Κατάλογος βασιλέων της αρχαίας Σπάρτης

Αυτός ο κατάλογος των βασιλέων της αρχαίας Σπάρτης απαριθμεί τους σημαντικούς ηγεμόνες της ελληνικής πόλης κράτους της Σπάρτης. Η Σπάρτη ήταν ασυνήθιστη μεταξύ των ελληνικών πόλεων κρατών στο ότι διατήρησε τη βασιλεία και πέραν της αρχαϊκής εποχής. Ακόμη πιο ασυνήθιστο υπήρξε το ότι είχε δύο βασιλείς ταυτόχρονα ονόματι αρχαγέται,[1][σ 1] προερχομένους από διαφορετικές δυναστικές γραμμές διαδοχής. Κατά την παράδοση οι δύο δυναστείες, οι Αγιάδαι και οι Ευρυποντίδαι, κατάγονταν αντίστοιχα από τους διδύμους Ευρυσθένη και Προκλή, απογόνους του Ηρακλέους, που κατέκτησαν τη Σπάρτη δύο γενεές μετά τον Τρωικό πόλεμο. Οι δυναστείες όμως καθαυτές επονομάστηκαν από τους εγγονούς των διδύμων, τους βασιλείς Άγιδα Α΄ και Ευρυπώντα, αντίστοιχα. Η δυναστεία των Αγιαδών θεωρείτο αρχαιότερη αυτής των Ευρυποντιδών[3]. Αν και υπάρχουν κατάλογοι αρχαιότερων βασιλέων της Σπάρτης, λίγα στοιχεία είναι γνωστά για την ύπαρξη βασιλέων πριν από περίπου τα μέσα του 6ου αιώνα π.Χ. Οι βασιλείς της Σπάρτης ετύγχαναν μεταθανάτιας λατρείας ηρώων όπως και οι επίσης Δωριείς βασιλείς της Κυρήνης[4]. Οι πρωτότοκοι γιοί των βασιλέων, σαν διάδοχοι του θρόνου, ήταν οι μόνοι άρρενες Σπαρτιάτες που εξαιρούνται ρητώς από την Αγωγή, στην οποία όμως μπορούσαν να συμμετάσχουν εάν το επιθυμούσαν και το γεγονός αυτό τους προσέδιδε αυξημένο κύρος όταν ανέβαιναν στο θρόνο.

Μυθικοί βασιλείς

Επεξεργασία

Οι αρχαίοι Έλληνες έδιναν στα αγόρια ονόματα των πατέρων τους, έχοντας έτσι πατρωνυμικά ονόματα με το επίθεμα –ίδης. Έτσι για παράδειγμα οι γιοί του Ατρέως ήταν οι Ατρείδαι. Στην περίπτωση των βασιλικών οίκων το πατρωνυμικό σχηματιζόταν από τον ιδρυτή ή από μία προηγούμενη σημαντική ηγετική μορφή. Έτσι μια οικογένεια που βασίλευε μπορούσε να έχει περισσότερα από ένα δυναστικά ονόματα. Για παράδειγμα, ο Άγις Α΄ επονόμασε τη δυναστεία των Αγιαδών, ο ίδιος όμως ήταν Ηρακλείδης όπως και οι απόγονοί του.

Όταν η καταγωγή ήταν ελάχιστα ή διόλου γνωστή, οι Έλληνες έκαναν κάποιες πάγιες υποθέσεις βάσει της πολιτισμικής τους ιδεολογίας. Οι Αγιάδαι αντιμετωπίζονταν ως φυλή καταγόμενη από έναν πρόγονο επώνυμο, έναν βασιλιά που ίδρυσε τη δυναστεία και της έδωσε το όνομά του. Η μυθολόγηση αυτή επεκτεινόταν ακόμη και στα τοπωνύμια, τα οποία υποτίθεται ότι είχαν επονομαστεί από βασιλείς και θεότητες.

Λελεγίδαι

Επεξεργασία

Οι Λελεγίδαι ήταν απόγονοι του Λέλεγος, επώνυμου προγόνου των Λελέγων, πελασγικής φυλής που κατοικούσε στην κοιλάδα του Ευρώτα πριν από τους Έλληνες και οι οποίοι σύμφωνα με μια μυθολογική γενεαλογία αναμίχθηκαν με τους δεύτερους.

Έτος (π.Χ.) Λελεγίδαι Πληροφορίες
περ. 1600 π.Χ. Λέλεξ γιος του Ποσειδώνος ή του Ηλίου, ή λέγεται ότι ήταν αυτόχθων
περ. 1575 π.Χ. Μύλης γιος του Λέλεγος
περ. 1550 π.Χ. Ευρώτας γιος του Μύλη, πατέρας της Σπάρτης

Λακεδαιμονίδαι

Επεξεργασία

Οι Λακεδαιμονίδαι περιλαμβάνουν Έλληνες από τη μυθική εποχή, που αντιστοιχεί με την Εποχή του Χαλκού στην Ελλάδα. Σύμφωνα με τη μυθολογική διήγηση, η βασιλεία πέρασε από τους Λέλεγες στους Έλληνες.

Έτος (π.Χ.) Λακεδαιμονίδαι Πληροφορίες
περ. Λακεδαίμων γιος του Διός, σύζυγος της Σπάρτης
περ. Αμύκλας γιος του Λακεδαίμονος, ίδρυσε την πόλη των Αμυκλών
περ. Άργαλος γιος του Αμύκλα
περ. Κυνόρτας γιος του Αμύκλα
περ. Περιήρης γιος του Κυνόρτα
περ. Οίβαλος γιος του Κυνόρτα
περ. Τυνδάρεως (Πρώτη βασιλεία)· γιος του Οιβάλου και πατέρας της Ωραίας Ελένης
περ. Ιπποκόων γιος του Οιβάλου και αδελφός του Τυνδάρεω
περ. Τυνδάρεως (Δεύτερη βασιλεία)
Οι χρονολογίες χωρίς ημερομηνίες (μόνο "περ.") είναι άγνωστες

Ατρείδαι

Επεξεργασία

Οι Ατρείδαι (λατινικά Atreidae) ανήκουν στην Ύστερη Εποχή του Χαλκού ή άλλως Μυκηναϊκή περίοδο. Στην μυθολογία αυτοί ήσαν οι Περσίδαι. Καθότι το όνομα Ατρεύς μαρτυρείται σε χιττιτικά έγγραφα, αυτή η δυναστεία μπορεί κάλλιστα να είναι πρωτοϊστορική.

Έτος (π.Χ.) Ατρείδες Πληροφορίες
περ. 1250 Μενέλαος γιος του Ατρέως και σύζυγος της Ωραίας Ελένης
περ. δεκαετία 1150 Ορέστης γιος του Αγαμέμνονος και ανιψιός του Μενελάου
περ. Τισαμενός γιος του Ορέστου
περ. 1100 Δίων σύζυγος της Αμφιθέας, κόρης του Πρώνακτος
Χρονολογία χωρίς έτος (μόνο "περ.") είναι άγνωστες

Ηρακλείδαι

Επεξεργασία

Οι Σπαρτιάται βασιλείς Ηρακλείδαι θεωρούσαν ότι έλκουν καταγωγή τους από τον Ηρακλή, ο οποίος μέσω της μητέρας του καταγόταν από τον Περσέα. Εγκαταλείποντας την Πελοπόννησο ξεκίνησε μια ζωή περιπλάνησης. Οι Ηρακλείδαι κυριάρχησαν στην κοιλάδα του Ευρώτα με τους Δωριείς οι οποίοι, τουλάχιστον σύμφωνα με τον μύθο, κατά την εκεί εισβολή τους, επονομασθείσα Επιστροφή των Ηρακλειδών, εξεδίωξαν τους Ατρείδες και τουλάχιστον ένα μέρος του μυκηναϊκού πληθυσμού.

 
Γενεαλογικό δέντρο των βασιλέων της Σπάρτης
Έτος (π.Χ.) Ηρακλείδαι Πληροφορίες
περ. Αριστόδημος γιος του Αριστομάχου και σύζυγος της Αργείας
περ. Θήρας (αντιβασιλεύς) γιος του Αυτεσίωνος και αδελφός της Αργείας συζύγου του Αριστοδήμου[σ 2]· υπηρέτησε ως αντιβασιλεύς των ανιψιών του Ευρυσθένους και Προκλέους
Χρονολογία χωρίς έτος (μόνο "περ.") είναι άγνωστες

Δυναστεία Αγιαδών

Επεξεργασία

Η δυναστεία επονομάστηκε από τον δεύτερο βασιλιά της, Άγιδα Α'.

Έτος (π.Χ.) Αγιάδες Πληροφορίες
περ. 930 Ευρυσθένης Επιστροφή των Ηρακλειδών
περ. 930 – 900 [σ 3] Άγις Α΄ Υπέταξε τους Είλωτες
περ. 900 – 870 Εχέστρατος Εκδίωξε τους Κυνουρίους[σ 4] που ήταν στην εξουσία.
περ. 870 – 840 Λαβώτας[σ 5]
περ. 840 – 820 Δόρυσσος
περ. 820 – 790 Αγησίλαος Α΄
περ. 790 – 760 Αρχέλαος
περ. 760 – 758 Τήλεκλος Σκοτώθηκε από τους Μεσσήνιους
περ. 758 – 741 Αλκαμένης Αρχίζει ο Πρώτος Μεσσηνιακός Πόλεμος
περ. 741 – 665 Πολύδωρος Τελειώνει ο Πρώτος Μεσσηνιακός Πόλεμος· σκοτώθηκε από τον Σπαρτιάτη άρχοντα Πολέμαρχο.[5]
περ. 665 – 640 Ευρυκράτης
περ. 640 – 615 Ανάξανδρος
περ. 615 – 590 Ευρυκρατίδας
περ. 590 – 560 Λέων
περ. 560 – 520 Αναξανδρίδας Β΄ Μάχη των Πεδών
περ. 520 – 490 Κλεομένης Α΄ Αρχίζουν οι Περσικοί Πόλεμοι
περ. 490 – 480 Λεωνίδας Μάχη των Θερμοπυλών
περ. 480 – 459 Πλείσταρχος Αρχίζει ο Πρώτος Πελοποννησιακός Πόλεμος
περ. 459 – 409 Πλειστοάναξ Αρχίζει ο Δεύτερος Πελοποννησιακός Πόλεμος
περ. 409 – 395 Παυσανίας Βοήθησε την αποκατάσταση της δημοκρατίας στην Αθήνα. Σπαρτιατική ηγεμονία
περ. 395 – 380 Αγησίπολις Α΄ Αρχίζει ο Κορινθιακός Πόλεμος
περ. 380 – 371 Κλεόμβροτος Α΄
περ. 371 – 369 Αγησίπολις Β΄[σ 6]
περ. 369 – 309 Κλεομένης Β΄ Αρχίζει ο Τρίτος ιερός πόλεμος
περ. 309 – 265 Αρεύς Α΄ Σκοτώθηκε σε μάχη εναντίον του Αριστοδήμου τυράννου της Μεγαλοπόλεως
περ. 265 – 262 Ακρότατος
περ. 262 – 254 Αρεύς Β΄[6]
περ. 254 – 242 Λεωνίδας Β΄ Εκθρονίστηκε για λίγο, καθώς ήταν στην εξορία για να αποφύγει δίκη
περ. 242 – 241 Κλεόμβροτος Β΄
περ. 241 – 235 Λεωνίδας Β΄
περ. 235 – 222 Κλεομένης Γ΄ Εξορίσθηκε μετά τη Μάχη της Σελλασίας.

Μετά τη μάχη της Σελλασίας, η δυαδική μοναρχία παρέμεινε κενή έως τον θάνατο του Κλεομένους Β΄ το 219 π.Χ.

περ. 219 – 215 Αγησίπολις Γ΄ Τελευταίος Αγιάδης, εκθρονίστηκε από τον Ευρυποντίδη Λυκούργο

Δυναστεία Ευρυποντιδών

Επεξεργασία

Η δυναστεία πήρε το όνομά της από τον τρίτο βασιλιά της, Ευρυπώντα. Δεν περιλαμβάνεται στον κατάλογο ο Λυκούργος ο νομοθέτης, μικρότερος γιος των Ευρυποντιδών, που υπηρέτησε για λίγο ως αντιβασιλεύς είτε του νηπίου Χαριλάου (780–750) είτε του Λαβώτα (870–840) του Αγιάδου.

Έτος (π.Χ.) Ευρυποντίδες Πληροφορίες
περ. 930 Προκλής Κάθοδος των Δωριέων
περ. 890 Σόος Γιος του Προκλέους και πατέρας του Ευρυπώντος. Πιθανόν μυθικό πρόσωπο
περ. 890 – 860 Ευρυπών Πιθανόν μυθικό πρόσωπο
περ. 860 – 830 Πρύτανις Πιθανόν μυθικό πρόσωπο
περ. 830 – 800 Πολυδέκτης
περ. 800 – 780 Εύνομος Πιθανόν μυθικό πρόσωπο
περ. 780 – 750 Χαρίλαος Προστατευόμενος και μαθητής του Σπαρτιάτη αναμορφωτή Λυκούργου· κατέστρεψε την παραμεθόριο πόλη Αίγυν· Μάχη της Τεγέας. Ίσως το πρώτο ιστορικό πρόσωπο των Ευρυποντιδών.[7].
περ. 750 – 725 Νίκανδρος
περ. 725 – 675 Θεόπομπος Πρώτος Μεσσηνιακός Πόλεμος
Έτος (π.Χ.) Ευρυποντίδες Πληροφορίες
περ. 550 – 515 Αρίστων Μάχη των Πεδών.
περ. 515 – 491 Δημάρατος Αρχή των Περσικών Πολέμων
περ. 491 – 469 Λεωτυχίδας
περ. 469 – 427 Αρχίδαμος Β΄ Πρώτος Πελοποννησιακός Πόλεμος. Αρχή του Δεύτερου Πελοποννησιακού Πολέμου
περ. 427 – 401 [σ 7] Άγις Β΄ Σπαρτιατική ηγεμονία. Επιτέθηκε στην Επίδαυρο, Λεύκτρα[σ 8] Καρυές, Ορχομενό, και Μαντίνεια. Εισέβαλε στην Αργολίδα. Δημιουργία Συμβουλίου Πολέμου[σ 9] που δημιουργήθηκε για να ελέγχει τις εξουσίες του
περ. 401 [σ 7] – 360 Αγησίλαος Β΄ Αρχίζει ο Κορινθιακός Πόλεμος
περ. 360 – 338 Αρχίδαμος Γ΄ Αρχίζει ο Τρίτος ιερός πόλεμος
περ. 338 – 331 Άγις Γ΄
περ. 331 – 305 Ευδαμίδας Α΄
περ. 305 – 275 Αρχίδαμος Δ΄
περ. 275 – 245 Ευδαμίδας Β΄
περ. 245 – 241 Άγις Δ΄
περ. 241 – 228 Ευδαμίδας Γ΄
περ. 228 – 227 Αρχίδαμος Ε΄
περ. 227 – 221 Ευκλείδας Στη πραγματικότητα Αιγιάδας. Τοποθετήθηκε από τον Κλεομένη Γ΄[σ 10] στη θέση του Αρχίδαμου Ε΄

Δημοκρατική μοναρχία

Επεξεργασία

Μετά την ήττα του Κλεομενη Γ΄ εναντίον του Αντίγονου Γ΄ της Μακεδονίας και της Αχαϊκής Συμπολιτείας στη Μάχη της Σελλασίας, το Σπαρτιατικό σύστημα άρχισε να καταρρέει. Η Σπάρτη ήταν δημοκρατία από το 221 ως το 219 π.Χ. Η διαρχική μοναρχία αποκαταστάθηκε το 219.

Έτος (π.Χ.) Μοναρχία Πληροφορίες
περ. 219 – 215 Αγησίπολις Γ΄ ο τελευταίος Αγιάδας, εκθρονίστηκε από το Λυκούργο
περ. 219 – 210 Λυκούργος
περ. 210 – 206 Πέλοπας γιος του Λυκούργου, και τελευταίος βασιλιάς και των δύο παλιών δυναστειών

Τύραννοι

Επεξεργασία
Έτος (π.Χ.) Τυραννίδα Πληροφορίες
περ. 210–207 Μαχανίδας αντιβασιλέας του Πέλοπα
περ. 206–192 Νάβις πρώτος αντιβασιλέας του Πέλοπα, κατόπιν σφατεριστής, ισχυριζόμενος καταγωγή από τον Ευρυποντίδα βασιλιά Δημάρατο
περ. 192 Λακωνικός ο τελευταίος γνωστός βασιλιάς της Σπάρτης από τη δυναστεία των Ηρακλειδών

Η Αχαϊκή Συμπολιτεία προσαρτά τη Σπάρτη το 192 π.Χ.

Σημειώσεις και παραπομπές

Επεξεργασία
Σημειώσεις
  1. Αρχαία ελληνικά: ἀρχαγέται, πληθυντικός του ἀρχαγέτας, δωρική μορφή του ἀρχηγέτης[2]
  2. Κάδμια Θηβαϊκής καταγωγής.
  3. Σύμφωνα με τον Απολλόδωρο.
  4. Η Κυνουρία λέγεται ότι αποικίστηκε από τον Κύνουρο. Κυνουροί ληστές ήταν σύνηθες φαινόμενο στην περιοχή.
  5. Ή Λαβώτης και Λεωβώτης.
  6. Ο Αγησίπολις Β΄, διακεκριμένος βασιλιάς της Σπάρτης, όταν ρωτήθηκε ποια ήταν η μεγαλύτερη αρετή, η ανδρεία ή η δικαιοσύνη, απάντησε: "Χωρίς να υποστηρίζεται από τη δικαιοσύνη, η ανδρεία είναι άχρηστη. Και αν όλοι οι άντρες ήταν δίκαιοι, δεν θα χρειαζόταν η ανδρεία".
  7. 7,0 7,1 ή 427 – 400
  8. Και κατόπιν, μετά τα Κάρνεια.
  9. Αποτελούμενο από 10 Σπαρτιάτες.
  10. Τον αδελδό του Ευκλείδα
Παραπομπές
  1. Hall, Johnathan. A History of the Ancient Greek World. Blackwell. 
  2. ἀρχαγέτας, ἀρχηγέτης. Liddell, Henry George· Scott, Robert· A Greek–English Lexicon στο Perseus Project.
  3. Cartledge, Paul, The Spartans, Vintage Books, 2003.
  4. Pindar and the cult of heroes. By Bruno Currie Page 245 (ISBN 0-19-927724-9).
  5. A Classical Dictionary By John Lemprière. Pg 618.
  6. A Prosopography of Lacedaemonians, Part 396. By Alfred S. Bradford. Page 44.
  7. Dictionary of Greek and Roman Geography (1854)William Smith, LLD, Ed., AEGYS
  8. Plutarch's Lives: Marcus Crassus.-Sertorius.-Eumenes.-Agesilaus.-Pompeius. By Plutarch.

Βιβλιογραφία

Επεξεργασία

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Επεξεργασία