Αυτοκρατορία της Πορτογαλίας
| Το λήμμα δεν περιέχει πηγές ή αυτές που περιέχει δεν επαρκούν. |
Αυτοκρατορία της Πορτογαλίας[1] (πορτογαλικά: Império Português) ονομαζόταν η πρώτη παγκόσμια αυτοκρατορία στην ιστορία, με εδάφη στη Νότια Αμερική, την Αφρική, την Ινδία και τη νοτιοανατολική Ασία, υποτελή στην κυριότητα της Πορτογαλίας. Ήταν επίσης η πρώτη και μακροβιότερη από τις σύγχρονες Ευρωπαϊκές αποικιακές αυτοκρατορίες, αφού διήρκεσε για περίπου έξι αιώνες (κατάκτηση της Θέουτα το 1415, παράδοση του Μακάο το 1999).
| Αυτοκρατορία της Πορτογαλίας Império Português | |||||
| |||||
|---|---|---|---|---|---|
|
| |||||
 Όλες οι περιοχές του κόσμου που κάποτε ήταν μέρος της πορτογαλικής αυτοκρατορίας
| |||||
| Πρωτεύουσα | Λισαβόνα | ||||
| Γλώσσες | Πορτογαλικά | ||||
| Πολίτευμα | Αποικιοκρατία | ||||
| Ιστορία | |||||
| - | Κατάκτηση της Θέουτα | 1415 | |||
| - | Παράδοση του Μακάο | 1999 | |||
.svg)
Το Βασίλειο της Πορτογαλίας από τις αρχές του 15ου αιώνα ξεκίνησε αρκετές οργανωμένες αποστολές εξερεύνησης, ενώ ήδη από τον 13ο αιώνα διέθετε ικανό ναυτικό και στόλο. Οι Πορτογάλοι άρχισαν να εξερευνούν την ακτή της Αφρικής το 1419, χρησιμοποιώντας τις τελευταίες εξελίξεις στην πλοήγηση, τη χαρτογραφία και τη ναυτιλιακή τεχνολογία όπως την καραβέλα, σε περίπτωση που έβρισκαν έναν θαλάσσιο δρόμο προς τις πηγές του επικερδούς εμπορίου μπαχαρικών. Το 1488, ο Μπαρτολομέου Ντίας πέρασε το Ακρωτήριο της Καλής Ελπίδας, και το 1498, ο Βάσκο ντα Γκάμα έφθασε στην Ινδία. Οι Πορτογάλοι κινήθηκαν δυτικά το 1497 και έφτασαν στη Νέα Γη του Καναδά, ενώ το 1500, από μια τυχαία προσέγγιση της ακτής της Νότιας Αμερικής για κάποιους, από μυστικό σχεδιασμό του στέμματος για άλλους, ο Πέδρο Άλβαρες Καμπράλ θα έβρισκε και θα ίδρυε μια εκ των σημαντικότερων αποικιών της, αυτήν της Βραζιλίας. Κατά τις επόμενες δεκαετίες, οι Πορτογάλοι ναυτικοί συνέχισαν να εξερευνούν τις ακτές και τα νησιά της Ανατολικής Ασίας, ιδρύοντας φρούρια και εμπορικούς σταθμούς καθώς προχωρούσαν όπως με την κατάλυση του σουλτανάτου της Μαλάκκα το 1511. Το 1571 μια γραμμή προχωρημένων φυλακίων συνέδεσε τη Λισαβόνα με το Ναγκασάκι: η αυτοκρατορία είχε γίνει πράγματι παγκόσμια, και στην πορεία έφερε μεγάλο πλούτο στην Πορτογαλία.
Μεταξύ του 1580 και του 1640 η Πορτογαλία έγινε ο πολιτικός έτερος της Ισπανίας στην ένωση των στεμμάτων των δύο χωρών. Αν και οι αυτοκρατορίες συνέχισαν να διοικούνται ξεχωριστά, οι Πορτογαλικές αποικίες έγιναν στόχος επιθέσεων από τρεις αντίπαλες Ευρωπαϊκές δυνάμεις εχθρικές στην Ισπανία και ζηλόφθονες προς τις Ιβηρικές υπερπόντιες επιτυχίες: την Ολλανδία (η οποία συνεπλάκη σε έναν πόλεμο ανεξαρτησίας ενάντια της Ισπανία), την Αγγλία και τη Γαλλία. Έχοντας μικρότερο πληθυσμό, η Πορτογαλία αδυνατούσε να υπερασπίσει αποτελεσματικά τα υπερπόντια εδάφη της και το υπερεξαπλωμένο της δίκτυο εμπορικών σταθμών και εργοστασίων, και έτσι η αυτοκρατορία άρχισε τη μακρά και βαθμιαία εξασθένηση της. Η απώλεια της Βραζιλίας το 1822, η πιο μεγάλη και πιο κερδοφόρα αποικία της Πορτογαλίας, σε μια περίοδο που τα κινήματα ανεξαρτησίας σάρωναν την ήπειρο της Αμερικής, ήταν ένα πλήγμα από το οποίο η Πορτογαλία και η αυτοκρατορία της δεν ανάρρωσαν ποτέ.
Ο Αγώνας για την Αφρική ο οποίος ξεκίνησε στον ύστερο 19ο αιώνα άφησε την Πορτογαλία με πέντε αποκίες στην ήπειρο. Τα περισσότερα από αυτά τα Αφρικανικά εδάφη ήταν υπό Πορτογαλική διοίκηση και επιρροή για αιώνες. Πόλεις όπως η Λουάντα και η Μπενγκέλα, και ντουζίνες άλλων οικισμών, λιμένες και φρούρια, είχαν ιδρυθεί και διοικηθεί από την Πορτογαλία από τον 16ο αιώνα. Τις δεκαετίες 1960 και 1970 κατά τη διάρκεια του Πορτογαλικού Αποικιακού Πολέμου ξέσπασαν κινήματα ανεξαρτησίας στις Ανγκόλα, Μοζαμβίκη και Γουινέα Μπισσάου. Μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, ο ηγέτης της Πορτογαλίας, Αντόνιο Σαλαζάρ, προσπάθησε να κρατήσει την Πορτογαλική Αυτοκρατορία ανέπαφη σε μια εποχή που άλλες Ευρωπαϊκές χώρες άρχιζαν να αποσύρονται από τις αποικίες τους και η Πορτογαλία δεχόταν διεθνή πίεση να αποσυρθεί από αποικίες της. Τελικώς όμως η ανατροπή του Δικτατορικού καθεστώτος της Λισαβόνας το 1974 με επέμβαση του στρατού που ονομάστηκε Επανάσταση των Γαρυφάλλων ανάγκασε την Πορτογαλία και τις μεταβατικές κυβερνήσεις της στην πλήρη αποχώρησή τους από την Αφρικανική ήπειρο.
Οι Πορτογάλοι επηρέασαν σημαντικά τις περισσότερες αποικίες τους κοινωνικοοικονομικά και πολιτικά, ενώ η πορτογαλική γλώσσα αποτελεί ιδιαίτερα σημαντικό δεσμό ορισμένων χωρών με την Πορτογαλία ακόμη και σήμερα.
Πρώτα χρόνια
ΕπεξεργασίαΗ κατάκτηση της Θέουτα, το 1415, οδήγησε τον Χένρι τον Πλοηγητή στη δημιουργία της πρώιμης αυτοκρατορικής περιόδου. Η καταγωγή του Βασιλείου της Πορτογαλίας βρισκόταν στο reconquista, τη βαθμιαία ανάκαμψη της Ιβηρικής χερσονήσου από τους Moors [6]. Αφού καθιερώθηκε ως ξεχωριστό βασίλειο το 1139, η Πορτογαλία ολοκλήρωσε την επανάκτηση του Μαυριτανικού εδάφους φτάνοντας στο Αλγκάρβε το 1249, αλλά η ανεξαρτησία της συνεχίστηκε να απειλείται από τη γειτονική Καστίλη μέχρι την υπογραφή της Συνθήκης του Αιλλόν το 1411. [7] Χωρίς απειλές για την ύπαρξή του και αδιαμφισβήτητο από τους πολέμους που πολέμησαν άλλα ευρωπαϊκά κράτη, η πορτογαλική προσοχή στράφηκε στο εξωτερικό και προς στρατιωτική εκστρατεία στα μουσουλμανικά εδάφη της Βόρειας Αφρικής [8]. Υπήρχαν αρκετά πιθανά κίνητρα για την πρώτη επίθεσή τους, στο Marinid Sultanate (στο σημερινό Μαρόκο). Παρείχε την ευκαιρία να συνεχιστεί η χριστιανική σταυροφορία ενάντια στο Ισλάμ. προς τη στρατιωτική τάξη, υποσχέθηκε δόξα στο πεδίο της μάχης και τα χαλάσματα του πολέμου [9] και, τέλος, ήταν επίσης μια ευκαιρία να επεκταθεί το πορτογαλικό εμπόριο και να αντιμετωπιστεί η οικονομική πτώση της Πορτογαλίας [8]. Το 1415 έγινε επίθεση στη Θέουτα, στρατηγικά τοποθετημένο μουσουλμανικό θύλακα της Βόρειας Αφρικής κατά μήκος της Μεσογείου, και ένα από τα τερματικά λιμάνια των μετακρατικών Σαχάρων χρυσών και σκλαβωμένων συναλλαγών. Η κατάκτηση ήταν μια στρατιωτική επιτυχία και σηματοδότησε ένα από τα πρώτα βήματα στην πορτογαλική επέκταση πέρα από την Ιβηρική Χερσόνησο, αλλά αποδείχθηκε δαπανηρό να υπερασπιστεί τις μουσουλμανικές δυνάμεις που σύντομα την πολιοποίησαν. Οι Πορτογάλοι δεν μπόρεσαν να το χρησιμοποιήσουν ως βάση για την περαιτέρω επέκτασή τους στην ενδοχώρα και τα τροχόσπιτα από τη Σαχάρα απλώς άλλαξαν τις διαδρομές τους για να παρακάμψουν τη Θέουτα ή / και να χρησιμοποιήσουν εναλλακτικούς μουσουλμανικούς λιμένες.
Πρώτη περίοδος (1415-1663)
ΕπεξεργασίαΠαρόλο που η Θέουτα αποδείχτηκε απογοήτευση για τους Πορτογάλους, αποφασίστηκε να την κρατήσουν κατά την εξερεύνηση κατά μήκος των ακτών της Αφρικής του Ατλαντικού. [12] Βασικός υποστηρικτής αυτής της πολιτικής ήταν ο Infante Dom Henry the Navigator, ο οποίος είχε εμπλακεί στη κατάκτηση της Θέουτας και ο οποίος ανέλαβε τον ηγετικό ρόλο στην προώθηση και χρηματοδότηση της πορτογαλικής ναυτιλιακής εξερεύνησης μέχρι το θάνατό του το 1460. [13] Την εποχή εκείνη, οι Ευρωπαίοι δεν ήξεραν τι βρισκόταν πέρα από το ακρωτήριο Bojador στις ακτές της Αφρικής. Ο Χένρι θέλησε να μάθει πόσο μακριά επεκτάθηκαν τα μουσουλμανικά εδάφη στην Αφρική και αν ήταν δυνατόν να φτάσει στην Ασία δια θαλάσσης, τόσο για να φτάσει στην πηγή του επικερδούς εμπορίου μπαχαρικών όσο και για να ενώσει τις δυνάμεις του με την περίφημη χριστιανική βασιλεία του Prester John, να υπάρχει κάπου στις "Ινδίες". [9] [14] Με τη χορηγία του, σύντομα προσεγγίστηκαν τα νησιά του Ατλαντικού της Μαδέρας (1419) και των Αζορών (1427) και με την εγκατάστασή τους άρχισαν να παράγουν σιτάρι για εξαγωγή στην Πορτογαλία.
Ο κύριος πορτογαλικός στόχος ήταν το εμπόριο, όχι ο εποικισμός ή η κατάκτηση. Σύντομα τα πλοία του εισήγαγαν στην ευρωπαϊκή αγορά πολύτιμο χρυσό, ελεφαντόδοντο, πιπέρι, βαμβάκι, ζάχαρη και σκλάβους. Το εμπόριο των σκλάβων, για παράδειγμα, διεξήχθη από μερικές δωδεκάδες εμπόρους στη Λισαβόνα. Στη διαδικασία επέκτασης των εμπορικών οδών, οι Πορτογάλοι ναυτικοί χαρτογράφησαν άγνωστα μέρη της Αφρικής και άρχισαν να εξερευνούν τον Ινδικό Ωκεανό. Το 1487, μια ορεινή εκστρατεία από τον Pêro da Covilhã έφτασε στην Ινδία, εξερευνώντας τις εμπορικές ευκαιρίες με τους Ινδούς και τους Άραβες και τελικά τελείωσε στην Αιθιοπία. Η λεπτομερής έκθεσή του διαβασμένος με μεγάλη χαρά στη Λισαβόνα, η οποία έγινε το καλύτερα ενημερωμένο κέντρο παγκόσμιας γεωγραφίας και εμπορικών οδών.
Δείτε επίσης
ΕπεξεργασίαΠαραπομπές
Επεξεργασία- ↑ Χέιρτ Μακ Στην Ευρώπη: Ταξίδια στον 20ό αιώνα