Καταρίνα φαν Χέμεσσεν
Η Καταρίνα φαν Χέμεσσεν (φλαμανδικά: Catharina van Hemessen (αναφέρεται και ως Caterina), 1528 – μετά το 1587) ήταν Φλαμανδή ζωγράφος της περιόδου της Αναγέννησης. Είναι η πρώτη γυναίκα ζωγράφος για την οποία υπάρχει διασωζόμενη τεκμηρίωση. Είναι κατά κύριο λόγο γνωστή για μια σειρά από μικρού μεγέθους πορτρέτα γυναικών, τα οποία ολοκλήρωσε κατά το χρονικό διάστημα από τα τέλη της δεκαετίας του 1540 ως τις αρχές της δεκαετίας του 1550, ενώ παράλληλα δημιούργησε και ορισμένες θρησκευτικού θέματος συνθέσεις.[8]
| Καταρίνα φαν Χέμεσσεν | |
|---|---|
 Καταρίνα φαν Χέμεσσεν: Αυτοπροσωπογραφία. Πιθανότατα είναι η πρώτη αυτοπροσωπογραφία καλλιτέχνη που εργάζεται μπροστά στο καβαλέτο του, ανεξαρτήτως φύλου.[1] | |
| Όνομα στη μητρική γλώσσα | Catharina van Hemessen (Ολλανδικά) |
| Γέννηση | 1528[2][3][4] Αμβέρσα[5] |
| Θάνατος | 16ος αιώνας Αμβέρσα[6] |
| Χώρα πολιτογράφησης | Κάτω Χώρες των Αψβούργων |
| Ιδιότητα | ζωγράφος και καλλιτέχνης[7] |
| Γονείς | Γιαν Σάντερς φαν Χέμεσσεν |
| Κίνημα | Αναγέννηση |
| Είδος τέχνης | προσωπογραφία |
| Καλλιτεχνικά ρεύματα | Αναγέννηση |
| Σημαντικά έργα | Portrait of a woman (1548) και Αυτοπροσωπογραφία |
 Σχετικά πολυμέσα | |
Συχνά της αποδίδεται η διάκριση ότι δημιούργησε την πρώτη αυτοπροσωπογραφία καλλιτέχνη, ανεξαρτήτως φύλου, που απεικονίζεται καθισμένος μπροστά στο καβαλέτο του. Το πορτρέτο αυτό, που δημιουργήθηκε το 1548, εμφανίζει τη ζωγράφο στα πρώτα στάδια δημιουργίας ενός πορτρέτου και σήμερα αποτελεί τμήμα της συλλογής του Μουσείου Τέχνης της Βασιλείας (Ελβετία).[9] Άλλα έργα της φαν Χέμεσσεν βρίσκονται στο Ρέικσμουζεουμ του Άμστερνταμ και στην Εθνική Πινακοθήκη Λονδίνου.
Στο δρόμο των γυναικών της εποχής εκείνης, που ήθελαν να γίνουν ζωγράφοι, υπήρχαν πολλά εμπόδια. Η εκπαίδευση περιλάμβανε την ανατομία πτωμάτων και τη μελέτη γυμνών ανδρικών μορφών, ενώ το σύστημα μαθητείας σήμαινε ότι ο μαθητευόμενος όφειλε να μένει με κάποιον μεγαλύτερό του καλλιτέχνη επί 4 ή 5 χρόνια, συχνά ξεκινώντας από ηλικίες 9 ως 15 ετών. Για τους λόγους αυτούς οι γυναίκες καλλιτέχνιδες ήταν ιδιαίτερα σπάνιες και όσες τα κατάφερναν είχαν ως δάσκαλο κάποιον στενό συγγενή τους, όπως στην περίπτωση της φαν Χέμεσσεν, που είχε ως δάσκαλο τον πατέρα της, Γιαν Σάντερς φαν Χέμεσσεν.[10]
Βίος Επεξεργασία
Η Καταρίνα ήταν θυγατέρα του Γιαν Σάντερς φαν Χέμεσσεν (περ. 1500- μετά το 1563), διακεκριμένου μανιεριστή ζωγράφου στην Αμβέρσα, ο οποίος είχε σπουδάσει στην Ιταλία.[11] Πιστεύεται ότι ο πατέρας της ήταν και δάσκαλός της.[12] Η Καταρίνα έγινε το πρώτο θηλυκό μέλος στη Συντεχνία του Αγίου Λουκά και είχε τρεις μαθητές.
Η φαν Χέμεσσεν ήταν επιτυχημένη ζωγράφος.[12] Απέκτησε σημαντικό προστάτη στο πρόσωπο της Μαρίας της Αυστριακής (1505 - 1558), η οποία ήταν αντιβασίλισσα στις Κάτω Χώρες εν ονόματι του αδελφού της Καρόλου Κουίντου. Το 1554 η φαν Χέμεσσεν νυμφεύτηκε τον Κρίστιαν ντε Μόριεν (Christian de Morien), οργανίστα στον Ιερό Ναό της Παναγίας, του Καθεδρικού Ναού της Αμβέρσας, που εκείνη την εποχή ήταν πολύ σημαντική θέση. Το 1556, όταν η Μαρία παραιτήθηκε από το αξίωμά της και επέστρεψε στην Ισπανία, η Καταρίνα και ο σύζυγός της μετακόμισαν, ύστερα από πρόσκληση της προστάτιδάς τους, στην Ισπανία. Δυο χρόνια αργότερα η Μαρία απεβίωσε αλλά είχε προλάβει να δώσει στην Καταρίνα μια αξιόλογη δια βίου σύνταξη. Το ζευγάρι επέστρεψε στην Αμβέρσα, όπου καταγράφεται το 1661. Εκείνη την εποχή ήσαν άτεκνοι. Ο σύζυγος της Καταρίνα έλαβε διορισμό για να εργαστεί στο Σερτόχενμπος ('s-Hertogenbosch) και το ζευγάρι μετακόμισε εκεί περί το 1565.[13]
Κατά τη διάρκεια του βίου της μνημονεύεται από δύο Ιταλούς βιογράφους καλλιτεχνών, τον Λοντοβίκο Γκουιτσιαρντίνι στην περιγραφή των Κάτω Χωρών του το 1567 και τον Τζόρτζιο Βαζάρι στο Vite... του 1568.[14]
Η Καταρίνα φαν Χέμεσσεν απεβίωσε μετά το 1587.
Έργα Επεξεργασία
Δημιούργησε δύο τουλάχιστον πίνακες με θρησκευτικά θέματα, αλλά ήταν κατά κύριο λόγο δημιουργός πορτρέτων. Οκτώ μικρά πορτρέτα της και δύο θρησκευτικής θεματολογίας πίνακες, χρονολογούμενοι μεταξύ 1548 και 1552 που φέρουν την υπογραφή της, έχουν διασωθεί.[15] Έφτιαχνε πορτρέτα φαινομενικά οικονομικά εύρωστων ανδρών και γυναικών σε σκούρο φόντο. Οι κομψές μορφές που έφτιαχνε αποπνέουν χαριτωμένη γοητεία και είναι ντυμένες με μοντέρνα ρούχα και αξεσουάρ.[15] Το πλέον γνωστό της έργο είναι η αυτοπροσωπογραφία της. Το υπέγραψε με τη χρονολόγησή του, 1548, και την ηλικία της (20 ετών).[16] Περίπου την ίδια εποχή ζωγράφισε την εικόνα μιας γυναίκας σε ένα παλιού τύπου πιάνο, που μπορεί να είναι το πορτρέτο της αδελφής της.[15]
Τα πορτρέτα της χαρακτηρίζονται από τον ρεαλισμό τους. Η αυτοπροσωπογραφία της και τα υπόλοιπα περίπου έξι πορτρέτα που της αποδίδονται είναι μικρές, ήρεμες εικόνες. Οι εικονιζόμενοι, συχνά καθιστοί, παρουσιάζονται συνήθως σε σκούρο ή ουδέτερο φόντο. Αυτός ο τύπος φόντου και διάταξης κάνουν τα πορτρέτα περισσότερο οικεία.
Οι θρησκευτικού περιεχομένου συνθέσεις της είναι συνήθως λιγότερο επιτυχημένες σε σχέση με τα πορτρέτα της.[15]
Δεν διασώζονται έργα της ύστερα από το 1554, γεγονός που οδήγησε ορισμένους ιστορικούς τέχνης να πιστέψουν ότι η καλλιτεχνική της σταδιοδρομία τερματίστηκε μετά τον γάμο της, κάτι συνηθισμένο στην περίπτωση καλλιτέχνιδων.[12]
Επιλεγμένα έργα Επεξεργασία
- Πορτρέτο μιας κυρίας, 1551, Εθνική Πινακοθήκη Λονδίνου
- Πορτρέτο μιας κυρίας με φόρεμα του 16ου αιώνα , Μουσείο Bowes
- Νεαρή γυναίκα παίζει βιργινάλι, 1548, Κολωνία, Μουσείο Wallraf-Richartz
Φωτοθήκη Επεξεργασία
-
Νεαρή γυναίκα παίζει βιργινάλι, 1548 -
Πορτρέτο γυναίκας, περ. 1540s-αρχές 1550s -
Πορτρέτο γυναίκας, 1548 -
Ο Ιησούς συναντά τη Βερονίκη, 1541-1554
Δείτε επίσης Επεξεργασία
Παραπομπές Επεξεργασία
- ↑ Frances Borzello, Seeing Ourselves: Women's Self-Portraiture 1998
- ↑ Art UK. catharina-van-hemessen. Ανακτήθηκε στις 13 Οκτωβρίου 2015.
- ↑ «Catharina van Hemessen». (Αγγλικά) CLARA. 16330.
- ↑ (Αγγλικά) Art UK painters database. van-hemessen-catharina-1528after-1587. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.
- ↑ (Αγγλικά) Union List of Artist Names. 2 Νοεμβρίου 2017. 500005647. Ανακτήθηκε στις 11 Οκτωβρίου 2018.
- ↑ (Αγγλικά) Union List of Artist Names. 2 Νοεμβρίου 2017. 500005647. Ανακτήθηκε στις 25 Οκτωβρίου 2018.
- ↑ «Concise Dictionary of Women Artists» (Αγγλικά) Fitzroy Dearborn Publishers, Routledge. 2001. ISBN-13 978-1-57958-335-4.
- ↑ Jones, 136
- ↑ Kemperdick, 15
- ↑ Kleiner, 406
- ↑ Catharina van Hemessen at the Netherlands Institute for Art History (Ολλανδικά)
- ↑ 12,0 12,1 12,2 Heller, Nancy G. (1997). Women artists : an illustrated history (3rd έκδοση). New York: Abbeville Press. σελ. 24. ISBN 0-7892-0345-6. Ανακτήθηκε στις 8 Μαρτίου 2015.
- ↑ Karolien de Clippel, Catharina van Hemessen (1528 - na 1567): een monografische studie over een 'uytnemende wel geschickte vrouwe in de conste der schilderyen, Koninklijke Vlaamse Academie van Belgie voor Wetenschappen en Kunsten, 2004, p. 32 (Ολλανδικά)
- ↑ Catharina van Hemessen, in: Delia Gaze, Dictionary of Women Artists: Artists, J-Z, Taylor & Francis, 1997, p. 661
- ↑ 15,0 15,1 15,2 15,3 Burr Wallen. "Hemessen." Grove Art Online. Oxford Art Online. Oxford University Press. Web. 18 Apr. 2015
- ↑ Kleiner, 519
Πηγές Επεξεργασία
- Chadwick, Whitney, Women, Art, and Society, Thames and Hudson, London, 1990
- Jones, Susan Frances. Van Eyck to Gossaert. London: National Gallery, 2011. ISBN 978-1-85709-504-3
- Harris, Anne Sutherland and Linda Nochlin, Women Artists: 1550-1950, Los Angeles County Museum of Art, Knopf, New York, 1976
- Kemperdick, Stephan. The Early Portrait, from the Collection of the Prince of Liechtenstein and the Kunstmuseum Basel. Munich: Prestel, 2006. ISBN 3-7913-3598-7
- Kleiner, Fred. Gardner's Art Through the Ages. Wadsworth, 2009. ISBN 0-495-57364-7
Εξωτερικοί σύνδεσμοι Επεξεργασία
Πολυμέσα σχετικά με το θέμα Catharina van Hemessen στο Wikimedia Commons