Βικιπαίδεια

Καταστροφή των Ανωγείων

Η Καταστροφή των Ανωγείων ή το Ολοκαύτωμα των Ανωγείων ονομάζεται η ολοκληρωτική καταστροφή του χωριού των Ανωγείων στο Ρέθυμνο της Κρήτης και η σφαγή είκοσι πέντε (25) κατοίκων στις 13 Αυγούστου 1944 από τις γερμανικές κατοχικές δυνάμεις κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.[1][2][3] Ήταν η τρίτη ιστορικά καταστροφή του χωριού μετά από αυτές του Ιουλίου του 1822 κατά την Ελληνική Επανάσταση και του Νοεμβρίου του 1867 κατά την Μεγάλη Κρητική Επανάσταση.[4]

Άποψη των Ανωγείων μετά την καταστροφή τους

Ιστορικό Επεξεργασία

Το χωριό των Ανωγείων βρίσκεται σε ύψος 750 μέτρων στους βόρειους πρόποδες του Ψηλορείτη, 36 χλμ. δυτικά από το Ηράκλειο και 52 χλμ. νοτιοανατολικά από το Ρέθυμνο. Ήταν γνωστό για το ανυπότακτο πνεύμα του και ως καταφύγιο ανταρτών. Την εποχή της κατοχής, τα Ανώγεια είχαν περίπου 4000 κατοίκους, κυρίως κτηνοτρόφους. Δεν υπήρχε μόνιμη γερμανική φρουρά στο χωριό, αλλά συχνά συνέβαιναν μπλόκα.

Κατά την γερμανική κατοχή Επεξεργασία

Πριν την Μάχη της Κρήτης, οι κάτοικοι των Ανωγείων έστησαν πέτρες στο οροπέδιο της Νίδας για να εμποδίσουν γερμανικά αεροπλάνα και αλεξιπτωτιστές να προσγειωθούν. Ένοπλες άτακτες ομάδες Ανωγειανών συμμετείχαν στην μάχη, πολεμώντας στο Ηράκλειο και το Ρέθυμνο.[1] Μετά την πτώση της Κρήτης, τα Ανώγεια έγιναν οχυρό της τοπικής αντίστασης.[εκκρεμεί παραπομπή]

Οι Ανωγειανοί φιλοξένησαν Βρετανούς, Νεοζηλανδούς και Αυστραλούς στρατιώτες και τους βοήθησαν να διαφύγουν στην Αίγυπτο. Το καλοκαίρι του 1941, ο Γιάννης Δραμουντάνης (Στεφανογιάννης) μαζί με τον Μιχάλη Ξυλούρη ίδρυσαν στα Ανώγεια μιαν αντιστασιακή οργάνωση γνωστή ως Ανεξάρτητη Ομάς Ανωγείων (ΑΟΑ), που αποτελείτο κυρίως από Ανωγειανούς. Διάφοροι άλλοι κάτοικοι κατατάχθηκαν στον τοπικό ΕΛΑΣ. Αυτές οι οργανώσεις συνεργάστηκαν με τον διοικητή της SOE Αντισυνταγματάρχη Τομ Ντανμπαμπιν, προσφέροντας πληροφορίες και υποστήριξη.[1]

Στην αρχή του Μαΐου 1944, οι απαγωγείς του Στρατηγού Χάινριχ Κράιπε οδηγούμενοι από τον Ταγματάρχη Λη Φέρμορ παρέμειναν για κάποια ώρα στα Ανώγεια κατά την πορεία τους προς την νότια ακτή της Κρήτης.[5][6]

Στις 7 Αυγούστου 1944, μια γερμανική διμοιρία πήγε στα Ανώγεια ψάχνοντας ανθρώπους για καταναγκαστική εργασία. Αρκετοί ντόπιοι πάρθηκαν κρατούμενοι και αναγκάστηκαν να πάνε προς το Ρέθυμνο. Σε μια περιοχή κοντά στην Δαμάστα, Ανωγειανοί αντάρτες του ΕΛΑΣ επιτέθηκαν στην γερμανική διμοιρία και την εξάλειψαν, απελευθερώνοντας όλους τους κρατούμενους. Την επόμενη μέρα, μια ομάδα Ανωγειανών υπό τις εντολές του Λοχαγού Μπιλ Μος διεξήγαν το σαμποτάζ της Δαμάστας, σκοτώνοντας περίπου 30 Γερμανούς στρατιώτες και καταστρέφοντας ένα θωρακισμένο αυτοκίνητο.[1]

Η προκήρυξη της καταστροφής Επεξεργασία

 
Πλάκα με την διαταγή του Μύλλερ.

Σύντομα μετά που τα νέα της επίθεσης στην Δαμάστα έφτασαν στον Στρατηγό Φρίντριχ-Βίλχελμ Μύλλερ, τον διοικητή της Κρήτης που έναν χρόνο πριν είχε οργανώσει το ολοκαύτωμα της Βιάννου, εξέδωση της εξής διαταγή:[7][1]

Επειδή η πόλις των Ανωγείων είναι κέντρον της αγγλικής κατασκοπίας εν Κρήτη και επειδή οι Ανωγειανοί εξετέλεσαν το φόνο του λοχία φρουράρχου Γενί-Γκαβέ και της υπ' αυτόν φρουράς και επειδή οι Ανωγειανοί εξετέλεσαν το σαμποτάζ της Δαμάστας, επειδή εις Ανώγεια ευρίσκουν άσυλον και προστασίαν οι αντάρται των διαφόρων ομάδων αντιστάσεως και επειδή εκ των Ανωγείων διήλθον και οι απαγωγείς με τον στρατηγόν Φον Κράιπε χρησιμοποιήσαντες ως σταθμόν διακομιδής τα Ανώγεια, διατάσσομεν την ΙΣΟΠΕΔΩΣΙΝ τούτων και την εκτέλεσιν παντός άρρενος Ανωγειανού όστις ήθελεν ευρεθεί εντός του χωρίου και πέριξ αυτού εις απόστασιν ενός χιλιομέτρου. Χανιά 13-8-44 0 Στρατηγός Διοικητής Φρουρίου Κρήτης X. ΜΙΛΛΕΡ

Η καταστροφή Επεξεργασία

Νωρίς το πρωί στις 13 Αυγούστου 1944, γερμανικά τάγματα του 65ου συντάγματος/22. Μεραρχίας Προσγείωσης από Αέρος με ισχύ περίπου 2000 ανδρών κινήθηκαν προς τα Ανώγεια.[8] Σκοποί στα διπλανά χωριά του παρατήρησαν και ειδοποίησαν τους Ανωγειανούς, επιτρέποντας στους άντρες να καταφύγουν στα βουνά για ασφάλεια. Μπαίνοντας στο χωριό, οι γερμανικές δυνάμεις συγκέντρωσαν τις γυναίκες και τα παιδιά και τα μετέφεραν στο Πέραμα.[8] Εκεί, περίπου 30χλμ μακριά, οι γυναίκες και τα παιδιά διασπάρθηκαν στα γειτονικά χωριά της περιοχής του Μυλοποτάμου. Περίπου 25 άτομα, συμπεριλεμβανομένων των γυναικών, ηλικιωμένων και αναπήρων, που αρνήθηκαν να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους, εκτελέστηκαν. Τα σπίτια συστηματικά λεηλατήθηκαν, κάηκαν και τελικά δυναμιτίστηκαν.[9][8][10] Η λεηλασία και η καταστροφή συνεχίστηκα για 23 μέρες μέχρι την αρχή του Σεπτεμβρίου, μετατρέποντας τα Ανώγεια σε σωρούς από μπάζα.[1] Κάθε νύχτα, οι Γερμανοί υποχωρούσαν στα Σίσαρχα. Τα υποζύγια επιτάχθηκαν για να μεταφέρουν τα λάφυρα στα Σίσαρχα, όπου έμπαιναν σε φορτηγά και μεταφέρονταν στις πόλεις.[εκκρεμεί παραπομπή]

Σύμφωνα με μια αναφορά που συντάχθηκε εκ μέρους του ελληνικού κράτους το 1945, από τα 940 σπίτια στα Ανώγεια, κανένα δεν έμεινε άθικτο. Το καινούργιο σχολείο επίσης είχε καταστραφεί και οι τρεις εκκλησίες είχαν μετατραπεί σε στάβλους.[9] Τα μιτάτα γύρω από το χωριό κατεδαφίστηκαν και όλα τα ζώα (κυρίως πρόβατα και κατσίκες) κατασχέθηκαν.[11]

Επακόλουθα Επεξεργασία

Η λεηλασία των Ανωγείων κράτησε από τις 13 Αυγούστου έως τις 5 Σεπτεμβρίου του 1944.[9] Περίπου 2500 γυναίκες και παιδιά εκτοπίστηκαν από το χωριό.[8] Έχοντας χάσει όλα τους τα υπάρχοντα, αναγκάστηκαν να ζήσουν υπό απόλυτη φτώχεια και κατάφεραν να επιβιώσουνμόνο χάρη στην αλληλεγγύη των κατοίκων των γύρω χωριών, που σε πολλές περιπτώσεις τους φιλεξένησαν για χρόνια.[4]

Το 1945, ο Μύλλερ συλλήφθηκε από τον Κόκκινο Στρατό στην Ανατολική Πρωσία. Το 1946, δικάστηκε από ελληνικό δικαστήριο στην Αθήνα, για την διαταγή θηριωδιών κατά αμάχων. Καταδικάστηκε σε θάνατο στις 9 Δεκεμβρίου 1946 και εκτελέστηκε με τυφεκισμό στις 20 Μαΐου 1947.[12]

Τα Ανώγεια ανακηρύχθηκαν μαρτυρικό χωριό με το Προεδρικό Διάταγμα 399 (ΦΕΚ 277/16.12.1998). Σήμερα, μια ανάγλυφη αναμνηστική πλάκα με την διαταγή του Μύλλερ βρίσκεται στην κεντρική πλατεία.[εκκρεμεί παραπομπή]

Βλέπε επίσης Επεξεργασία

Παραπομπές Επεξεργασία

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 Beevor, Antony. Crete: The Battle and the Resistance, John Murray Ltd, 2005, σσ. 315-6. (ISBN 0-14-016787-0)
  2. ↑ Muñoz, Antonio. The German Secret Field Police in Greece, 1941-1944, McFarland, 2018, σσ. 87-8. (ISBN 1476667845)
  3. ↑ Kokonas, Nikos A., The Cretan Resistance 1941 - 1945, 1992, σσ. 91-94, (ISBN 978-960-85329-0-8)
  4. ↑ 4,0 4,1 «Τα τρία ολοκαυτώματα». Δήμος Ανωγείων. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 29 Ιουνίου 2019. Ανακτήθηκε στις 23 Σεπτεμβρίου 2020. 
  5. ↑ Leigh Fermor, Patrick. Abducting a General, John Murray, 2014, (ISBN 1444796585)
  6. ↑ McDougall, Christopher. Natural Born Heroes: Mastering the Lost Secrets of Strength and Endurance, Vintage, 2016, (ISBN 0307742229)
  7. ↑ Moss, Stanley W. Ill Met By Moonlight, Orion, 2014, (ISBN 9781780228808).
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 8,3 Ανώγεια - 13 Αυγούστου 1944, Πατρίς onLine, 13 Αυγούστου 2004, αρχειοθετημένο εδώ:, μέρος 2, μέρος 3, μέρος 4
  9. ↑ 9,0 9,1 9,2 Καζαντζάκης, Ν., Καλιτσουνάκης, Ι. και Κακριδής, Ι.Θ. Έκθεσις της Κεντρικής Επιτροπής Διαπιστώσεως Ωμοτήτων εν Κρήτη. Σύνταξις 29/6 - 6/8/1945. Έκδοση Δήμου Ηρακλείου, 1983; excerpt Αρχειοθετήθηκε 2020-09-28 στο Wayback Machine.
  10. ↑ Panagiotakis, G. Documents From The Battle And The Resistance Of Crete; 1941-45. 3rd ed, 2007, (ISBN 9608657032)
  11. ↑ Ο αρχηγός της Α.Ο.Α. Χριστομιχάλης Ξυλούρης και το ολοκαύτωμα των Ανωγείων, Πατρίς onLine, 27 Αυγούστου 2008; αρχειοθετημένο
  12. ↑ «History of the United Nations War Crimes Commission and the Development of the Laws of War. United Nations War Crimes Commission. London: HMSO, 1948». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 29 Οκτωβρίου 2001. 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι Επεξεργασία

Συντεταγμένες: 35°17′28″N 24°53′01″E / 35.2911°N 24.8836°E / 35.2911; 24.8836

Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Καταστροφή_των_Ανωγείων&oldid=9818717"