Η λέξη Τουρκαλβανός είναι θρησκευτικός όρος που χρησιμοποιούν οι Έλληνες για τους Μουσουλμάνους Αλβανούς από το 1715 και ύστερα.[1][2][3][4] Υπό μία ευρύτερη έννοια, ο όρος αυτός περιελάμβανε τόσο τους Μουσουλμάνους Αλβανούς, όσο και τους Τούρκους πολιτικούς και στρατιωτικούς της Οθωμανικής διοίκησης στα Βαλκάνια.[5] Η λέξη προέρχεται από την ταυτοποίηση των Μουσουλμάνων με τους Οθωμανούς και/ή τους Τούρκους, λόγω του διοικητικού συστήματος μιλλέτ της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας για την ταξινόμηση των ανθρώπων σύμφωνα με τη θρησκεία τους, όπου το μουσουλμανικό μιλλέτ έπαιζε τον ηγετικό ρόλο και σε αυτό μετείχαν και Αλβανοί.[6]

Από τα μέσα του δέκατου ένατου αιώνα, ο όρος Τούρκος και από τα τέλη του δέκατου ένατου αιώνα και εξής, ο παράγωγος όρος Τουρκαλβανός έχει χρησιμοποιηθεί ως υποτιμητικός όρος, φράση και/ή έκφραση για τους Μουσουλμάνους Αλβανούς και τις κοινότητές τους.[1][7][8][9][10] Ο όρος είναι σαφώς ιστορικός και συχνά αναφέρεται σε τέτοια κείμενα, αλλά έχει επίσης διαπιστωθεί ότι είναι ασαφής, ιδεολογικά και συναισθηματικά φορτισμένος [6] και ότι έχει χρησιμοποιηθεί με ιμπεριαλιστική και ρατσιστική σημασία.[11] Οι Αλβανοί έχουν εκφράσει τη διαφωνία τους ως προς τους όρους Τούρκος και τον παράγωγο του Τουρκαλβανός, όταν αναφέρονται σε αυτούς.[8][12][13] Έχει αναφερθεί ότι στα τέλη του 20ού αιώνα μερικοί Χριστιανοί Αλβανοί εξακολουθούσαν να χρησιμοποιούν τον όρο Τούρκος για να αναφερθούν στους Μουσουλμάνους Αλβανούς.[14]

Μουσουλμάνοι Αλβανοί παίζουν «κυρία».

Ετυμολογία και χρήση του όρου

Επεξεργασία

Ο όρος Τουρκαλβανός είναι σύνθετη λέξη, από τους όρους Τούρκος και Αλβανός. Η λέξη Αλβανός ήταν και εξακολουθεί να είναι όρος που χρησιμοποιείται ως εθνωνύμιο[15], ενώ η λέξη Τούρκος παρότι είναι εθνωνύμιο σήμερα, θεωρήθηκε κατά καιρούς από τους δυτικούς Ευρωπαίους[16] [17] ή από τους μη μουσουλμανικούς βαλκανικούς λαούς, ως συνώνυμη με το Μουσουλμάνος.[18][19] Μια συλλογή αλβανικών παραδοσιακών τραγουδιών, που δημοσιεύθηκε το 1870 από τον Thimi Mitko, δείχνει ότι οι περισσότεροι αλβανόφωνοι της εποχής του προσδιοριζόντουσαν μεταξύ τους με διαφορετικούς όρους και όχι με μία ενιαία εθνική ονομασία.[20] Αργότερα, το 1770, Μουσουλμάνοι Αλβανοί μισθοφόροι, που αναφέρονται ως Τουρκαλβανοί, πληρώθηκαν από τον Οθωμανό Σουλτάνο για να καταστείλουν την εξέγερση των Ορλωφικών.[21] Η δραστηριότητά τους περιελάμβανε σφαγές, λεηλασίες και καταστροφές στις περιοχές της Ηπείρου, της Δυτικής Μακεδονίας, της Κεντρικής Ελλάδας, της Θεσσαλίας και της Πελοποννήσου, οι οποίες υπέστησαν τις περισσότερες καταστροφές και σφαγές, λόγω της δραστηριότητας 15.000 Μουσουλμάνων Αλβανών μισθοφόρων.[22][23] [24] Το 1779, ο Οθωμανικός στρατός κατάφερε τελικά να εκδιώξει τις ομάδες αυτές από την Πελοπόννησο, ενώ οι υπόλοιποι είτε σκοτώθηκαν από τους κατοίκους της περιοχής, είτε βρήκαν καταφύγιο στις μουσουλμανικές αλβανικές κοινότητες του Λάλα και των Βαρδουνίων.[25] Η περίοδος 1770-1779 γενικά ονομάζεται Αλβανοκρατία στην ελληνική ιστοριογραφία.[26] Ως αποτέλεσμα, οι τοπικές ελληνικές παραδόσεις στην Ήπειρο από τα τέλη του 18ου αιώνα, αναφέρουν συχνές επιδρομές και λεηλασίες από «τουρκαλβανικές» ή «αλβανικές» ομάδες. Αυτό το είδος δραστηριότητας συνδέθηκε με την ερήμωση των οικισμών.[27]

Αργότερα, κατά τη διάρκεια του Ελληνικής Επανάστασης (1821-1830), ως Τουρκαλβανοί αναφέρονται οι Μουσουλμάνοι Αλβανοί που πολέμησαν με τη οθωμανική πλευρά εναντίον των Ελλήνων επαναστατών.[4]

Οι Μουσουλμάνοι Αλβανοί συχνά αποκαλούνται, από τους Έλληνες, Τουρκαλβανοί.[7][9][10] Όπως ο όρος «Τούρκος»,[17] η έκφραση[1] χρησιμοποιήθηκε από ορισμένους συγγραφείς, κυρίως στη δυτικοευρωπαϊκή λογοτεχνία του 19ου και 20ου αιώνα, για τους μουσουλμανικούς αλβανικούς πληθυσμούς.[28] Ως εκ τούτου, η λέξη Τούρκος με αυτή τη χρήση της κατόρθωσε να έχει επίσης υποτιμητική και αποθαρρυντική έννοια που, όταν χρησιμοποιείτο σε άλλες λέξεις, έδινε την υποτιμητική έννοια της σκληρής και απάνθρωπης συμπεριφοράς ή και της οπισθοδρομικότητας και αγριότητας.[29][30][31][32] Στο γενικό πλαίσιο των Βαλκανίων κατά τον εικοστό αιώνα, η χρήση της λέξης «Τούρκος» (και «Τουρκία») έχει επίσης χρησιμοποιηθεί πολιτικά, για να διαφοροποιήσει τον «αυτόχθονα» από τον «ξένο», ώστε να υπονοούνται οι βαλκάνιοι Μουσουλμάνοι ως αλλοδαποί.[32][33][34] Στην περίπτωση των Αλβανών, αυτό κατά καιρούς έχει οδηγήσει κάποιες φορές σε αλβανοφοβία, αρνητικά στερεότυπα, κοινωνικοπολιτικές διακρίσεις και ακόμη και μαζική βία.[1][32][33][34][35][36][37][38][39][40][41][42][43][44][45]

Χρήση στα ελληνικά μέσα ενημέρωσης και τη λογοτεχνία

Επεξεργασία

Στις αρχές της δεκαετίας του 1880, ο ελληνικός τύπος χρησιμοποίησε ανοιχτά τον όρο «Τουρκαλβανοί ληστές» για να υποκινήσει αισθήματα μίσους και να συσχετίσει τους Αλβανούς εθνικιστές με την «τουρκική ανθελληνική προπαγάνδα».[9] Κατά τα έτη 1882-1897, κάποια ελληνικά μέσα ενημέρωσης και δημοσιεύματας ξεκίνησαν εκστρατεία προώθησης της φιλίας και μελλοντικής συμμαχίας μεταξύ Ελλήνων και Αλβανών.[46] Έτσι απέφευγαν τη χρήση του όρου Τουρκαλβανός και υποδείκνυαν τα κοινά χαρακτηριστικά που μοιράζονται και οι δύο πληθυσμοί[46]. Έτσι χρησιμοποιήθηκαν οι νέοι μικτοί όροι, Ελληνοαλβανοί και Ελληνες Πελασγοί.[46] Μετά την Ελληνική Επανάσταση, ο όρος Τουρκαλβανός χρησιμοποιήθηκε μερικές φορές και στα ελληνικά σχολικά βιβλία του 19ου αιώνα.[47] Οι ελληνικές εθνικιστικές εξιστορήσεις εξακολουθούν να χρησιμοποιούν τον ευρύτερα γνωστό υποτιμητικό όρο Τουρκαλβανός, αντί του «Μουσουλμάνος Αλβανός».[10]

Σχετικοί όροι

Επεξεργασία

Οι Έλληνες είχαν επίσης ονομάσει διάφορες μουσουλμανικές αλβανικές κοινότητες ως Τουρκοβαρδουνιώτες[48] και Τουρκοτσάμηδες.[49][50] Στη Θεσπρωτία, ο τοπικός ορθόδοξος χριστιανικός πληθυσμός χρησιμοποιούσε τη λέξη Τούρκος (δηλ. Μουσουλμάνος) για τους Αλβανούς Μουσουλμάνους Τσάμηδες, όρος που χρησιμοποιείται ακόμα στην περιοχή από μερικούς ηλικιωμένους. [51] Επίσης, οι βρετανικές μυστικές υπηρεσίες και ο γερμανικός στρατός δανείστηκαν από τους Έλληνες τον όρο Τουρκαλβανός για να περιγράψουν τους Αλβανούς Μουσουλμάνους Τσάμηδες κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου.[52] Επιπλέον, στην ελληνική γλώσσα έχουν χρησιμοποιηθεί και παρόμοιοι σύνθετοι εθνογραφικοί όροι που αποκαλύπτουν επίσης το εθνικό ή θρησκευτικό υπόβαθρο των συγκεκριμένων κοινοτήτων, όπως Τουρκοκρητικοί Τουρκοκρήτες) και Τουρκοκύπριοι.[3]

Μεταξύ του ευρύτερου ελληνόφωνου πληθυσμού, μέχρι τον μεσοπόλεμο του εικοστού αιώνα, ο όρος Αρβανίτης χρησιμοποιήθηκε για να περιγράψει έναν κυρίως αλβανόφωνο, ανεξάρτητα από τις θρησκευτικές του πεποιθήσεις, συμπεριλαμβανομένου σπανίως και του Ισλάμ.[53] Από την άλλη πλευρά, στην Ήπειρο, ο όρος Αρβανίτης χρησιμοποιείται ακόμα για αλβανόφωνους, ανεξάρτητα από την υπηκοότητα και τη θρησκεία τους.[53]

Παραπομπές

Επεξεργασία
  1. 1,0 1,1 1,2 1,3 Μίλλας, Ηρακλής (2006). «Τουρκοκρατία: Ιστορία και εικόνα των Τούρκων στην ελληνική λογοτεχνία.» Νότιας Ευρώπης Κοινωνία & Πολιτική . 11 . (1): 50. «Η διαχρονική ύπαρξη του άλλου (και η αλληλεξάρτηση του Εαυτού με αυτόν τον άλλο) διασφαλίζεται από το όνομα που χρησιμοποιείται για να τον καθορίσει. Οι Έλληνες συχνά ονομάζουν «διάφορες πολιτείες και ομάδες των Τούρκων - όπως οι Σελτζούκοι, οι Οθωμανοί, ακόμη και οι Αλβανοί (Τουρκαλβανοί )».
  2. Νικολάου, 1997, σ. 313.
  3. 3,0 3,1 Chidiroglou, Paulos (1990). Symvolē stēn Hellēnikē Tourkologia (στα German). Athēna: Hērodotos. σελ. 127. ISBN 9789607290182. 
  4. 4,0 4,1 Maroula, Efthymiou (2000). «Cursing with a Message: the Case of Georgios Karaiskakis in 1823». Historein (Cultural and Intellectual History Society) 2: 180. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2015-12-23. https://web.archive.org/web/20151223142706/http://www.openarchives.gr/view/528864. Ανακτήθηκε στις 23 December 2015. «sense, the Moslem Albanians of the Ottoman army are referred to during this time as "Turcalbanians", despite the fact that racially they have nothing to do with the Turks.». 
  5. Umut Özkırımlı & Spyros A. Sofos (2008). Tormented by history: nationalism in Greece and Turkey.Columbia University Press. (ISBN 978-0-231-70052-8), σ. 50: "...the so-called Tourkalvanoi, a composite term literally translated as 'Turkalbanians' and used to denote the Turkish and Albanian Muslim elites and military units that represented Ottoman domination in the Balkans)
  6. 6,0 6,1 Νίτσιος, Βασίλης (2010). Στα σύνορα: Διασυνοριακή κινητικότητα, εθνοτικές ομάδες και σύνορα στα σύνορα Αλβανίας-Ελλάδας . LIT Verlag. Π. 200. "Ποιος και τι ήταν αυτός ο άνθρωπος, πέρα από τον μύθο του" Τούρκου Αλβανού σατράπη "που καλλιεργούσε στην Ελλάδα, σκέφτομαι πόσο έκπληκτοι οι μαθητές μου βλέπουν πάντα όταν τους λέω ότι ο Αλή Πασά δεν ήταν Τούρκος αλλά Αλβανός. Ο ασαφής, ιδεολογικά και συναισθηματικά χρωματισμένος όρος, "τουρκικά-αλβανικά", αναφέρεται μόνο στους Μουσουλμάνους Αλβανούς, μέσω μιας γενικής ταυτοποίησης των Τούρκων με Μουσουλμάνους, η οποία σχετίζεται με το σύστημα διοίκησης που χρησιμοποιούν οι Οθωμανοί.
  7. 7,0 7,1 Μεγαλομάτης, Μ. Κοσμάς (1994). Τουρκοελληνικές σχέσεις και τα Βαλκάνια: Αξιολόγηση των σημερινών προβλημάτων από τον ιστορικό. Ίδρυμα Κύπρου. σ. 28. "Οι Μουσουλμάνοι Αλβανοί έχουν ονομαστεί Τουρκαλβανοί στα ελληνικά και αυτό είναι υποτιμητικό."
  8. 8,0 8,1 Karpat, Kemal H. (2001). The politicization of Islam: reconstructing identity, state, faith, and community in the late Ottoman state. Oxford University Press. σ. 342
  9. 9,0 9,1 9,2 Tzanelli, Rodanthi (2008). Nation-building and identity in Europe: The dialogics of reciprocity, Palgrave Macmillan, σ. 62. "Consequently, at the beginning of the 1880s the Greek press openly incited anti-Albanian hatred, associating the Albanian irredentists with Turkish anti-Greek propaganda, and baptizing them Vlachs and ‘Turkalbanian brigands’ (Aión. 10 and 14 July 1880; Palingenesía, 3 April 1881)"
  10. 10,0 10,1 10,2 Nikolopoulou, Kalliopi (2013). Tragically Speaking: On the Use and Abuse of Theory for Life. University of Nebraska Press, σ. 299. “Instead of the term “Muslim Albanians”, nationalist Greek histories use the more known, but pejorative, term “Turkalbanians”.
  11. Pettifer James, (2009). Woodhouse, Zerva and the Chams: Exploring the Second World War Heritage, Onufri, σ. 25.
  12. Κοινωνία των Εθνών (Οκτώβριος 1921). Albania. League of Nations –Official Journal.8: 893. «The memorandum of the Albanian government… The memorandum complains that the Pan-Epirotic Union misnames the Moslem Albanians as “Turco-Albanians”»
  13. Hart, Laurie Kain (1999). Culture, Civilization, and Demarcation at the Northwest Borders of Greece. American Ethnologist. 26. (1): 207. "In 1919, then, the Albanians attacked the Greek concept of national consciousness and civilization as a thinly disguised transformation of the utopia of the Greek Patriarch (which, to stress the "Oriental" connotations, they often called Ottoman or Byzantine): a utopia of many nations under one religion (subordinate to the Greek element). In reaction, the Albanian utopia crystallized as the logical opposite to that of the Greeks. Emphasizing blood and kinship through the medium of language, it constituted itself as profoundly indifferent to religious divisions-and on these grounds both Western and modern. Greek spokesman Cassavetes conflated Moslem Albanian and Turk, comparing the Greeks in southern Albania to Armenians (1921:473) at the mercy of the "Moslem element" (1921:471). Albanian official Vrioni responded that, quite to the contrary, Albanians have nothing in common with Turks. There is certainly no such creature as a Turko-Albanian, he argued: "The Turk belongs to the Turanian race, whereas the Albanian belongs to an Arian race" (1921:478).""
  14. Matvey Lomonosov, On Albanian Identity in the Late Ottoman Empire, Porta Balkanica, vol. 5, 2013, σ.12, ISSN 1804-2449
  15. Lloshi. Αλβανικά . 1999. σελ. 277.
  16. Yassin, Dawlat Sami (2012). "Representation of Muslims in Early Modern English Literature." Plaza: Dialogues in Language and Literature. 2. (2): 10-22.
  17. 17,0 17,1 MacLean, Gerald Μ. (2007). When West Looks East: Some Recent Studies in Early Modern Muslim Cultures , 7. (1): 97.
  18. Karpat, Kemal H. (2001). The politicization of Islam: reconstructing identity, state, faith, and community in the late Ottoman state. Oxford University Press. σ. 342
  19. Mentzel, Peter (2000). "Introduction: Identity, confessionalism, and nationalism." Nationalities Papers. 28. (1): 8. "The attitude of non Muslim Balkan peoples was similar. In most of the Balkans, Muslims were “Turks” regardless of their ethno-linguistic background. This attitude changed significantly, but not completely, over time."
  20. [https://www.jstor.org/stable/852556?read-now=1&seq=6#page_scan_tab_contents Jane C. Sugarman, "Imagining the Homeland: Jane C. Sugarman, "Imagining the Homeland: Poetry, Songs, and the Discourses of Albanian Nationalism", Ethnomusicology, Vol. 43, No. 3, 1999, σ. 424.
  21. Νικολάου, 1997, σ. 455.
  22. Νικολάου, 1997, σ. 184.
  23. Νικολάου, 1997, σ. 174.
  24. editor, William M. Johnston, (2000). Encyclopedia of monasticism. London: Fitzroy Dearborn. σελ. 859. ISBN 9781579580902. 
  25. Νικολάου, 1997, σ. 197.
  26. al.], edited by Elias Kolovos ... [et (2007). The Ottoman Empire, the Balkans, the Greek lands : toward a social and economic history : studies in honor of John C. Alexander (1. έκδοση). Istanbul: Isis Press. σελ. 43. ISBN 9789754283464. 
  27. Nitsiakos, Basilēs G. Balkan Border Crossings: First Annual of the Konitsa Summer School (στα Αγγλικά). LIT Verlag Münster. σελ. 400. ISBN 9783825809188. 
  28. Blumi, Isa. (1998). "The commodification of otherness and the ethnic unit in the Balkans: how to think about Albanians." East European Politics & Societies. 12. (3): 527-569; σ. 533. “Such analysis is submerged in a refined treatment of history traditionally skewed for an audience that is more inclined to retain old stereotypes about Albanians, Muslims, and the “other,” than to dig deeper into the intricacies of the homogenized units of analysis being evoked—ethnicity, nation, Islam.”
  29. McCarthy, Kevin M. (1970). “The Derisive Use of Turk and Turkey”. American Speech. 45. (1/2): 157
  30. Batur-VanderLippe, Pinar (1999). "Centering on global racism and antiracism: from everyday life to global complexity." Sociological spectrum. 19. (4): 472
  31. Todorova, Maria Nikolaeva (1997). Imagining the Balkans. Oxford University Press. σ.90
  32. 32,0 32,1 32,2 Blumi, Isa (2013). Ottoman refugees, 1878-1939: migration in a post-imperial world. A&C Black. σσ. 149-150
  33. 33,0 33,1 Blumi, Isa (2011). Reinstating the Ottomans, Alternative Balkan Modernities: 1800-1912. Palgrave MacMillan. New York. σ. 32
  34. 34,0 34,1 Austin, Robert Clegg (2012). Founding a Balkan State: Albania's Experiment with Democracy, 1920-1925. University of Toronto Press. σ. 95
  35. Müller, Dietmar (2009). "Orientalism and Nation: Jews and Muslims as Alterity in Southeastern Europe in the Age of Nation-States, 1878–1941." East Central Europe. 36. (1): 66
  36. Merdjanova, Ina (2013). Rediscovering the Umma: Muslims in the Balkans between nationalism and transnationalism. Oxford University Press. σ. 43
  37. Salla, Michael Emin (1998). "Traveling the full circle: Serbia's ‘final solution’ to the Kosovo problem." Journal of Muslim Minority Affairs. 18. (2): 230
  38. ilaj, Arjan (2013). "The Albanian National Question and the Myth of Greater Albania." The Journal of Slavic Military Studies. 26.(3): 8
  39. Baltsiotis. The Muslim Chams of Northwestern Greece: The grounds for the expulsion of a “non-existent” minority community. 2011
  40. Kokkali, Ifigeneia (24–25 February 2011). Being Albanian in Greece or elsewhere: negotiation of the (national) self in a migratory context. International conference on the “Myths of the Other in the Balkans. Representations, social practices and performances”. Thessaloniki. Ανακτήθηκε 15-5-2010. σ. 3
  41. Ramet, Sabrina P. (2005). Serbia since 1989: Politics and Society under Milošević and After. University of Washington Press. σ. 49
  42. Clark, Howard (2000). Civil resistance in Kosovo. Pluto Press. σ.xx
  43. Moe, Christian (2014). Religion in the Yugoslav conflicts: post-war perspectives. Scripta Instituti Donneriani Aboensis. 19: 263-264
  44. Mertus, Julie (1999). Kosovo: How myths and truths started a war. University of California Press. σ. 184-185
  45. Brunnbauer, Ulf (2004). "Fertility, families and ethnic conflict: Macedonians and Albanians in the Republic of Macedonia, 1944–2002." Nationalities papers. 32. (3): 583
  46. 46,0 46,1 46,2 Skoulidas, Ilias (2001). «The Relations Between the Greeks and the Albanians during the 19th Century: Political Aspirations and Visions (1875-1897)». didaktorika.gr (Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων): 265. doi:10.12681/eadd/12856. «"Μάλιστα, υπάρχει και πρόοδος στην όλη κατασκευή. Η εικόνα Τουρκαλβανός = Αλβανός και Τούρκος = ταύτιση στη μακρά διάρκεια, ανατρέπεται και προβάλλεται μια νέα εικόνα, όπου οι Έλληνες και οι Αλβανοί είναι οι δύο λαοί των Βαλκανίων, που δεν έχουν κοινούς δεσμούς με άλλους και πρέπει να βρίσκονται σε αγαστές σχέσεις. Έτσι, εμφανίζονται νέα μεικτά επίθετα. [ Indeed, there is progress in the whole structure. The image of Turco-Albanians = Albanians and Turks = identification in the long term, upset and displayed a new image, where Greeks and Albanians are the two peoples of the Balkans, who have no common bonds with others and must be in good faith relations. So was displayed new mixed adjectives."». 
  47. Spahiu, Nexhmedin (2008). " Η Εθνική Διαδικασία Αφύπνισης και οι Ορθόδοξοι Αλβανοί " Forum Bosnae. 44: 307-308
  48. Νικολάου, 1997, σ. 313
  49. Κρέτσι, Γεωργία (2002). « Το μυστικό παρελθόν των Ελληνο-Αλβανικών συνόρων» Cham Muslim Albanians: Προοπτικές σύγκρουσης ιστορικής λογοδοσίας και σημερινών δικαιωμάτων . Ethnologia Balkanica . 6 : 173. «Ο ελληνικός πληθυσμός αναφέρεται συχνά στους Τσάμηδες ως «Τούρκοι» ή «Τουρκαλβανοί», υπονοώντας ότι είναι μουσουλμάνοι».
  50. Ktistakis, Giorgos (Φεβρουαρίου 2006). Περιουσίες Αλβανών και Τσάμηδων στην Ελλάδα: Aρση του εμπολέμου και διεθνής προστασία των δικαιωμάτων του ανθρώπου' [Properties of Albanians and Chams in Greece: Nullification of the State of War and international protection of human rights] (PDF). Minorities in Balkans (στα Greek). Athens, Greece: Center of Studying of Minority Groups. σελ. 53. Ανακτήθηκε στις 24 Μαρτίου 2009. 
  51. Γκότοβος, Αθανάσιος (2013). Ετερότητα και Σύγκρουση: Ταυτότητες στην Κατοχική Θεσπρωτία και ο Ρόλος της Μουσουλμανικής Μειονότητας. University of Ioannina, Dodoni Journal. σελίδες 36, 67. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 17 Φεβρουαρίου 2017. Ανακτήθηκε στις 31 Ιανουαρίου 2019. . p. 36 "Σε ό,τι αφορά τη λαϊκή γλώσσα, για τον προσδιορισμό της θρησκευτικής ταυτότητας στην περιοχή της Θεσπρωτίας (όπως και αλλού), επικρατούσε, τουλάχιστον μέχρι την κατοχή, ο όρος Τούρκοι για την αναφορά σε Μουσουλμάνους, ανεξαρτήτως καταγωγής, γλώσσας και εθνότητας. Ο ίδιος προσδιορισμός είναι σε χρήση ακόμη και σήμερα από άτομα της τρίτης ηλικίας που ζουν στην περιοχή."
  52. Tönnes, Bernhard (1980). Sonderfall Albanien: Enver Hoxhas "eigener Weg" u.d. historischen Ursprünge seiner Ideologie [Special Case Albania: Enver Hoxha's "own way" and the historical origins of its ideology. Oldenbourg Verlag. σ. 15.
  53. 53,0 53,1 Baltsiotis, Lambros (2011). The Muslim Chams of Northwestern Greece: The grounds for the expulsion of a "non-existent" minority community. European Journal of Turkish Studies.  "Until the Interwar period Arvanitis (plural Arvanitēs) was the term used by Greek speakers to describe an Albanian speaker regardless of his/hers religious background. In official language of that time the term Alvanos was used instead. The term Arvanitis coined for an Albanian speaker independently of religion and citizenship survives until today in Epirus (see Lambros Baltsiotis and Léonidas Embirikos, “De la formation d’un ethnonyme. Le terme Arvanitis et son evolution dans l’État hellénique”, in G. Grivaud-S. Petmezas (eds.), Byzantina et Moderna, Alexandreia, Athens, 2006, pp. 417-448."