Μάχη της Μεσημβρίας

Η μάχη της Μεσημβρίας αναφέρεται σε πολεμική σύγκρουση που ενδεχομένως πραγματοποιήθηκε μεταξύ των ετών 813-816 μ.Χ. στην πόλη Μεσημβρία του Εύξεινου Πόντου (το σημερινό Νεσέμπαρ της Βουλγαρίας), μεταξύ Βυζαντινών και Βουλγάρων, όταν αυτοκράτορας των πρώτων ήταν ο Λέων Ε΄ ο Αρμένιος. Η ιστορικότητα του συμβάντος δεν είναι αποδεκτή από όλους τους σύγχρονους ιστορικούς, ούτε υπάρχει συμφωνία για το όνομα του Βούλγαρου χάνου, επί της βασιλείας του οποίου διεξήχθη αυτή η μάχη ή σύγκρουση.

μάχη της Μεσημβρίας
Τόπος	Μεσημβρία
Αίτια	εισβολή των Βουλγάρων στη Θράκη
Αποτέλεσμα	νίκη των Βυζαντινών
Αντιμαχόμενοι
Βούλγαροι Βυζαντινοί
Ηγετικά πρόσωπα
Κρούμος Λέων Ε΄
Απολογισμός
Τραυματίες	άγνωστο
Εδαφικές απώλειες	τερματισμός πολέμου Βυζαντινών - Βουλγάρων

Γεγονότα πριν τη συμπλοκή

Βέβαια γεγονότα πριν τη φερόμενη μάχη είναι οι διαδοχικές συντριπτικές νίκες των Βουλγάρων, υπό τον χάνο (βασιλιά) τους Κρούμο, εναντίον των Βυζαντινών, στις μάχες της Πλίσκας και της Βερσινικίας (στην Πλίσκα σκοτώθηκε ο αυτοκράτορας Νικηφόρος Α΄ και τραυματίστηκε βαρύτατα ο διάδοχος, Σταυράκιος ο οποίος πέθανε λίγο αργότερα). Η ήττα στη Βερσινικία προκάλεσε την παραίτηση του αυτοκράτορα Μιχαήλ Ραγκαβέ και την άνοδο στο θρόνο του Λέοντα Ε΄ με έκδηλη την αδυναμία των Βυζαντινών να προστατεύσουν τη Θράκη από τη λεηλασία. Μάλιστα ο Κρούμος έφτασε με τον στρατό του έξω από τα τείχη της Κωνσταντινούπολης χωρίς όμως να είναι σε θέση να την καταλάβει. Ο Λέων, ο επιχείρησε να συναντηθεί με τον Κρούμο, έξω από τα τείχη, με σκοπό να τον δολοφονήσει. Η απόπειρα δολοφονίας απέτυχε και ο πόλεμος άρχισε και πάλι, ο δε ο Κρούμος αιχμαλώτισε και μετέφερε, ανενόχλητος, 40.000 κατοίκους της Αδριανούπολης στην περιοχή του Δούναβη. Στη συνέχεια άρχισε μεγάλες πολεμικές προετοιμασίες με σκοπό να καταλάβει την Κωνσταντινούπολη.

Η μάχη στη Μεσημβρία

Η μάχη υποτίθεται πως κατέληξε σε πανωλεθρία των Βουλγάρων και, σύμφωνα με κάποιες βυζαντινές πηγές, σε βαρύτατο τραυματισμό του Κρούμου ο οποίος πέθανε αργότερα από τις πληγές του. Σύμφωνα με την ίδια εκδοχή, εξαιτίας αυτής της ήττας των Βουλγάρων, ο γιός και διάδοχος του Κρούμου, Ομουρτάγ, συνθηκολόγησε με τους Βυζαντινούς. Ωστόσο, φαίνεται πιθανότερο πως ο Ομουρτάγ ήταν ο επικεφαλής των Βουλγάρων σε αυτή τη μάχη.

Απόψεις για την ιστορικότητα του συμβάντος

Στην Ιστορία του ελληνικού έθνους των Παπαρρηγόπουλου/Καρολίδη, η θέση για το συμβάν στηρίζεται στους Βυζαντινούς χρονογράφους Ζωναρά και Γενέσιο Ουσιαστικά δεν υπάρχει αναφορά σε μάχη, αλλά σε νυχτερινή έφοδο και σφαγή. Γράφεται ότι ο Λέων Ε΄ στις αρχές Απριλίου του 814 «εξεστράτευσε προς την Μεσημβρίαν», στρατοπεδεύοντας κοντά στην πόλη. Έπειτα από παραπλανητική αιφνιδιαστική κίνηση, εφόρμησε εναντίων των Βουλγάρων κατά τη νύκτα μεταξύ 13ης και 14ης Απριλίου, τους οποίους και κατέσφαξε: «Μάχη σχεδόν δεν εγένετο αλλά σφαγή αδιάκοπος. Ο Λέων είχεν απαγορεύσει να λαμβάνονται αιχμάλωτοι· και αυτοί οι παίδες και αυταί αι γυναίκες εθανατώθησαν». Διασώθηκαν, όπως αναφέρεται, «ολίγιστοι» Βούλγαροι, μαζί με αυτούς και ο Κρούμος, ο οποίος όμως πέθανε σύντομα «είτε εκ της πληγής ην έλαβε κατά την απαισίαν εκείνην νύκτα, είτε εξ αποπληξίας είτε υπό των υπηκόοων απαγχονισθείς, διότι και ούτω και ούτως αναφέρεται το πράγμα».

Όμως, η ιστορικότητα της μάχης (ή έστω η αποφασιστικότητά της) δεν είναι αποδεκτή από τους περισσότερους ιστορικούς. Για τον θάνατο του Κρούμου, οι περισσότεροι συγχρονοι ιστορικοί δέχονται ότι είχε παθολογικά αίτια. Έτσι:

• Ο Dennis P. Hupchick τοποθετεί τη μάχη της Μεσημβρίας στον χειμώνα του 815-16, επί βασιλείας του Ομουρτάγ (δηλαδή μετά τον θάνατο του Κρούμου τον οποίο αποδίδει, όπως οι περισσότεροι σύγχρονοι ιστορικοί, σε εσωτερική αιμορραγία). Την ίδια άποψη έχει και ο Warren Treadgold.
• Στην Ιστορία της Βυζαντινής αυτοκρατορίας (1925-1935) ο Α.Α. Βασίλιεφ προσπερνά επιγραμματικά το συμβάν, χωρίς ονομαστική μνεία και λεπτομέρειες, με αναφορά μόνο στην ανακοπή της ορμής του Κρούμου από τον Λέοντα Ε΄ και τον ξαφνικό θάνατο του πρώτου.
• Σε χάρτη εντός κείμενου της Μαρίας Νυσταζοπούλου-Πελεκίδου στην Ιστορία του ελληνικού έθνους της Εκδοτικής Αθηνών, αναγράφεται κατάληψη της πόλης το 812 από τους Βούλγαρους και ανακατάληψή της από τους Βυζαντινούς το 813. Στο ίδιο το κείμενο δεν υπάρχουν λεπτομέρειες, ούτε προσδίδεται εξαιρετική σημασία στο συμβάν. Αναφέρεται μόνο: «Ο αυτοκράτωρ Λέων Ε΄ εκστράτευσε εναντίον του Κρούμου, ανέκτησε τη Μεσημβρία και νίκησε του βουλγάρους».
• Ο Π. Σοφούλης τοποθετεί την μάχη της Μεσημβρίας στα τέλη του 814, επί βασιλείας του Dičevg, διαδόχου του Κρούμου. Η μάχη δεν είχε στρατηγική σημασία για τους Βούλγαρους, είχε όμως αντίκτυπο στο ηθικό τους. Για τον ίδιο τον Κρούμο, αναφέρει κι αυτός ότι είχε πεθάνει νωρίτερα, από εσωτερική αιμοραγία. Ο Σοφούλης αποδέχεται την πληροφορία ότι εκτελέστηκε στη συνέχεια ο χάνος των Βουλγάρων από τους ευγενείς, αλλά επρόκειτο για τον Dičevg λόγω της χειροτέρευσης της υγείας του η οποία κατέληξε σε τύφλωση.
• Ο Θεόδωρος Κορρές υποστηρίζει εν μέρει την εκδοχή των Ζωναρά και Γενέσιου ότι στη Μεσημβρία νικήθηκε ο Κρούμος. Αναφέρει δε πως πέθανε από τα τραύματά του.

Πηγές

• Α.Α. Βασίλιεφ (1971). Ιστορία της Βυζαντινής αυτοκρατορίας, 324-1453. 2. (Μετάφραση: Δημοσθένης Σαβράμης). Αθήνα: Πάπυρος Πρεςς (ΒΙΠΕΡ, αρ. 183). 

• Εκδοτική Αθηνών (1979). Ιστορία του ελληνικού έθνους. H΄. Αθήνα. 

• Hupchick, Dennis P. (2017). The Bulgarian-Byzantine Wars for Early Medieval Balkan Hegemony: Silver-Lined Skulls and Blinded Armies. Λονδίνο: Palgrave Macmillan. ISBN 978-3-319-56205-6. 

• Κορρές, Θεόδωρος (1996). Λέων Ε΄ ο Αρμένιος και η εποχή του: mια κρίσιμη δεκαετία για το Βυζάντιο (811-820). Θεσσαλονίκη: Βάνιας. 

• Παπαρρηγόπουλος, Κωνσταντίνος (1925). Iστορία του ελληνικού έθνους. Γ2. («Έκδοσις πέμπτη εικονογραφημένη, μετά προσθηκών, σημειώσεων και βελτιώσεων […] υπό Παύλου Καρολίδου»). Αθήνα: Εκδοτικός Οίκος Ελευθερουδάκη. 

• Sophoulis, Panos (2011). Byzantium and Bulgaria, 775-831. Λέιντεν: Brill. ISBN 978-90-04-20696-0. 

• Treadgold, Warren (1997). A History of the Byzantine State and Society. Στάνφορντ. ISBN 0-8047-2630-2.