Βικιπαίδεια

Μανδύας (ένδυμα)

Ο μανδύας είναι είδος φαρδιού ενδύματος που φοριέται κυρίως πάνω από τα ρούχα, αλλά και μερικές φορές για εξωτερική χρήση, εξυπηρετώντας τον ίδιο σκοπό με ένα παλτό, προστατεύοντας τον χρήστη από τις καιρικές συνθήκες. Μπορεί να αποτελεί μέρος μιας στολής.[1] Οι μανδύες φορέθηκαν και φοριούνται σε αμέτρητες κοινωνίες. Με την πάροδο του χρόνου τα σχέδια μανδυών έχουν αλλάξει για να ταιριάζουν με τη μόδα και τα διαθέσιμα υφάσματα.[2]

Βραδινός μανδύας, από το Costume Parisien, 1823
Μανδύας του 1580-1600 Μουσείο Βικτωρίας και Αλβέρτου, έκθεμα No. 793-1901

Οι μανδύες γενικά στερεώνονται στο λαιμό ή στον ώμο, ποικίλλουν σε μήκος, από το ισχίο μέχρι τον αστράγαλο, με το μέσο της γάμπας να είναι το κανονικό μήκος. Μπορεί να έχουν προσαρτημένη κουκούλα και μπορεί να καλύπτουν και να στερεώνονται στο μπροστινό μέρος, οπότε έχουν τρύπες ή σχισμές για να περάσουν τα χέρια. Ωστόσο, οι μανδύες είναι σχεδόν πάντα αμάνικοι.

Ιστορία Επεξεργασία

Οι αρχαίοι Έλληνες και οι Ρωμαίοι ήταν γνωστό ότι φορούσαν μανδύες. Οι Έλληνες και οι Ελληνίδες φορούσαν το ιμάτιο, από την αρχαϊκή έως την ελληνιστική περίοδο (περ. 750-30 π.Χ.).[3] Οι Ρωμαίοι αργότερα θα φορούσαν τον ελληνικού στιλ μανδύα, το πάλλιον. Το πάλλιο είχε σχήμα τετράγωνου[4] και καθόταν στους ώμους, σε αντίθεση με το ιμάτιο.

Οι Ρωμαίοι της Δημοκρατίας θα φορούσαν την τόγκα ως επίσημη επίδειξη της υπηκοότητάς τους. Δεν μπορούσαν να την φορέσουν αλλοδαποί[5] και φορέθηκε από τους δικαστές σε όλες τις περιπτώσεις ως σήμα αξιώματος. Η τόγκα υποστηρίχθηκε ότι προήλθε από το Νουμά Πομπίλιο, τον δεύτερο βασιλιά της Ρώμης.

Οι ισχυροί ευγενείς και οι επίλεκτοι πολεμιστές της Αυτοκρατορίας των Αζτέκων θα φορούσαν τιλμάτλι, ένας μεσοαμερικανικός μανδύας/κάπα που χρησιμοποιήθηκε ως σύμβολο της ανώτερης κατάστασής τους. Τα ρούχα ήταν υψίστης σημασίας για τους Αζτέκους. Τα πιο περίτεχνα και πολύχρωμα τιλμάτλι προορίζονταν αυστηρά για επίλεκτους αρχιερείς, αυτοκράτορες και πολεμιστές Αετούς, καθώς και ιππότες Ιαγουάρους.[6]

Μανδύας όπερας Επεξεργασία

Με πλήρες βραδινό φόρεμα στις δυτικές χώρες, οι κυρίες και οι κύριοι χρησιμοποιούν συχνά τον μανδύα ως δήλωση μόδας ή για να προστατεύσουν τα λεπτά υφάσματα της βραδινής ένδυσης από τα στοιχεία, ειδικά όταν ένα παλτό πίεζε ή έκρυβε το ρούχο. Οι μανδύες όπερας κατασκευάζονται από ποιοτικά υλικά όπως μαλλί ή κασμίρι, βελούδο και σατέν.

Οι κυρίες μπορούν να φορούν έναν μακρύ (πάνω από τους ώμους ή στους αστραγάλους) μανδύα που συνήθως ονομάζεται κάπα ή μια ολόσωμη κάπα. Οι κύριοι φορούν μανδύα μέχρι τον αστράγαλο ή σε όλο το μήκος. Οι επίσημοι μανδύες έχουν συχνά ακριβές, χρωματιστές φόδρες και διακοσμητικά στοιχεία όπως μετάξι, σατέν, βελούδο και γούνα.

Ο όρος ήταν ο τίτλος μιας οπερατικής κωμωδίας του 1942.[7]

Στη λογοτεχνία και τις τέχνες Επεξεργασία

 
Ο αυτοκράτορας των Αζτέκων Μοντεζούμα Β´ φοράει τιλμάτλι.
 
Ζευγάρι που κρύβεται κάτω από τον ίδιο μανδύα, θραύσμα αρχαιοελληνικού ερυθρόμορφου αγγείου, περ. 525 π.Χ.–500 π.Χ., που βρέθηκε στην Αθήνα. Μουσείο του Λούβρου, Παρίσι.

Σύμφωνα με την Έκδοση του Βασιλιά Ιάκωβου της Βίβλου, ο Ματθαίος κατέγραψε τον Ιησού της Γαλιλαίας να λέει στο Κατά Ματθαίον 5:40: «Και αν κάποιος θέλει να σε μηνύσει στο νόμο και να σου πάρει το χιτώνιο, ας έχει και το μανδύα σου». Η Μετάφραση του Βασιλιά Ιακώβου της Βίβλου έχει τα λόγια που καταγράφονται λίγο διαφορετικά στο εδάφιο Κατά Λουκάν 6:29: «...και αυτός που αφαιρεί το μανδύα σου, απαγορεύει να μην πάρει και το παλτό σου».

Οι μανδύες είναι ένα βασικό ένδυμα στο είδος της φαντασίας λόγω της δημοτικότητας των μεσαιωνικών σκηνικών, αν και τα σχέδια μανδύα φαντασίας μοιάζουν συνήθως με τους μανδύες του 18ου ή του 19ου αιώνα παρά με τους μεσαιωνικούς. Συσχετίζονται επίσης συνήθως με μάγισσες, μάγους και βρικόλακες. Η πιο γνωστή σκηνική εκδοχή του Δράκουλα, που έκανε για πρώτη φορά διάσημο τον ηθοποιό Μπέλα Λουγκόζι, τον παρουσίαζε να φοράει μανδύα έτσι ώστε η έξοδός του από μια παγίδα που κρύβεται στη σκηνή να φαίνεται ξαφνική. Όταν ο Λουγκόζι επανέλαβε τον ρόλο του ως Δράκουλας για την κινηματογραφική εκδοχή του έργου από τα Universal Studios του 1931, διατήρησε τον μανδύα ως μέρος της ενδυμασίας του, γεγονός που έκανε τόσο έντονη εντύπωση που οι μανδύες εξισώθηκαν με τον Κόμη Δράκουλα σχεδόν σε όλες τις μη ιστορικές απεικονίσεις του στα μέσα ενημέρωσης.

Οι μανδύες φαντασίας είναι συχνά μαγικοί. Για παράδειγμα, μπορούν να δώσουν στο άτομο που το φοράει αορατότητα, όπως στη σειρά Χάρι Πότερ της Τζ. Κ. Ρόουλινγκ. Ένα παρόμοιο είδος ενδύματος φορούν τα μέλη της Συντροφιάς του Δαχτυλιδιού στο Ο Άρχοντας των Δαχτυλιδιών του Τζ. Ρ. Ρ. Τόλκιν, αν και αντί να δίνουν πλήρη αορατότητα, οι μανδύες που κατασκευάζονται από ξωτικά φαίνεται απλώς να αλλάζουν μεταξύ οποιουδήποτε φυσικού χρώματος (π.χ. πράσινο, γκρι, καφέ) για να βοηθήσει τον χρήστη να εναρμονιστεί με το περιβάλλον του/της. Στις ιστορίες των κόμικ της Marvel και στο Κινηματογραφικό Σύμπαν της Marvel, ο μάγος Doctor Strange συνδέεται με έναν μαγικό μανδύα αιώρησης, που όχι μόνο επιτρέπει στον χρήστη να αιωρείται, αλλά έχει και άλλες μυστικιστικές ικανότητες. Ο Doctor Strange το χρησιμοποιεί και ως όπλο. Εναλλακτικά, οι μανδύες στη φαντασία μπορεί να ακυρώσουν τα μαγικά βλήματα, όπως ο «μανδύας της μαγικής αντίστασης» στο NetHack.

Μεταφορική έννοια Επεξεργασία

Μεταφορικά, μανδύας μπορεί να είναι οτιδήποτε συγκαλύπτει ή κρύβει κάτι. Σε πολλά franchise επιστημονικής φαντασίας, όπως το Star Trek, υπάρχουν συσκευές απόκρυψης, οι οποίες παρέχουν έναν τρόπο αποφυγής ανίχνευσης κάνοντας τα αντικείμενα να φαίνονται αόρατα. Μια πραγματική συσκευή, αν και περιορισμένης ικανότητας, παρουσιάστηκε το 2006.[8]

Επειδή κρατούν ένα άτομο κρυμμένο και κρύβουν ένα όπλο, η αγγλική φράση cloak and dagger («μανδύας και στιλέτο») έχει φτάσει να αναφέρεται σε κατασκοπεία[9] και μυστικά εγκλήματα: υποδηλώνει φόνο από κρυφές πηγές. Οι ιστορίες «μανδύας και στιλέτο» είναι επομένως ιστορίες μυστηρίου, ντετέκτιβ και εγκλήματος. Το άγρυπνο δίδυμο των κόμικς της Marvel Cloak and Dagger[10] είναι μια αναφορά σε αυτό.

Δείτε επίσης Επεξεργασία

Παραπομπές Επεξεργασία

  1. ↑ Bernadine Morris (31 Μαρτίου 1981). «Italian fashion's success: a fresh point of view». The New York Times. https://www.nytimes.com/1981/03/31/style/italian-fashion-s-success-a-fresh-point-of-view.html. «a simple wrap .. extra layer of protection from the elements» 
  2. ↑ Bess Liebenson (24 Φεβρουαρίου 1991). «Changing Shapes of Clothes: Little for Men, Lots for Women». The New York Times. https://www.nytimes.com/1991/02/24/nyregion/changing-shapes-of-clothes-little-for-men-lots-for-women.html. 
  3. ↑ «Himation - clothing». 
  4. ↑ Τερτυλλιανός, De Pallio, I
  5. ↑ Σουητώνιος, Divus Claudius, XV
  6. ↑ «Ancient Aztec clothing». www.aztec-history.com. Ανακτήθηκε στις 18 Απριλίου 2021. 
  7. ↑ Olin Downes (4 Νοεμβρίου 1942). «Double Bill Given by the New Opera: Damrosch's 'The Opera Cloak' Offered as Part of Program at Broadway Theatre». The New York Times: σελ. 26. https://www.nytimes.com/1942/11/04/archives/double-bill-given-by-the-hew-opera-damroschs-the-opera-cloak.html. «Damrosch's operatic comedy, "The Opera Cloak"» 
  8. ↑ John Schwartz (20 Οκτωβρίου 2006). «Scientists Take Step Toward Invisibility». The New York Times. https://www.nytimes.com/2006/10/20/science/20cloak.html. 
  9. ↑ Philip Taubman (19 Μαΐου 1996). «Cloak and Dagger». The New York Times. https://www.nytimes.com/1996/05/19/books/cloak-and-dagger.html. 
  10. ↑ «Cloak & Dagger». The New York Times. 6 Ιουνίου 2018. https://www.nytimes.com/2018/06/06/arts/television/marvel-cloak-and-dagger-review-freeform.html. «... the comics company's .. live-action series» 

Πηγές Επεξεργασία

  • Oxford English Dictionary
  • Ashelford, Jane: The Art of Dress: Clothing and Society 1500-1914, Abrams, 1996. (ISBN 0-8109-6317-5) ISBN 0-8109-6317-5
  • Baumgarten, Linda: What Clothes Reveal: The Language of Clothing in Colonial and Federal America, Yale University Press, 2016. (ISBN 0-300-09580-5) ISBN 0-300-09580-5
  • Payne, Blanche: History of Costume from the Stone Age to the Twentysecond Century, Harper & Row, 2965. Δεν υπάρχει ISBN για αυτήν την έκδοση. ASIN B0006BMNFS
  • Picken, Mary Brooks: The Fashion Dictionary, Funk and Bagnalls, 1957. (έκδοση 1973(ISBN 0-308-10052-2))
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Μανδύας_(ένδυμα)&oldid=10136234"