Μπεντέρ

Πόλη στη Μολδαβία
(Ανακατεύθυνση από Τιγκίνα)

Το Μπεντέρ (μολδαβικό κυριλλικό αλφάβητο: Бендер) ή Μπεντέρι (ρωσικά: Бендеры‎‎, [bʲɪnˈdɛrɨ]), επίσης γνωστό ως Τιγκίνα (ρουμανικά: Tighina‎‎), είναι μια πόλη εντός των διεθνώς αναγνωρισμένων συνόρων της Μολδαβίας. Είναι υπό τον ντε φάκτο έλεγχο της Υπερδνειστερίας από το 1992. Βρίσκεται στη δυτική όχθη του ποταμού Δνείστερου, στη ρουμανική ιστορική περιοχή της Βεσσαραβία.

Μπέντερ

Σημαία

Έμβλημα
Τοποθεσία στο χάρτη
Τοποθεσία στο χάρτη
Μπέντερ
46°50′0″N 29°29′0″E
ΧώραΜολδαβία
Διοικητική υπαγωγήBender Municipality
Ίδρυση1408
Διοίκηση
 • d:Q121879273Roman Ivanchenko (από 2016)
Έκταση97,29 km²
Υψόμετρο15 μέτρα
Πληθυσμός76.158 (2017)[1]
Ταχ. κωδ.MD-3200
Ζώνη ώραςUTC+02:00
UTC+03:00
ΙστότοποςΕπίσημος ιστότοπος
Commons page Σχετικά πολυμέσα

Μαζί με το προάστιο της Προτεαγκαϊλόφκα, το Μπεντέρ αποτελεί ξεχωριστό δήμο για την αυτόνομη εδαφική ενότητα της Υπερδνειστερίας, μια διοικητική μονάδα που ιδρύθηκε το 2005 από τη μολδαβική κυβέρνηση. Το Μπεντέρ βρίσκεται εντός των ορίων της ουδέτερης ζώνης που θεσπίστηκε στο τέλος του πολέμου της Υπερδνειστερίας, το 1992. Ενώ η Κοινή Επιτροπή Ελέγχου έχει υπέρτερες εξουσίες στην πόλη, η υπερδνειστεριακή κυβέρνηση είναι η πολιτική αρχή που κυβερνά την πόλη αυτή τη στιγμή.

Το φρούριο της Τιγκίνας ήταν ένα από τα σημαντικότερα ιστορικά οχυρά του Πριγκιπάτου της Μολδαβίας.

Ετυμολογία Επεξεργασία

Το Μπεντέρ αναφέρεται για πρώτη φορά σε ανατολικό σλαβονικό έγγραφο το 1408 με την ονομασία Тягянакача ("Τιαγκιανακάτσα"). Η πόλη ανήκε στο Πριγκιπάτο της Μολδαβίας για μεγάλο χρονικό διάστημα και ονομάστηκε Τιγκίνα. Όταν οι Οθωμανοί κατέλαβαν την πόλη το 1538, μετονομάστηκε σε Μπεντέρ. Το 1812 το Μπεντέρ προσαρτήθηκε από τη Ρωσική Αυτοκρατορία και μετονομάστηκε σε Μπεντέρι (ρωσικά: Бендеры‎‎). Μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, η Βεσσαραβία προσαρτήθηκε στη Ρουμανία και η ονομασία επανήλθε στην παλαιά, που ήταν η Τιγκίνα. Η πόλη μετονομάστηκε και πάλι το 1940 με τη σοβιετική προσάρτηση της Βεσσαραβίας. Στη Μολδαβική ΣΣΔ οι επίσημες γλώσσες ήταν δύο, τα μολδαβικά (ρουμανικά) και τα ρωσικά. Στα ρωσικά η πόλη ονομαζόταν Μπεντέρι και στα μολδαβικά Μπεντέρ, ενώ στη Σοβιετική Ένωση το όνομα Τιγκίνα καταργήθηκε επειδή συνδεόταν με τον ρουμανικό εθνικισμό.

Οι Υπερδνειστερικές αρχές επέμειναν στο σοβιετικό όνομα όνομα μετά την ανεξαρτησία το 1991 και προσπάθησαν να εισάγουν το Μπεντέρ ως διεθνές όνομα της πόλης. Στη Δημοκρατία της Μολδαβίας, το όνομα Μπεντέρ χρησιμοποιείται σε επίσημα έγγραφα που αναφέρονται στην πόλη. Η παλαιά ονομασία, Τιγκίνα, επικρατεί στους συντηρητικούς και εθνικιστικούς κύκλους στη Μολδαβία και τη Ρουμανία. Στην ίδια την πόλη, το όνομα Τιγκίνα χρησιμοποιείται σπάνια, ακόμη και στους Μολδαβούς, κάτι που σημαίνει ότι το όνομα Μπεντέρ έχει επικρατήσει.

Γεωγραφία Επεξεργασία

Το κλίμα του Μπεντέρ είναι ηπειρωτικό, με δροσερούς χειμώνες και ζεστά καλοκαίρια. Στα βορειοδυτικά της πόλης βρίσκεται το δάσος Χίρμποβατς, μια από τις μεγαλύτερες δασικές περιοχές στη Μολδαβία.

Ιστορία Επεξεργασία

 
Η αναταραχή του Μπεντέρ
 
Η ορθόδοξη εκκλησία του Μπεντέρ, η οποία ανήκει στην κυριότητα της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Μολδαβίας

Η πόλη αναφέρεται για πρώτη φορά με την ονομασία Τιαγκιανακάτσα το 1408 σε έγγραφο στα παλαιά ανατολικά σλαβονικά. Η πόλη ανήκε στο Πριγκιπάτο της Μολδαβίας μέχρι το 1538 και ήταν γνωστή ως Τιγκίνα. Ήδη στις αρχές του 16ου αιώνα ο Στέφανος ο Μέγας είχε ιδρύσει ένα οχυρό στο Μπεντέρ. Το 1538 η πόλη κατακτήθηκε από την Οθωμανική Αυτοκρατορία υπό τον Σουλεϊμάν Α΄ και έγινε διοικητική μονάδα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Το Μπεντέρ εντάχθηκε στο εγιαλέτι της Σιλίστρας. Οι νέοι ηγέτες επεξέτειναν το φρούριο και μετονόμασαν την πόλη σε Μπεντέρ (= πύλη στα τούρκικα). Ενδεχομένως η λέξη προέρχεται από το περσικό Μπαντάρ που σημαίνει θύρα. Το οχυρό στη δυτική όχθη του Δνείστερου ήταν κέντρο του Ισλάμ στη Μολδαβία.

Το φρούριο ήταν καταφύγιο για τον βασιλιά της Σουηδίας Κάρολο ΙΒ΄ μετά την ήττα των Σουηδών στη μάχη της Πολτάβας. Το 1713 οι Σουηδοί έπρεπε να εκκενώσουν το στρατόπεδο στη Βάρνιτσα λόγω της αναταραχής του Μπεντέρ, γιατί ο Αχμέτ Γ΄ δεν επέτρεπε στον Κάρολο να παραμείνει στο Μπεντέρ/Βάρνιτσα.

Το 1792 η Τιρασπόλ ιδρύθηκε στην άλλη πλευρά του ποταμού από τον Ρώσο στρατηγό Αλεξάντερ Σουβόροφ. Το 1812 το Μπεντέρ προσαρτήθηκε από τον ρωσικό στρατό και έπειτα έγινε μέρος της επαρχίας της Βεσσαραβίας. Κατά την περίοδο που ακολούθησε, πολλοί Ρώσοι εγκαταστάθηκαν στην περιοχή και σύντομα το Μπεντέρ έγινε ρωσόφωνη πόλη. Το 1910, το 34.5% των περίπου 20.000 κατοίκων του Μπεντέρ ήταν Εβραίοι.[2]

Μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, το Μπεντέρ προσαρτήθηκε από τη Ρουμανία το 1918 ως μέρος της Βεσσαραβίας. Παράλληλα η Σοβιετική Δημοκρατία της Οδησσού επίσης διεκδίκησε την περιοχή. Εδρεύοντας από την Οδησσό, η δημοκρατία της Οδησσού κατάφερε να προσαρτήσει προσωρινά μεγάλο μέρος της Βεσσαραβίας και το Μπεντέρ, αλλά μετά τη στρατιωτική επέμβαση της Ρουμανίας, ξέσπασαν μάχες σε όλη τη Βεσσαραβία, τις οποίες τελικά κέρδισε η Ρουμανία. Στις 7 Φεβρουαρίου 1918, τα ρουμανικά στρατεύματα κατέλαβαν το Μπεντέρ και προχώρησαν στον Δνείστερο. Αρκετές εκατοντάδες άνθρωποι σκοτώθηκαν στη διαδικασία. Αρχικά η ρουμανική διακυβέρνηση λειτουργούσε καταπιεστικά. Την καταπιεστική διακυβέρνηση των Ρουμάνων συζητά και ο γάλλος συγγραφέας Ανρί Μπαρμπύς[3]. Τον Μάιο του 1919, υπήρξε μια φιλοσοβιετική εξέγερση στο Μπεντέρ, με στόχο την ενοποίηση με τη Σοβιετική Ένωση, η οποία κατεστάλη μια μέρα αργότερα.

Στη ρουμανική διακυβέρνηση, το παλιό όνομα της πόλης, Τιγκίνα, χρησιμοποιήθηκε ξανά ως το μόνο επίσημο όνομα. Η οικονομική κατάσταση της πόλης κατά την ρουμανική περίοδο ήταν δύσκολη και η ζωή στο Μπεντέρ χαρακτηριζόταν από φτώχεια.[4] Ειδικά κατά τη δεκαετία του 1930 η Ρουμανία ακολούθησε μια πολιτική απορωσικοποίησης και πολιτιστικού εκρουμανισμού. Η μετανάστευση Ρουμάνων από άλλες περιοχές της Ρουμανίας επιδοτήθηκε από το κράτος. Ωστόσο, το Μπεντέρ διατήρησε τον ρωσόφωνο χαρακτήρα του και οι Ρώσοι παρέμειναν ως η μεγαλύτερη εθνότητα. Το 1930 ήταν 48.2% των περίπου 31.000 κατοίκων ήταν Ρώσοι, ένα 26.4 % ήταν Εβραίοι, ένα 17.4 % ήταν Ρουμάνοι/Μολδαβοί και ένα 4.3% ήταν Ουκρανοί. [5] Τα ρωσικά παρέμειναν ως η κύρια γλώσσα των κατοίκων της πόλης και η μεγαλύτερη μητρική γλώσσα στην πόλη. [5]

Κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, εφαρμόζοντας τη συμφωνημένη μοιρασιά της Ανατολικής Ευρώπης στο γερμανοσοβιετικό σύμφωνο μη επιθετικότητας, στις 28 Ιουνίου 1940 οι Σοβιετικοί κατέλαβαν τη Βεσσαραβία. Ως αποτέλεσμα ιδρύθηκε η Σοβιετική Σοσιαλιστική Δημοκρατία της Μολδαβίας, μια από τις 16, πλέον, δημοκρατίες της Σοβιετικής Ένωσης (τον Αύγουστο του 1940 προσαρτήθηκαν τα βαλτικά κράτη και η ΕΣΣΔ είχε 16 δημοκρατίες. Τον Ιούνιο του 1941, μετά την έναρξη του πολέμου εναντίον της Σοβιετικής Ένωσης (Επιχείρηση Μπαρμπαρόσα) το Μπεντέρ επέστρεψε σε ρουμανικά χέρια. Τον Αύγουστο του 1944 με την επιχείριση Ιάσιο-Κισινιόφ, η πόλη ανακατελήφθη από τους Σοβιετικούς. Κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, μεγάλο μέρος του εβραϊκού πληθυσμού δολοφονήθηκε και η πόλη υπέστη μεγάλες καταστροφές.

Μετά τον πόλεμο, το Μπεντέρ έγινε πόλη της Σοβιετικής Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας της Μολδαβίας. Κατά τη Σοβιετική εποχή, ο πληθυσμός της πόλης αυξήθηκε σταθερά και το 1989 είχε 138.000 κατοίκους. Πολλές εταιρείες που δραστηριοποιούνταν στη μεταποιητική βιομηχανία εγκαταστάθηκαν εκεί.

Κατά τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης το 1991, η πρώην Σοβιετική Δημοκρατία της Μολδαβίας ανακήρυξε την ανεξαρτησία της. Στη Μολδαβία υπήρξε συζήτηση για επανένωση με τη Ρουμανία. Στο ανατολικό τμήμα της χώρας, στην Υπερδνειστερία, στην οποία ανήκε και το Μπεντέρ, οι κάτοικοι ήθελαν να παραμείνουν στη Σοβιετική Ένωση και ως αποτέλεσμα επιδίωξαν να μην ενταχθούν στην ανεξάρτητη Μολδαβία μετά τη διάλυση της ΕΣΣΔ. Αυτό οφείλεται στις διαφορετικές δημογραφικές συνθήκες στην Υπερδνειστερία και στην υπόλοιπη Μολδαβία. Στη Μολδαβία ζούσαν κυρίως Μολδαβοί (Ρουμάνοι), περίπου 1 εκατομμύριο Ρώσοι και Ουκρανοί (σε όλη τη χώρα, συμπεριλαμβανομένης της Υπερδνειστερίας, όπου ζούσε σημαντικότατο μέρος του σλαβικού πληθυσμού της Σοβιετικής Μολδαβίας), ενώ στην Υπερδνειστερία ζούσαν περίπου ένας ίσος αριθμός Ρώσων, Ουκρανών και Μολδαβών. Υπήρξε μια ανοιχτή σύγκρουση μεταξύ της Υπερδνειστερίας και της Μολδαβίας το 1992, κατά την οποία η Μολδαβία προσπάθησε να αποκτήσει τον έλεγχο της Υπερδνειστερίας με τα όπλα. Ο πόλεμος τελείωσε τελικά υπέρ της Υπερδνειστερίας. Από τις 19 έως τις 22 Ιουλίου 1992 έγινε σύγκρουση στο Μπεντέρ και σκοτώθηκαν 100 με 400 άτομα στην πόλη.[6] [7] Για μικρό χρονικό διάστημα, σχεδόν 100.000 κάτοικοι εγκατέλειψαν την πόλη. [8] Το Μπεντέρ καταλήφθηκε για λίγο από τα στρατεύματα της Μολδαβίας, αλλά τελικά ανακτήθηκε από τις ένοπλες δυνάμεις της Υπερδνειστερίας. Αμέσως μετά τη μάχη του Μπεντέρ οι δύο πλευρές κήρυξαν εκεχειρία. Η γραμμή ελέγχου Υπερδνειστερίας-Μολδαβίας περνά από την πόλη.

Με εξαίρεση το προάστιο της Βάρνιτσας, η Δημοκρατία της Μολδαβίας έχασε τον έλεγχο της πόλης. Το Σεβέρνι, μια περιοχή βόρεια της Βάρνιτσας, παρέμεινε υπό τον έλεγχο της Υπερδνειστερίας, αλλά απομονώθηκε από αυτή και δεν υπάρχει δυνατότητα χερσαίας σύνδεσης με τη πόλη. Η διέλευση μεταξύ Υπερδνειστερίας και Μολδαβίας αποδεικνύεται σχετικά απλή στην πράξη. Τα λεωφορεία εκτελούν δρομολόγια που οδηγούν προς τα προάστια που ελέγχονται από τη Μολδαβία και το αντίστροφο.

Όπως σε πολλές μετασοβιετικές πόλεις, ο πληθυσμός έχει μειωθεί σημαντικά από τις αρχές της δεκαετίας του 1990, αλλά τώρα ο πληθυσμός έχει σταθεροποιηθεί.

Το 1993 στην πόλη εγκαινιάστηκε ένα δίκτυο τρόλεϊ στην πόλη. Σήμερα, το Μπεντέρ είναι σημαντικός συγκοινωνιακός κόμβος στο σύνορο της Υπερδνειστερίας με τη Μολδαβία.

Δημογραφία Επεξεργασία

Εθνότητα Απογραφή του 1897 Απογραφή του 1930 Απογραφή του 1989 Απογραφή του 2004
Ρώσοι 10.984 (34.5 %) 15.116 (48.2 %) 57.800 (41.9 %) 46.387 (44.2 %)
Μολδαβοί/Ρουμάνοι 2.338 (7.4 %) 5.464 (17.4 %) 41.400 (29.9 %) 25.888 (24.7 %)
Ουκρανοί 6.112 (19.2 %) 1.349 (4.3 %) 25.100 (18.2 %) 18,725 (17,8 %)
Εβραίοι 10.632 (33.4 %) 8,279 (26.4 %) καταμετρήθηκαν στις "άλλες εθνότητες" 392 (0.4 %)
Βούλγαροι 112 (0.3 %) 170 (0,5 %) 3.800 (2.8 %) 3.332 (3.1 %)
Άλλη / δεν δηλώθηκε 9.900 (8.2 %) 10,291 (9,8 %)
Σύνολο 31.797 31.384 138.000 105.010

Το Μπεντέρ έχει υπάρξει ως πόλη από το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα. Πάντα ήταν μια κυρίως ρωσόφωνη πόλη, στην οποία ζούσαν Εβραίοι που μιλούσαν γίντις, Μολδαβοί/Ρουμάνοι και κάποιοι Ουκρανοί. Λόγω της προνομιακής θέσης των ρωσικών, τα ρωσικά λειτουργούν ως επίσημη γλώσσα από το 19ο αιώνα. Πάντα τα ρωσικά είναι η γλώσσα επικοινωνίας μεταξύ των λαών της πόλης. Πριν από την προσάρτηση της Βεσσαραβίας από τη Ρωσία το 1812, τα ρουμάνικα ήταν κατά πάσα πιθανότητα η πιο διαδεδομένη γλώσσα στην πόλη, αν και δεν υπάρχουν ακριβή αποτελέσματα από απογραφές εκείνη τη περίοδο, για να τεκμηριωθεί η άποψη. Οι Ρώσοι ήταν ανέκαθεν η μεγαλύτερη εθνοτική ομάδα στην πόλη από την πρώτη απογραφή της πόλης, η οποία συνέβη το 1897. Μέχρι τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, οι Εβραίοι ήταν η δεύτερη μεγαλύτερη πληθυσμιακή ομάδα του Μπεντέρ. Ακόμα και μετά το 1945, το μερίδιο των Εβραίων διατηρήθηκε σε επίπεδα αρκετά υψηλότερα του σοβιετικού μέσου όρου. Στην απογραφή της Υπερδνειστερίας το 2004, ο πληθυσμός της πόλης ήταν 97.027 κάτοικοι. Η εκτεταμένη αστική περιοχή με τα προάστια Προτεαγκαϊλόφκα και τη Γκύσκα είχε πληθυσμό 105.010 κατοίκων. [9] Στην πόλη (εκτός των προαστίων) οι εθνότητες ήταν οι εξής: 44.2% Ρώσοι, 24.7% Μολδαβοί, 17.8 % Ουκρανοί, 3.1 % Βούλγαροι και 1.1 % Γκαγκαούζοι. Υπήρχαν επίσης μικρότερες μειονότητες Λευκορώσων, Εβραίων, Ρωσογερμανών και άλλων μειονοτήτων. Σχεδόν το 7% του πληθυσμού δεν έδωσε κάποια πληροφορία για την εθνότητά του.

Το 1989 ο πληθυσμός της πόλης ήταν 138.000 άτομα. Ωστόσο, λόγω της σύγκρουσης στην Υπερδνειστερία, ο πληθυσμός του Μπεντέρ μειώθηκε απότομα, ειδικά στις αρχές της δεκαετίας του 1990. Εν τω μεταξύ, ο πληθυσμός έχει σταθεροποιηθεί εν μέρει ξανά. Η εθνοτική σύνθεση του αστικού πληθυσμού έχει επίσης αλλάξει κάπως από το 1989: το ποσοστό των Εβραίων έχει μειωθεί απότομα, όπως σε ολόκληρη την πρώην Σοβιετική Ένωση, αποτέλεσμα της μαζικής μετανάστευσης κυρίως προς το Ισραήλ, την Αμερική και τη Γερμανία. Ο πληθυσμός των Μολδαβών μειώθηκε ελαφρώς από το 1989, ενώ το ποσοστό των Ρώσων στην πόλη αυξήθηκε ελαφρώς.

Οικονομία, υποδομές και αθλητισμός Επεξεργασία

 
Σιδηροδρομική γέφυρα πάνω από τον Δνείστερο, πίσω από το φρούριο του Μπέντερ.
 
Στο κέντρο της πόλης

Ως οικονομικό κέντρο, το Μπεντέρ έχει σχετικά μεγάλη περιφερειακή σημασία. Εδώ βρίσκονται αρκετές εταιρείες, όπως η μεγαλύτερη ζυθοποιία στην Υπερδνειστερία,[10] οι κατασκευαστές υποδημάτων Floare και Tighina και η εταιρεία ηλεκτρονικών Moldavkabel. Το Κρατικό Πανεπιστήμιο της Υπερδνειστερίας, με έδρα το κοντινό Τιράσπολ, διαθέτει παράρτημα στην πόλη.

Στο Μπεντέρ υπάρχει ένα δίκτυο τρόλεϊ που το συνδέει με την Τιράσπολ. Υπάρχουν δρομολόγια λεωφορείων και μαρσρούτκα που ξεκινούν από την πόλη, τα οποία κατευθύνονται προς άλλες πόλεις της Υπερδνειστερίας και τα προάστια Βάρνιτσα και Χίρμποβατς, που ελέγχονται από τη Μολδαβία.

Ο ποδοσφαιρικός σύλλογος ΦΚ Ντιναμό Μπεντέρ, ο οποίος ιδρύθηκε το 1958, εδρεύει στην πόλη και παίζει επί του παρόντος στη δεύτερη κατηγορία της Μολδαβίας. Έχει μετονομαστεί πολλές φορές και από το 2011 έως το 2014 ήταν γνωστός ως Τιγκίνα Μπεντέρ.

Αξιοσημείωτα άτομα Επεξεργασία

Εικόνες Επεξεργασία

Διάφορα Επεξεργασία

  • Στην ιταλική πόλη Καβριάγκο υπάρχει μια πλατεία που λέγεται πλατεία Μπεντέρι. Το Καβριάγκο είναι αδελφοποιημένη πόλη του Μπεντέρ.

Παραπομπές Επεξεργασία

  1. mer.gospmr.org/gosudarstvennaya-sluzhba-statistiki/informacziya/ezhegodnik-gosudarstvennoj-sluzhby-statistiki/statisticheskij-ezhegodnik-2017.html. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2017.
  2. Бендеры. In: The Jewish Encyclopedia (russisch).
  3. Σφάλμα στο πρότυπο webarchive: Ελέγξτε την τιμή |url=. Empty.
  4. Σφάλμα Lua: bad argument #2 to 'formatDate': invalid timestamp '1 Ιανουάριος'.
  5. 5,0 5,1 Σφάλμα στο πρότυπο webarchive: Ελέγξτε την τιμή |url=. Empty.
  6. Σφάλμα στο πρότυπο webarchive: Ελέγξτε την τιμή |url=. Empty.
  7. Худяков В. В. В цветущих акациях город… Бендеры: люди, события, факты. — Бендеры: Полиграфист, 1999. — С. 377. — ISBN 5-88568-090-6
  8. Σφάλμα Lua: bad argument #2 to 'formatDate': invalid timestamp '1 Ιανουάριος'.
  9. Ethnic composition of Transnistria 2004, Population statistics of Eastern Europe
  10. Σφάλμα Lua: bad argument #2 to 'formatDate': invalid timestamp '1 Ιανουάριος'.