Οι Πολύ Πλούσιες Ώρες του Δούκα του Μπερί
Οι Πολύ Πλούσιες Ώρες του Δούκα του Μπερί (γαλλικά: Les Très Riches Heures du duc de Berry) είναι ένα βιβλίο των ωρών, βιβλίο προσευχών που αντιστοιχεί στις προσευχές των ημερών του έτους και των ωρών της ημέρας.
| Οι Πολύ Πλούσιες Ώρες του Δούκα του Μπερί | |
|---|---|
 Ο Ανατομικός άνθρωπος ή Ζωδιακός άνθρωπος μικρογραφία, έργο των αδελφών Λίμπουρχ, φέρει τα σύμβολα του δούκα του Μπερί | |
| Ονομασία | Οι Πολύ Πλούσιες Ώρες του Δούκα του Μπερί |
| Δημιουργός | Αδελφοί Λίμπουρχ Μπαρτελεμύ ντ' Άικ Ζαν Κολόμπ |
| Έτος δημιουργίας | 1411-1416 δεκαετία 1440 1485-1486 |
| Είδος | Χειρόγραφο |
| Ύψος | 29 εκατ. |
| Πλάτος | 21 εκατ. |
| Μουσείο | Μουσείο Κοντέ |
| Αριθμός καταλόγου | Ms. 65 |
 Σχετικά πολυμέσα | |
| δεδομένα | |
Ήταν παραγγελία του δούκα Ιωάννη του Μπερί στους αδελφούς Λίμπουρχ γύρω στο 1410-1411. Με το θάνατο των τριών ζωγράφων και του δούκα το 1416, το ημιτελές εικονογραφημένο χειρόγραφο συνεχίστηκε, σε μερικές μινιατούρες του ημερολογίου, από έναν ανώνυμο ζωγράφο της δεκαετίας του 1440, στον οποίο, ορισμένοι ιστορικοί τέχνης αναγνωρίζουν τον Μπαρτελεμύ ντ' Άικ. Το 1485-1486, ολοκληρώθηκε στη σημερινή του κατάσταση από τον ζωγράφο Ζαν Κολόμπ, στην υπηρεσία του δούκα της Σαβοΐας. Το 1856, το χειρόγραφο αποκτήθηκε από τον δούκα του Ωμάλ, και πλέον εκτίθεται στο μουσείο Κοντέ στο κάστρο του Σαντιγί, βόρεια του Παρισιού, από το οποίο δεν μπορεί να απομακρυνθεί, λόγω των όρων της κληρονομιάς του δούκα.
Ο δούκας του Μπερί
Επεξεργασία
Ο Ιωάννης, δούκας του Μπερί, ήταν ο Γάλλος πρίγκιπας για τον οποίο έγιναν οι Πολύ Πλούσιες Ώρες, έργο που δεν πρόλαβε να δει ολοκληρωμένο. Γεννήθηκε στο κάστρο της Βανσέν το 1340 και ήταν ο τρίτος γιος του βασιλιά της Γαλλίας Ιωάννη Β΄ του Καλού, και αδελφός και θείος των επόμενων δύο βασιλιάδων.
Λίγα είναι γνωστά για την εκπαίδευσή του, αλλά είναι βέβαιο ότι πέρασε την εφηβεία του σε περιβάλλον ευαίσθητο στις τέχνες και τη λογοτεχνία. [1]
Υπήρξε αξιοσημείωτος προστάτης των τεχνών και των γραμμάτων και ανέθεσε, μεταξύ άλλων, το πιο γνωστό βιβλίο των ωρών, τις Πολύ Πλούσιες Ώρες. «Όπως και άλλα έργα που παρήχθησαν υπό την αιγίδα του δούκα, αυτό το μοντέλο κομψότητας αντανακλούσε πολλές από τις καλλιτεχνικές τάσεις της εποχής στη συγχώνευση του φλαμανδικού ρεαλισμού, του εκλεπτυσμένου παριζιάνικου στυλ και των ιταλικών τεχνικών ζωγραφικής». [2]
Οι δαπάνες του για τη συλλογή έργων τέχνης επιβάρυναν τα περιουσιακά του στοιχεία και ήταν βαθιά χρεωμένος όταν πέθανε το 1416 στο Παρίσι.
Το χειρόγραφο
Επεξεργασία
Με σύνολο 206 σελίδων, το εικονογραφημένο χειρόγραφο περιέχει 66 μεγάλες μινιατούρες και 65 μικρές. Ο σχεδιασμός του βιβλίου, μακρύς και σύνθετος, έχει αποτελέσει αντικείμενο πολλών αλλαγών και ανατροπών. Οι διακοσμήσεις, μινιατούρες αλλά και τα καλλιγραφικά, αρχικά και διακοσμητικά του περιθώρια, είναι έργο πολλών καλλιτεχνών, αλλά ο προσδιορισμός του ακριβούς αριθμού και της ταυτότητάς τους παραμένει αντικείμενο έρευνας. Οι διακοσμητικές μινιατούρες, έργο καλλιτεχνών από τις Κάτω Χώρες, που χρησιμοποίησαν τα σπανιότερα χρώματα, είναι σε μεγάλο βαθμό επηρεασμένα από την ιταλική και την αρχαία τέχνη.
Το χειρόγραφο, μεγέθους 21 πλάτος x 29 ύψος, έχει διάφορα φιλοτεχνημένα τμήματα και είναι γραμμένο στα λατινικά. Το πιο γνωστό μέρος είναι το ημερολόγιο, κάθε μήνας από το οποίο απεικονίζεται σε μια μινιατούρα που δείχνει πρόσωπα και δραστηριότητες μπροστά σε ένα διάσημο κάστρο ή ένα συμβολικό τοπίο.
Μετά από μια αφάνεια τριών αιώνων, οι Πολύ Πλούσιες Ώρες κέρδισαν γρήγορα μεγάλη φήμη κατά τη διάρκεια του 19ου και του 20ού αιώνα, παρά την πολύ σπάνια έκθεση τους στο κοινό.
Οι μινιατούρες βοήθησαν να διαμορφωθεί μια ιδανική εικόνα του Μεσαίωνα στη συλλογική φαντασία. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για τις πιο διάσημες εικόνες του ημερολογίου, που αντιπροσωπεύουν τόσο αγροτικές και αριστοκρατικές σκηνές όσο και στοιχεία αξιόλογης μεσαιωνικής αρχιτεκτονικής. Πρόκειται για ένα από τα πιο διάσημα φιλοτεχνημένα χειρόγραφα.
Το ημερολόγιο
Επεξεργασία
Το ημερολόγιο είναι ίσως το πιο διάσημο σύνολο μικρογραφιών (μινιατούρων) του βιβλίου, αν όχι όλων των μικρογραφιών του Μεσαίωνα. Παρόν σε όλα τα βιβλία των ωρών, το ημερολόγιο επιτρέπει στον αναγνώστη να αναγνωρίσει την προσευχή που αντιστοιχεί στην ημέρα του έτους και την ώρα της ημέρας.
Κάθε μήνας καταλαμβάνει δύο σελίδες και απεικονίζεται με μια μικρογραφία πλήρους σελίδας. Επιπλέον, το ημερολόγιο περιλαμβάνει αστρονομικά δεδομένα που φθάνουν σε βαθμό ακρίβειας που δεν είχε επιτευχθεί ποτέ πριν.
Κάθε μινιατούρα, στην αριστερή σελίδα, περιέχει διάφορες αστρονομικές πληροφορίες, ανάμεσα στις οποίες και τα ζωδιακά σύμβολα, που έχουν εγγραφεί σε επτά ημικύκλια.
Στο κέντρο του κάθε ημικυκλίου παρουσιάζεται κάθε φορά ο θεός Απόλλων με το άρμα του. Η αναπαράσταση αυτή εμπνεύστηκε σε μεγάλο βαθμό από ένα βυζαντινό μετάλλιο που κατείχε ο δούκας του Μπερί, και αναφέρεται σε έναν από τους καταλόγους του, και παρουσιάζει τον αυτοκράτορα Ηράκλειο σε παρόμοιο άρμα.
Ιανουάριος
Επεξεργασία
Η μινιατούρα παρουσιάζει την εορταστική ατμόσφαιρα που περιβάλλει τη γέννηση του Ιησού (από τα Χριστούγεννα μέχρι τα Θεοφάνια).
Ο δούκας του Μπερί κάθεται πίσω δεξιά, με την πλάτη στο τζάκι: είναι ντυμένος με μπλε χρώμα και φοράει γούνινο καπέλο, ένδειξη της κοινωνικής θέσης και του πλούτου του.
Προσκαλεί τους καλεσμένους του σε πλούσιο τραπέζι. Πίσω του βρίσκεται η επιγραφή "Πλησίασε! Πλησίασε!». Αρκετοί οικείοι του δούκα πηγαίνουν προς αυτόν. Εν τω μεταξύ, οι υπηρέτες εργάζονται: οι οινοχόοι σερβίρουν ποτά. Στο κέντρο, από το πίσω μέρος φαίνονται δύο ακόλουθοι. Και οι δύο φορούν λευκό κασκόλ, σημάδι της συσπείρωσης των Αρμανιάκ κατά τη διάρκεια του Εκατονταετούς Πολέμου. [3] Στην άκρη του τραπεζιού ένας ακόλουθος κόβει και σερβίρει ψωμί.
Πάνω από το τζάκι είναι τα εμβλήματα του δούκα. Βλέπουμε επίσης κατοικίδια ζώα: δύο μικρά σκυλιά στο τραπέζι και ένα λαγωνικό στο έδαφος.
Η ταπετσαρία στο πίσω μέρος της αίθουσας παρουσιάζει σκηνές μάχης, ίσως επεισόδια του Τρωικού Πολέμου.
Σύμφωνα με τους ιστορικούς, η σκηνή της μικρογραφίας έλαβε χώρα στις 6 Ιανουαρίου 1414, στο Παρίσι, κατά τη διάρκεια των Θεοφανίων.
Στο πάνω μέρος της μινιατούρας εμφανίζονται τα αστρολογικά σύμβολα του μήνα Ιανουαρίου: ο Αιγόκερως και ο Υδροχόος.
Φεβρουάριος
Επεξεργασία
Αυτή τη φορά, έχουμε μια σκηνή ζωής στην ύπαιθρο στη μέση του χειμώνα, σε ένα αγρόκτημα μέσα σε μία φάρμα. Η σκηνή παρουσιάζει τη σκληρότητα της αγροτικής ζωής το χειμώνα. Είναι σε απόλυτη αντίθεση με την μεγαλοπρέπεια της προηγούμενης σκηνής.
Μέσα στο σπίτι, μια γυναίκα και δύο νέοι χωρίς εσώρουχα και μια γκρίζα γάτα ζεσταίνονται μπροστά στη φωτιά. Στην αυλή υπάρχει μια στάνη, με ένα κοπάδι από πρόβατα στριμωγμένα το ένα πάνω στο άλλο. Πουλιά τσιμπολογούν πάνω στο χιόνι. Ένα κάρο, βαρέλια, τέσσερις κυψέλες και ένας περιστερώνας συμπληρώνουν αυτήν τη χειμερινή εικόνα, όλα καλυμμένα με ένα παχύ στρώμα χιονιού.
Τρεις άλλοι άνδρες είναι απασχολημένοι έξω, στο παρασκήνιο: ένας επιστρέφει στο σπίτι φυσώντας στα χέρια του, ένας δεύτερος στο δάσος κόβει ένα δέντρο. Ο τρίτος οδηγεί ένα γαϊδουράκι φορτωμένο με ξύλα στο κοντινό χωριό στο βάθος.
Οι κριτικοί αποδίδουν αυτή τη σκηνή στον Πωλ Λίμπουρχ: είναι «ένα από τα πρώτα τοπία χιονιού στην ιστορία της ζωγραφικής». [4]Η σύνθεση του πίνακα μεταφέρει το βλέμμα από την οικειότητα του σπιτιού μέσα από την καμπύλη του φράχτη έως τα πρόσωπα που εργάζονται και στο χωριό στον ορίζοντα, που κυριαρχείται από το καμπαναριό της μικρής του εκκλησίας.
Στο πάνω μέρος της μινιατούρας εμφανίζονται τα αστρολογικά σύμβολα του Φεβρουαρίου: ο Υδροχόος και οι Ιχθύες
Μάρτιος
Επεξεργασία
Αυτή η μικρογραφία παρουσιάζει μια σκηνή αγροτικής εργασίας. Το χιόνι έχει λιώσει και οι αγρότες προχωρούν στην προετοιμασία του εδάφους για τις καλλιέργειες της άνοιξης. Στο βάθος διακρίνεται το κάστρο Λουζινιάν, ιδιοκτησία του δούκα του Μπερί στο Πουατού, σε ένα λόφο που κυριαρχεί πάνω στην αγροτική γη. Το κάστρο ήταν μια τρομερή αμυντική δομή με πολλά αμυντικά τείχη όταν ανήκε στον δούκα, στις αρχές του 15ου αιώνα. Αριστερά φαίνεται η πύλη, στο κέντρο ο κεντρικός πύργος και δεξιά ένας πυργίσκος με έναν φτερωτό δράκο στην οροφή του, που εκπροσωπεί τη νεράιδα Μελυζίν, η οποία ήταν, σύμφωνα με το μύθο, μυθική πρόγονος του κάστρου και του οίκου των Λουζινιάν. Το 1392, ο Ιωάννης του Αρράς συνέθεσε για τον δούκα του Μπερί την Ευγενή ιστορία του Λουζινιάν, όπου αναφέρεται η ιστορία της νεράιδας.
Σε πρώτο πλάνο, στις πλαγιές κάτω από το κάστρο μπορούμε να δούμε διάφορες αγροτικές δραστηριότητες: στην πάνω αριστερή πλευρά βλέπουμε έναν ποιμένα και τον σκύλο του που φροντίζει ένα κοπάδι προβάτων. Κάτω από αυτόν είναι τρεις αγρότες που κλαδεύουν τα αμπέλια. Στα δεξιά τους παρουσιάζεται ένας αμπελώνας που έχει ήδη προετοιμαστεί για την εποχή της άνοιξης. Στην άκρη δεξιά, ένας χωρικός κοιτάζει μέσα σε ένα σάκο, προφανώς για να πάρει σπόρους για να σπείρει. Στο προσκήνιο βλέπουμε έναν αγρότη που οργώνει το χωράφι χρησιμοποιώντας ένα δίτροχο άροτρο με δύο βόδια.
Η μινιατούρα έγινε σε δύο στάδια: το πάνω μέρος από τους αδελφούς Λίμπουρχ, το κάτω μέρος από τον ενδιάμεσο ζωγράφο, τον Μπαρτελεμύ ντ' Άικ. Οι σκιές που προβάλλει ο αγρότης είναι χαρακτηριστικές του στυλ του αλλά και των χρωμάτων που χρησιμοποιούσε.
Στο πάνω μέρος της μινιατούρας εμφανίζονται τα αστρολογικά σύμβολα του μήνα Μαρτίου: οι Ιχθύες και ο Κριός.
Απρίλιος
Επεξεργασία.jpg)
Η μινιατούρα παρουσιάζει μια σκηνή αρραβώνων: στο προσκήνιο, ένα ζευγάρι ανταλλάσσει δαχτυλίδια μπροστά σε δύο μάρτυρες και ένα άλλο πρόσωπο, πιο πίσω. Η ομάδα των αριστοκρατών είναι ντυμένη με πολύ εορταστικά ρούχα. Η νύφη και ο γαμπρός επιλέγουν ένα γαμήλιο δαχτυλίδι. Πρόκειται για τους αρραβώνες του Καρόλου της Ορλεάνης, ανεψιού του βασιλιά Καρόλου ΣΤ' και επίσης γνωστού για το ποιητικό του έργο και της Μπόννης του Αρμανιάκ, κόρης του Βερνάρδου Ζ΄ κόμη του Αρμανιάκ και εγγονής του δούκα του Μπερρύ, που έγιναν το 1410. Πρόκειται για μια πολιτική συμμαχία μεταξύ δύο ισχυρών οικογενειών που βρίσκονταν στις αντίθετες πλευρές κατά τον Εκατονταετή πόλεμο. Έτσι βλέπουμε εδώ την απεικόνιση των θεμάτων της ειρήνης και της ηρεμίας τόσο στον φυσικό όσο και στον πολιτικό κόσμο.
Μόλις έχει μπει η άνοιξη και το πράσινο είναι το κυρίαρχο χρώμα του τοπίου (με μπλε, μαύρο και κόκκινο τα κυρίαρχα χρώματα των αριστοκρατών). Το κάστρο, στο βάθος, μπροστά στο οποίο δύο άνδρες ψαρεύουν με δίχτυα σε μια λίμνη, συχνά αναφέρεται ως το κάστρο του Ντουρντάν, 40 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά του Παρισιού, στο νομό Εσόν. Αυτό το φρούριο, που χτίστηκε από τον Φίλιππο Αύγουστο το 1222, ανήκε στον δούκα του Μπερί από το 1400. Ένα μικρό χωριό βρίσκεται πίσω από τα τείχη του κάστρου στα δεξιά. Η γη είναι τοποθετημένη μπροστά στο κάστρο σαν κήπος. Προς τα δεξιά υπάρχει ένας περιτειχισμένος οπωρώνας που αρχίζει να ανθίζει με οπωροφόρα δέντρα με λευκά λουλούδια και αρκετούς θάμνους στον τοίχο. Στο κέντρο του προσκηνίου δύο κυρίες είναι γονατισμένες και μαζεύουν λουλούδια.
Ο Ζαν ντε Λίμπουρχ θεωρείται ο δημιουργός αυτής της μινιατούρας.
Στο πάνω μέρος της μινιατούρας εμφανίζονται τα αστρολογικά σύμβολα του μήνα Απριλίου: ο Κριός και ο Ταύρος.
Μάιος
Επεξεργασία
Αυτός ο μήνας απεικονίζεται με την παραδοσιακή πομπή της Πρωτομαγιάς. Νέοι πηγαίνουν έφιπποι στο δάσος, προηγούνται οι σαλπιγγιστές, και ψάχνουν για κλαδιά που θα τοποθετήσουν στο κεφάλι τους ή γύρω από το λαιμό. Με την ευκαιρία αυτή, οι κυρίες φορούν μακρύ πράσινο φόρεμα, όπως και οι τρεις της συντροφιάς.
Αρκετά πρόσωπα φορούν στεφάνια με φύλλα στο χτένισμά τους, στα οποία απέδιδαν ευεργετικά αποτελέσματα.
Η εικόνα θεωρείται ότι απεικονίζει σκηνή του 1400 από το γάμο του Ιωάννη Α' των Βουρβώνων, ο οποίος το 1410 μόλις είχε γίνει δούκας του Μπουρμπόν, και της Μαρίας του Μπερί, κόρης του δούκα του Μπερί.
Η ταυτοποίηση των χαρακτήρων επιβεβαιώνεται από την παρουσία, στους ιμάντες των αλόγων, κύκλων χρυσού με επτά μικρούς δίσκους, έμβλημα του οίκου των Βουρβώνων.
Το κτίριο, στο βάθος, θεωρείται ότι είναι το Παλαί ντε λα Σιτέ, στο Παρίσι, με το Σατλέ αριστερά, την Κονσιερζερί και τον Πύργο του ρολογιού.[5]
Στο πάνω μέρος της μινιατούρας εμφανίζονται τα αστρολογικά σύμβολα του μήνα Μαΐου: ο Ταύρος και οι Δίδυμοι.
Ιούνιος
Επεξεργασία
Οι γεωργικές δραστηριότητες συνεχίζονται με μια σκηνή συγκομιδής σανού. Σε πρώτο πλάνο, μια γυναίκα μαζεύει τον σανό και μια άλλη τον βάζει σε σωρό με τη βοήθεια μιας τσουγκράνας. Αυτή η εργασία γινόταν κάθε πρωί για να στεγνώσει ο σανός και να συλλεχθεί κάθε βράδυ ώστε να αποφευχθεί η υγρασία της νύχτας. Αυτή η συχνά γυναικεία δραστηριότητα βοηθούσε στο στέγνωμα του σανού.Τρεις άνδρες θερίζουν το χορτάρι με δρεπάνια, μεθοδικά. Για προστασία από τον ήλιο, όλοι έχουν προστατεύσει το κεφάλι τους με ένα καπέλο ή ένα ύφασμα. Οι θεριστές φορούν κοντά πουκάμισα και είναι ξυπόλυτοι.
Άλλες μικροσκοπικές φιγούρες εμφανίζονται σε μια βάρκα στον ποταμό, στις σκάλες που οδηγούσαν στην προκυμαία και στην καλυμμένη σκάλα μέσα στο παλάτι.
Η σκηνή διαδραματίζεται απέναντι από το Παλαί ντε λα Σιτέ, κατοικία των βασιλέων της Γαλλίας από τον 10ο έως τον 14ο αιώνα στο Παρίσι, όπου βρισκόταν η παρισινή κατοικία του δούκα του Μπερί. Εύκολα αναγνωρίσιμο από τον Σηκουάνα, με το παρεκκλήσι Σαιντ Σαπέλ, τον Πύργο του ρολογιού και άλλα χαρακτηριστικά οχυρωματικά στοιχεία, που εξακολουθούν να υπάρχουν.
Η μικρογραφία αποδίδεται στον Πωλ Λίμπουρχ, ολοκληρώθηκε όμως από τον Ζαν Κολόμπ. Το Παλαί ντε λα Σιτέ απεικονίζεται στην κατάσταση του 1440.
Στο πάνω μέρος της μινιατούρας εμφανίζονται τα αστρολογικά σύμβολα του μήνα Ιουνίου: οι Δίδυμοι και ο Καρκίνος.
Ιούλιος
Επεξεργασία
Οι αγροτικές εργασίες του Ιουλίου παρουσιάζονται με τον θερισμό των σιτηρών και το κούρεμα των προβάτων. Δύο άντρες κόβουν το σιτάρι με δρεπάνι και ραβδί. Οι θεριστές προχωρούν συστηματικά από την άκρη του χωραφιού προς το κέντρο. Ένας από αυτούς έχει μια πέτρα ακονίσματος στη μέση του.
Δυο άλλα πρόσωπα, συμπεριλαμβανομένης μιας γυναίκας, κόβουν το μαλλί των προβάτων με τη βοήθεια μεγάλων ψαλιδιών.
Με εξαίρεση τα φανταστικά βουνά, το τοπίο παρουσιάζει, στο προσκήνιο, τον ποταμό Μπουάβρ στη συμβολή του με τον ποταμό Κλαιν, κοντά στο Τριγωνικό κάστρο του Πουατιέ που φαίνεται στο βάθος, διαφορετικό από το παλάτι του Πουατιέ. Ιδιοκτησία του δούκα του Μπερί, το κάστρο πιθανότατα ανοικοδομήθηκε από το 1378 με εντολή του δούκα.
Η μινιατούρα αποδίδεται στον Πωλ ντε Λίμπουρχ, αλλά τμήμα της έχει επεξεργαστεί αργότερα από τον ζωγράφο της δεκαετίας του 1440, τον Μπαρτελεμύ ντ' Άικ.
Στο πάνω μέρος της μινιατούρας εμφανίζονται τα αστρολογικά σύμβολα του μήνα Ιουλίου: ο Καρκίνος και ο Λέων.
Αύγουστος
Επεξεργασία
Η μικρογραφία έχει πολλά πλάνα. Σε πρώτο πλάνο μια έφιππη συντροφιά ευγενών ξεκινά για κυνήγι και προηγείται ένας γερακάρης. Αυτός κρατά στο δεξί του χέρι το μακρύ ραβδί που θα του επιτρέψει να κτυπήσει δέντρα και θάμνους για να εμφανιστούν τα ζώα. Κρατάει δύο πουλιά στο χέρι του και στη ζώνη του κρέμεται ένα αντικείμενο με μορφή πουλιού, το οποίο ήταν εφοδιασμένο με κρέας και χρησίμευε για να δελεάσει τα γεράκια να επιστρέψουν. Η πομπή συνοδεύεται από σκυλιά. Στα άλογά τους, τρεις ευγενείς κρατούν επίσης ένα πουλί, πιθανότατα γεράκι.
Στο βάθος παρουσιάζονται οι αγροτικές εργασίες του μήνα Αυγούστου. Ένας άνδρας κόβει τις καλαμιές, ένας δεύτερος τις μαζεύει σε στίβες ενώ ένας τρίτος τις φορτώνει σε ένα κάρο που σέρνεται από δύο άλογα. Σε κοντινή απόσταση, άλλα πρόσωπα κολυμπούν σε ένα ποτάμι ή στεγνώνουν στον ήλιο. Στο πίσω μέρος υψώνεται το κάστρο Ετάμπ, το οποίο ο δούκας του Μπερί είχε αποκτήσει το 1400, με το θάνατο του Λουδοβίκου, κόμη του Ετάμπ. Πίσω από τους προμαχώνες, διακρίνεται το τετράγωνο ακροπύργιο (πύργο Γκινέτ), που εξακολουθεί να υπάρχει σήμερα. Ο δούκας του Μπερί προσέφερε το κάστρο στον Κάρολο της Ορλεάνης, σύζυγο της εγγονής του Μπόνης του Αρμανιάκ.
Το ζευγάρι πιθανώς εμφανίζεται στα αριστερά, ο δούκας του Μπερί στο λευκό άλογο και ο δούκας και η δούκισσα του Αλανσόν στα δεξιά.
Η μινιατούρα αποδίδεται στον Ζαν ντε Λίμπουρχ, αλλά η κεντρική σκηνή πιθανόν να έχει επανεπεξεργαστεί γύρω στο 1440.
Στο πάνω μέρος της μινιατούρας εμφανίζονται τα αστρολογικά σύμβολα του μήνα Αυγούστου: ο Λέων και η Παρθένος.
Σεπτέμβριος
Επεξεργασία
Ο Σεπτέμβριος απεικονίζεται με μια σκηνή τρύγου μπροστά στο κάστρο του Σωμύρ, γνωστό και άρτια διατηρημένο σήμερα.
Σε πρώτο πλάνο, πέντε αγρότες μαζεύουν σταφύλια ενώ ένας άνδρας και μια γυναίκα, εμφανώς έγκυος, ξεκουράζονται ή δοκιμάζουν τα σταφύλια. Τα σταφύλια τοποθετούνται σε καλάθια τα οποία στη συνέχεια συλλέγονται σε κοφίνια που είναι στερεωμένα σε μουλάρια και μεταφέρονται σε δύο μεγάλους κάδους φορτωμένους πάνω σε παρακείμενο κάρο που σέρνεται από βόδια.
Το βάθος καταλαμβάνεται εξ ολοκλήρου από το κάστρο του Σωμύρ στο Ανζού, ήδη οινοπαραγωγός περιοχή την εποχή εκείνη. Οι πυργίσκοι φέρουν ανεμοδείκτες με σχήμα κρίνου. Ανάμεσα στο κάστρο και στη σκηνή του τρύγου διακρίνεται ένας χώρος προορισμένος για τη διεξαγωγή τουρνουά.
Αυτή η μικρογραφία ανήκει σε μια σειρά πιο πρόσφατη από τις προηγούμενες. Ασφαλώς εκτελέστηκε σε δύο στάδια: το κάστρο που αποτελεί το βασικό θέμα αποδίδεται στον ζωγράφο της δεκαετίας του 1440 Μπαρτελεμύ ντ' Άικ, ενώ η σκηνή του τρύγου είναι μια μεταγενέστερη προσθήκη του Ζαν Κολόμπ.
Στο πάνω μέρος της μινιατούρας εμφανίζονται τα αστρολογικά σύμβολα του μήνα Σεπτεμβρίου: η Παρθένος και ο Ζυγός.
Οκτώβριος
Επεξεργασία
Ο Οκτώβριος παρουσιάζεται με μια αγροτική σκηνή σε πρώτο πλάνο με τη διαδικασία της σποράς. Στα δεξιά, ένας άντρας σπέρνει με το χέρι, ενώ άλλος περνάει τη δισκοσβάρνα, στην οποία πρόσθεσαν βάρος με μια μεγάλη επίπεδη πέτρα ώστε τα δόντια της να διεισδύσουν βαθύτερα στο έδαφος. Καλύπτει έτσι τους σπόρους που μόλις έχουν σπαρθεί. Η κουβέρτα του αλόγου είναι κομμένη σε λωρίδες για να κρατάει τα έντομα μακριά. Στο πίσω μέρος του πεδίου, ένα σκιάχτρο σαν τοξότης έτοιμος να ρίξει τη σαΐτα του υποτίθεται ότι απομακρύνει τα πουλιά, αλλά τα κοράκια τσιμπολογούν τους σπόρους που μόλις έχουν σπαρθεί.
Στο βάθος είναι η μόνη ακριβής αναπαράσταση του Λούβρου της εποχής του Καρόλου Ε' που έχουμε. Στο κέντρο, διακρίνεται το κυκλικό ακροπύργιο που κτίστηκε από τον Φίλιππο Αύγουστο, με την ανατολική πρόσοψη του κάστρου, στα δεξιά, και τους δύο πυργίσκους που πλαισιώνουν την κινητή γέφυρα. Στα αριστερά βρίσκεται η νότια πρόσοψη με τους δίδυμους πύργους. Μπροστά από το κάστρο, τα τείχη φέρουν τρεις πυργίσκους και δύο πολεμίστρες.
Στην όχθη του Σηκουάνα, περιπατητές συζητούν σε μικρές ομάδες. Είναι η μόνη εμφάνιση αστών σε ολόκληρο το ημερολόγιο. Υπάρχουν επίσης μικρά σκυλιά και σκάφη αγκυροβολημένα στην όχθη.
Η μινιατούρα, όσον αφορά το τμήμα του κάστρου αποδίδεται στους αδελφούς Λίμπουρχ, αλλά το κάτω τμήμα ολοκληρώθηκε στη δεκαετία του 1440.
Στο πάνω μέρος της μινιατούρας εμφανίζονται τα αστρολογικά σύμβολα του μήνα Οκτωβρίου: ο Ζυγός και ο Σκορπιός.
Νοέμβριος
Επεξεργασία
Η μινιατούρα παρουσιάζει μια παραδοσιακή αγροτική σκηνή του φθινοπώρου: τη συγκομιδή των βελανιδιών. Ένας χοιροβοσκός, συνοδευόμενος από ένα μεγάλο σκύλο, βόσκει ένα κοπάδι χοίρων σε ένα δάσος με βελανιδιές. Στο έδαφος διακρίνονται τα βελανίδια. Με ένα μπαστούνι χτυπάει τα κλαδιά για να ρίξει τα βελανίδια. Δύο άλλοι αγρότες κτυπούν τα κλαδιά με ένα ραβδί για να ρίξουν τα βελανίδια ή άλλους καρπούς του δάσους στο έδαφος.
Η συγκομιδή βελανιδιών ήταν ένα παλιό έθιμο: ένα δικαίωμα που παρέχονταν στους αγρότες να συλλέγουν τα βελανίδια, ως τροφή για τα ζώα τους. Η συγκομιδή των βελανιδιών επιτρέπονταν από τη γιορτή του αγίου Ρεμί την 1η Οκτωβρίου, όταν άρχιζαν να πέφτουν τα βελανίδια, έως τη γιορτή του αγίου Ανδρέα στις 30 Νοεμβρίου.
Στο βάθος βρίσκεται ένα απροσδιόριστο κάστρο σκαρφαλωμένο στους βράχους και ένας ποταμός που κυλάει ανάμεσα στα βουνά ή ίσως λίμνη. Αυτό το τοπίο θυμίζει τη Σαβοΐα.
Η μινιατούρα, που έγινε γύρω στα 1485-1486, αποδίδεται στον Ζαν Κολόμπ, ο οποίος τότε εργαζόταν για τον Κάρολο Α΄ της Σαβοΐας.
Στο πάνω μέρος της μινιατούρας εμφανίζονται τα αστρολογικά σύμβολα του μήνα Νοεμβρίου: ο Σκορπιός και ο Τοξότης.
Δεκέμβριος
Επεξεργασία
Για τον τελευταίο μήνα του έτους, ο ζωγράφος προτίμησε μια σκηνή κυνηγιού στο δάσος της Βανσέν. Το δάσος της Βανσέν ήταν τότε ένα τεράστιο δάσος, όπου συχνά κυνηγούσαν οι βασιλείς της Γαλλίας. Τα σκυλιά μόλις εντόπισαν το σκοτωμένο θήραμα.
Στον ορίζοντα βρίσκεται το κάστρο της Βανσέν με τους ψηλούς πύργους, γενέτειρα του δούκα Ιωάννη του Μπερί. Το ακροπύργιο, που ολοκληρώθηκε από τον Κάρολο Ε', ήταν η πιο ασφαλής κατοικία των Γάλλων βασιλέων.
Ο σχεδιασμός του τεράστιου κάστρου είναι όσο το δυνατόν ακριβέστερος: οι μνημειώδεις πύλες και οι πυργίσκοι των τειχών παρουσιάζονται με ακρίβεια. Σήμερα, το ύψος τους είναι μικρότερο, ενώ οι γωνιακοί πυργίσκοι έχουν ισοπεδωθεί τον 18ο αιώνα για καλύτερη απόδοση του πυροβολικού.
Μερικοί κριτικοί αποδίδουν τη μικρογραφία του μήνα Δεκεμβρίου στον Πωλ Λίμπουρχ, ενώ άλλοι θεωρούν ότι είναι έργο του ζωγράφου της δεκαετίας 1440, Μπαρτελεμύ ντ' Άικ.
Στο πάνω μέρος της μινιατούρας εμφανίζονται τα αστρολογικά σύμβολα του μήνα Δεκεμβρίου: ο Τοξότης και ο Αιγόκερως.
Παραπομπές
Επεξεργασία- ↑ Cazelles and Rathofer 1988
- ↑ Strayer, J. R. (1982). Dictionary of the middle ages. New York: Scribner
- ↑ ., . «Jean de Berry et son livre» (PDF). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 3 Μαρτίου 2016.
- ↑ Erwin Panofsky
- ↑ G. Papertiant, « Note sur les Très Riches Heures du duc de Berry », La Revue des Arts, vol. II, 1952, p. 52-58.