Μηκόπτερα
Τα μηκόπτερα είναι μικρή πρωτόγονη τάξη ολομετάβολων εντόμων που διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στην εξέλιξη των εντόμων. Ο αριθμός ειδών εκτιμάται παγκοσμίως σε πεντακόσια μέχρι εξακόσια σωζόμενα είδη, που κατατάσσονται σε εννιά οικογένειες. Οι σκορπιόμυγες ανήκουν στα μηκόπτερα.
| Μηκόπτερα (Mecoptera) Χρονικό πλαίσιο απολιθωμάτων: 299–0Ma | ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
.jpg) Εικ.1: Panorpa communis, αρσενικό
| ||||||||||||
| Συστηματική ταξινόμηση | ||||||||||||
| ||||||||||||
|
9 οικογένειες | ||||||||||||
Στην Ευρώπη τα μηκόπτερα εκπροσωπούνται μόνο με 23 είδη από τρεις οικογένειες. Στην Ελλάδα συναντούμε δυο οικογένειες με πέντε είδη, Bittacus italicus από την οικογένεια Bittacidae[1] και Panorpa communis (Εικ. 1),[2] Panorpa germanica (Εικ. 2),[3] Panorpa lacedaemonia,[4] και Panorpa rufostigma [5] από την οικογένεια Panorpidae.
Μορφολογικά χαρακτηριστικά των ακμαίων
ΕπεξεργασίαΣε όλα τα είδη με πτέρυγες αυτές είναι μεμβρανώδεις και με όμοια νεύρωση στις μπροστινές και οπίσθιες πτέρυγες. Πολλές φορές οι πτέρυγες παριστάνουν χρωματιστά σχήματα. Κατά κανόνα στη στάση ηρεμίας οι πτέρυγες βρίσκονται σε οριζόντια θέση.
Άλλο χαρακτηριστικό είναι ένα είδος άκαμπτου ρύγχους προς τα κάτω με τις σιαγόνες μασητικού τύπου στην άκρη. Οι σύνθετοι οφθαλμοί είναι καλά ανεπτυγμένοι. Κατά κανόνα τα μηκόπτερα έχουν και τρία οφθαλμίδια.
Οι ταρσοί συνίστανται από πέντε ταρσομερή. Η κοιλία είναι επιμήκης με κοντούς κερκούς και αποτελείται από ένδεκα ουρομερή.
Η μορφή του σώματος ποικίλλει. Μπορεί να μοιάζει με τα είδη στις εικόνες 2 και 3, μπορεί όμως και να μοιάζει με κατσαρίδα. Στις σκορπιόμυγες οι κεραίες είναι μακριές και νηματοειδείς και το σώμα λεπτό. Στα αρσενικά τα συζευκτικά όργανα μοιάζουν με κεντρί σκορπιού. Αυτό το γεγονός εξηγεί το όνομα των σκορπιόμυγων.
|
|
|
| Εικ. 2: Panorpa germanica αρσενικό δεξιά κοιλιά από κάτω |
Εικ. 3: Είδος της οικο- γένειας Bittacidae |
Εικ. 4: Panorpa sp. αρσενικό εσωτερικό σεξουαλικό όργανο |
Μορφολογικά χαρακτηριστικά των προνυμφών
ΕπεξεργασίαΟι προνύμφες μπορεί να μοιάζουν με τις προνύμφες πεταλούδων με έξι πόδια στο θώρακα και ψευδοπόδια στο τέλος της κοιλίας. Μπορούν να μοιάζουν με προνύμφες της μηλολόνθης ή να έχουν καλά αναπτυγμένα πόδια και κεραίες όπως οι προνύμφες της χρυσόμυγας .
Βιολογία
ΕπεξεργασίαΣυναντούμε τα περισσότερα είδη μηκοπτέρων σε υγρούς και δροσερούς οικοτόπους, ιδιαίτερα στο υπόροφο των δασών. Οι προνύμφες των περισσότερων ειδών αναπτύσσονται στις πάνω στρώσεις του εδάφους, άλλα στο νερό, άλλα σε βρύα. Τα ακμαία ζουν μόνιμα. Δεν πετούν καλά και κατά την ημέρα συνήθως κάθονται στη σκιά στους θάμνους και τα χορτάρια. Τα ακμαία ανάλογα με το είδος τρέφονται από νεκρά ή ζωντανά μικρά αρθρόποδα, ή είναι φυτοφάγα ή παμφάγα.
Τα αρσενικά προσελκύουν τα θηλυκά με χημικές ουσίες και με ιδιαίτερες κινήσεις και επιδείξεις των πτερύγων. Στις σκορπιόμυγες τα αρσενικά προσφέρουν και κομμάτια τροφής στα θηλυκά. Εάν ένα αρσενικό θα βρει λεία και μπορεί επιτυχώς να το υπερασπιστεί από άλλα αρσενικά, περιμένει δίπλα στη λεία και εκκρίνει μια φερομόνη, η οποία μπορεί να προσελκύσει τα θηλυκά σε απόσταση πολλών μέτρων. Ενώ το θηλυκό τρώει, το αρσενικό θα ζευγαρώσει μαζί του.[6] Η σύζευξη μπορεί να διαρκεί μερικές ώρες.
Διακρίνονται τέσσερα προνυμφιακά στάδια, προνύμφη και νύμφη. Η ανάπτυξη σε μερικά είδη συμπληρώνεται σε ένα μήνα, τα ακμαία επίσης ζουν περίπου ένα μήνα. Ο βιολογικός κύκλος διαρκεί ένα χρόνο, υπάρχουν και περιπτώσεις με δυο γενιές ανά χρόνο.
|
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Πιν. 1: Εξωτερική συστηματική | Πιν. 2: Εσωτερική συστηματική[7] |
Σημασία για τον άνθρωπο
ΕπεξεργασίαΤα μηκόπτερα δεν επηρεάζουν τους ανθρώπους, τις δραστηριότητες ή τα συμφέροντά τους με κανένα τρόπο. Το όνομα σκορπιόμυγες βασίζεται μόνο σε επιφανειακή ομοιότητα, τα έντομα δεν τσιμπούν ούτε δαγκώνουν.
Γεωγραφική εξάπλωση και βιότοποι
ΕπεξεργασίαΣυναντούμε τα μηκόπτερα σε όλες τις ηπείρους και στις βόρειες πολικές ζώνες. Μερικές οικογένειες έχουν πολύ περιορισμένη περιοχή διανομής. Τη μεγαλύτερη ποικιλία ειδών συναντούμε στην περιοχή της νοτιοανατολικής Ασίας κοντά στην Ινδονησία.
Παρατηρήσεις στην εξέλιξη και ταξινομία
ΕπεξεργασίαΥποτίθεται, πως τα μηκόπτερα είναι τα πιο πρωτόγονα έντομα με τελεία μεταβολή. Στην Κάτω Πέρμια περίοδο ήταν μία από τις πιο κοινές τάξεις εντόμων. Είναι πιθανόν πως οι σύγχρονες τάξεις τριχόπτερα με σιφωνάπτερα, ενδεχομένως και τα λεπιδόπτερα με τα δίπτερα κατάγονται από μηκόπτερους προγόνους. Συζητείται και η προέλευση των στρεψιπτέρων από μηκόπτερους και η διαίρεση της τάξεως σε διάφορες τάξεις. Η σημερινή ευρέως αποδεκτή άποψη για τις ταξινομικές σχέσεις συγγενών τάξεων απεικονίζεται στον Πιν. 1. Οι πιθανές ταξινομικές σχέσεις των εννέα οικογενειών των μηκόπτερων απεικονίζεται στο Πιν. 2.
Πηγές
Επεξεργασία- "'Gillott'" Entomology Third Edition Springer ISBN 1-4020-3182-3
- Grzimek's Animal Life Encyclopedia Vol. 3 Thomson Gale ISBN 0-7876-5779-4
Παραπομπές
Επεξεργασία- ↑ 1,0 1,1 «Fauna Europaea, ταξινόμηση και γεωγραφική εξάπλωση του είδους Bittacus italicus». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 26 Ιουλίου 2014. Ανακτήθηκε στις 13 Ιανουαρίου 2012.
- ↑ 2,0 2,1 «Fauna Europaea, ταξινόμηση και γεωγραφική εξάπλωση του είδους Panorpa communis». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 26 Ιουνίου 2009. Ανακτήθηκε στις 13 Ιανουαρίου 2012.
- ↑ 3,0 3,1 «Fauna Europaea, ταξινόμηση και γεωγραφική εξάπλωση του είδους Panorpa germanica». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 4 Μαρτίου 2016. Ανακτήθηκε στις 13 Ιανουαρίου 2012.
- ↑ 4,0 4,1 «Fauna Europaea, ταξινόμηση και γεωγραφική εξάπλωση του είδους Panorpa lacedaemonia». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 10 Μαρτίου 2016. Ανακτήθηκε στις 13 Ιανουαρίου 2012.
- ↑ 5,0 5,1 Fauna Europaea, ταξινόμηση και γεωγραφική εξάπλωση του είδους Panorpa rufostigma[νεκρός σύνδεσμος]
- ↑ 6,0 6,1 Manuel C. Molles:"Ecology:concepts and applications" Mcgraw Hill Book Co; Auflage: 0005 ISBN 978-0073383224
- ↑ Gillott: Entomology Third Edition Springer ISBN 1-4020-3182-3