Ναυμαχία της Δημητριάδος

39°21′0″N 22°56′30″E / 39.35000°N 22.94167°E / 39.35000; 22.94167Συντεταγμένες: 39°21′0″N 22°56′30″E / 39.35000°N 22.94167°E / 39.35000; 22.94167

Ναυμαχία της Δημητριάδος
Χάρτης των ελληνικών και λατινικών ηγεμονιών στην Νότια Ελλάδα περί το 1278
Χρονολογία1274/1275
(ή 1272/1273)
ΤόποςΔημητριάς (σημ. Βόλος)
ΈκβασηΝίκη Βυζαντινών
Αντιμαχόμενοι
Ηγετικά πρόσωπα
Δυνάμεις
50–80 πλοία
30–62 πλοία
Απώλειες
βαρειές
βαρύτατες

Η Ναυμαχία της Δημητριάδος ήταν αμφίβια σύγκρουση που διεξήχθη στην περιοχή της Δημητριάδας (σημ. Βόλος), πιθανότατα κατά την άνοιξη του 1275, μεταξύ ενός βυζαντινού στόλου και των ενωμένων Λατινικών δυνάμεων των Λομβαρδών βαρόνων του Νεγροπόντε (Ευβοίας) και των Ενετών της Κρήτης.

Ιστορικό πλαίσιο Επεξεργασία

Στις αρχές τις δεκαετίας του 1270, οι Παλαιολόγοι προσπαθούν να ανασυστήσουν την Βυζαντινή Αυτοκρατορία, αφού ανακατέλαβαν την Κωνσταντινούπολη (1261) και κατέλυσαν την Λατινική Αυτοκρατορία η οποία είχε ιδρυθεί μετά την Δ΄ Σταυροφορία. Η λατινική παρουσία στην ηπειρωτική Ελλάδα όμως, εκτός της Πελοποννήσου, είναι κυρίαρχη στην Αθήνα (Φραγκικό Δουκάτο των Αθηνών) και την Εύβοια (Βερονέζοι επικεφαλής υπό την εποπτεία της Βενετίας).

Το Δεσποτάτο της Ηπείρου, ένα από τα κράτη που προέκυψαν από την διάλυση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας από τους Σταυροφόρους, είχε πέσει σε παρακμή και έσπασε σε δύο κομμάτια. Το κομμάτι που περιελάμβανε την Θεσσαλία και την Φθιώτιδα περιήλθε στον Ιωάννη Α΄ Δούκα τον Νόθο με πρωτεύουσα τις Νέες Πάτρες (Υπάτη). Στα 1272 ο Ιωάννης αποκτά τον τίτλο του σεβαστοκράτορα, ως υποτελής του αυτοκράτορα Μιχαήλ Η΄ Παλαιολόγου, στα πλαίσια μιας πρόσκαιρης συμμαχίας. Όμως προσπαθεί με κάθε τρόπο να κρατήσει τη ανεξαρτησία του και αντιτάσσεται στην ηγεμονία του Βυζαντίου.

Το 1274/75 (η ακριβής ημερομηνία είναι αβέβαιη, οι πιο πρόσφατοι μελετητές προτιμούν το 1272/73 ή το 1274/75), ο αυτοκράτορας Μιχαήλ Η΄ στέλνει στρατό υπό τον αδερφό του Ιωάννη Παλαιολόγο και ναυτικό υπό τον Αλέξιο Φιλανθρωπηνό να εισβάλει στην Θεσσαλία. Ο στρατός φτάνει και πολιορκεί το κάστρο των Νέων Πατρών. Ο Ιωάννης Α’ Δούκας, με την βοήθεια του Φράγκου Δούκα των Αθηνών, αποκρούει την επίθεση και διώχνει τα Βυζαντινά στρατεύματα από την Υπάτη.

Ενθαρρυμένοι οι Λατίνοι από την ήττα του βυζαντινού στρατού, αποφασίζουν να βάλουν τέλος στην εισβολή των Βυζαντινών, χτυπώντας τον στόλο του Φιλανθρωπηνού που ήταν ελλιμενισμένος έξω από την Δημητριάδα, κοντά στον σημερινό Βόλο.

Η μάχη Επεξεργασία

Ο ενωμένος λατινικός στόλος, αποτελούμενος από Λομβαρδικά και Ενετικά σκάφη από το Νεγροπόντε (Εύβοια) και την Κρήτη αντίστοιχα, υπολογίζεται σε 30 έως 62 πλοία. Σε κάθε περίπτωση, ήταν αριθμητικά κατώτερος του βυζαντινού κατά περίπου ένα τρίτο.

Ο λατινικός στόλος εισήλθε στον Κόλπο των Δύο Αλμυρών (σημ. Παγασητικός Κόλπος) και αιφνιδίασε τους Βυζαντινούς, εκμηδενίζοντας την αριθμητική υπεροχή τους, η δε αρχική επίθεση ήταν τόσο αποτελεσματική που σχεδόν έφτασαν στη νίκη. «Ο μεν ουν αρχηγός του ναυτικού Ρωμαίων, ο Φιλανθρωπηνός επί της ναυαρχίδος ων περιήει παραθαρρύνων προς πόλεμον τους οπλίτας, ποτέ μεν επί του δεξιού κέρως γινόμενος, ποτέ δ’ επί του ευωνύμου» λέει ο Νικηφόρος Γρηγοράς.[1] Τα πλοία των Λατίνων, που έφεραν ψηλούς ξύλινους πύργους, είχαν πλεονέκτημα και πολλοί βυζαντινοί ναυτικοί και στρατιώτες σκοτώθηκαν ή πνίγηκαν.[2]

Την ώρα όμως που η μάχη έκλινε προς την μεριά των Λατίνων, έφτασαν από ξηράς βυζαντινές ενισχύσεις με επικεφαλής τον δεσπότη Ιωάννη Παλαιολόγο, οι οποίες υποχωρούσαν βόρεια μετά την ήττα στην Μάχη των Νέων Πατρών. Κατά την διάρκεια της υποχώρησης ο δεσπότης είχε μάθει για την επικείμενη μάχη στην Δημητριάδα και συγκεντρώνοντας όσους άντρες μπορούσε, κάλυψε σε μια νύχτα 40 μίλια και έφτασε στο πεδίο της μάχης ακριβώς την ώρα που ο βυζαντινός στόλος παρέπαιε. Παρά το χαμηλό τους ηθικό, οι βυζαντινοί στρατιώτες επιβιβάστηκαν σε πλοία που ήταν τραβηγμένα στην ξηρά και επιτέθηκαν στους Λατίνους. Η άφιξή τους ενίσχυσε το ηθικό των Βυζαντινών και οι άνδρες του Παλαιολόγου άρχισαν να αντιστρέφουν την κατάσταση.[3]

Η μάχη συνεχίστηκε όλη την ημέρα και μέχρι το βράδυ όλα τα λατινικά πλοία είχαν καταληφθεί, εκτός από δύο. Οι λατινικές απώλειες ήταν βαρύτατες και περιλάμβαναν τον Τριτημόριο του Νεγροπόντε Γουλιέλμο της Βερόνα.[4] Πολλοί άλλοι ευγενείς συνελήφθησαν, συμπεριλαμβανομένου του Ενετού Φιλίππου Σανούδου, ο οποίος ήταν πιθανώς ο γενικός διοικητής του στόλου.

Επακόλουθα Επεξεργασία

Η νίκη στην Δημητριάδα μετρίασε την καταστροφή των Νέων Πατρών για τους Βυζαντινούς.

Ο αυτοκράτωρ Μιχαήλ Η΄ Παλαιολόγος χάρηκε τόσο πολύ, που όπως λέει ο Ενετός ιστορικός Μαρίνος Σανούδος «πίστεψε πως θα έδιωχνε τους Λατίνους τελείως από την Ελλάδα, είτε διά της βίας είτε με διπλωματία, και για το λόγο αυτό αμέλησε όλες τις άλλες φροντίδες της αυτοκρατορίας».[5]

Σε κάθε περίπτωση πάντως, η νίκη στην ναυμαχία της Δημητριάδας σηματοδότησε την έναρξη της βυζαντινής αντεπίθεσης σε ολόκληρο το Αιγαίο, κατά την οποία ο ναύαρχος Λικάριος ανακατέλαβε από τους Λατίνους τα περισσότερα νησιά του Αιγαίου.

Παραπομπές Επεξεργασία

  1. Gregoras, Nicephorus. Nicephori Gregorae Byzantina Historia. Cambridge: Cambridge University Press. σελίδες 1147–1323. ISBN 978-1-139-17547-0. 
  2. Παχυμέρης, Γεώργιος· Poussines, Pierre (1729). Γεωργίου του Παχυμέρη Μιχαήλ Παλαιολόγος = Georgii Pachymeris Michael Palaeologus. Corpus historiae Byzantinae (Venice, Italy) (Nunc Primum edita έκδοση). Venetiis: Ex Typograpfia Bartholomei Javarina. 
  3. Geanakoplos 1959, σελίδες 283–284;
    Fine 1994, σελ. 190.
  4. «LATIN LORDSHIPS IN GREECE». fmg.ac. Ανακτήθηκε στις 19 Ιουνίου 2020. 
  5. Σανούδος Τορσέλλο, Μαρίνος (2000). Istoria di Romania. ISBN 960-371-0113. 

Πηγές Επεξεργασία

  1. «Georgius Pachymeres - De Michaele Palaeologo (MPG 143 0222 0996) [1242-1310] Full Text at Documenta Catholica Omnia». www.documentacatholicaomnia.eu. Ανακτήθηκε στις 19 Ιουνίου 2020. 
  2. «CSHB - 26 Nicephorus Gregoras Byzantina Historia [Schopeni Editio] [1828-1897] Full Text at Documenta Catholica Omnia» (PDF). www.documentacatholicaomnia.eu. Ανακτήθηκε στις 19 Ιουνίου 2020. 
  3. Geanakoplos, D.J. «Emperor Michael Palaeologus and the West, 1258-1282: a study in Byzantine-Latin relations». 
  4. magnisiastoperasmatoyxronoy (26 Απριλίου 2017). «Νο. 1058 Η ΝΑΥΜΑΧΙΑ ΤΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΟΣ (~1275 μ.Χ.)». Η Μαγνησία στο Πέρασμα του Χρόνου (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 19 Ιουνίου 2020.