Σχολή Μεταφραστών του Τολέδο

Η Σχολή Μεταφραστών του Τολέδο (ισπαν. Escuela de Traductores de Toledo) είναι η ονομασία της ομάδας λογίων που συνεργάσθηκαν στην πόλη Τολέδο κατά τον 12ο και τον 13ο αιώνα, προκειμένου να μεταφράσουν πολλά φιλοσοφικά και επιστημονικά έργα από την κλασική αραβική γλώσσα.

Ο Καθεδρικός ναός του Τολέδο έγινε μεταφραστικό κέντρο τον 12ο αιώνα.

Η Σχολή πέρασε από δύο ξεχωριστές περιόδους, με μια μεταβατική φάση ενδιαμέσως. Κατά την πρώτη περίοδο (12ος αιώνας) ηγήθηκε ο Αρχιεπίσκοπος Ραϋμόνδος του Τολέδο, ο οποίος προώθησε τη μετάφραση φιλοσοφικών και θρησκευτικών έργων, κυρίως από την αραβική στη λατινική γλώσσα. Η δεύτερη περίοδος (13ος αιώνας) ήταν έργο του βασιλέως Αλφόνσου Ι΄ του Σοφού, που διέταξε τα κείμενα να μεταφράζονται όχι στη λατινική, αλλά στη μεσαιωνική ισπανική γλώσσα, θέτοντας έτσι τα θεμέλια του γραπτού προτύπου της σημερινής ισπανικής γλώσσας.

Ιστορικό υπόβαθρο

Παραδοσιακά το Τολέδο αποτελούσε κέντρο πολύγλωσσης κουλτούρας και από παλαιότερα σημαντικό κέντρο μάθησεως και μεταφράσεων, ξεκινώντας από την εποχή της μουσουλμανικής κυριαρχίας. Πολλά κλασικά έργα αρχαίων φιλοσόφων και επιστημόνων, που είχαν μεταφραστεί στην αραβική κατά τη διάρκεια της Ισλαμικής Χρυσής Εποχής στην ανατολή, ήταν γνωστά στην Αλ-Άνταλους, όπως έργα της σχολής του Νεοπλατωνισμού, του Αριστοτέλη, του Ιπποκράτη, του Γαληνού, του Πτολεμαίου και άλλων, καθώς και έργα αρχαίων φιλοσόφων και επιστημόνων από την Περσία, την Ινδία και την Κίνα. Αυτά τα έργα επέτρεψαν στους αραβόφωνους πληθυσμούς της εποχής (τόσο στην ανατολή όσο και στη «δύση», δηλαδή τη Βόρεια Αφρική και την Ιβηρική Χερσόνησο) να μάθουν για πολλές αρχαίες επιστήμες που ήταν γενικά άγνωστες στα χριστιανικά μέρη της Δυτικής Ευρώπης. Επιπλέον, αραβόφωνοι επιστήμονες στα ανατολικά μουσουλμανικά εδάφη, όπως οι Αβικέννας, Αλ-Κίντι, Αμπού Μπακρ αλ-Ραζί και άλλοι, είχαν προσθέσει σημαντικά δικά τους έργα σε αυτό το αρχαίο σώμα σκέψεως.

Μερικά αραβικά έργα μεταφράσθηκαν επίσης στη λατινική, την εβραϊκή και την ισπανοεβραϊκή γλώσσα («Λαντίνο»), όπως έργα του φιλόσοφου Μαϊμονίδη, του Μουσουλμάνου κοινωνιολόγου-ιστορικού Ιμπν Χαλντούν, του εκ Καρχηδόνος Κωνσταντίνου του Αφρικανού, ή του Πέρση Αλ Χουαρίζμι.

Ο πολυπολιτισμικός πλούτος της Αλ-Άνταλους, που ξεκίνησε στην εποχή της κυριαρχίας των Ομεϋαδών σε αυτή τη γη (711-1031), ήταν ένας από τους κύριους λόγους για τους οποίους οι Ευρωπαίοι μελετητές ταξίδευαν εκεί ήδη από τα τέλη του 10ου αιώνα. Καθώς οι αραβόφωνοι ηγέτες που αρχικά ήρθαν το 711 αναμειγνύονταν (και με μεικτούς γάμους) με τους τοπικούς πληθυσμούς, η συνύπαρξη της αραβικής, της εβραϊκής, της λατινικής και της τοπικής ρομανικής καθομιλουμένης γλώσσας, είχε ως αποτέλεσμα την εμφάνιση νέων απλουστευμένων μεικτών μορφών καθομιλουμένης και δίγλωσσων μορφών τραγουδιών, καθώς και τη δημιουργία νέας γραμματείας στην αραβική και την εβραϊκή. Το περιβάλλον υπέθαλπε την πολυγλωσσία. Αυτή η εποχή είδε την ανάπτυξη μιας μεγάλης κοινότητας αραβόφωνων Χριστιανών, γνωστών ως Μοζαράβων, που ήταν διαθέσιμοι να εργασθούν ως μεταφραστές. Αλλά οι μεταφραστικές προσπάθειες δεν οργανώθηκαν μεθοδικά μέχρι το Τολέδο να ανακτηθεί από τις χριστιανικές δυνάμεις το 1085. Οι νέοι ηγέτες κληρονόμησαν τεράστιες βιβλιοθήκες, που περιείχαν τμήμα από τις κορυφαίες επιστημονικές και φιλοσοφικές κατακτήσεις, όχι μόνο του αρχαίου κόσμου, αλλά και της ισλαμικής Ανατολής, την αιχμή του επιστημονικού λόγου της εποχής — και όλα ήταν σε μεγάλο βαθμό στην αραβική γλώσσα.

Ακόμα ένας λόγος για τη σημασία της Αλ-Άνταλους εκείνη την εποχή είναι ότι οι Χριστιανοί ηγέτες σε πολλά άλλα μέρη της Ευρώπης θεωρούσαν αιρετικά πολλά επιστημονικά και θεολογικά θέματα που μελετήθηκαν από τους αρχαίους, και προωθήθηκαν περαιτέρω από τους αραβόφωνους επιστήμονες και φιλόσοφους. Οι καταδίκες του 1210-1277 στο Πανεπιστήμιο του Παρισιού, για παράδειγμα, έγιναν για να περιορισθούν οι διδασκαλίες αρκετών θεολογικών και επιστημονικών έργων, μεταξύ των οποίων συγκαταλέγονταν οι φυσικές πραγματείες του Αριστοτέλη και τα έργα του Αβερρόη (το εκλατινισμένο όνομα του Μουσουλμάνου ιατροφιλοσόφου της Αλ-Άνταλους Ιμπν Ρουσντ).

Η πρώτη περίοδος

Ο Ραϋμόνδος του Τολέδο, Αρχιεπίσκοπος του Τολέδο από το 1126 έως το 1151, ξεκίνησε τις πρώτες μεταφραστικές προσπάθειες στη βιβλιοθήκη του Καθεδρικού Ναού του Τολέδο, όπου ηγήθηκε μιας ομάδας μεταφραστών που περιελάμβανε Μοζάραβες του Τολέδο, Εβραίους λόγιους, καθηγητές σε μεντρεσέδες και μοναχούς της Κλυνιακής μεταρρυθμίσεως. Μετέφρασαν πολλά έργα, συνήθως πρώτα από την αραβική στην καστιγιάνικη διάλεκτο, και μετά από αυτή στα λατινικά, καθώς αυτή ήταν η επίσημη εκκλησιαστική γλώσσα. Σε ορισμένες περιπτώσεις ο μεταφραστής εργαζόταν απευθείας από την αραβική στα λατινική ή την αρχαία ελληνική. Το έργο αυτών των μεταφραστών κατέστησε διαθέσιμα πολύ σημαντικά κείμενα Αράβων και Εβραίων φιλοσόφων, τους οποίους ο Αρχιεπίσκοπος θεώρησε σημαντικούς για την κατανόηση αρκετών κλασικών συγγραφέων, ιδίως του Αριστοτέλη Ως αποτέλεσμα, η βιβλιοθήκη του καθεδρικού ναού, η οποία είχε διαρρυθμισθεί καταλλήλως υπό τις διαταγές του Ραϋμόνδου, έγινε κέντρο μεταφράσεων απαράμιλλης κλίμακας και σημασίας για την ιστορία του Δυτικού πολιτισμού.

Ο Γεράρδος της Κρεμόνας ήταν ο πλέον παραγωγικός και σημαντικός από τους μεταφραστές του Τολέδο εκείνη την εποχή, μεταφράζοντας περισσότερα από 87 επιστημονικά βιβλία από την αραβική. Ήρθε στο Τολέδο το 1167 αναζητώντας την Αλμαγέστη του Πτολεμαίου. Δεδομένου ότι δεν γνώριζε αραβικά όταν έφτασε, βασίσθηκε σε Εβραίους και Μοζάραβες για μετάφραση και διδασκαλία. Μερικά από τα έργα που μετέφρασε είναι τα εξής:

• Πτολεμαίου Μαθηματική σύνταξις («Αλμαγέστη»)
• Αριστοτέλους Αναλυτικά ύστερα, Φυσικά, Περί ουρανού, Περί γενέσεως και φθοράς, Μετεωρολογικά, Ηθικά Νικομάχεια
• Αλ Χουαρίζμι: Περί της άλγεβρας και της αλμουκαμπάλα
• Αρχιμήδους' Κύκλου μέτρησις
• Ευκλείδου Στοιχεία
• Τζαμπίρ ιμπν Αφλάχ: Elementa astronomica
• Αλ-Κίντι: Περί οπτικής
• Αλ Φαργκάνι: Στοιχεία Αστρονομίας, Επί των ουρανίων κινήσεων
• Αλ-Φαράμπι: Επί της ταξινομήσεως των Επιστημών
• Αλ-Ραζί: εργα χημείας και ιατρικής
• Έργα των Θαμπίτ ιμπν Κούρα και Χουναΐν ιμπν Ισάκ.

Επιμελήθηκε επιπλέον για τους αναγνώστες της λατινικής τους Πίνακες του Τολέδο, που ήταν η ακριβέστερη συλλογή αστρονομικών/αστρολογικών δεδομένων στην Ευρώπη μέχρι εκείνη την εποχή. Οι πίνακες βασίστηκαν εν μέρει στο έργο του Αλ-Ζαρκάλι και στα έργα του Τζαμπίρ ιμπν Αφλάχ, των αδελφών Μπανού Μούσα, του Αμπού Καμίλ, του Αλ-Ζαχράουι και του Ιμπν αλ-Χάιθαμ (συμπεριλαμβανομένου του Βιβλίου της Οπτικής).

Επίσης σημαντικός μεταφραστής της Σχολής ήταν ο Ιωάννης της Σεβίλλης. Αυτός και ο Δομίνικος Γκουντισαλίνος ήταν οι βασικοί μεταφραστές από την αραβική στην καστιγιάνικη κατά τα πρώτα έτη της Σχολής. Ο Ιωάννης μετέφρασε το Secreta Secretorum, μια αραβική εγκυκλοπαιδική πραγματεία του 10ου αιώνα, η οποία είχε μεγάλη επιρροή στην Ευρώπη κατά τη διάρκεια του Μεσαίωνα. Επίσης μετέφρασε πολλές αστρολογικές πραγματείες από τους Αλ Φαργκάνι, Αλβουμάσαρ, Αλ-Κίντι, Αχμάντ ιμπν Γιουσούφ, Αλ-Μπατάνι, Θαμπίτ ιμπν Κούρα, Αλ-Καμπίσι και άλλους. Στη φιλοσοφία έδωσε λατινικές μεταφράσεις του Αβικέννα, του De differentia spiritus et animae του Κούστα ιμπν Λούκα, του Αλ-Φαράμπι, του Ιμπν Γκαμπιρόλ, του Αλ-Γκαζαλί και άλλων. Γενικά είναι γνωστός για τις έξυπνες συνθέσεις του, σε συνδυασμό με τις δικές του παρατηρήσεις και ερμηνείες, ιδιαίτερα στην αστρολογία.

Ο Ροδόλφος της Βρύγης, Φλαμανδός αστρονόμος και μεταφραστής από την αραβική στη λατινική, ήταν μαθητής του Ερμάνου της Καρινθίας. Μετέφρασε στα Λατινικά το Liber de compositione astrolabii, ένα σημαντικό έργο της ισλαμικής επιστήμης για τον αστρολάβο από τον Μασλαμά αλ-Ματζρίτι, και αφιέρωσε τη μετάφραση στον συνάδελφό του Ιωάννη της Σεβίλλης.

Ο Δομίνικος Γκουντισαλίνος θεωρείται ο πρώτος επίσημος διευθυντής της Σχολής Μεταφραστών του Τολέδο, ξεκινώντας από το 1180. Στην αρχή, ο Γκουντισαλίνος μετέφραζε μόνο από την ελληνική στη λατινική ή στην καστιγιάνικη, καθώς δεν είχε επαρκή γνώση της αραβικής γλώσσα. Εξαρτιόταν από τον Ιωάννη της Σεβίλλης για όλες τις μεταφράσεις από αυτή τη γλώσσα. Αργότερα ο Γκουντισαλίνος έμαθε αρκετά καλά την αραβική, ώστε να μπορεί να μεταφράζει μόνος του. Σε αντίθεση με τους συναδέλφους του, επικεντρώθηκε αποκλειστικά στη φιλοσοφία, μεταφράζοντας ελληνικά και αραβικά έργα, καθώς και τα σχόλια παλαιότερων Μουσουλμάνων φιλοσόφων της Ιβηρικής. Μεταξύ των σημαντικών μεταφράσεών του είναι η Fons Vitæ (αραβ. «Meqor Hahayim»), του Εβραίου φιλόσοφου Ιμπν Γκαμπιρόλ. Μετέφρασε επίσης αρκετά έργα των μεγάλων Μουσουλμάνων φιλοσόφων Αβικέννα και Αλ-Γκαζαλί. Είναι γνωστός όμως από το ότι συχνά παρέλειπε χωρία και προσέθετε τα δικά του σχόλια, αντί να είναι επιμελώς πιστός στα πρωτότυπα.

Ο Μιχαήλ Σκώτος, ένας Σκωτσέζος μαθηματικός που σπούδασε στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης και στο Παρίσι προτού εγκατασταθεί στο Τολέδο, εργάστηκε επίσης ως μεταφραστής κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου. Μετέφρασε το έργο του Αριστοτέλη για τις ομόκεντρες σφαίρες, το De verificatione motuum coelestium, που αργότερα χρησιμοποιήθηκε από τον Ρογήρο Βάκωνα, και το Τῶν περὶ τὰ ζῷα ἱστοριῶν, 19 βιβλία, με ημερομηνία 21 Οκτωβρίου 1220. Επίσης, μετέφρασε το έργο του Αλπετράγιου Επί των κινήσεων των ουρανών, τα μεγάλης επιρροής σχόλια του Αβερρόη πάνω στα επιστημονικά έργα του Αριστοτέλη, και πολλά άλλα.

Η μεταβατική φάση

Κατά τις δεκαετίες μετά τον θάνατο του Αρχιεπισκόπου Ραϋμόνδου, η μεταφραστική δραστηριότητα στο Τολέδο μειώθηκε σημαντικά, αν και συνεχίσθηκε τον επόμενο αιώνα, οπότε και επικαλύπτεται με τη Σχολή Μεταφραστών του Αλφόνσου του Σοφού. Τουλάχιστον ένας μεταφραστής, ο Χερμάνος ο Γερμανός (Hermannus Alemannus), είναι γνωστό ότι εργάσθηκε και στις δύο περιόδους. Αυτός ήταν επίσκοπος της Αστόργα (το 1266-1272) και προσωπικός φίλος του Μανφρέδου της Σικελίας. Πιστώνεται με τη μετάφραση των Ηθικών Νικομαχείων του Αριστοτέλη το 1240, αλλά και της Παλαιάς Διαθήκης κατά τη δεύτερη περίοδο. Συνέγραψε επίσης δικό του φιλοσοφικό σχολιασμό και περίληψη των Ηθικών Νικομαχείων.

Ο Μάρκος του Τολέδο, Ισπανός ιατρός και ιερέας στο Τολέδο, μετέφρασε το Κοράνιο και διάφορα ιατρικά έργα, όπως το Isagogarum Liber του Χουναΐν ιμπν Ισάκ, το De aere aquis locis του Ιπποκράτη και τις εκδοχές του ιμπν Ισάκ για τέσσερις από τις πραγματείες του Γαληνού, τις De tactu pulsus, De memanfaatkan pulsus, Se motu membrorum και De motibus liquidis. Μετέφρασε επίσης μια σειρά μουσουλμανικών θρησκευτικών πραγματειών, με χρονολογία 1213, και μια ελληνική πραγματεία βιολογίας.

Ο Αλφρέδος ο Αγγλικός, γνωστός και ως Αλφρέδος ο Φιλόσοφος ή Αλφρέδος του Sarashel, ήταν Άγγλος μεταφραστής και φιλόσοφος, που κατοικούσε στην Ισπανία προς τα τέλη του 12ου αιώνα. Μετέφρασε το ψευδο-αριστοτελικό De Plantis και το μέρος για την αλχημεία (Avicennae Mineralia) της Sifa του Αβικέννα.

Ο Ιωάννης του Τολέδο φοίτησε στη Σχολή προκειμένου να μελετήσει ιατρικά έργα, προτού επιστρέψει στην Αγγλία και χειροτονηθεί εκεί καρδινάλιος. Αργότερα ταξίδεψε στη Ρώμη, όπου έγινε προσωπικός ιατρός του Πάπα. Πιστεύεται ότι μετέφρασε στη λατινική αρκετές ιατρικές πραγματείες της πρακτικής ιατρικής.

Η περίοδος του Αλφόνσου του Σοφού

Υπό τον βασιλέα Αλφόνσο Ι΄ της Καστίλης (γνωστό ως «Σοφό»), το Τολέδο ανέβηκε ακόμη περισσότερο σε σημασία ως μεταφραστικό κέντρο, καθώς και για τη συγγραφή πρωτότυπων επιστημονικών έργων. Η ομάδα μελετητών και μεταφραστών μοιραζόταν τις κοινές γνώσεις τους και δίδασκε στους νεοεισερχόμενους νέες γλώσσες και μεταφραστικές μεθόδους. Συνήθως συμμετείχαν αρκετοί στην ίδια μετάφραση. Το Στέμμα πλήρωνε το μεγαλύτερο μέρος της εργασίας τους και μερικές φορές προσελάμβανε τους πλέον ικανούς μεταφραστές από άλλα μέρη της Ισπανίας και της Ευρώπης για να συμμετάσχουν στο σχολείο στο Τολέδο.

Η απόφαση του Αλφόνσου του Σοφού να εγκαταλείψει τη λατινική ως γλώσσα-στόχο για τις μεταφράσεις της Σχολής και να χρησιμοποιήσει μια αναθεωρημένη καθομιλούμενη καστιγιάνικη διάλεκτο, είχε πολύ σημαντικές συνέπειες για την ανάπτυξη των θεμελίων της ισπανικής γλώσσας. Επιμένοντας τα μεταφρασμένα κείμενα να είναι «llanos de entender» («εύκολο να κατανοηθούν»), εξασφάλισε ότι τα κείμενα θα έφθαναν σε ένα πολύ ευρύτερο κοινό, τόσο στην ίδια την Ισπανία όσο και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Οι μελετητές από χώρες όπως η Ιταλία, η Γερμανία, η Αγγλία ή η Ολλανδία, που είχαν μετακομίσει στο Τολέδο για να μεταφράσουν ιατρικά, θρησκευτικά, κλασικά και φιλοσοφικά κείμενα, επέστρεψαν στις χώρες τους με τις αποκτημένες γνώσεις τους κλασικής αραβικής, αρχαίας ελληνικής και εβραϊκής. Ο Βασιλιάς ανέθεσε επίσης τη μετάφραση στην καστιγιάνικη πολλών «ανατολίτικων» μύθων και παραμυθιών που, αν και ήταν γραμμένα τώρα στα αραβικά, είχαν αρχικώς γραφεί στη σανσκριτική γλώσσα, όπως το Kalila wa-Dimna (από το ινδικό σύστημα μύθων με ζώα Παντσατάντρα) και το Σεντεμπάρ.

Εικονογραφημένη σελίδα από το Lapidario

Οι μεταφραστικές μέθοδοι εξελίχθηκαν υπό την καθοδήγηση του σοφού βασιλιά. Μέχρι τότε, ένας ομιλητής με μητρική γλώσσα την αραβική θα μετέδιδε προφορικά το περιεχόμενο των βιβλίων σε έναν λόγιο, ο οποίος θα υπαγόρευε τη λατινική του μετάφραση σε έναν γραφέα, ο οποίος κατέγραφε το μεταφρασμένο κείμενο. Σύμφωνα με τη νέα μεθοδολογία, ένας μεταφραστής, με εμπειρία σε αρκετές γλώσσες, υπαγόρευε από τη γλώσσα-πηγή, μεταφράζοντας ταυτοχρόνως στα καστιγιάνικα για τον γραφέα, ο οποίος κατέγραφε την καστιγιάνικη εκδοχή. Το έργο του γραφέα εξεταζόταν αργότερα από έναν ή περισσότερους επιμελητές. Μεταξύ αυτών των επιμελητών ήταν ο ίδιος ο Βασιλιάς, ο οποίος είχε έντονο ενδιαφέρον για πολλά γνωσιακά πεδία, όπως για τις φυσικές επιστήμες (ιδίως για την αστρονομία), την ιστορία, τη νομική και τη λογοτεχνία. Διαχειριζόταν αποτελεσματικά, επέλεγε τον καθένα από τους μεταφραστές και εξέταζε μέρος του έργου τους, ενθαρρύνοντας τη διανοητική συζήτηση.

Η πρώτη γνωστή μετάφραση αυτής της περιόδου, το Lapidario, ήταν ένα βιβλίο για τις ιαματικές ιδιότητες των διάφορων πετρωμάτων και πολύτιμων λίθων. Η μετάφρασή του έγινε από τον Γιεχούντα μπεν Μοσέ Κοέν με τη βοήθεια του Χαρθί Πέρεθ, όταν ο Αλφόνσος ήταν ακόμη διάδοχος του θρόνου. Ο Αλφόνσος απέκτησε το βιβλίο από έναν Εβραίο που το είχε κρατήσει κρυμμένο και διέταξε τον Γιεχούντα να το μεταφράσει από την αραβική στην καστιλιάνικη γλώσσα. Ο Γιεχούντα μπεν Μοσέ ήταν ένας από τους πλέον αξιοσημείωτους Εβραίους μεταφραστές κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου και επίσης εργάστηκε ως γιατρός του Βασιλιά, πριν από την κορώνα του Αλφόνσο. Μεταξύ των πιο αξιοσημείωτων μεταφράσεών του εκτός από το Lapidario είναι η Picatrix (Γκαγιάτ αλ-Χακίμ στο αραβικό πρωτότυπο), ένα σύνθετο έργο από αρχαίες πραγματείες για τη μαγεία και την αστρολογία, αλλά και το Tratado de la açafeha, που μεταφράσθηκε από αραβικό κείμενο του Αλ-Ζαρκάλι με τη βοήθεια του Γουλιέλμου της Μασσαλίας (γνωστού και ως Γουλιέλμου του Αγγλικού). Επίσης, μετέφρασε την Τετράβιβλο του Πτολεμαίου, 15 πραγματείες για την αστρολογία (επιδράσεις των άστρων στον άνθρωπο και ιδιότητες 360 λίθων με τους οποίους απωθούνται αρνητικές αστρικές επιδράσεις), και το Los IIII Libros de las estrellas de la ochaua espera, το οποίο ο βασιλιάς Αλφόνσος διέταξε αργότερα να αναθεωρηθεί από τους Ιωάννη της Μεσσήνης και Ιωάννη της Κρεμόνας. Συνέβαλε επίσης στη μετάφραση ενός άλλου βιβλίου για τη δικαστική αστρολογία, του Libro conplido en los iudizios de las estrellas, το οποίο, ειρωνικά, μεταφράσθηκε πρώτα από τη λατινική (στην οποία χρησιμοποιήθηκε από τους Βησιγότθους) στην αραβική και στη συνέχεια αντιστρόφως στην καστιγιάνικη και τη λατινική.

Σελίδες από τους Αλφόνσειους Πίνακες

Ο Γιεχούντα μπεν Μοσέ συνεργάσθηκε επίσης στη μετάφραση των έργων Libro de las cruces, Libros del saber de Astronomía και των περίφημων Αλφόνσειων Πινάκων (από το όνομα του βασιλιά), που συντάχθηκαν υπό τη διεύθυνση του Ισαάκ μπεν Σαΐντ (ή Ισαάκ ιμπν Σιντ ή «Χασάν») και παρείχαν δεδομένα για τον υπολογισμό των θέσεων του Ηλίου, της Σελήνης και των πλανητών σε σχέση με τους απλανείς αστέρες. Βασίσθηκαν σε παρατηρήσεις αστρονόμων τους οποίους ο Αλφόνσος είχε συγκεντρώσει στο Τολέδο. Μεταξύ αυτών ήταν ο Αμπέν Ραγκέλ υ Αλκιβίθιο και Αμπέν Μουσίο υ Μοχαμάτ (ή Ιμπν Μουσά) από τη Σεβίλλη, οι Ιωσήφ μπεν Αλί και Ιάκωβος Αμπουένα ή Αμπενβένα από την Κόρδοβα, και 50 ακόμη, τους οποίους έφερε από τη Γασκώνη και από το Παρίσι ακόμα, με δέλεαρ τους μεγάλους μισθούς. Σε αυτούς ανέθεσε επίσης τη μετάφραση της Τετραβίβλου του Πτολεμαίου και τη συλλογή έργων των Μοντεσάν και Αλγαζήλ. Ως αποτέλεσμα της εργασίας τους, οι the Αλφόνσειοι Πίνακες έγιναν το σημαντικότερο ίσως πρωτότυπο έργο αστρονομίας που εκπονήθηκε τον Μεσαίωνα σε ευρωπαϊκό έδαφος και οι πλέον χρησιμοποιούμενοι αστρονομικοί πίνακες σε όλη την Ευρώπη, με επικαιροποιημένες εκδόσεις τους να κυκλοφορούν τακτικά για περισσότερα από τριακόσια χρόνια. Ο ίδιος ο Κοπέρνικος κατείχε ένα αντίγραφό τους.

Ο Χουάν δε Άσπα υποβοήθησε τον Γιεχούντα μπεν Μοσέ στην κατά λέξη μετάφραση του Libro de la alcora και του Libro de las cruzes, ενώ ο Γκουιγέν Αρεμόν δε Άσπα συνεργάσθηκε με τον Γιεχούντα στη μετάφραση του IIII libros de las estrellas de la ochaua espera.

Ο Ισαάκ μπεν Σαΐντ ή Ισαάκ ιμπν Σιντ (γνωστός και με το προσωνύμιο «Χασάν») ήταν ένας άλλος ονομαστός Εβραίος μεταφραστής που είχε την εύνοια του Αλφόνσου. Είχε πολλές γνώσεις αστρονομίας, αστρολογίας, αρχιτεκτονικής και μαθηματικών. Υπό την καθοδήγηση του βασιλιά πραγματοποίησε μια μετάφραση του Libro de las armellas που ήταν απλή και ευκολονόητη, έτσι ώστε «ο οποιοσδήποτε άνθρωπος θα μπορούσε να τη χρησιμοποιήσει εύκολα». Μετέφρασε επίσης αρκετές επιστημονικές πραγματείες, όπως το Libro del astrolabio redondo και το Libro del ataçir, ένα έργο περί του επίπεδου αστρολάβου (για ταχείς υπολογισμούς των κινήσεων των άστρων), που συνήθως μεταχειρίζονταν οι αστρολόγοι. Ο βασιλιάς Αλφόνσος έγραψε ο ίδιος πρόλογο στη μετάφραση του Lamina Universal από τον Ισαάκ ιμπν Σιντ, εξηγώντας ότι το πρωτότυπο αραβικό έργο είχε συγγραφεί στο Τολέδο και με βάση αυτό ο Αρζαχήλ έγραψε τις açafea. Ο Ισαάκ συνέβαλε επίσης στη μετάφραση του Libro de quadrante pora rectificar και τεσσάρων έργων για την κατασκευή ρολογιών, μεταξύ των οποίων το Libro del relogio dell argen uiuo και το Libro del relogio del palacio de las oras. Το τελευταίο περιείχε σχέδια για ένα ανάκτορο με παράθυρα σε τέτοιες θέσεις, ώστε το φως που θα εισερχόταν από αυτά κατά τη διάρκεια όλης της ημέρας θα έδειχνε την ώρα σε ένα εσωτερικό πάτιο.

Ο Σαχ δε Σουχουρμένθα (Zag de Sujurmenza), πρώην ραββίνος που ασπάσθηκε τον Χριστιανισμό, πιστώνεται με τη μετάφραση από την αραβική του Astrolabio redondo (= σφαιρικός αστρολάβος) και των Astrolabio llano (= επίπεδος αστρολάβος), Constelaciones (= αστερισμοί) και Lámina Universal (ένα όργανο που αποτελούσε βελτίωση του αστρολάβου). Από τα έργα αυτά, τα σημαντικότερα είναι αυτά για τον σφαιρικό και τον επίπεδο αστρολάβο. Συνεισέφερε επίσης στις μεταφράσεις των Armellas de Ptolemy, Piedra de la sombra (= «πέτρα της σκιάς», δηλαδή ηλιακό ρολόι), Relox de agua (= «κλεψύδρα νερού»), Argente vivo o azogue (= υδράργυρος) και Candela (για τον υπολογισμό του χρόνου με την καύση κεριών).

Ο Αβραάμ του Τολέδο ή Αβραάμ Αλφαχίν (περ. 1225-1294), ένας από τους προσωπικούς ιατρούς του Αλφόνσου και του γιου του Σάντσο, μετέφρασε αρκετά βιβλία από την αραβική, όπως την πραγματεία του Αλχαζέν περί της κατασκευής του Σύμπαντος και τον Αστρολάβο του Αλ-Ζαρκάλι. Υπήρχαν και άλλοι αξιόλογοι μεταφραστές, όπως ο Σαμουήλ Αλεβί, που μετέφρασε το Libro del saber, ο Αμπουλάφια του Τολέδο (που ήταν επίσης συγγραφέας και συντάκτης) και ο Χαγίμ Ισραέλ ή Ιούδας Κοέν. Ο μαστρο- (Maestre)-Βερνάρδος, πρώην Μουσουλμάνος που ασπάσθηκε τον Χριστιανισμό, υποβοήθησε τον Αβραάμ του Τολέδο στην αναθεώρηση του Libro de la açafeha, που είχε αρχικώς μεταφρασθεί από μια ομάδα υπό τον μαστρο-Φεράνδο του Τολέδο, της ίδιας Σχολής.

Μεταξύ των Χριστιανών μεταφραστών της δεύτερης περιόδου ήταν ο Αλβάρο δε Οβιέδο, που μετέφρασε το Libro Conplido (ή De judiciis Astrologiae) του Αμπέν Ραγέλ. Ο Αλβάρο μετέφρασε από την αραβική στη λατινική, ενώ ο Γιεχούντα μπεν Μοσέ έδωσε μια προφορική μετάφραση στην καστιγιάνικη διάλεκτο. Αυτή είναι η μοναδική καταγεγραμμένη περίπτωση μιας ταυτόχρονης διπλής μεταφράσεως.

Μαζί με τον Πιέτρο ντε Ρέτζιο, ο Ιταλός Εντίτζιο ντε Τεμπλάντις ντε Πάρμα μετέφρασαν στη λατινική τα εξής έργα: την Τετράβιβλον του Πτολεμαίου και την ισπανική (καστιγιάνικη) μετάφραση του Γιεχούντα του έργου του Αμπέν Ραχέλ Liber de Judiciis Astrologiae (Libro conplido en los iudizios de las estrellas).

Ο Maestre Χοάν δε Κρεμόνα, που ήταν ο νοτάριος του βασιλιά, μετέφρασε μέρη του Libro de las estrellas fixas (= «Βιβλίο των απλανών αστέρων»), και συνεργάσθηκε με τους Γιεχούντα, Σαμουήλ Αλεβί και τον Ιταλό συμπατριώτη του Χουάν δε Μεσίνα στα IIII Libros. Ακόμα ένας βασιλικός νοτάριος και γραφέας, ο Μποναβεντούρα της Σιένα, μετέφρασε την ισπανική μετάφραση του Escala de Mohama στη γαλλική γλώσσα (Livre de leschiele Mahomet).

Τα μετέπειτα

Μετά τον θάνατο του Αλφόνσου Ι΄ του Σοφού το 1284, ο δευτερότοκος γιος του και αυτοδιορισμένος διάδοχός του Σάντσο Δ΄ της Καστίλης διέλυσε το μεγαλύτερο μέρος της ομάδας των μεταφραστών της Σχολής του Τολέδο και συντόμως τα περισσότερα μέλη της ασχολήθηκαν με άλλες δραστηριότητες υπό νέους χορηγούς, ενώ πολλοί εγκατέλειψαν την πόλη.

Ωστόσο, οι μεταφράσεις έργων σε διαφορετικές επιστήμες, όπως η αστρονομία, η άλγεβρα, η ιατρική και άλλες, έδρασαν ως μαγνήτης για πολλούς μελετητές από όλη την Ευρώπη που, ήλθαν στο Τολέδο πρόθυμοι να μάθουν από πρώτο χέρι για το περιεχόμενο όλων αυτών των βιβλίων που είχαν παραμείνει απρόσιτα για τους Ευρωπαίους επί πολλούς αιώνες. Χάρη σε αυτή την ομάδα λογίων και συγγραφέων, οι γνώσεις που αποκτήθηκαν από τα αραβικά, ελληνικά και εβραϊκά κείμενα βρήκαν τον δρόμο τους προς την καρδιά των πανεπιστημίων της Ευρώπης. Αν και τα έργα του Αριστοτέλη και των Αράβων φιλοσόφων απαγορεύθηκαν σε ορισμένα ευρωπαϊκά κέντρα σπουδών, όπως στο Πανεπιστήμιο των Παρισίων στις αρχές του 13ου αιώνα, οι μεταφράσεις της Σχολής του Τολέδο έγιναν δεκτές, εξαιτίας της κοσμολογικής τους φύσεως.

Ο Αλβέρτος ο Μέγας βάσισε τη συστηματοποίησή του της αριστοτελικής φιλοσοφίας και πολλά από τα όσα έγραψε σε θέματα αστρονομίας, αστρολογίας, ορυκτολογίας, χημείας ζωολογίας και φυσιολογίας, πάνω σε μεταφράσεις της Σχολής του Τολέδο. Ο μαθητής του Θωμάς Ακινάτης χρησιμοποίησε επίσης πολλά από τα μεταφρασμένα έργα για να ερμηνεύσει τον Αριστοτέλη στις φιλοσοφικές και θεολογικές του πραγματείες.

Το έργο Recueil des traités de médecine του αλ-Ραζί μεταφρασμένο από τον Γεράρδο της Κρεμόνας, β΄ μισό του 13ου αιώνα

Ο Ρογήρος Βάκων βασίσθηκε πάνω σε πολλές από τις μεταφράσεις της Σχολής προκειμένου να προχωρήσει στις σημαντικές συνεισφορές του στα πεδία της οπτικής, της αστρονομίας, της χημείας και των μαθηματικών. Πολλοί άλλοι σοφοί, ιδίως της Αναγεννήσεως, αξιοποίησαν τη μετάφραση του Kitab al-manazir του Αλχαζέν, που ήταν η σημαντικότερη πραγματεία οπτικής της αρχαιότητας και του Μεσαίωνα. Εξάλλου το πεδίο της ιατρικής γενικότερα επωφελήθηκε πολύ στην Ευρώπη από τις μεταφράσεις έργων που αντανακλούσαν την προηγμένη κατάσταση της ιατρικής στον μεσαιωνικό ισλαμικό κόσμο και σε μερικές ασιατικές χώρες.

Ο Κοπέρνικος, περίφημος για την ηλιοκεντρική κοσμολογία του, μελέτησε τη μετάφραση της Αλμαγέστης από το Τολέδο. Επιπλέον χρησιμοποίησε τα δεδομένα αστρονομικών υπολογισμών που περιείχαν οι Αλφόνσειοι Πίνακες, των οποίων κατείχε την έκδοση της Βενετίας του 1515. Οι Πίνακες αυτοί πρωτοπόρησαν σε πολλές προσπάθειες των Ευρωπαίων αστρονόμων να υπολογίσουν ακριβείς προβλέψεις φαινομένων.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Biblioteca Virtual Antigua Escuela de Traductores de Toledo (στην ισπανική)
• «Sobre la noción, significado e importancia de la Escuela de Toledo» Αρχειοθετήθηκε 2020-12-29 στο Wayback Machine., εργασία του Paulo Vélez León (στην ισπανική)