Ο Οπλίτης δρόμος ή Οπλιτόδρομος ήταν αγώνας ταχύτητας με αθλητές που φορούσαν αμυντική πανοπλία και αποτελούσε μέρος των Ολυμπιακών Αγώνων. Ήταν ο τελευταίος αγώνας δρόμου που προστέθηκε στους Ολυμπιακούς Αγώνες, με την πρώτη του εμφάνιση στην 65η διοργάνωση το 520 π.Χ., και ήταν παραδοσιακά το τελευταίο αγώνισμα δρόμου του προγράμματος.[1][2]

Οπλιτόδρομος. Παναθηναϊκός μελανόμορφος αμφορέας του 323-322 π.Χ. Μουσείο του Λούβρου MN704
Οπλιτοδρόμος τη στιγμή της εκκίνησης. Αττικός αμφορέας του 5ου π.Χ. αιώνα. Μουσείο του Λούβρου G.214
Οπλιτοδρόμος, 525-475 π.Χ. Μουσείο της Ακρόπολης

Περιγραφή

Επεξεργασία

Σύμφωνα με τον Παυσανία στον ναό του Δία στην Ολυμπία υπήρχαν 25 ασπίδες τις οποίες χρησιμοποιούσαν οι οπλιτοδρόμοι. Το αγώνισμα ήταν πολύ αγαπητό γιατί θύμιζε σε όλους πως κάποτε οι αθλητές και οι πολεμιστές ήταν το ίδιο ακριβώς[2]. Επίσης η οπλιτοδρομία ήταν πάντα το τελευταίο αγώνισμα των αγώνων, ίσως για να υπενθυμίζει ότι η Ολυμπιακή Εκεχειρία είχε τελειώσει. Σε αντίθεση με άλλα αγωνίσματα, στα οποία οι αθλητές έτρεχαν γυμνοί, στην Οπλιτοδρομία, οι ανταγωνιστές έπρεπε να φορούν το κράνος του και τις περικνημίδες του οπλίτη στρατιώτη, από τον οποίο πήρε και το όνομά του το αγώνισμα. Οι δρομείς έφεραν επιπλέον την ασπίδα του, η οποία ήταν μία χάλκινη ασπίδα καλυμμένη με ξύλο, η οποία ανέβαζε το συνολικό βάρος τουλάχιστον 50 κιλά. Καθώς οι οπλιτοδρόμοι ήταν από τους μικρότερους αγώνες δρόμου, η βαριά πανοπλία και η ασπίδα ήταν περισσότερο ένας διαγωνισμός μυικής δύναμης παρά αντοχής[3].

Στην Ολυμπία το μήκος που διένυαν οι αθλητές του Οπλίτη δρόμου ήταν περίπου 400 μέτρα (δύο φορές το μήκος του σταδίου) αλλά αυτό δεν ήταν πάντα σταθερό, για παράδειγμα στα Ελευθέρια, αγώνες που τελούνταν στις Πλαταιές εις μνήμην της νίκης των Ελλήνων επί των Περσών, ήταν περισσότερο. Μάλιστα στα Ελευθέρια σύμφωνα με τον Φιλόστρατο υπήρχε ο κανονισμός πως αν ένας αθλητής νικούσε σε αυτό το αγώνισμα και ξαναλάμβανε μέρος χωρίς να νικήσει, τιμωρούταν με θάνατο. Στα Νέμεα η απόσταση ήταν 4 στάδια. Αυτός ο οποίος κατόρθωνε να νικήσει σε τρία αγωνίσματα εντός της ίδιας ημέρας λεγόταν τριαστής. Ο πρώτος που το κατάφερε αυτό ήταν ο Φάνας ο Πελληνεύς τον 6ο αιώνα π.Χ., και αργότερα ο πολυολυμπιονίκης Λεωνίδας ο Ρόδιος τον 2ο αιώνα π.Χ. κατάφερε να γίνει τριαστής σε τέσσερις διαδοχικές διοργανώσεις . Η επικρατέστερη άποψη για την στάση εκκίνησης, σύμφωνα και με τα αρχαιολογικά ευρήματα, αναφέρει πως οι αθλητές ξεκινούσαν από όρθια θέση με ελαφρώς γερμένο μπροστά το σώμα και το ένα πόδι λίγο πιο μπροστά από το άλλο[1][2].

Οι οπλιτοδρόμοι, με το στρατιωτικό τους εξοπλισμό, εκπαιδεύονταν τόσο σε επίπεδο στρατιωτική άσκησης όσο και αθλητικού αγώνα. Οι μάχες με διμοιρίες έμπειρων Περσών τοξοτών, που λάμβαναν χώρα λίγο πριν την εισαγωγή της οπλιτοδρομίας το 520 π.Χ., πρέπει να υπαγόρευσαν την ανάγκη για την κατάρτιση του ελληνικού πεζικού για γρήγορους ελιγμούς κατά τη διάρκεια της μάχης. Επιπλέον, το αρχικό μήκος των 400 μέτρων της οπλιτοδρομίας συμπίπτει με το εύρος της απόστασης που μπορούσαν να καλύψουν τα βέλη των Περσών τοξοτών, γεγονός που υποδηλώνει μια σαφή στρατιωτική χρήση για αυτό το είδος της εκπαίδευσης[4][5].

Αρχαίοι ολυμπιακοί αγώνες

Επεξεργασία

Οι γνωστοί νικητές του οπλίτη δρόμου στους αρχαίους ολυμπιακούς αγώνες:[6]

Ολυμπιάδα Έτος Ολυμπιονίκης Περιοδονίκης Πόλη Ολυμπιονίκη
65η 520 π.Χ. Δαμάρετος (ή Δημάρετος) Ηραία
66η 516 π.Χ. Δαμάρετος (ή Δημάρετος) Ηραία
67η 512 π.Χ. Φάνας (ή Φανάς) Πελλήνη
68η 508 π.Χ. Φρικίας Θεσσαλία, Πέλιννα
69η 504 π.Χ. Φρικίας Θεσσαλία, Πέλιννα
74η 484 π.Χ. Μνασέας Κυρήνη
75η 480 π.Χ. Αστύλος Συρακούσες
76η 476 π.Χ. Ζώπυρος Συρακούσες
77η 472 π.Χ. [...]γίας Επίδαμνος
78η 468 π.Χ. [...]λος Αθήνα
81η 456 π.Χ. Λίνας Λ[...]
82η 452 π.Χ. Λύκος Θεσσαλία
83η 448 π.Χ. Λυκείνος άγνωστη
109η 344 π.Χ. Καλλικράτης Μαγνησία του Μαιάνδρου
110η 340 π.Χ. Καλλικράτης Μαγνησία του Μαιάνδρου
120η 300 π.Χ. άγνωστος Μαγνησία του Μαιάνδρου
121η 296 π.Χ. άγνωστος Μαγνησία του Μαιάνδρου
122η 292 π.Χ. Επέραστος Ηλεία
128η 268 π.Χ. άγνωστος άγνωστη
154η 164 π.Χ. Λεωνίδας Ρόδος
155η 160 π.Χ. Λεωνίδας Ρόδος
156η 156 π.Χ. Λεωνίδας Ρόδος
157η 152 π.Χ. Λεωνίδας Ρόδος
170η 100 π.Χ. Νικοκλής Άκριον
177η 72 π.Χ. Εκάτομνος (ή Εκατόμνως) Μίλητος
205η 41 μ.Χ. άγνωστος άγνωστη
206η 45 μ.Χ. άγνωστος άγνωστη
207η 49 μ.Χ. άγνωστος άγνωστη
229η 137 μ.Χ. Αίλιος Γρανιανός Σικυώνα
235η 161 μ.Χ. Μνασίβουλος Ελάτεια
240η 181 μ.Χ. Κ[...]κταβηνός Έφεσος
241η 185 μ.Χ. Κ[...]κταβηνός Έφεσος

Παραπομπές

Επεξεργασία
  1. 1,0 1,1 Sweet, Waldo Earle (1987), Sport and Recreation in Ancient Greece: A Sourcebook with Translations, Oxford University Press, p. 149.
  2. 2,0 2,1 2,2 Ιωάννης Μουρατίδης, Ιστορία φυσικής αγωγής και αθλητισμού του αρχαίου κόσμου, σελ. 218-219.
  3. Sekunda, Nick (2002). Marathon 490 BC: The First Persian Invasion of Greece. Osprey Publishing, p. 65.
  4. Sekunda, Nick - Hook, Adam (2000), Greek Hoplite, 480-330 BC, Osprey Publishing, p. 6
  5. "The Bowshot and Marathon". Journal of Hellenic Studies (90): 197–198. 1970.
  6. «Βάση αρχαίων Ολυμπιονικών - Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού».