύμια, τα οποία υποτίθεται ότι είχαν επονομαστεί από βασιλείς και θεότητες.
Λελεγίδαι
ΕπεξεργασίαΟι Λελεγίδαι ήταν απόγονοι του Λέλεγος, επώνυμου προγόνου των Λελέγων, πελασγικής φυλής που κατοικούσε στην κοιλάδα του Ευρώτα πριν από τους Έλληνες και οι οποίοι σύμφωνα με μια μυθολογική γενεαλογία αναμίχθηκαν με τους δεύτερους.
Έτος (π.Χ.) | Λελεγίδαι | Πληροφορίες |
---|---|---|
περ. 1600 π.Χ. | Λέλεξ | γιος του Ποσειδώνος ή του Ηλίου, ή λέγεται ότι ήταν αυτόχθων |
περ. 1575 π.Χ. | Μύλης | γιος του Λέλεγος |
περ. 1550 π.Χ. | Ευρώτας | γιος του Μύλη, πατέρας της Σπάρτης |
Λακεδαιμονίδαι
ΕπεξεργασίαΟι Λακεδαιμονίδαι περιλαμβάνουν Έλληνες από τη μυθική εποχή, που αντιστοιχεί με την Εποχή του Χαλκού στην Ελλάδα. Σύμφωνα με τη μυθολογική διήγηση, η βασιλεία πέρασε από τους Λέλεγες στους Έλληνες.
Έτος (π.Χ.) | Λακεδαιμονίδαι | Πληροφορίες |
---|---|---|
περ. | Λακεδαίμων | γιος του Διός, σύζυγος της Σπάρτης |
περ. | Αμύκλας | γιος του Λακεδαίμονος, ίδρυσε την πόλη των Αμυκλών |
περ. | Άργαλος | γιος του Αμύκλα |
περ. | Κυνόρτας | γιος του Αμύκλα |
περ. | Περιήρης | γιος του Κυνόρτα |
περ. | Οίβαλος | γιος του Κυνόρτα |
περ. | Τυνδάρεως | (Πρώτη βασιλεία)· γιος του Οιβάλου και πατέρας της Ωραίας Ελένης |
περ. | Ιπποκόων | γιος του Οιβάλου και αδελφός του Τυνδάρεω |
περ. | Τυνδάρεως | (Δεύτερη βασιλεία) |
- Οι χρονολογίες χωρίς ημερομηνίες (μόνο "περ.") είναι άγνωστες
Ατρείδαι
ΕπεξεργασίαΟι Ατρείδαι (λατινικά Atreidae) ανήκουν στην Ύστερη Εποχή του Χαλκού ή άλλως Μυκηναϊκή περίοδο. Στην μυθολογία αυτοί ήσαν οι Περσίδαι. Καθότι το όνομα Ατρεύς μαρτυρείται σε χιττιτικά έγγραφα, αυτή η δυναστεία μπορεί κάλλιστα να είναι πρωτοϊστορική.
Έτος (π.Χ.) | Ατρείδες | Πληροφορίες |
---|---|---|
περ. 1250 | Μενέλαος | γιος του Ατρέως και σύζυγος της Ωραίας Ελένης |
περ. δεκαετία 1150 | Ορέστης | γιος του Αγαμέμνονος και ανιψιός του Μενελάου |
περ. | Τισαμενός | γιος του Ορέστου |
περ. 1100 | Δίων | σύζυγος της Αμφιθέας, κόρης του Πρώνακτος |
- Χρονολογία χωρίς έτος (μόνο "περ.") είναι άγνωστες
Ηρακλείδαι
ΕπεξεργασίαΟι Σπαρτιάται βασιλείς Ηρακλείδαι θεωρούσαν ότι έλκουν καταγωγή τους από τον Ηρακλή, ο οποίος μέσω της μητέρας του καταγόταν από τον Περσέα. Εγκαταλείποντας την Πελοπόννησο ξεκίνησε μια ζωή περιπλάνησης. Οι Ηρακλείδαι κυριάρχησαν στην κοιλάδα του Ευρώτα με τους Δωριείς οι οποίοι, τουλάχιστον σύμφωνα με τον μύθο, κατά την εκεί εισβολή τους, επονομασθείσα Επιστροφή των Ηρακλειδών, εξεδίωξαν τους Ατρείδες και τουλάχιστον ένα μέρος του μυκηναϊκού πληθυσμού.
Έτος (π.Χ.) | Ηρακλείδαι | Πληροφορίες |
---|---|---|
περ. | Αριστόδημος | γιος του Αριστομάχου και σύζυγος της Αργείας |
περ. | Θήρας (αντιβασιλεύς) | γιος του Αυτεσίωνος και αδελφός της Αργείας συζύγου του Αριστοδήμου[σ 2]· υπηρέτησε ως αντιβασιλεύς των ανιψιών του Ευρυσθένους και Προκλέους |
- Χρονολογία χωρίς έτος (μόνο "περ.") είναι άγνωστες
Δυναστεία Αγιαδών
ΕπεξεργασίαΗ δυναστεία επονομάστηκε από τον δεύτερο βασιλιά της, Άγιδα Α'.
Έτος (π.Χ.) | Αγιάδες | Πληροφορίες |
---|---|---|
περ. 930 | Ευρυσθένης | Επιστροφή των Ηρακλειδών |
περ. 930 – 900 [σ 3] | Άγις Α΄ | Υπέταξε τους Είλωτες |
περ. 900 – 870 | Εχέστρατος | Εκδίωξε τους Κυνουρίους[σ 4] που ήταν στην εξουσία. |
περ. 870 – 840 | Λαβώτας[σ 5] | |
περ. 840 – 820 | Δόρυσσος | |
περ. 820 – 790 | Αγησίλαος Α΄ | |
περ. 790 – 760 | Αρχέλαος | |
περ. 760 – 758 | Τήλεκλος | Σκοτώθηκε από τους Μεσσήνιους |
περ. 758 – 741 | Αλκαμένης | Αρχίζει ο Πρώτος Μεσσηνιακός Πόλεμος |
περ. 741 – 665 | Πολύδωρος | Τελειώνει ο Πρώτος Μεσσηνιακός Πόλεμος· σκοτώθηκε από τον Σπαρτιάτη άρχοντα Πολέμαρχο.[5] |
περ. 665 – 640 | Ευρυκράτης | |
περ. 640 – 615 | Ανάξανδρος | |
περ. 615 – 590 | Ευρυκρατίδας | |
περ. 590 – 560 | Λέων | |
περ. 560 – 520 | Αναξανδρίδας Β΄ | Μάχη των Πεδών |
περ. 520 – 490 | Κλεομένης Α΄ | Αρχίζουν οι Περσικοί Πόλεμοι |
περ. 490 – 480 | Λεωνίδας | Μάχη των Θερμοπυλών |
περ. 480 – 459 | Πλείσταρχος | Αρχίζει ο Πρώτος Πελοποννησιακός Πόλεμος |
περ. 459 – 409 | Πλειστοάναξ | Αρχίζει ο Δεύτερος Πελοποννησιακός Πόλεμος |
περ. 409 – 395 | Παυσανίας | Βοήθησε την αποκατάσταση της δημοκρατίας στην Αθήνα. Σπαρτιατική ηγεμονία |
περ. 395 – 380 | Αγησίπολις Α΄ | Αρχίζει ο Κορινθιακός Πόλεμος |
περ. 380 – 371 | Κλεόμβροτος Α΄ | |
περ. 371 – 369 | Αγησίπολις Β΄[σ 6] | |
περ. 369 – 309 | Κλεομένης Β΄ | Αρχίζει ο Τρίτος ιερός πόλεμος |
περ. 309 – 265 | Αρεύς Α΄ | Σκοτώθηκε σε μάχη εναντίον του Αριστοδήμου τυράννου της Μεγαλοπόλεως |
περ. 265 – 262 | Ακρότατος | |
περ. 262 – 254 | Αρεύς Β΄[6] | |
περ. 254 – 242 | Λεωνίδας Β΄ | Εκθρονίστηκε για λίγο, καθώς ήταν στην εξορία για να αποφύγει δίκη |
περ. 242 – 241 | Κλεόμβροτος Β΄ | |
περ. 241 – 235 | Λεωνίδας Β΄ | |
περ. 235 – 222 | Κλεομένης Γ΄ | Εξορίσθηκε μετά τη Μάχη της Σελλασίας. |
Μετά τη μάχη της Σελλασίας, η δυαδική μοναρχία παρέμεινε κενή έως τον θάνατο του Κλεομένους Β΄ το 219 π.Χ.
περ. 219 – 215 | Αγησίπολις Γ΄ | Τελευταίος Αγιάδης, εκθρονίστηκε από τον Ευρυποντίδη Λυκούργο |
Δυναστεία Ευρυποντιδών
ΕπεξεργασίαΗ δυναστεία πήρε το όνομά της από τον τρίτο βασιλιά της, Ευρυπώντα. Δεν περιλαμβάνεται στον κατάλογο ο Λυκούργος ο νομοθέτης, μικρότερος γιος των Ευρυποντιδών, που υπηρέτησε για λίγο ως αντιβασιλεύς είτε του νηπίου Χαριλάου (780–750) είτε του Λαβώτα (870–840) του Αγιάδου.
Έτος (π.Χ.) | Ευρυποντίδες | Πληροφορίες |
---|---|---|
περ. 930 | Προκλής | Κάθοδος των Δωριέων |
περ. 890 | Σόος | Γιος του Προκλέους και πατέρας του Ευρυπώντος. Πιθανόν μυθικό πρόσωπο |
περ. 890 – 860 | Ευρυπών | Πιθανόν μυθικό πρόσωπο |
περ. 860 – 830 | Πρύτανις | Πιθανόν μυθικό πρόσωπο |
περ. 830 – 800 | Πολυδέκτης | |
περ. 800 – 780 | Εύνομος | Πιθανόν μυθικό πρόσωπο |
περ. 780 – 750 | Χαρίλαος | Προστατευόμενος και μαθητής του Σπαρτιάτη αναμορφωτή Λυκούργου· κατέστρεψε την παραμεθόριο πόλη Αίγυν· Μάχη της Τεγέας. Ίσως το πρώτο ιστορικό πρόσωπο των Ευρυποντιδών.[7]. |
περ. 750 – 725 | Νίκανδρος | |
περ. 725 – 675 | Θεόπομπος | Πρώτος Μεσσηνιακός Πόλεμος |
Σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, VIII: 131
|
Σύμφωνα με τον Παυσανία, III, 7: 5-6
|
Έτος (π.Χ.) | Ευρυποντίδες | Πληροφορίες |
---|---|---|
περ. 550 – 515 | Αρίστων | Μάχη των Πεδών. |
περ. 515 – 491 | Δημάρατος | Αρχή των Περσικών Πολέμων |
περ. 491 – 469 | Λεωτυχίδας | |
περ. 469 – 427 | Αρχίδαμος Β΄ | Πρώτος Πελοποννησιακός Πόλεμος. Αρχή του Δεύτερου Πελοποννησιακού Πολέμου |
περ. 427 – 401 [σ 7] | Άγις Β΄ | Σπαρτιατική ηγεμονία. Επιτέθηκε στην Επίδαυρο, Λεύκτρα[σ 8] Καρυές, Ορχομενό, και Μαντίνεια. Εισέβαλε στην Αργολίδα. Δημιουργία Συμβουλίου Πολέμου[σ 9] που δημιουργήθηκε για να ελέγχει τις εξουσίες του |
περ. 401 [σ 7] – 360 | Αγησίλαος Β΄ | Αρχίζει ο Κορινθιακός Πόλεμος |
περ. 360 – 338 | Αρχίδαμος Γ΄ | Αρχίζει ο Τρίτος ιερός πόλεμος |
περ. 338 – 331 | Άγις Γ΄ | |
περ. 331 – 305 | Ευδαμίδας Α΄ | |
περ. 305 – 275 | Αρχίδαμος Δ΄ | |
περ. 275 – 245 | Ευδαμίδας Β΄ | |
περ. 245 – 241 | Άγις Δ΄ | |
περ. 241 – 228 | Ευδαμίδας Γ΄ | |
περ. 228 – 227 | Αρχίδαμος Ε΄ | |
περ. 227 – 221 | Ευκλείδας | Στη πραγματικότητα Αιγιάδας. Τοποθετήθηκε από τον Κλεομένη Γ΄[σ 10] στη θέση του Αρχίδαμου Ε΄ |
Δημοκρατική μοναρχία
ΕπεξεργασίαΜετά την ήττα του Κλεομενη Γ΄ εναντίον του Αντίγονου Γ΄ της Μακεδονίας και της Αχαϊκής Συμπολιτείας στη Μάχη της Σελλασίας, το Σπαρτιατικό σύστημα άρχισε να καταρρέει. Η Σπάρτη ήταν δημοκρατία από το 221 ως το 219 π.Χ. Η διαρχική μοναρχία αποκαταστάθηκε το 219.
Έτος (π.Χ.) | Μοναρχία | Πληροφορίες |
---|---|---|
περ. 219 – 215 | Αγησίπολις Γ΄ | ο τελευταίος Αγιάδας, εκθρονίστηκε από το Λυκούργο |
περ. 219 – 210 | Λυκούργος | |
περ. 210 – 206 | Πέλοπας | γιος του Λυκούργου, και τελευταίος βασιλιάς και των δύο παλιών δυναστειών |
Τύραννοι
ΕπεξεργασίαΈτος (π.Χ.) | Τυραννίδα | Πληροφορίες |
---|---|---|
περ. 210–207 | Μαχανίδας | αντιβασιλέας του Πέλοπα |
περ. 206–192 | Νάβις | πρώτος αντιβασιλέας του Πέλοπα, κατόπιν σφατεριστής, ισχυριζόμενος καταγωγή από τον Ευρυποντίδα βασιλιά Δημάρατο |
περ. 192 | Λακωνικός | ο τελευταίος γνωστός βασιλιάς της Σπάρτης από τη δυναστεία των Ηρακλειδών |
Η Αχαϊκή Συμπολιτεία προσαρτά τη Σπάρτη το 192 π.Χ.
Σημειώσεις και παραπομπές
Επεξεργασία- Σημειώσεις
- ↑ Αρχαία ελληνικά: ἀρχαγέται, πληθυντικός του ἀρχαγέτας, δωρική μορφή του ἀρχηγέτης[2]
- ↑ Κάδμια Θηβαϊκής καταγωγής.
- ↑ Σύμφωνα με τον Απολλόδωρο.
- ↑ Η Κυνουρία λέγεται ότι αποικίστηκε από τον Κύνουρο. Κυνουροί ληστές ήταν σύνηθες φαινόμενο στην περιοχή.
- ↑ Ή Λαβώτης και Λεωβώτης.
- ↑ Ο Αγησίπολις Β΄, διακεκριμένος βασιλιάς της Σπάρτης, όταν ρωτήθηκε ποια ήταν η μεγαλύτερη αρετή, η ανδρεία ή η δικαιοσύνη, απάντησε: "Χωρίς να υποστηρίζεται από τη δικαιοσύνη, η ανδρεία είναι άχρηστη. Και αν όλοι οι άντρες ήταν δίκαιοι, δεν θα χρειαζόταν η ανδρεία".
- ↑ 7,0 7,1 ή 427 – 400
- ↑ Και κατόπιν, μετά τα Κάρνεια.
- ↑ Αποτελούμενο από 10 Σπαρτιάτες.
- ↑ Τον αδελδό του Ευκλείδα
- Παραπομπές
- ↑ Hall, Johnathan. A History of the Ancient Greek World. Blackwell.
- ↑ ἀρχαγέτας, ἀρχηγέτης. Liddell, Henry George· Scott, Robert· A Greek–English Lexicon στο Perseus Project.
- ↑ Cartledge, Paul, The Spartans, Vintage Books, 2003.
- ↑ Pindar and the cult of heroes. By Bruno Currie Page 245 (ISBN 0-19-927724-9).
- ↑ A Classical Dictionary By John Lemprière. Pg 618.
- ↑ A Prosopography of Lacedaemonians, Part 396. By Alfred S. Bradford. Page 44.
- ↑ Dictionary of Greek and Roman Geography (1854)William Smith, LLD, Ed., AEGYS
- ↑ Plutarch's Lives: Marcus Crassus.-Sertorius.-Eumenes.-Agesilaus.-Pompeius. By Plutarch.
Βιβλιογραφία
Επεξεργασία- The Cyclopædia, Volume 20. By Abraham Rees. Page 157+ (List of kings of Sparta on pg. 164).
- Sir William Smith, A New Classical Dictionary of Greek and Roman Biography, Mythology, and Geography: Partly Based Upon the Dictionary of Greek and Roman Biography and Mythology. Harper & Brothers, 1851.
- Sir William Smith. Abaeus-Dysponteus. J. Murray, 1890.
- Sir William Smith. A Dictionary of Greek and Roman Biography and Mythology: Earinus-Nyx. J. Murray, 1876.
- William Smith (Ed.) A Dictionary of Greek and Roman Biography and Mythology: Oarses-Zygia. J. Murray, 1880.
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
Επεξεργασία- Livius
- Eurypontids and Agiads Αρχειοθετήθηκε 2014-06-02 στο Wayback Machine. by Jona Lendering