Καϊνίτες

Οι Καϊνίτες (γνωστοί και ως Καϊνοί ή Καϊανοί) ήταν Γνωστική σέκτα του 2ου μ.Χ. αιώνα, που τιμούσε τον Κάιν ως τον πρόγονο τους και πρώτο θύμα του Δημιουργού Θεού της Παλαιάς Διαθήκης. Προέρχονταν από τους αντινομιστές των αποστολικών χρόνων, οι οποίοι διαστρέφοντας την αντιτιθέμενη στην ιουδαϊκή τυπολατρεία, διδασκαλία του Παύλου, ήθελαν να νομιμοποιήσουν την ανηθικότητα, μεταλλάσσοντας την ευαγγελική ελευθερία σε ακολασία. Αυτή η αντινομιστική τάση υιοθετήθηκε αργότερα από κάποιους Γνωστικούς που εξελίχθηκαν σε θεωρητικούς της ανηθικότητας. Μια τέτοια ομάδα Γνωστικών είναι οι Καϊνίτες.

Περιγραφή

Ο Κάιν σκοτώνει τον Άβελ, έργο του Πέτερ Πάουλ Ρούμπενς

Θεωρούσαν, όπως και άλλοι Γνωστικοί, ότι ο Θεός της Παλαιάς Διαθήκης είναι κατώτερο ον, τύραννος του κόσμου που ο ίδιος δημιούργησε κι εχθρός του αληθινού Θεού και της Σοφίας. Πρέπει λοιπόν, οι άνθρωποι να αντιτίθενται σ' αυτόν και να δοξάζουν όσους εκείνος κυνήγησε με πρώτο τον Κάιν. Υποστήριζαν ότι ο Κάιν γεννήθηκε από την Εύα διά της ισχυρότερης δύναμης (της Σοφίας) ενώ ο Άβελ διά της ασθενέστερης δύναμης (δηλαδή του Δημιουργού Θεού της Π. Διαθήκης). Ο Κάιν κατείχε το μυστικό της αληθινής γνώσης, το οποίο διά μέσου των αιώνων μεταδόθηκε σε όλους τους αποβλήτους της Π. Διαθήκης (όπως ο Ησαύ, ο Κορέ και οι Σοδομίτες) μέχρι τον Ιούδα. Συσχετίζοντας τους εαυτούς τους με τους κακούργους που καταδιώχτηκαν από τον Δημιουργό, πίστευαν ότι κανείς από αυτούς δεν υπέστη βλάβη καθώς βρίσκονταν υπό την προστασία της Σοφίας.

Το φιλί του Ιούδα, έργο του Τζόττο, Cappella degli Scrovegni, Πάδοβα

Ισχυρίζονταν ότι ο Ιούδας ο Ισκαριώτης, όντας ο μόνος από τους μαθητές που είχε πλήρη συνείδηση της αλήθειας, ήταν ικανός να φέρει εις πέρας το μυστήριο της προδοσίας, επιφέροντας έτσι την διάλυση των πάντων, τόσο των επουρανίων όσο και των επιγείων. Αν και επικροτούσαν την ενέργεια του Ιούδα στην προδοσία, οι απόψεις τους διέφεραν ως προς το κίνητρο που τον ώθησε στην προδοσία. Κάποιοι έλεγαν ότι ο Χριστός ήθελε να ανατρέψει την αλήθεια, τον οποίο σκοπό ο Ιούδας απέτρεψε μέσω της προδοσίας, ενώ σύμφωνα με την άλλη ερμηνεία τους, ο Ιούδας πρόδωσε τον Ιησού, επειδή γνώριζε ότι μέσω του Σταυρικού θανάτου στον οποίο θα τον οδηγούσε, θα καταργόταν η δύναμη του Δημιουργού και των αρχόντων, επιφέροντας έτσι την Λύτρωση της ανθρωπότητας.

Πρώτη σελίδα από το Ευαγγέλιο του Ιούδα (Σελίδα 33 του Codex Tchacos).

Στα κείμενα τους υποστήριζαν την διάλυση των έργων της Υστέρας, όπως αποκαλούσαν τον δημιουργό του ουρανού και της γης. Με πρόσχημα λοιπόν την καταστροφή των έργων του δημιουργού, οι Καϊνίτες επιχειρούσαν να νομιμοποιήσουν την ακολασία, δίνοντάς της τον χαρακτήρα θρησκευτικού καθήκοντος. Δίδασκαν όπως ο Καρποκράτης ότι η σωτηρία μπορούσε να επιτευχθεί μόνο περνώντας μέσα απ' όλες τις εμπειρίες. Σε κάθε αμαρτωλή ή ποταπή ενέργεια τους, δήλωναν ότι ήταν παρών ένας άγγελος τον οποίο επικαλούνταν, ισχυριζόμενοι ότι εκτελούσαν το έργο του. Η τέλεια γνώση συνίστατο στην άφοβη συμμετοχή σε τέτοιες ακατονόμαστες ενέργειες. Αντί της Αγίας Γραφής χρησιμοποιούσαν απόκρυφα βιβλία, όπως το Ευαγγέλιο του Ιούδα και το Αναβατικόν του Παύλου.

Πηγές

• Ειρηναίος, Κατά Αιρέσεων 1.31.1-2
• Επιφάνιος Κωνσταντίας, Πανάριον 38
• Ιππόλυτος Ρώμης, Κατά Αιρέσεων 8
• Ψευδο-Τερτυλλιανός, Κατά Πασών Αιρέσεων 2
• Τερτυλλιανός, Περί Βαπτίσματος 1