Βικιπαίδεια

Γιαν Σάντερς φαν Χέμεσσεν

Φλαμανδός ζωγράφος

Ο Γιαν Σάντερς φαν Χέμεσσεν (φλαμανδικά: Jan Sanders van Hemessen (περ. 1500 – περ. 1566) ήταν κορυφαίος Φλαμανδός ζωγράφος της δεύτερης γενεάς καλλιτεχνών στη ζωγραφική της Φλαμανδικής και Ολλανδικής Αναγέννησης, ανήκοντας στην ομάδα των Φλαμανδών καλλιτεχνών που είχαν επηρεαστεί από τη ζωγραφική της ιταλικής Αναγέννησης και έγιναν γνωστοί ως "Ρομανιστές". Αντίθετα με κάποιους από αυτούς, ο Χέμεσσεν επισκέφθηκε την Ιταλία τουλάχιστον μια φορά, όπως και το Φοντεναιμπλώ, το οποίο εκείνη την εποχή ήταν "αποικία" Ιταλών καλλιτεχνών, οι οποίοι δημιούργησαν την Πρώτη Σχολή του Φοντεναιμπλώ στο ομώνυμο ανάκτορο.[5]

Γιαν Σάντερς φαν Χέμεσσεν
Γέννηση1500[1][2]
Hemiksem
Θάνατος1566 και 1575
Αμβέρσα
Χώρα πολιτογράφησηςΔουκάτο της Βραβάντης
Κάτω Χώρες των Αψβούργων
Ιδιότηταζωγράφος[3]
ΤέκναΚαταρίνα φαν Χέμεσσεν[4]
ΚίνημαΜανιερισμός
Είδος τέχνηςπροσωπογραφία
Καλλιτεχνικά ρεύματαΜανιερισμός
Σημαντικά έργαAllegory (Nature as the Nursemaid of Art)
Commons page Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα (π • σ • ε )

Ο Χέμεσσεν διαδραμάτισε σοβαρό ρόλο στην εξέλιξη της ρωπογραφίας, μέσω των μεγάλων σκηνών με θρησκευτικές ή κοσμικές σκηνές, τοποθετημένες σε πόλεις με σύγχρονα ενδύματα και αρχιτεκτονική. Οι σκηνές αυτές εστίαζαν στα ανθρώπινα ελαττώματα, όπως απληστία και ματαιοδοξία, ενώ ορισμένες επιδεικνύουν ενδιαφέρον σε θέματα από οικονομική άποψη. Οι σκηνές αυτές αποτελούν μανιεριστική εξέλιξη, η οποία εξελίχθηκε περαιτέρω από τον Πίτερ Άρτσεν, όπου η μικρή θρησκευτική σκηνή στο παρασκήνιο αποκαλύπτει το πραγματικό νόημα του πίνακα, ο οποίος κυριαρχείται από μια μεγάλη σκηνή στο προσκήνιο, φαινομενικά αφιερωμένη στο κοσμικό θέμα της καθημερινής ζωής. Το καλύτερο γνωστό έργο του, Η παραβολή του Ασώτου, που σήμερα βρίσκεται στις Βρυξέλλες, αποτέλεσε τον πρόδρομο της παράδοσης των κατοπινών απεικονίσεων της "χαρούμενης συντροφιάς" και ζωγράφισε μια ομάδα αποκλειστικά με καθημερινές σκηνές, διαδραματιζόμενες σε ταβέρνα.[5] Ζωγράφισε, επίσης, μικρό αριθμό προσωπογραφιών, μερικές εξαιρετικής ποιότητας, επηρεασμένες από τον Άνιολο Μπροντσίνο.[6]

Βάση του ήταν η Αμβέρσα κατά την περίοδο 1519 - 1550, όπου έγινε μέλος στην τοπική Συντεχνία του Αγίου Λουκά το 1524. Μετά το 1550 είναι πιθανό να μετοίκησε στο Χάαρλεμ. Ζωγράφισε μερικά θρησκευτικά θέματα, ενώ πολλοί πίνακές του είναι πιθανό να καταστράφηκαν κατά την περίοδο της εικονοκλασίας (Beeldenstorm) που σάρωσε την Αμβέρσα το έτος που ο ίδιος απεβίωσε.

Βιογραφία Επεξεργασία

Ο Γιαν Σάντερς φαν Χέμεσσεν γεννήθηκε στο Χέμικσεμ (Hemiksem, μικρή πόλη στην επαρχία της Αμβέρσας), το οποίο εκείνη την εποχή λεγόταν Hemessen ή Heymissen. Διετέλεσε μαθητής του Χέντρικ φαν Κλέφε Ι στην Αμβέρσα.[7] Πραγματοποίησε ταξίδι στην Ιταλία στην αρχή της σταδιοδρομίας του, περί το 1520. Εκεί μελέτησε μοντέλα από την κλασική αρχαιότητα, όπως το σύμπλεγμα του Λαοκόοντος και σύγχρονα έργα της εποχής του, όπως το Μικελάντζελο και του Ραφαήλ.[6] Επέστρεψε στην Αμβέρσα και έγινε μέλος της Συντεχνίας ζωγράφων το 1524.[8]

Πιστεύεται ότι ο φαν Χέμεσσεν εργάστηκε, στην αρχή της σταδιοδρομίας του, στη βασιλική Αυλή του Μέχελεν. Εκεί πιθανόν συνάντησε για πρώτη φορά τον Γιαν Γκόσσαερτ, Αυλικό ζωγράφο, καθώς και τον Δάσκαλο του Θρύλου της Μαγδαληνής (συμβατικό όνομα άγνωστου ζωγράφου που είχε δημιουργήσει πολύπτυχο με σκηνές από τη ζωή της Μαρίας Μαγδαληνής).[6] Αν και ο πρώιμος βιογράφος Κάρελ φαν Μάντερ πέρασε κάποιο χρόνο στο Χάαρλεμ, δεν υπάρχει άλλη τεκμηρίωση για κάτι παρόμοιο.

Ο φαν Χέμεσσεν νυμφεύτηκε την Μπάρμπαρα ντε Φεβρ (Barbara de Fevre), με την οποία απέκτησαν δύο θυγατέρες. Μετά τον θάνατο της γυναίας του, απέκτησε και ένα νόθο γιο, τον Πέιτερ, με την υπηρέτριά του Μπέττεκεν. Μετά τον θάνατο και των δύο γονέων του, ο Πέιτερ αναγνωρίστηκε ως νόμιμος απόγονός τους το 1579, σε ηλικία 24 ετών. Ο φαν Χέμεσσεν εκπαίδευσε τη θυγατέρα του Καταρίνα φαν Χέμεσσεν, η οποία έγινε επιτυχημένη προσωπογράφος. Δεν είναι γνωστό πότε απεβίωσε ο καλλιτέχνης.[7]

Έργο Επεξεργασία

Γενικά Επεξεργασία

Ο φαν Χέμεσσεν ήταν ένας από τους πρώτους Φλαμανδούς καλλιτέχνες που εκμεταλλεύτηκε τον χαρακτήρα της καθημερινότητας στα βιβλικά θέματα, συχνά για να προβάλει κάποιο ηθικό δίδαγμα.[9] Ειδικεύτηκε σε σκηνές που απεικονίζουν ανθρώπινες ατέλειες, όπως η απληστία και η ματαιοδοξία. Οι πίνακές του συχνά έχουν θρησκευτικό θέμα. Το ύφος του βοήθησε στη δημιουργία της φλαμανδικής ρωπογραφίας.[10]

Ο φαν Χέμεσσεν ήταν, επίσης, και προσωπογράφος.[10] Το μανιεριστικό ύφος του χαρακτηρίζεται από μυώδεις και φανερά τρισδιάστατες ανθρώπινες μορφές, ένα πυκνό προσκήνιο με μορφές που περικόπτονται απότομα και έντονες, ακόμη και επιδεικτικές χειρονομίες.[9] Ο Χέμεσσεν εξισορρόπησε την επίδραση των κλασικών και αναγεννησιακών μοντέλων με τον ρεαλισμό, τον οποίο θα πρέπει να έμαθε από βόρειους καλλιτέχνες, όπως οι Κουέντιν Μασσάις, Γιόος φαν Κλέφε, Μαρίνους φαν Ρέιμερσβαλε και ίσως ακόμη και από τους Λούκας φαν Λέιντεν και Χανς Χόλμπαϊν τον νεότερο.[8]

Σκηνές ταβέρνας Επεξεργασία

Ο φαν Χέμεσσεν συνδέεται με την ανάπτυξη των σκηνών της "χαρούμενης συντροφιάς" σε ταβέρνα στη φλαμανδική ρωπογραφία. Ξεκίνησε τις συνθέσεις του πάνω στο θέμα με έναν πίνακα του 1536 με θρησκευτικό περιεχόμενο, την Παραβολή του Ασώτου Υιού (σήμερα στα Βασιλικά Μουσεία Καλών Τεχνών του Βελγίου στις Βρυξέλλες.

Το προσκήνιο της σύνθεσης απεικονίζει τον άσωτο υιό κατά τις ημέρες της πολυτελούς διαβίωσης, με συντροφιά πορνών, μουσικής, κρασιού και χαρτοπαιγνίων. Στο παρασκήνιο, μέσα από το ανοικτό παράθυρο, μπορεί κάποιος να διακρίνει τη σκηνή όπου ο άσωτος υιός διαβιοί ανάμεσα στους χοίρους, αφού κατασπατάλησε τα χρήματά του και τη σκηνή επανένωσης με τον πατέρα του, ο οποίος τον συγχωρεί. Η σύνθεση σαφέστατα μεταφέρει ηθικό δίδαγμα, καταδεικνύοντας ότι κάποιος πρέπει να βλέπει πέρα από τις γήινες απολαύσεις που απεικονίζονται στο προσκήνιο, για να βρει τον δρόμο της λύτρωσης, που απεικονίζει το παρασκήνιο.

Ο Χέμεσσεν ζωγράφισε κι άλλες σκηνές ταβέρνας, στις οποίες τονίζεται το θέμα της αχαλίνωτης ζωής όπου το ποτό προκαλεί περισσότερο την αμαρτία, όπως είναι ο πίνακας Χαλαρή συντροφιά (περ. 1540, Κρατική Πινακοθήκη Καρλσρούης).[11]

Η κλήση του Αγίου Ματθαίου Επεξεργασία

Ο Γιαν Σάντερς φαν Χέμεσσεν ζωγράφισε ορισμένες συνθέσεις με θέμα την Κλήση του Αγίου Ματθαίου. Μία βρίσκεται στην Παλαιά Πινακοθήκη στο Μόναχο, δύο στο Kunsthistorisches Museum στη Βιέννη και μια παραλλαγή φτιαγμένη στο εργαστήριό του στο Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης (Νέα Υόρκη). Το θέμα έδωσε στον καλλιτέχνη μια ακόμη ευκαιρία να χρησιμοποιήσει θρησκευτικό θέμα για να "περάσει" ηθικό δίδαγμα: Η βιβλική αφήγηση αναφέρει ότι ο Άγιος Ματθαίος άρχισε τη ζωή του ως τελώνης, μέχρι που κλήθηκε από τον Ιησού και Τον ακολούθησε αμέσως. Η ιστορία έδωσε στον φαν Χέμεσσεν τη "δικαιολογία" να ζωγραφίσει μια σκηνή όπου απεικονίζει σε αντίθεση ανθρώπους που ασχολούνται με οικονομικές δραστηριότητες, ιδιαίτερα όσους ανταλλάσσουν ή μετρούν χρήματα, και στον γαλήνιο Ιησού.[12]

Η παραλλαγή του εργαστηρίου στο Μητροπολιτικό Μουσείο είναι σχεδόν ακριβές αντίγραφο της σύνθεσης του 1548 του Kunsthistorisches Museum, αλλά το παρασκήνιο διαφέρει. Και στις δύο παραλλαγές ο Ιησούς απεικονίζεται να γνέφει στον Ματθαίο με χειρονομία που θυμίζει ιταλική τέχνη. Στο άμεσο προσκήνιο βρίσκεται ο Ματθαίος, του οποίου οι βραχίονες και η κεφαλή απεικονίζονται σε δραματική συστολή, καθώς στρέφεται προς τον Ιησού για να απαντήσει στην κλήση του. Δύο από τους συντρόφους του Ματθαίου δεν έχουν αντιληφθεί το στιγμιαίο αυτό γεγονός που διαδραματίζεται και συνεχίζουν την εργασία τους, μετρώντας χρήματα και καταγράφοντας πληρωμές. Η μορφή του Ματθαίου είναι συγκαλυμμένο πορτρέτο του Αυτοκράτορα Καρόλου Κουίντου, τότε ηγεμόνα της Φλάνδρας.[9]

Ο χειρουργός Επεξεργασία

Ένα ακόμη αντιπροσωπευτικό έργο του φαν Χέμεσσεν με ηθικό δίδαγμα είναι Ο χειρουργός του 1555 (σήμερα στο Μουσείο Πράδο, Μαδρίτη). Η σύνθεση παριστάνει σκηνή που συναντάται συχνά στη φλαμανδική ρωπογραφία. Διαδραματίζεται σε αστικό περιβάλλον, πιθανόν σε μια αγορά. Ο χειρουργός αφαιρεί με μαχαίρι μια πέτρα (πιστεύεται ότι είναι "η πέτρα της τρέλας"), η οποία είναι ορατή σε μια τομή στο κρανίο του χειρουργουμένου. Η τρέλα του παθόντος πιστεύεται ότι εξαφανίζεται με την αφαίρεση της πέτρας.[13] Αφήνεται να εννοηθεί ότι ο χειρουργός είναι στην πραγματικότητα κάποιος κομπογιαννίτης, που έβαλε ο ίδιος την πέτρα στην τομή με ταχυδακτυλουργία πριν προσποιηθεί ότι την αφαιρεί.

Ως διαφήμιση των ικανοτήτων του, πίσω του ακριβώς βρίσκεται ένα σχοινί, από το οποίο κρέμονται πέτρες, τις οποίες υποτίθεται ότι έχει αφαιρέσει από άλλους ασθενείς.[14] Πλάι στον χειρουργό στέκεται ένας άνδρας, ο οποίος χειρονομεί από απελπισία, καθώς είναι σαφώς ο επόμενος πελάτης που θα υποστεί εγχείριση. Αριστερά, μια γυναίκα βοηθός προετοιμάζει αλοιφή μέσα σε ένα μπολ. Η σύνθεση αποτελεί καταγγελία της απληστίας του χειρουργού, ο οποίος εκμεταλλεύεται την ευπιστία του ασθενούς.[15]

Πορτρέτα Επεξεργασία

Το ύφος του φαν Χέμεσσεν στη δημιουργία πορτρέτων διαδραμάτισε σοβαρό ρόλο στη δημοτικότητα της προσωπογραφίας στη βόρεια Ευρώπη από περίπου το 1540 και ύστερα. Ενώ οι Μικελάντζελο και Ραφαήλ ήταν αυτοί που κυρίως επηρέασαν τις θρησκευτικές του συνθέσεις, οι προσωπογραφίες του φαίνεται ότι είναι περισσότερο επηρεασμένες από τον Άνιολο Μπροντσίνο. Ταυτόχρονα, τα πορτρέτα του περιλαμβάνουν στοιχεία της φλαμανδικής ζωγραφικής της εποχής του.

Παράδειγμα των πορτρέτων του αποτελεί το Πορτρέτο ενός κυρίου ηλικίας 34 ετών μπροστά σε απόμακρο τοπίο, χρονολογούμενο μεταξύ 1530 και αρχών του 1540, το οποίο πωλήθηκε από τον οίκο "Sotheby's" στις 9 Ιουλίου 2014 σε τιμή £1.762.500. Είναι εμφανώς εμπνευσμένο από τα πορτρέτα του Μπροντσίνο της δεκαετίας του 1530, των οποίων ο φαν Χέμεσσεν πρέπει να είχε δει χαρακτικά. Το Πορτρέτο ενός κυρίου απεικονίζει τα χέρια διαταγμένα όπως τυπικά τα διέτασσε ο Μπροντσίνο, κάτι που ξεκίνησε από τον Τιτσιάνο: Το δεξί χέρι σφίγγει ένα αντικείμενο, αντιπροσωπευτικό των ενδιαφερόντων ή της ταυτότητας του εικονιζομένου, ενώ το αριστερό κείται χαλαρά σε χαμηλότερο επίπεδο. Η διάταξη αυτή επρόκειτο να γίνει καθιερωμένη πρακτική τόσο στην Ύστερη Αναγέννηση όσο και στη μανιεριστικού ύφους προσωπογραφία. Σημαντικό στοιχείο, στο οποίο το έργο του φαν Χέμεσσεν διαφέρει από το ιταλικό πρότυπο είναι η προσθήκη του τοπίου: Πίσω από τον εικονιζόμενο υπάρχει ένα "παγκόσμιο τοπίο", στην πιο εξελιγμένη μορφή του, όπως διαμορφώθηκε στις Κάτω Χώρες κατά τη δεκαετία του 1530, το οποίο θυμίζει τοπία του Ματτάις Κοκ.[6]

Επιλεγμένα έργα Επεξεργασία

  • Άγιος Ιερώνυμος (1548)
  • Ο χειρουργός (1555), Μουσείο Πράδο, Μαδρίτη
  • Η παραβολή του άσπλαχνου υπηρέτη (. 1556)
  • Γυναίκα ζυγίζει χρυσάφι
  • Ματαιοδοξία
  • Ιουδήθ και Ολοφέρνης, Μουσείο Τέχνης Σικάγου. Μια ελαφρά πιο σκούρα παραλλαγή της ίδιας εικόνας βρίσκεται στην Πινακοθήκη της Βρέμης στη Γερμανία. Ο ιστότοπος του μουσείου αποδίδει τον πίνακα "στο εργαστήριο του Γιαν Σάντερς φαν Χέμεσσεν".[16]
  • Αλληγορική σκηνή
  • Η Αγία Οικογένεια
  • Ο Ισαάκ ευλογεί τον Ιακωβ
  • Παρθένος και βρέφος,
  • Ταρκύνιος και Λουκρητία
  • Χαρούμενη συντροφιά
  • Ο Τωβίας επαναφέρει την όραση του πατέρα του
  • Η Κλήση του Αγίου Ματθαίου

Φωτοθήκη Επεξεργασία

  • Έργα του Γιαν Σάντερς φαν Χέμεσσεν
  •  
    Ματαιοδοξία
  •  
    Μια χαλαρή συντροφιά, 1543
  •  
    Αλληγορία, περ. 1550
  •  
    Ο Άσωτος Υιός
  •  
    Η χαλαρή συντροφιά
  •  
    Η κλήση του Αγίου Ματθαίου, Kunsthistorisches Museum, περ. 1548
  •  
    Ο χειρουργός
  •  
    Πορτρέτο ενός κυρίου ηλικίας 34 ετών μπροστά σε απόμακρο τοπίο

Δείτε επίσης Επεξεργασία

Παραπομπές Επεξεργασία

  1. ↑ Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: (Γερμανικά) Gemeinsame Normdatei. 124643809. Ανακτήθηκε στις 15  Οκτωβρίου 2015.
  2. ↑ (Αγγλικά) Art UK painters database. van-hemessen-jan-c-1500c-1575. Ανακτήθηκε στις 9  Οκτωβρίου 2017.
  3. ↑ The Fine Art Archive. cs.isabart.org/person/59112. Ανακτήθηκε στις 1  Απριλίου 2021.
  4. ↑ (Αγγλικά) Union List of Artist Names. 2  Νοεμβρίου 2017. 500004571. Ανακτήθηκε στις 22  Μαΐου 2021.
  5. ↑ 5,0 5,1 Snyder, 443-445
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 Jan Sanders van Hemessen at Sotheby's
  7. ↑ 7,0 7,1 Jan van Hemessen[νεκρός σύνδεσμος] στο Ολλανδικό Ίδρυμα Ιστορίας της Τέχνης (Ολλανδικά)
  8. ↑ 8,0 8,1 Chilvers, Ian. The Oxford Dictionary of Art and Artists (2009 Oxford Reference Online έκδοση). Oxford University Press. Ανακτήθηκε στις 1 Μαρτίου 2015. 
  9. ↑ 9,0 9,1 9,2 Workshop of Jan Sanders van Hemessen, The Calling of Matthew at the Metropolitan Museum of Art
  10. ↑ 10,0 10,1 Kemperdick, 98
  11. ↑ Larry Silver, p. 71-73
  12. ↑ Larry Silver, p. 83
  13. ↑ Marc Lévêque, Psychosurgery: New Techniques for Brain Disorders, Springer Science & Business Media, 18 Feb 2014, p. 3
  14. ↑ Hans O. Luders, Textbook of Epilepsy Surgery, CRC Press, 11 Jul 2008, p. 7
  15. ↑ 'The Surgeon Αρχειοθετήθηκε 2015-04-02 στο Wayback Machine. at the Prado Museum
  16. ↑ Eine Frage der Herkunft: Drei Bremer Sammler und die Wege ihrer Bilder im Nationalsozialismus. 22. Oktober 2014 bis 4. Januar 2015. https://www.kunsthalle-bremen.de/informationen/presse/eine_frage_der_herkunft/ Αρχειοθετήθηκε 2014-11-22 στο Wayback Machine.

Πηγές Επεξεργασία

  • Kemperdick, Stephan. The Early Portrait, from the Collection of the Prince of Liechtenstein and the Kunstmuseum Basel. Munich: Prestel, 2006. ISBN 3-7913-3598-7
  • Silver, Larry. Peasant Scenes and Landscapes: The Rise of Pictorial Genres in the Antwerp Art Market, Philadelphia, PA: University of Pennsylvania Press, 2006

Περαιτέρω ανάγνωση Επεξεργασία

  • B. Wallen, Jan van Hemessen; An Antwerp Painter between Reform and Counter-Reform, Michigan 1983


Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Γιαν_Σάντερς_φαν_Χέμεσσεν&oldid=10474179"