Το Σχέδιο Ανάν ήταν η πρόταση που εξέθεσε ο γενικός γραμματέας του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών, Κόφι Ανάν, για την επίλυση του Κυπριακού προβλήματος. Το σχέδιο είχε πέντε διαδοχικές εκδοχές, που εξετέθησαν από το 2002 ως το 2004. Εγκρίθηκε από την τουρκοκυπριακή κοινότητα, αλλά απορρίφθηκε από την ελληνοκυπριακή, σε δυο ξεχωριστά δημοψηφίσματα.[1]

Η σημαία που προτάθηκε από το Σχέδιο Ανάν για την Ενωμένη Κυπριακή Δημοκρατία

Το ιστορικό

Επεξεργασία

Μετά το πραξικόπημα και την τουρκική εισβολή το 1974 στην Κύπρο, οι τούρκικες δυνάμεις έλεγχαν το 38% του εδάφους, ενώ υπήρξε και ανταλλαγή πληθυσμού το 1975. Από τότε, υπήρξαν διάφορες πρωτοβουλίες για επίλυση του Κυπριακού, σχεδόν όλες υπό την επίβλεψη του ΓΓ του ΟΗΕ, ωστόσο όλες αποτύγχαναν.

Τον Δεκέμβριο 1999, ξεκίνησαν ξανά εκ του σύνεγγυς συνομιλίες για προετοιμασία του εδάφους για ουσιαστικές διαπραγματεύσεις. Τότε πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας ήταν ο Γλαύκος Κληρίδης, ηγέτης των Τουρκοκυπρίων ο Ραούφ Ντενκτάς και Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ ο Κόφι Ανάν με ειδικό του Σύμβουλο για τον Κυπριακό τον Άλβαρο ντε Σότο. Ο Κόφι Ανάν υπέβαλε Σχέδιο για συνολική επίλυση του Κυπριακού. Η αρχική του μορφή (το αποκαλούμενο σήμερα σχέδιο Ανάν Ι) παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στις 11 Νοεμβρίου 2002 και το δεύτερο, αναθεωρημένο σχέδιο στις 10 Δεκεμβρίου 2002 (Σχέδιο Ανάν ΙΙ). Στις 26 Φεβρουαρίου 2003 υπεβλήθη το Σχέδιο ΙΙΙ. Ακολούθησε η εκλογή του Τάσου Παπαδόπουλου στις προεδρικές εκλογές του 2003.[2] Τον Μάρτιο του 2004 παρουσιάστηκε η πέμπτη και τελική μορφή του σχεδίου. Παρότι ο Κόφι Ανάν ήθελε να παρουσιάσει ένα σχέδιο προερχόμενο μόνο από τις διαπραγματεύσεις των δυο κοινοτήτων, προ του συνεχιζόμενου αδιεξόδου, αναγκάστηκε να τελειώσει το κείμενο μόνος του.[3]

Οι πρόνοιες του σχεδίου Ανάν

Επεξεργασία

Το σχέδιο Ανάν ήταν σχέδιο βασισμένο σε συμβιβασμούς ανάμεσα στις θέσεις των δυο κοινοτήτων. [4]

Ζήτημα Διαπραγμάτευσης Πρόνοια του σχεδίου Ανάν[5]
Πολιτειακό καθεστώς. Θα δημιουργούνταν μια Διζωνική Δικοινοτική Ομοσπονδία, που στην ουσία ήταν ένα υβριδικό σύστημα ανάμεσα στην Ομοσπονδία (που παραδοσιακά ζητούσαν οι Ελληνοκύπριοι) και την Συνομοσπονδία (που παραδοσιακά ζητούσαν οι Τουρκοκύπριοι). Το μοντέλο του Βελγίου και της Ελβετίας ήταν τα εγγύτερα παραδείγματα.
Δύναμη κεντρικού Ομοσπονδιακού κράτους Αδύναμη κεντρική κυβέρνηση.
Κυριαρχία Μια κυριαρχία, με ρητή απαγόρευση είτε της Ένωσης που θέλανε παραδοσιακά οι Ελληνοκύπριοι, είτε του Ταξίμ (διχοτόμηση) που θέλανε παραδοσιακά οι Τουρκοκύπριοι.
Αντιπροσώπευση
  • Προεδρία: Εναλλαγή προέδρων Ελληνοκύπριων/Τουρκοκύπριων ανά θητεία.
  • Άνω Βουλή, θα υπήρχε 50%-50% αντιπροσώπευση,
  • Κάτω Βουλή, θα υπήρχε αναλογία πληθυσμού (όπως και στο υπουργικό συμβούλιο και στους κρατικούς θεσμούς)
Ζήτημα 3 ελευθεριών
  • Ελευθερία διακίνησης: Κανένας περιορισμός
  • Ελευθερία εγκατάστασης: Με περιορισμούς για να παραμείνει διζωνικό το νέο κράτος, μέχρι την πλήρη ένταξη της Τουρκίας στην ΕΕ ή για Χ χρόνια.
  • Ελευθερία της ιδιοκτησίας: Με περιορισμούς για να παραμείνει διζωνικό το νέο κράτος, μέχρι την πλήρη ένταξη της Τουρκίας στην ΕΕ ή για Χ χρόνια.
Αναλογία εδάφους 72:28
Στρατός Παραμένουν 650 Τούρκοι και 950 Έλληνες στρατιώτες, όπως στην συνθήκη εγγυήσεων του 1960.
Εκτοπισμένοι και περιουσιακό Το σχέδιο προνοούσε μια περίπλοκη φόρμουλα όπου ορισμένοι εκτοπισμένοι θα επανεγκατασταθούν στις οικίες τους, ενώ άλλοι είτε θα τους αποδοθεί η περιουσία τους είτε θα είχαν οικονομική αποκατάσταση.
Έποικοι Θα παρέμειναν 45.000 Τούρκοι έποικοι. Τα κριτήρια θα ήταν εάν ήταν παντρεμένοι, πόσα χρόνια κατοικούσαν στην Κύπρο, επάγγελμα κτλ. Μια παρόμοια λίστα θα υπήρχε και για τους 30.000 Έλληνες της Κύπρου που πληρούσαν τα ίδια κριτήρια.

Η συνέχιση ή όχι της Κυπριακής Δημοκρατίας

Επεξεργασία

Όπως φάνηκε στις διαπραγματεύσεις, η κυριότερη διαφωνία ήταν η ουσία της συνολικής διευθέτησης: Η Δημοκρατία της Κύπρου θα παρέμενε ως κρατική οντότητα ή θα υπήρχε ένα νέο κράτος στην θέση του, το οποίο θα αποτελούντο από δυο Πολιτείες. Η ελληνοκυπριακή πλευρά ζητούσε την πρώτη εκδοχή και η τουρκοκυπριακή την δεύτερη.

Ο λόγος για την θέση των Τουρκοκυπρίων ήταν η ανησυχία τους πως σε περίπτωση μελλοντικής επανάληψης της διακοινοτικής βίας (όπως για παράδειγμα στις ταραχές του 1963) η ελληνοκυπριακή πλευρά θα αντιμετωπιζόταν ως η μόνη νόμιμη εκπρόσωπος της Κυπριακής Δημοκρατίας και αυτοί θα βρισκόντουσαν πάλι διεθνώς απομονωμένοι. Επιπλέον, όσο η Κυπριακή Δημοκρατία είναι ενιαίο κράτος, τόσο η κοινότητα που έχει την πλειοψηφία θα μπορεί να καθορίσει τις εξελίξεις σε περιόδους αστάθειας. Έτσι η μόνη διέξοδός τους είναι να υπάρχει διεθνής αναγνώριση. Διαμετρικά αντίθετη ήταν η θέση των Ελληνοκυπρίων που ήθελαν να διατηρήσουν τον νόμιμο τίτλο του κράτους, σε περίπτωση νέας πρωτοβουλίας των Τουρκοκυπρίων να αποσχιστούν. Το φόβο των Ελληνοκυπρίων εξέφρασε υποδειγματικά ο Τάσσος Παπαδόπουλος στο διάγγελμά του λίγο πριν το δημοψήφισμα:«...Παρέλαβα κράτος διεθνώς αναγνωρισμένο. Δεν θα παραδώσω «κοινότητα» χωρίς δικαίωμα λόγου διεθνώς και σε αναζήτηση κηδεμόνα...» [6]

Ένας δεύτερος λόγος για την αντιπαράθεση σχετικά με την μοίρα της Κυπριακής Δημοκρατίας, είναι αρκετά ψηφίσματα του ΟΗΕ, από το 1963, τα οποία τονίζουν την ανεξαρτησία και εδαφική ακεραιότητα της Κύπρου. Οι Ελληνοκύπριοι τα χρησιμοποίησαν αυτά τα ψηφίσματα για να αδυνατίσουν την συνθήκη εγγυήσεων, ενώ οι Τουρκοκύπριοι θεωρούν πως εμποδίζουν το δικαίωμα της Τουρκίας να τους προστατεύει επεμβαίνοντας στην Κύπρο sine qua non. Η ύπαρξη μιας νέας κρατικής οντότητας, θα αχρηστεύσει τα ψηφίσματα.[7]

Το σχέδιο Ανάν χρησιμοποιώντας στο λεκτικό του «δημιουργική ασάφεια» προσπάθησε να ισορροπήσει τις δυο αντίθετες επιδιώξεις, δημιουργώντας την Ενωμένη Κυπριακή Δημοκρατία, χωρίς να είναι ούτε συνέχεια της Κυπριακής Δημοκρατίας, ούτε νέο κράτος.[8]

Τα δημοψηφίσματα

Επεξεργασία

Στην Κυπριακή Δημοκρατία, το σχέδιο βρήκε σθεναρή αντίσταση από τον τότε πρόεδρο Τάσο Παπαδόπουλο. Το συγκυβερνόν κόμμα του ΑΚΕΛ, μετά την αντίσταση του προέδρου στο σχέδιο, απέσυρε την υποστήριξη του στο τελικό κείμενο των προτάσεων. Ο ΔΗΣΥ, με ηγέτη τον Νίκο Αναστασιάδη, υποστήριξε το σχέδιο.[9]. Εναντίον του σχεδίου τάχθηκε το ΔΗΚΟ (το κόμμα του Προέδρου Τάσου Παπαδόπουλου), η ΕΔΕΚ, οι Νέοι Ορίζοντες και το Κίνημα Οικολόγων Περιβαλλοντιστών. Το μικρό κόμμα Ενωμένοι Δημοκράτες υποστήριξε το σχέδιο.[10]

Ανάμεσα στους τουρκοκυπρίους υπήρχε γενικότερος ενθουσιασμός υπέρ του σχεδίου, καθώς ήλπιζαν στον τερματισμό του διεθνούς αποκλεισμού τους, αν και ο ιστορικός ηγέτης Ραούφ Ντενκτάς απέρριψε το σχέδιο. [9] Το σχέδιο το απέρριψαν και οι Γκρίζοι Λύκοι.

Στην Ελλάδα, η κυβέρνηση του Κώστα Καραμανλή κράτησε ουδέτερη θέση, ωστόσο ο ηγέτης της αντιπολίτευσης Γιώργος Παπανδρέου υποστήριξε το σχέδιο, καθώς ο ίδιος ήταν υπουργός εξωτερικών κατά τις διαπραγματεύσεις του σχεδίου.[11]

Η Τουρκία, του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, υποστήριξε το σχέδιο.[9]

Το σχέδιο υποβλήθηκε στις 24 Απριλίου 2004 σε δύο ξεχωριστά δημοψηφίσματα, απορρίφθηκε από τους ελληνοκυπρίους,[12] με ποσοστό 76% καθώς μόνο 24% το υπερψήφισε, ενώ εγκρίθηκε από την τουρκοκυπριακή κοινότητα σε ποσοστό 65%.[1]

Επιλογή Ελληνοκύπριοι Τουρκοκύπριοι Συνολικά
Ψήφοι Ποσοστό Ψήφοι Ποσοστό Ψήφοι Ποσοστό
Υπέρ 99.976 24,17% 77.646 64,91% 177.622 33,30%
Κατά 313.704 75,83% 41.973 35,09% 355.677 66,70%
Άκυρο/Λευκό 14.907 3,48% 5.344 4,28% 20.251 3,66&
Συνολικά 428.587 100 124.963 100 553.550 100
Συμμετοχή 480.564 89,18% 143.636 87,00% 624.200 88,68%
Πηγή: GreekNews, Election Guide

Οι λόγοι της απόρριψης του σχεδίου από τους ελληνοκύπριους ήταν ποικίλοι. Αρκετοί το έβλεπαν σαν προσπάθεια του ΟΗΕ να επιβάλει τα συμφέροντα ξένων δυνάμεων, ενώ η Κύπρος δεν θα ήταν ένα πλήρως ανεξάρτητο κράτος.[13][14]Το αποτέλεσμα έδειξε την αδυναμία του ΟΗΕ ως προς την διευθέτηση διαφορών σύμφωνα με τις αρχές του διεθνούς δικαίου. [15]

Δείτε επίσης

Επεξεργασία

Παραπομπές

Επεξεργασία
  1. 1,0 1,1 Pappas, Tasos (2004). To P.A.S.O.K. tou mellontos tous. Ekdoseis Polis. 
  2. «THE TEXT OF THE PLAN». Hellenic Resources Network. 5 Απριλίου 2004. Ανακτήθηκε στις 22 Απριλίου 2018. 
  3. Theodoulou, 2016 & ps: Annan presented a first version of his plan in November 2002 and a fifth and final version in March 2004. He had wanted the final text to emerge from negotiations between the two sides but, amid continuing deadlock, finalised the text himself.
  4. Sözen 2007, σελ. 126:For a successful and durable resolution of the Cyprus conflict the two sides have to find a win–win situation. An imposed win–lose solution would not be durable and would lead to a more troubled conflict than it is the case today. In that sense, the Annan Plan, which was put to simultaneous and separate referenda for the Turkish and Greek Cypriots on 24 April 2004, was a balanced text based on a mutually compromised solution (win–win scenario) and compatible with the position of the third parties in the Cyprus conflict.
  5. Sözen 2007, σελ. 127.
  6. Sözen 2007, σελ. 131.
  7. Sözen 2007, σελ. 132.
  8. Sözen 2007, σελ. 139: The discussion of the traditional maximalist positions of the two sides on several disputed issues, as outlined in above, in reality originates from one fundamental question, as discussed: Will the comprehensive solution of the Cyprus problem be based on a ‘new state’ or the ‘continuity’ of the Republic of Cyprus? The greatest contribution of the Annan Plan is its balanced approach on this delicate issue. The plan successfully reconciles the fundamental difference of the two sides on the issue of succession and continuity through the ‘virgin birth’ approach. The drafters of the plan deliberately employed ‘constructive ambiguity’ in the plan and succeeded in creating the United Cyprus Republic neither as the continuation of the ROC nor as a new state.
  9. 9,0 9,1 9,2 Theodoulou 2016.
  10. «Οι τελικές θέσεις των κυπριακών κομμάτων». ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ. 23 Απριλίου 2004. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 4 Ιουνίου 2016. Ανακτήθηκε στις 4 Ιουνίου 2016. 
  11. Chadjipadelis, T. & Andreadis, I. (2007). Analysis of the Cyprus Referendum on the Annan Plan. 57th Political Studies Association Annual Conference
  12. «ΣΧΕΔΙΟ ΓΕΝΙΚΟΥ ΓΡΑΜΜΑΤΕΑ ΗΝΩΜΕΝΩΝ ΕΘΝΩΝ - Η ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΔΙΕΥΘΕΤΗΣΗ ΤΟΥ ΚΥΠΡΙΑΚΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΟΣ - 31 ΜΑΡΤΙΟΥ 2004» (PDF). Υπουργειο εσωτερικων. 31 Μαρτίου 2004. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 5 Δεκεμβρίου 2005. 
  13. Sözen 2017: «...The result of the referenda proved that while the Turkish Cypriot side has the necessary good will, the Greek Cypriot side is not ready to share power and accept the political equality of the Turkish Cypriots...». Ο Sözen παραπέμπει στην δήλωση του ΓΓ του ΟΗΕ την 28ή Απριλίου: «‘If the Greek Cypriots are ready to share power and prosperity with the Turkish Cypriots in a federal structure based on political equality, this needs to be demonstrated, not just by word, but by action.’» See Report of the UN Secretary-General to the Security Council, 28 May 2004, S/2004/437, at para. 86
  14. Κορδώνη 2016, σελ. 48ps=:Το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος έδειξε ότι ενώ η τουρκοκυπριακή πλευρά είχε την απαραίτητη καλή θέληση, η ελληνική κυπριακή πλευρά δεν ήταν έτοιμη να μοιραστεί την εξουσία και να αποδεκτεί την πολιτική ισότητα των τουρκοκυπρίων.
  15. Κορδώνη 2016, σελ. 48.

Εξωτερικοί συνδέσμοι

Επεξεργασία