Οδός Δημητρίου Γούναρη (Πάτρα)

Η Οδός Δημητρίου Γούναρη είναι μια λεωφόρος της Πάτρας, από τις σημαντικότερες κεντρικές οδικές αρτηρίες της πόλης.

Οδός Δημητρίου Γούναρη (Πάτρα)
Η λεωφόρος Δημητρίου Γούναρη στο ύψος του κινηματογράφου «Πάνθεον».
Είδος	δρόμος
Γεωγραφικές συντεταγμένες	38°14′34″N 21°44′4″E
Διοικητική υπαγωγή	Δήμος Πατρέων
Τοποθεσία	Πάτρα
Χώρα	Ελλάδα
δεδομένα (π)

Περιγραφή

Ξεκινά από το παλιό λιμάνι της Πάτρας και κατευθύνεται νοτιοδυτικά μέχρι και την Πλατεία Μαρούδα, όπου καταλήγει και συναντάται με την ερχόμενη από βόρεια Οδό Ορειβατικού και προεκτείνονται ως Οδός Καλαβρύτων (μετέπειτα Πατρών Κλάους) με νότια κατεύθυνση. Η λεωφόρος είναι διπλής κατευθύνσεως, σχεδόν σε ολόκληρο το εύρος της, με μόνη εξαίρεση ένα πολύ μικρό τμήμα της (περίπου 100 μέτρων) στην αρχή της πορείας της μέχρι την οδό Αγίου Ανδρέου, όπου αποτελεί άνοδο από την Λεωφόρο Όθωνος-Αμαλίας.

Κατά την πορεία της και κατά μήκος της βρίσκονται, μεταξύ άλλων, το Δικαστικό Μέγαρο της πόλης, το Κινηματοθέατρο Πάνθεον, ο Κινηματογράφος Παλλάς, η Πλατεία Βορείου Ηπείρου, η Πλατεία Μαρούδα (Γιαννιά) και η Πλατεία Ομονοίας (Παπαδιαμαντοπούλου). Κατά μήκος της επίσης βρίσκονται υπηρεσίες, όπως το Τμήμα Μεταγωγών (Γ΄ Αστυνομικό Τμήμα), καταστήματα του ΙΚΑ, του ΟΤΕ και των ΕΛΤΑ, καθώς και πολλά ιδιωτικά καταστήματα διαφόρων ειδών, όπως εστίασης, ψυχαγωγίας, εμπορικού χαρακτήρα, παροχής υπηρεσιών κ.ά..

Αποτελεί μια από τις βασικές εισόδους/εξόδους του κέντρου της Πάτρας και θεωρείται μια από τις πιο γνωστές οδούς της πόλης.

Ονομασία

Η ονομασία του δρόμου προήλθε από τον πατρινό Δημήτριο Γούναρη, δικηγόρο στο επάγγελμα, με πολιτική σταδιοδρομία κατά την οποία διατέλεσε τρεις φορές πρωθυπουργός της Ελλάδας. Η ονομασία αυτή δόθηκε στο δρόμο στις 3 Ιουνίου του 1931, έπειτα από απόφαση του τότε δημοτικού συμβουλίου της πόλης.

Η παράλειψη μέχρι τότε ορισμού οδού με την ονομασία «Γούναρη» είχε απασχολήσει την τοπική κοινωνία ενώ σημαντικές διαμαρτυρίες είχαν δημιουργηθεί λόγω αυτής κατά τις ονοματοδοσίες του 1928.

Ιστορικά στοιχεία

Νεότερη και σύγχρονη εποχή

Πρόκειται για την άλλοτε Οδό Καλαβρύτων, η οποία, στο νέο ρυμοτομικό σχέδιο της Πάτρας που συνέταξε στα 1829 ο πολεοδόμος Σταμάτιος Βούλγαρης, συνέδεε την αστική περιοχή της πόλης με την αγροτική της ενδοχώρα και τα Καλαβρυτοχώρια.

Μέχρι το 1926 η οδός ονομαζόταν Καλαβρύτων και τότε της δόθηκε η ονομασία Γούναρη, ονομασία που περιγράφει εκείνο το τμήμα της οδού από την παραλία μέχρι την Πλατεία Γιαννιά, στην περιοχή Μαρούδα. Αρχικά, οι κάτοικοι της Πάτρας αποκαλούσαν την Οδό Δημητρίου Γούναρη ως «Νέο Δρόμο», προσωνύμιο που θεωρήθηκε εύστοχο καθότι η Οδός Γούναρη επρόκειτο στην ουσία για νέα οδό, η οποία δημιουργήθηκε για να καλυφθεί ένα μεγάλο χαντάκι, που υπήρχε εκεί ήδη από την αρχαιότητα, το οποίο επί Τουρκοκρατίας απεκαλείτο «Μπουγιούκ ντερέ». Το λεγόμενο «μεγάλο χαντάκι», δηλ. το τούρκικο «Μπουγιούκ ντερέ», επιχώθηκε το 1856 επί δημαρχίας Μπενιζέλου Ρούφου. Η επίχωση αυτή οδήγησε το Δεκέμβριο του 1856 στη δημιουργία νέου δρόμου, στο τμήμα μεταξύ των οδών Αγίου Ανδρέου και Αλ. Υψηλάντου, ωστόσο ο νέος αυτός δρόμος ήταν γεμάτος λάκκους και η δημιουργία του υπήρξε δαπανηρή. Παρόλη την επίχωση παρέμεναν τουλάχιστον μέχρι το 1886 χαντάκια και έλη επί της οδού. Υπόνομος στο δρόμο δημιουργήθηκε το 1881, αίτημα ωστόσο που υπήρχε στο δημοτικό συμβούλιο ήδη από το 1871 για δημιουργία ρείθρων, κρασπέδων και υπονόμου στο Νέο Δρόμο.

Η ονομασία «Μπουγιούκ ντερέ» παρέμενε ζωντανή στην καθημερινή ζωή της πόλης μέχρι το 1967, όταν δηλαδή έπαψε να λειτουργεί το ομώνυμο καφενείο, που βρισκόταν στη γωνία της οδού με την Οδό Κορίνθου, ένα από τα ιστορικότερα της πόλης, το οποίο αποτέλεσε βήμα για πολιτικές και φιλολογικές συζητήσεις καθώς και για καυγάδες της κοινωνικής αφρόκρεμας των Πατρών. Όπως αναφέρεται, ήταν «επιβλητικό μαγαζί με μια μεγάλη σάλα, στην οποία συναθροίζονταν πολιτικοί, δικαστικοί, δικηγόροι, βουλευτές, επιχειρηματίες κ.λπ.>.

Αρχαιότητα και ευρήματα από διάφορες περιόδους

Η νωρίτερη Οδός Καλαβρύτων υπήρξε μία από τις πιο παλιές οδούς της Πάτρας, με ίχνη αναγόμενα στην αντίστοιχη ρωμαϊκή λιθόστρωτη στο μεγαλύτερο μέρος της οδό, η οποία είχε κατεύθυνση δυτικά προς ανατολικά, και εντοπίστηκε από την αρχαιολογική σκαπάνη σε πολλά σημεία. Εκείνη η ρωμαϊκή οδός διέσχιζε την αρχαία Πάτρα και οδηγούσε από το λιμάνι προς την ενδοχώρα.

Επιγραμματικά, κατά τη ρωμαϊκή περίοδο της ιστορίας της πόλης, από τη σημερινή Οδό Δημητρίου Γούναρη διερχόταν η κεντρική οδός της αρχαίας Πάτρας, όπως διαπιστώνεται από αρχαιολογικά ευρήματα στο ύψος των σημερινών οδών Σισίνη, Ιωάννη Βλάχου και Αλ. Υψηλάντου, που την τέμνουν. Το 1970 βρέθηκαν λουτρά της ρωμαϊκής εποχής στο ύψος των αριθ. 113-117 της οδού, ενώ το 1971 αποκαλύφθηκε ψηφιδωτό δάπεδο των παλαιοχριστιανικών χρόνων στο ύψος των αριθ. 81-82. Λοιπές αρχαιότητες επί του δρόμου, όπως ψηφιδωτά, επιγραφές, κατάλοιπα ιδιωτικών οικιών, δεξαμενή, τοίχοι, κτιστός αγωγός, φρεάτιο, λυχνάρια, καμίνι, αγαλματίδια, δείγματα κεραμεικής, τάφοι κ.λπ. βρέθηκαν τις επόμενες δεκαετίες στις συμβολές με τις οδούς Μαιζώνος, Λόντου, Σισίνη κ.ά., χρονολογούμενα σε διάφορες ιστορικές περιόδους. Στο ύψος της συμβολής της με την οδό Ιωάννη Βλάχου βρέθηκε το 1980 μαρμάρινη πλάκα μονομάχου της ρωμαϊκής περιόδου, ενώ στο ύψος του αριθ. 157 βρέθηκε αργότερα καλντερίμι χρονολογούμενο στην εποχή της Τουρκοκρατίας. Το 2001, κοντά στην πλατεία Υψηλών Αλωνίων, στο ύψος των αριθ. 77-79 η αρχαιολογική σκαπάνη έφερε στο φως πρωτοβυζαντινό λουτρό.

Λοιπά σημαντικά στοιχεία

Στο ύψος της Οδού Αγίου Γεωργίου βρισκόταν προ του 1821 ναός αφιερωμένος στους Αγίους Αποστόλους. Ο λεγόμενος Νέος Δρόμος αποτελούσε, σύμφωνα με μαρτυρίες στα 1885, προσφιλή προορισμό για περίπατο των κατοίκων της Πάτρας.

Η Οδός Δημητρίου Γούναρη αποτέλεσε την περίοδο 1902-1917 τμήμα της δεύτερης διαδρομής που ακολουθούσε το Τραμ Πατρών, λεγόμενη και ως διαδρομή της Άνω Πόλης.

Η οδός σήμερα

Τμήμα της οδού τις τελευταίες δεκαετίες εχρησιμοποιείτο για τις καρναβαλικές παρελάσεις αρμάτων και μελών των πληρωμάτων στα πλαίσια των εκδηλώσεων του Πατρινού Καρναβαλιού, ενώ χρησιμοποιείται ακόμα για την παρέλαση του λεγόμενου «Καρναβαλιού των μικρών».

Με την οικονομική κρίση στην Ελλάδα, η Οδός Δημητρίου Γούναρη αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα του πώς επηρεάστηκε από αυτήν η εμπορική κίνηση και η αγορά της Πάτρας, με πλήθος εμπορικών επιχειρήσεων κ.ά. να διακόπτουν τη λειτουργία τους, ενώ παλιότερα η οδός υπήρξε από τις πλέον πολυσύχναστες.

Πηγές

• Ευγενία Γατοπούλου, «Αρχιτεκτονική της Πάτρας. Αρχιτεκτονικές τάσεις που διαμόρφωσαν τη φυσιογνωμία της πόλης μέχρι τον Πόλεμο» στο ένθετο «Πάτρα», σειρά: «Επτά Ημέρες», εφημ. Η Καθημερινή, 21 Φεβρουαρίου 1999, σελ. 6-8.
• Γιάννης Ζαρταλούδης, Δημήτρης Κουτελίδης, Γιώργος Νάθενας, Σπύρος Φασούλας, Δημήτρης Καρατόλος, Αντώνης Φιλιππουπολίτης, Οι ελληνικοί σιδηρόδρομοι. Η διαδρομή τους από το 1869 έως σήμερα, Εκδόσεις Μίλητος, Αθήνα 1997. ISBN 978-960-8460-07-2.
• Ν.Ι. Λυμπέρη, Οδηγός Πατρών, Πάτρα 2005, Δ΄ Έκδοση επηυξημένη και πλήρως ενημερωμένη.
• Χρήστος Α. Μούλιας, «Η πόλη-λιμάνι» στο ένθετο «Πάτρα: η πόλις-λιμάνι», σειρά: «Ε-Ιστορικά», αρ. 119, εφημ. Ελευθεροτυπία, 24 Ιανουαρίου 2002, σελ. 6-10.
• Αφέντρα Γ. Μουτζάλη, «Μεταβολές του αστικού τοπίου στην Πάτρα του 19ου αιώνα». archaiologia.gr. 01/02/2016. Ανακτήθηκε: 17/07/2018.
• Χαρά Παπαδάτου-Γιαννοπούλου, «Μια πολεοδομική περιπέτεια. Από το φιλόδοξο σχέδιο του Σταμάτη Βούλγαρη, το 1830, μέχρι της πρώτες πολυκατοικίες» στο ένθετο «Πάτρα», σειρά: «Επτά Ημέρες», εφημ. Η Καθημερινή, 21 Φεβρουαρίου 1999, σελ. 4-5.
• Χαρά Παπαδάτου-Γιαννοπούλου, Εξέλιξη του Σχεδίου Πόλεως των Πατρών, 1829-1989, Αχαϊκές Εκδόσεις, Πάτρα 1991. ISBN 960-7164-04-0.
• Κώστας Ν. Τριανταφύλλου, Ιστορικό λεξικόν των Πατρών, Τόμοι Α΄-Β΄, Τυπογραφείο Πέτρου Χρ. Κούλη, Πάτρα 1995, Τρίτη Έκδοση, λήμμα «Γούναρης», λήμμα «Μπουγιούκ ντερέ», λήμμα «Νέος δρόμος».

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Εικόνες από την οδό κατά το παρελθόν στην ιστοσελίδα paliapatra.gr: [1], [2], [3], [4], [5], [6], [7]. Ανακτήθηκαν: 17/07/2018.
• Συλλογή φωτογραφιών από την οδό Καλάβρύτων κατά το παρελθόν. paliapatra.gr. Ανακτήθηκε: 17/07/2018.