Κέα

Η Κέα ή Τζια είναι ένα κυκλαδίτικο νησί του Αιγαίου πελάγους. Είναι το πιο κοντινό κατοικήσιμο κυκλαδονήσι στην Αττική. Είναι το 6ο σε έκταση και το 10ο σε πληθυσμό νησί των Κυκλάδων.

Κέα ή Τζιά

Εικόνα από την Κέα
Γεωγραφία
Αρχιπέλαγος	Αιγαίο Πέλαγος
Νησιωτικό σύμπλεγμα	Κυκλάδες
Έκταση	131,693 km²
Υψόμετρο	568 μ
Υψηλότερη κορυφή	Προφήτης Ηλίας
Χώρα
Ελλάδα
Περιφέρεια	Νοτίου Αιγαίου
Νομός	Κυκλάδων
Πρωτεύουσα	Ιουλίδα
Δημογραφικά
Πληθυσμός	2.335 (απογραφής 2021)
Πρόσθετες πληροφορίες
Ιστοσελίδα	www.kea.gr
Σχετικά πολυμέσα

Γεωγραφία

Η Κέα είναι το δυτικότερο κατοικήσιμο νησί των Κυκλάδων και η επιφάνειά της εκτιμάται στα 131,693 τ.χλμ., ενώ έχει μήκος ακτών 88 χιλιόμετρα. Το ψηλότερο βουνό είναι ο Προφήτης Ηλίας, με υψόμετρο 568 μέτρα. Επίσης, στο νησί υπάρχει ένα από τα μεγαλύτερα φυσικά λιμάνια (όρμοι) της Μεσογείου, ο κόλπος του Αγίου Νικολάου.

Ιστορία

Αρχαιότητα

Στην Εποχή του Χαλκού πολύ κοντά στο σημερινό Βουρκάρι Κέας υπήρχε ένας πανάρχαιος οικισμός με το όνομα Αγία Ειρήνη. Βρισκόταν σε ακμή από τα τελευταία χρόνια του Μινωικού πολιτισμού μέχρι τα πρώτα χρόνια του Μυκηναϊκού πολιτισμού (1600 - 1400 π.Χ.). Η παλαιότερη ονομασία της Κέας ήταν "Υδρούσα", ενώ κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας το νησί λεγόταν "Τζια". Η σημερινή του ονομασία οφείλεται στον ήρωα Κέω που ήταν επικεφαλής των Λοκρών από τη Ναύπακτο, οι οποίοι κατά την αρχαιότητα κατέλαβαν το νησί.

Ο προϊστορικός οικισμός της Κεφάλας, που βρίσκεται στο ομώνυμο ακρωτήριο στη βορειοδυτική ακτή του νησιού, ιδρύθηκε κατά την τελική νεολιθική περίοδο, γύρω στα τέλη της 4ης χιλιετίας (3300 π.Χ. περίπου). Ο προϊστορικός οικισμός της Αγίας Ειρήνης Κέας, στο βόρειο τμήμα του λιμανιού του Αγίου Νικολάου, υπήρξε ένα από τα σημαντικότερα πολιτιστικά κέντρα του Αιγαιακού χώρου, από το τέλος της νεολιθικής εποχής (3000 π.Χ.), που χρονολογείται η πρώτη εγκατάσταση στον χώρο, μέχρι τον 15ο αιώνα π.Χ., οπότε καταστράφηκε από τους ισχυρούς σεισμούς, σε περίοδο μεγάλης ακμής. Στην Αρχαϊκή εποχή το νησί ήταν διαιρεμένο σε τέσσερις πόλεις-κράτη, την ορεινή Ιουλίδα και τις παραθαλάσσιες Καρθαία, Ποιήεσσα και Κορησσία Κέας.

Στην αρχαία Κέα γεννήθηκαν διάσημοι Έλληνες ποιητές όπως ο Σιμωνίδης ο Κείος, ο Βακχυλίδης, ο Πρόδικος ο Κείος, ο Ερασίστρατος Αρίστων ο Κείος. Οι κάτοικοι πρόσφεραν θυσίες στον αστέρα θεό Σείριο και στον Δία με την ελπίδα να τους φέρει δροσερό αέρα στους καλοκαιρινός μήνες. Οι κάτοικοι έδιναν έντονη προσοχή στην ανατολή του Σειρίου, αν ο αστέρας ήταν καθαρός ήταν προμήνυμα καλής τύχης, σε περίπτωση που ανέτελε θολός ήταν μήνυμα κακοτυχίας. Τα νομίσματα που κόπηκαν στο νησί τον 3ο αιώνα π.Χ. παρίσταναν σκύλους και αστέρες με εκπεμπόμενες ακτίνες, έδειχναν με αυτό τον τρόπο τη λατρεία τους στον Σείριο.

Το νησί παρέμεινε γνωστό για το μεγάλο πέτρινο λιοντάρι γνωστό σαν "Λέοντας της Ιουλίδας", κατασκευάστηκε το 600 π.Χ. Σύμφωνα με τον θρύλο έβγαιναν νεράιδες από τη θάλασσα και θανάτωναν τις κοπέλες του νησιού, οι κάτοικοι προευχήθηκαν στον Δία που έστειλε ένα λιοντάρι για να διώξει τις νύμφες. Σε κάθε περίπτωση υπήρχαν στην αρχαιότητα πολλά λιοντάρια στον Ελληνικό χώρο.

Βενετοκρατία

Η Ακρόπολη της Ιουλίδας όπου κατά τον μεσαίωνα υπήρχε κάστρο.

Στη Βυζαντινή αυτοκρατορία οικοδομήθηκαν πολλές εκκλησίες κάτι που φανερώνει ότι το νησί βρισκόταν σε μεγάλη ευημερία. Οι Λατίνοι που συμμετείχαν στην Δ΄ Σταυροφορία κατέλαβαν την Κωνσταντινούπολη (1204), όλα τα νησιά στις Κυκλάδες μεταβιβάστηκαν στη Δημοκρατία της Βενετίας. Ο αρχιεπίσκοπος Αθηνών Άγιος Μιχαήλ Χωνιάτης ή Ακομινάτος δραπέτευσε στην Κέα όταν κατέλαβαν οι Σταυροφόροι την πόλη του (1205). Ο Βυζαντινός στρατηγός Λικάριος ανακατέλαβε το νησί (1278) αλλά όταν ξέσπασε ο Βυζαντινο-Βενετικός Πόλεμος (1296-1302) η Κέα πέρασε οριστικά στους Βενετούς. Το νησί πήρε δώρο μαζί με τη Σέριφο ο Βενετός ευγενής Βαρθολομαίος Α΄ Γκίζι (1303), ήταν ήδη δούκας της Τήνου και της Μυκόνου. Στη θέση της παλιάς Ακρόπολης της Ιουλίδας ο τοπικός Βενετός διοικητής Ντομένικο Μικέλι έκτισε περίπου το 1210 ένα κάστρο και χρησιμοποίησε στην κατασκευή τα αρχαία οχυρωματικά τείχη. Το κάστρο σώζεται μέχρι σήμερα και περιέχει τις κατοικίες των πλουσιότερων κατοίκων. Ο τελευταίος γόνος της Οικογένειας Γκίζι που κυβέρνησε την Τήνο, τη Μύκονο, τη Σέριφο και την Κέα ήταν ο Γεώργιος Γ΄ Γκίζι, με τον θάνατο του χωρίς απογόνους (1390) τα νησιά μεταβιβάστηκαν στη Δημοκρατία της Βενετίας.

Νεότερα χρόνια

Η Οθωμανική Αυτοκρατορία με τον ναύαρχο Χαϊρεντίν Μπαρμπαρόσα κατέλαβε την Κέα (1537), συμμετείχε στην Ελληνική Επανάσταση του 1821 και κατόπιν περιελήφθηκε στο νεοσύστατο Ελληνικό κράτος (1830). Σε ολόκληρη τη διάρκεια της Βενετοκρατίας και της Τουρκοκρατίας η Κέα βρέθηκε σε παρακμή και έγινε ορμητήριο πειρατών. To πλοίο HMHS Βρεταννικός ναυάγησε στο Στενό της Κέας (21 Νοεμβρίου 1916) με αποτέλεσμα να χαθούν 30 ζωές, ήταν το μεγαλύτερο ναυάγιο από όταν ξέσπασε ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος. Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, κατέφυγαν στο νησί Μικρασιάτες πρόσφυγες και εγκαταστάθηκαν κυρίως στο λιμάνι και τη γύρω περιοχή. Αρκετοί από αυτούς παρέμειναν στο νησί και το 1928-1930 κτίσθηκε επίσης μικρός προσφυγικός συνοικισμός. Έτσι, το νησί εμπλουτίζεται πληθυσμιακά, πολιτισμικά και οικονομικά καθώς ο πληθυσμός αυξήθηκε και ταυτόχρονα αυξήθηκε ο αριθμός των ναυτικών και των εργατών. Οι Μικρασιάτες επιπλέον επιδόθηκαν σε νέες καλλιέργειες, κυρίως του καπνού.

Σημαντικά ευρήματα από τις ανασκαφές στο νησί φιλοξενούνται στο αρχαιολογικό μουσείο της Κέας.Χρησιμοποιήθηκε για ένα διάστημα και ως τόπος εξορίας των συμμετεχόντων στο στρατιωτικό πραξικόπημα της 21ης Απριλίου 1967.

Κούνδουρος Κέας.

Δημογραφία

Η Κέα είχε πληθυσμό 2.335 κατοίκους στην τελευταία απογραφή του 2021, 2.455 κατοίκους στην απογραφή του 2011 και 2.417 κατοίκους στην απογραφή του 2001. Πρωτεύουσα του νησιού είναι η Ιουλίδα ή Χώρα. Το κύριο λιμάνι της Κέας είναι η Κορησσία ή Λιβάδι. Το νησί διαθέτει 3 Δημοτικά Σχολεία( δύο εξαθέσια και ένα διθέσιο), Γυμνάσιο με Λυκειακές Τάξεις και Επαγγελματικό Λύκειο, καθώς και τρία νηπιαγωγεία.

Δείτε επίσης: Δήμος Κέας

Περιοχές στο νησί

Παραλία στην Τζια.

Κέα-Παραλία Γυαλισκάρι.

Ιουλίδα (Χώρα), Κέα.

Η Κέα είναι σχετικά αραιοκατοικημένο νησί, με εξαίρεση την Κορησσία (Λιβάδι), που αποτελεί το κεντρικό λιμάνι του νησιού, την Ιουλίδα, που είναι η Χώρα (πρωτεύουσα) του νησιού και το Βουρκάρι. Οι ωραιότερες περιοχές του νησιού, λόγω του ότι παραμένουν ακόμη εμπορικά μη αξιοποιημένες, βρίσκονται στη βορειοανατολική μεριά. Μια εξ αυτών είναι η Πέρα Μεριά που έχει αρκετές μικρές παραλίες, όπως το Σπαθί. Οι πιο γνωστές και όμορφες παραλίες της Κέας είναι το Σπαθί, ο Οτζιάς, το Γιαλισκάρι, οι Ποίσσες, τα Ξύλα, η Συκαμιά, οι Μαράδες, η Καλησκιά, καθώς, και ο Κούνδουρος που έχει βραβευτεί με γαλάζια σημαία. Το καλοκαίρι σε όλο το νησί πραγματοποιείται η Γιορτή των Παραμυθιών.

Φυσικά χαρακτηριστικά

Στην Κέα σημαντικό αριθμό επισκεπτών προσελκύουν τα μονοπάτια της χτισμένα σαν πέτρινες σκάλες που διανύουν όλο το νησί. Το έντονο ανάγλυφο και οι μικροί όρμοι παρέχουν μοναδική ομορφιά στη διαδρομή. Επιπλέον το νησί έχει πολλά καταφύγια θηραμάτων κυρίως για αποδημητικά πουλιά αλλά και για κάποια αρπακτικά. Εντυπωσιακή είναι και η χλωρίδα που καταγράφει 3000 είδη φυτών (σταμναγκάθι, δρυς, ασφόδελοι και σφένδαμοι κυρίως αλλά και σπανιότερα είδη ορχιδέας κ.α.)

Δίκτυο μονοπατιών

Η Κέα, με δίκτυο μονοπατιών συνολικού μήκους 36 χλμ., θεωρείται ιδανικό μέρος για όσους αγαπούν την πεζοπορία. Τα τελευταία χρόνια έχει αναπτυχθεί ιδιαίτερα ο περιπατητικός τουρισμός, και μάλιστα τα μονοπάτια της Κέας έχουν χαρακτηριστεί ως «Δίκτυο Διαδρομών Πολιτιστικού Ενδιαφέροντος». Έχουν επιλεγεί δώδεκα διαδρομές, στις οποίες είναι τοποθετημένες ξύλινες πινακίδες που καθοδηγούν τους περιπατητές με ασφάλεια. Η περιήγηση στα -κατά κύριο λόγο- λιθόστρωτα μονοπάτια είναι μαγευτική, καθώς οι περιπατητές διασχίζοντάς τα περνούν μέσα από δάση με βελανιδιές, θαυμάζουν τα υπέροχα αγριολούλουδα, συναντούν παραδοσιακές πετρόκτιστες πηγές, και ασπρισμένα, γραφικά ξωκλήσια, καταλήγοντας είτε σε μικρούς όρμους είτε σε υπέροχες παραλίες. Όσοι αποφασίσουν να τα περπατήσουν έχουν κάποιες φορές την ευκαιρία να «μεταφερθούν» στο μακρινό και γοητευτικό παρελθόν, καθώς περπατούν στα χνάρια των αρχαίων Κείων, αφού πολλές από τις διαδρομές ήταν μέρος του οδικού δικτύου που συνέδεε τις τέσσερις πόλεις-κράτη και παρουσιάζουν έντονο ιστορικό και αρχαιολογικό ενδιαφέρον.

Βραβείο Αειφορίας «Δάφνη»

Η Κέα ήταν το πρώτο νησί του Αιγαίου που πιστοποιήθηκε για τις δράσεις του στην κατεύθυνση της αειφορικής ανάπτυξης και βραβεύτηκε με το «Σήμα Αειφορίας Δάφνη» Το βραβείο που θεσπίστηκε από τον χορηγό-επιχειρηματία Γεώργιο Προκοπίου, αποδόθηκε στην Κέα μετά από αξιολόγηση που έκανε το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο για προγράμματα που πραγματοποιήθηκαν μέσα στο 2007 από τα νησιά μέλη του δικτύου.

Όπως τόνισε κατά τη διάρκεια της σχετικής εκδήλωσης (ΚΕΔΚΕ 10.12.07) ο καθηγητής του ΕΜΠ Κίμων Χατζημπίρος, «...η Κέα διακρίθηκε τόσο για την πρωτοτυπία των δράσεων όσο και για την ποικιλία των θεμάτων που αξιολογήθηκαν».

Η Κέα είναι το πρώτο νησί στο Αιγαίο που εφαρμόζει ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα ανακύκλωσης στο πλαίσιο του νέου νόμου και με προγραμματικές συμφωνίες με τα συστήματα εναλλακτικής διαχείρισης. Επίσης, για την προώθηση του οικολογικού – περιπατητικού τουρισμού, επισκευάζει τα παλιά μονοπάτια και συνδέει το περιβάλλον με τον πολιτισμό. Για παράδειγμα, η «Γιορτή των Παραμυθιών» φέρνει κοντά κάθε καλοκαίρι τις νέες γενιές με την παράδοση κι ανοίγει – μέσα από την αφήγηση – το παράθυρο του Αιγαίου σε ολόκληρο τον κόσμο.

Η «Γιορτή Παραμυθιών», δίνοντας την υψηλότερη βαθμολογία σε σχέση με τις υπόλοιπες δράσεις, κατοχύρωσε για το 2007 το Βραβείο Αειφορίας στην Κέα.

Αξιοθέατα

Ο Λέων της Κέας (6^ος π.Χ.).

• Ο Λέων της Κέας αποτελεί αρχαϊκό γλυπτό μνημείο του 6ου π.Χ., λαξευμένο πάνω σε ένα συμπαγή βράχο σχιστόλιθου μήκους περίπου 8 μέτρων, Ιουλίδα (Χώρα)

Πολιτισμός

Τάκης Μάρθας (1905-1965) Κορυφαίος «εξπρεσιονιστής» ζωγράφος του 20ού αιώνα και αρχιτέκτονας, Καθηγητής Ε.Μ.Π. Ήταν γόνος παλαιάς τζιώτικης οικογένειας, που μετοίκησε στο Λαύριο. Απεβίωσε το 1965 και τα οστά του μεταφέρθηκαν στο Κοιμητήριο της Κέας, το 1986.

Πολιτιστικές εκδηλώσεις

Γιορτή Παραμυθιών

Η Γιορτή Παραμυθιών είναι το αρχαιότερο Φεστιβάλ του είδους στην Ελλάδα, είναι διεθνές και πραγματοποιείται κάθε καλοκαίρι στην Κέα από το 2003. Κάθε χρόνο λαμβάνουν μέρος στις εκδηλώσεις πολλοί διακεκριμένοι αφηγητές, μουσικοί και καλλιτέχνες, τόσο από την Ελλάδα, όσο και από το εξωτερικό. Έχει ως στόχο την ανάδειξη, την πολύπλευρη προσέγγιση και τη διάδοση της πολιτιστικής παράδοσης και κληρονομιάς. Το κοινό της είναι άνθρωποι όλων των ηλικιών και οι χώροι που επιλέγονται να πραγματοποιηθεί είναι ιδιαίτερης φυσικής ή ιστορικής σημασίας. Το πρόγραμμα περιλαμβάνει παραστάσεις αφήγησης, μουσικά και εικαστικά δρώμενα, θέατρο, κουκλοθέατρο, θέατρο Σκιών, παρουσιάσεις βιβλίων, εκπαιδευτικά εργαστήρια για ενήλικες και παιδιά, όλα με άξονα το παραμύθι και τους μύθους. Εμπνευστής της Γιορτής ήταν ο Γιώργος Ευγενικός ο οποίος είναι και καλλιτεχνικός υπεύθυνος έως σήμερα. Το λογότυπο της Γιορτής έχει φιλοτεχνήσει ο ζωγράφος Αλέκος Φασιανός. Τη Γιορτή Παραμυθιών διοργανώνει το Κέντρο Μελέτης και Διάδοσης Μύθων και Παραμυθιών υπό την αιγίδα και στήριξη του Δήμου Κέας και τη συνεργασία της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου

Πανηγύρι Σωτήρος

Το βράδυ της 6ης Αυγούστου, Ο Σύλλογος των Ποισσών, «Αγ. Ισίδωρος» διοργανώνει τζιώτικο, γλέντι στην παραλία των Ποισσών, με τοπική παραδοσιακή μουσική, προσφέροντας φαγητό και ντόπιο κρασί.

Πανηγύρι Δεκαπενταύγουστου

Το βράδυ του Δεκαπενταύγουστου, μπορείτε να ζήσετε ένα γνήσιο τζιώτικο γλέντι, μέχρι τις πρωινές ώρες, απολαμβάνοντας το φαγητό και το κρασάκι σας σε μια από τις ταβέρνες της Πλατείας της Ιουλίδας. Θα διασκεδάσετε με τζιώτικη, παραδοσιακή μουσική, χορό και τραγούδια.

Παραμονή Πρωτοχρονιάς

Από το απόγευμα της παραμονής Πρωτοχρονιάς, ο Πολιτιστικός Σύλλογος, «Σιμωνίδης Ο Κείος», τιμώντας ένα λαϊκό, τζιώτικο έθιμο, γυρίζει από σπίτι σε σπίτι, ψάλλοντας τα παραδοσιακά κάλαντα, με συνοδεία τσαμπούνας και τουμπιού.

Μουσική παράδοση

Η μουσική και το τραγούδι έχουν κυρίαρχο ρόλο στη ζωή των Τζιωτών. Υπάρχουν αρκετοί παραδοσιακοί οργανοπαίχτες, οι οποίοι διασκεδάζουν τον κόσμο με μουσική, τραγούδι και χορό σε πανηγύρια και εκδηλώσεις. Τα τραγούδια πλαισιώνονται από τους ήχους βιολιού, λαούτου αλλά και παραδοσιακών μουσικών οργάνων, όπως «τσαμπούνας» και «τουμπιού». Οι νέοι συνεχίζουν την τζιώτικη μουσική παράδοση, εμπνευσμένοι από το μεράκι και την αστείρευτη διάθεση των παλαιότερων, μαθαίνοντας παραδοσιακά τραγούδια, μουσικά όργανα και τζιώτικο συρτό και μπάλο. Αξίζει να σημειωθεί ότι η Τζιά, τα τελευταία χρόνια, έχει ενεργό ρόλο σε μουσικά δρώμενα, όπως η ετήσια Πανκυκλαδική Μουσική Συνάντηση Λαϊκών Πνευστών και συμμετέχει με τοπικά χορευτικά σε διάφορες εκδηλώσεις.

Συγκοινωνία

Έχει καλή ακτοπλοϊκή συγκοινωνία. Καθημερινά επικοινωνεί με το λιμάνι του Λαυρίου. Η συγκοινωνία εντός του νησιού εξυπηρετείται από 5 ταξί, ένα τουριστικό λεωφορείο και 2 ακόμη λεωφορεία (ιδιώτες).

Μακρόνησος - Νήσος Ελένη

Η Μακρόνησος ή αλλιώς Νήσος Ελένη ανήκει ιδιοκτησιακά και διοικητικά στον Δήμο Κέας και βρίσκεται μεταξύ Κέας και Λαυρίου. Το νησί σήμερα είναι ακατοίκητο πλην μερικών βοσκών που βρίσκονται στην περιοχή. Το λιμάνι του δεν το προσεγγίζει καράβι της γραμμής, αλλά δέχεται εκδρομείς, που φτάνουν από το Λαύριο. Ο μύθος λέει ότι σε μια σπηλιά στη βόρεια πλευρά του νησιού ο άνθρωπος που προκάλεσε τον Τρωικό πόλεμο, ο Πάρης, έκρυψε την απαχθείσα Ωραία Ελένη. Γι' αυτό το νησί πήρε το όνομα της «Νήσος Ελένη». Η Μακρόνησος έχει τη δική της σελίδα στην ιστορία της νεότερης Ελλάδας.

Η Ιουλίδα μέσα στην ομίχλη.

Ηλιοβασίλεμα στην Κέα.

Δρομάκι στην Ιουλίδα

Βιβλιογραφία

• «Κέα: Υδρούσα Καλλονή». Ειδικό αφιέρωμα περιοδικού Γεωτρόπιο τεύχος 56 σ. 14-20 (Μάιος. 2001).
• Παναγιώτης Βόσικας, Τάκης Μάρθας. Περ. Η Κέα, τ.339/1984
• Ευάγγελος Ανδρέου, Τάκης Μάρθας- Αλληγορική επαναφορά των παραστατικών υποθέσεων της τέχνης. Έκδ. Σύλλογος Φοιτητών Νομικής Σχολής του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης «Κώστας Βάρναλης», 1984
• Evangelos Andreou, The allegoric recall of descriptive hypotheses of art : (the painter Takis Marthas). Ed. Abhe Rao-Shantha International Inc, New York 1996
• William Miller, The Latin Orient (London: Society for Promoting Christian Knowledge, 1920)

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Δήμος Κέας
• Τουριστική ιστοσελίδα Δήμου Κέας
• Γιορτή Παραμυθιών