Μηδαβηνός Χάρτης

Συντεταγμένες: 31°43′3.54″N 35°47′39.12″E / 31.7176500°N 35.7942000°E / 31.7176500; 35.7942000

Ο Χάρτης της Μήδαβας, (Μάνταμπα) γνωστός και ως Μωσαϊκός Χάρτης της Μήδαβας, είναι μέρος ενός μωσαϊκού δαπέδου στην πρώιμη βυζαντινή εκκλησία του Αγίου Γεωργίου στη Μήδαβα της Ιορδανίας. Ο Μηδαβηνός Χάρτης απεικονίζει τμήμα της Μέσης Ανατολής και περιέχει την παλαιότερη σωζόμενη πρωτότυπη χαρτογραφική απεικόνιση των Αγίων Τόπων και ιδιαίτερα της Ιερουσαλήμ. Χρονολογείται στον έκτο αιώνα.

Ιστορία Επεξεργασία

Αναπαραγωγή με σχολιασμό του χάρτη Madaba (19k×12,5k pixel)

Ο Μωσαϊκός Χάρτης της Μήδαβας απεικονίζει την Ιερουσαλήμ με τη Νέα Εκκλησία της Θεοτόκου, η οποία αφιερώθηκε στις 20 Νοεμβρίου 542. Κτήρια που ανεγέρθηκαν στην Ιερουσαλήμ μετά το 570 απουσιάζουν από την απεικόνιση, περιορίζοντας έτσι το εύρος ημερομηνιών δημιουργίας του στην περίοδο μεταξύ 542 και 570^[1] Το ψηφιδωτό κατασκευάστηκε από άγνωστους καλλιτέχνες, πιθανότατα για τη χριστιανική κοινότητα της Μήδαβας, που ήταν επισκοπική έδρα εκείνη την εποχή.

Το 614, η Μήδαβα κατακτήθηκε από την αυτοκρατορία των Σασανιδών. Τον όγδοο αιώνα, το κυβερνόν Μουσουλμανικό Χαλιφάτο των Ομαγιάδων είχε αφαιρέσει κάποια εικονιστικά μοτίβα από το μωσαϊκό. Το 746, η Madaba καταστράφηκε σε μεγάλο βαθμό από σεισμό και στη συνέχεια εγκαταλείφθηκε.

Το μωσαϊκό κατά τη διαδικασία αποκάλυψης

Το μωσαϊκό ανακαλύφθηκε εκ νέου το 1884, κατά την ανέγερση μιας νέας ελληνορθόδοξης εκκλησίας στη θέση του αρχαίου ναού^[2]. Ο Πατριάρχης Ιεροσολύμων Νικόδημος Α ' ενημερώθηκε, αλλά καμία έρευνα δεν πραγματοποιήθηκε μέχρι το 1896 ^[3] ^[4]

Τις επόμενες δεκαετίες, μεγάλα τμήματα του ψηφιδωτού χάρτη υπέστησαν ζημιές από πυρκαγιές, δραστηριότητες στη νέα εκκλησία και από τις επιπτώσεις της υγρασίας. Τον Δεκέμβριο του 1964, το Ίδρυμα Volkswagen έδωσε στο Deutscher Verein zur Erforschung Palästinas (κυρ. «Γερμανική Ένωση για την Εξερεύνηση της Παλαιστίνης») 90.000 DM για τη διάσωση του μωσαϊκού. Το 1965 οι αρχαιολόγοι Heinz Cüppers και Heinrich Brandt ανέλαβαν την αποκατάσταση και τη συντήρηση των υπόλοιπων τμημάτων του ψηφιδωτού^[5].

Περιγραφή Επεξεργασία

Τόπος βάπτισης του Ιωάννη του Βαπτιστή στις εκβολές του Ιορδάνη και ένα (σχεδόν εξαφανισμένο) λιοντάρι που κυνηγά μια γαζέλα

Το ψηφιδωτό του δαπέδου βρίσκεται στην αψίδα (τεταρτοσφαίριο της αψίδας του ιερού^[6] της εκκλησίας του Αγίου Γεωργίου στη Μήδαβα. Δεν έχει προσανατολισμό βόρεια, όπως είναι οι σύγχρονοι χάρτες, αλλά βλέπει ανατολικά προς τον βωμό, με τέτοιο τρόπο ώστε η θέση των θέσεων στον χάρτη να συμπίπτει με τις κατευθύνσεις της πυξίδας. Αρχικά, είχε διαστάσεις 21 επί 7 μέτρα και περιείχε περισσότερες από δύο εκατομμύρια ψηφίδες. Οι σημερινές του διαστάσεις είναι 16 επί 5 μ.

Τοπογραφική αναπαράσταση Επεξεργασία

Ο ψηφιδωτός χάρτης απεικονίζει μια περιοχή από τον Λίβανο στα βόρεια έως το Δέλτα του Νείλου στα νότια και από τη Μεσόγειο Θάλασσα στα δυτικά μέχρι την ανατολική έρημο. Μεταξύ άλλων χαρακτηριστικών, απεικονίζει τη Νεκρά Θάλασσα με δύο ψαρόβαρκες, αρκετές γέφυρες στις όχθες του Ιορδάνη, ψάρια που κολυμπούν στον ποταμό και έρχονται από τη Νεκρά Θάλασσα. ένα λιοντάρι (που καθίσταται σχεδόν αγνώριστο από την εισαγωγή τυχαίων ψηφίδων κατά τη διάρκεια της περιόδου της εικονομαχίας) που κυνηγά μια γαζέλα στην έρημο του Μωάβ, στην Ιεριχώ με τους φοίνικες, τη Βηθλεέμ και άλλες βιβλικές -χριστιανικές τοποθεσίες. Ο χάρτης μπορεί εν μέρει να διευκόλυνε τον προσανατολισμό των προσκυνητών στους Αγίους Τόπους. Όλες οι τοπογραφίες επισημαίνονται με επεξηγήσεις στα Ελληνικά. Οι αναφορές του ψηφιδωτού στις φυλές του Ισραήλ, το τοπωνύμιο, καθώς και η χρήση παραθέσεων από βιβλικές περικοπές, υποδεικνύουν ότι ο καλλιτέχνης που σχεδίασε το ψηφιδωτό χρησιμοποίησε το Ονομαστικόν του Ευσεβίου (4ος αι.) ως κύρια πηγή. Στον χάρτη απεικονίζονται περίπου 150 πόλεις και χωριά με την ονομασία τους.

Το μεγαλύτερο και λεπτομερέστερο στοιχείο της τοπογραφικής απεικόνισης είναι η Ιερουσαλήμ ΙΕΡΟΥΣΑ{ΛΉΜ], στο κέντρο του χάρτη. Το μωσαϊκό δείχνει ξεκάθαρα μια σειρά από σημαντικά οικοδομήματα στην Παλιά Πόλη της Ιερουσαλήμ: την Πύλη της Δαμασκού, την Πύλη των Λεόντων, τη Χρυσή Πύλη, την Πύλη της Σιών, την Εκκλησία του Παναγίου Τάφου, τη Νέα Εκκλησία της Θεοτόκου, τον Πύργο του Δαβίδ, και το Cardo Maximus (κύρια ή κεντρική αρτηρία με προσανατολισμό βορράς-νότος). Στη νοτιοδυτική πλευρά της Ιερουσαλήμ εμφανίζεται το Acel Dama ("πεδίο αίματος"), από χριστιανική λειτουργία. Η αναγνωρίσιμη απεικόνιση της αστικής τοπογραφίας καθιστά το μωσαϊκό βασική πηγή για τη βυζαντινή Ιερουσαλήμ. Επίσης, μοναδικές είναι οι λεπτομερείς απεικονίσεις πόλεων όπως η Ναμπλούς, η Ασκελόν, η Γάζα, το Πελούσιο και η Αλ Καράκ, όλες σχεδόν αρκετά λεπτομερείς για να περιγραφούν ως οδικοί χάρτες . Άλλες καθορισμένες θέσεις περιλαμβάνουν τη Νικόπολη (ΝΙΚΟΠΟΛΙΣ) Beth Zachar[ias] (ΒΕΘΖΑΧΑΡ[ΊΟΥ]]) Βηθλεέμ (ΒΗΘΛΕΕΜ) Σωχώ (ΣΩΧΏ), τώρα Kh. Shuweikah (νοτιοδυτικά της Χεβρώνας), Beth Annaba (ΒΕΤΟΑΝΝΑΒΑ) Σαφίθα (CΑΦΙΘΑ)^[7] Ιεριχώ, Ιερά Μονή Αγίου Γερασίμου του Ιορδανίτη (ΒΗΘΑΓΛΑ) Αρχελαΐς (ΑΡΧΕΛΑΙC ) Μοδι'ιμ (ΜΩΔΕΕΙΜ) Λουτ (ΛΩΔΗ) Βεθωρών (ΒΕΘΩΡΩΝ) Γαβαών (ΓΑΒΑΩΝ) Ραμά ( ΡΑΜΑ ) Κορέας (ΚΟΡΕΑΣ) ^[8] Μαρίσα (ΜΟΡΑΣΘΙ)^[9] Άζοτος παράλιος (Ashdod-Coast) (ΑΖΩΤΟΣΠΑΡΑΛΣ), η μεγάλη πεδιάδα (ΡΟΣΔΑΝ), κυριολεκτικά σημαίνει «Η Φυλή του Νταν»^[10], Γιαβνέ (ΊΑΒΝΗΛΗΚΑΊΙΑΜΝΙΑ ) (κυρ. "Ιαβνήλ, που είναι επίσης Ιαμνία"), μεταξύ άλλων τοποθεσιών. Μια τοποθεσία που αναπαρίσταται στον χάρτη, αλλά δε σώζεται πλέον είναι οι λίθοι στο Γκιλγκάλ που διακρίνονται ξεκάθαρα στον χάρτη της Μήδαβας και είναι πιθανώς θαμμένοι κάτω από μια από τις εκκλησίες στο Qas'r Al-Yahud^[11] Πολλές από αυτές τις τοποθεσίες επισημαίνονται στον ψηφιδωτό χάρτη με διάφορες βινιέτες που αντιπροσωπεύουν την τοποθεσία στην επαρχία της Παλαιστίνης Tertia. Για παράδειγμα, η Ιεριχώ και η Ζοαρά (ΖΟΟΡΑ) αντιπροσωπεύονται και τα δύο με βιnιέτες οπωρώνων με φοινικόδεντρα^[12]. Η Ζοαρά φαίνεται στη νοτιοανατολική πλευρά της Νεκράς Θάλασσας.

Επιστημονική σημασία Επεξεργασία

Ο ψηφιδωτός χάρτης της Μήδαβας είναι το παλαιότερο γνωστό γεωγραφικό μωσαϊκό δαπέδου στην ιστορία της τέχνης. Χρησιμοποιείται σε μεγάλο βαθμό για τον εντοπισμό και την επαλήθευση βιβλικών τοποθεσιών. Η μελέτη του χάρτη έπαιξε σημαντικό ρόλο στην απάντηση στο ερώτημα της τοπογραφικής θέσης της Ασκελόν ( Asqalan στον χάρτη)^[13].

Το 1967, οι ανασκαφές στην εβραϊκή συνοικία της Ιερουσαλήμ αποκάλυψαν την Εκκλησία της Νέας και το Cardo Maximus στις ίδιες τοποθεσίες που προτείνει ο χάρτης^[14].

Τον Φεβρουάριο του 2010 ανασκαφές τεκμηρίωσαν περαιτέρω την ακρίβειά του με την ανακάλυψη ενός δρόμου που απεικονίζεται στον χάρτη και διασχίζει το κέντρο της Ιερουσαλήμ^[15]. Σύμφωνα με τον χάρτη, η κύρια είσοδος στην πόλη γινόταν από μια μεγάλη πύλη που άνοιγε σε ένα φαρδύ κεντρικό δρόμο. Μέχρι την ανακάλυψη, οι αρχαιολόγοι δεν κατάφεραν να ανασκάψουν αυτόν τον χώρο λόγω της μεγάλης κίνησης των πεζών. Στον απόηχο εργασιών υποδομής κοντά στην Πύλη της Γιάφα, ανακαλύφθηκαν μεγάλοι πλακόστρωτοι λίθοι σε βάθος τεσσάρων μέτρων κάτω από το έδαφος, που αποδεικνύουν ότι υπήρχε τέτοιος δρόμος^[16].

Αντίγραφα του Μηδαβηνού Χάρτη Επεξεργασία

Το Αρχαιολογικό Ινστιτούτο του Πανεπιστημίου του Γκέτινγκεν περιέχει ένα αντίγραφο του χάρτη στις συλλογές του αρχείου του. Αυτό το αντίγραφο δημιουργήθηκε κατά τη διάρκεια των εργασιών συντήρησης στη Μήδαβα το 1965 από αρχαιολόγους του Rheinisches Landesmuseum στην Τριρ .
Ένα αντίγραφο που δημιουργήθηκε από μαθητές της Σχολής Μωσαϊκού της Μήδαβας βρίσκεται στο φουαγιέ του Akademisches Kunstmuseum στη Βόννη .
Το λόμπι του YMCA στην Ιερουσαλήμ έχει ένα αντίγραφο του χάρτη ενσωματωμένο στο πάτωμα^[17].

Δείτε επίσης Επεξεργασία

Χρονολογικός κατάλογος πρώτων χριστιανών γεωγράφων και προσκυνητών στους Αγίους Τόπους που έγραψαν για τα ταξίδια τους και άλλα σχετικά έργα

Ύστερη Ρωμαϊκή και Βυζαντινή περίοδος

Ευσέβιος Καισαρείας (260/65–339/40), εκκλησιαστικός ιστορικός και γεωγράφος των Αγίων Τόπων
«Προσκυνητής του Μπορντό» (333-4), που άφησε ταξιδιωτικές περιγραφές στο Itinerarium Burdigalense
Αιθερία, προσκυνήτρια στους Αγίους Τόπους (περίπου 381-384) που άφησε λεπτομερή ταξιδιωτική αφήγηση.
Ο Ιερώνυμος (Hieronymus; fl. 386-420), μεταφραστής της έκδοσης Βουλγάτα της Βίβλου, συνέβαλε σημαντικά στην τοπογραφία των Αγίων Τόπων
Ανώνυμος προσκυνητής της Πιατσέντσα, προσκυνητής στους Αγίους Τόπους (δεκαετία 570) που άφησε ταξιδιωτικές περιγραφές

Πρώιμη ισλαμική περίοδος

Πασχάλιο Χρονικό, ελληνοχριστιανικό χρονικό του κόσμου του έβδομου αιώνα
Αρκούλφ, Φράγκος επίσκοπος και προσκυνητής στους Αγίους Τόπους (περίπου 680) που άφησε λεπτομερή αφήγηση των ταξιδιών του

Μεσαιωνική περίοδος

Ιωάννης του Βίρτσμπουργκ, ιερέας και προσκυνητής στους Αγίους Τόπους (δεκαετία 1160) που άφησε ταξιδιωτικές περιγραφές

Σημειώσεις παραπομπές Επεξεργασία

↑ Keyser, Paul T.· Scarborough, John (2018). The Oxford Handbook of Science and Medicine in the Classical World. Oxford: Oxford UP. σελ. 937. ISBN 978-0-19-973414-6. Ανακτήθηκε στις 21 Φεβρουαρίου 2022.
↑ Meimaris, Yiannis. «The Discovery of the Madaba Mosaic Map. Mythology and Reality». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 3 Οκτωβρίου 2013. Ανακτήθηκε στις 9 Ιουνίου 2011.
↑ Donner, 1992, p.11
↑ Piccirillo, Michele (21 September 1995). «A Centenary to be celebrated» (στα αγγλικά). Jordan Times. Franciscan Archaeology Institute. https://archive.org/stream/JordanTimes1995JordanEnglish/Sep%2021%201995%2C%20Jordan%20Times%2C%20%236026%2C%20Jordan%20%28en%29#page/n14/mode/1up. Ανακτήθηκε στις 18 January 2019. «It was only Abuna Kleofas Kikilides who realised the true significance, for the history of the region, that the map had while visiting Madaba in December 1896. A Franciscan friar of ltalian-Croatian origin born in Constantinople, Fr. Girolamo Golubovich, helped Abuna Kleofas to print a booklet in Greek about the map at the Franciscan printing press of Jerusalem. Immediately afterwards, the Revue Biblique published a long and detailed historic-geographic study of the map by the Dominican fathers M.J. Lagrange and H. Vincent after visiting the site themselves. At the same time. Father J. Germer-Durand of the Assumptionist Fathers published a photographic album with his own pictures of the map. In Paris, C. Clermont-Gannau, a well known oriental scholar, announced the discovery at the Academie des Sciences et belles Lettres.»
↑ Donner, Herbert (1992). The Mosaic Map of Madaba: An Introductory Guide. Kampen: Pharos. σελ. 12. ISBN 9789039000113. Ανακτήθηκε στις 21 Φεβρουαρίου 2022.
↑ Αλμπάνη 1999, 102-103
↑ Kallai-Kleinmann, Z. (1958). «The Town Lists of Judah, Simeon, Benjamin and Dan» (στα αγγλικά). Vetus Testamentum (Leiden: Brill) 8 (2): 155. doi:10.2307/1516086.
↑ Where is now the "Old Roman Bridge" (Arabic: Mukatta' Damieh), near the confluence of the watercourse Naḥal Yabok, not far from Wadi Fara'a, and which once marked the entry into Judea when one passes over the midland countries.
↑ Donner, Herbert (1995). The Mosaic Map of Madaba: An Introductory Guide. Palaestina antiqua 7 (στα Αγγλικά) (2 έκδοση). Kampen, the Netherlands: Kok Pharos Publishing House. σελ. 22. ISBN 90-390-0011-5. . This particular entry has inscribed in Greek uncials: "Morasthi, whence was Micah the prophet." The text is said to have been borrowed from Eusebius' Onomasticon.
↑ Beside which is inscribed a verse taken from Judges 5:17, "Why did Dan remain in ships?"
↑ «Where Our Fathers Left off». 12 Ιουλίου 2022.
↑ Dalman, Gustaf (2013). Work and Customs in Palestine (στα Αγγλικά). I/1. Ramallah: Dar Al Nasher. σελ. 65 (note 4). ISBN 9789950385-00-9.
↑ Jana Vogt: Architekturmosaiken am Beispiel der drei jordanischen Städte Madaba, Umm al-Rasas und Gerasa. Ernst-Moritz-Arndt-Universität Greifswald, Greifswald 2004
↑ ARCHEOLOGICAL SITES NO. 5 Jerusalem- the Nea Church and the Cardo
↑ «Archaeologists find Byzantine era road». CNN. 11 February 2010. http://www.cnn.com/2010/WORLD/meast/02/10/jerusalem.road.discovery/index.html?hpt=T2.
↑ Dig uncovers ancient Jerusalem street depicted on Byzantine map
↑ «Jerusalem Architecture in the British Mandate Period». www.jewishvirtuallibrary.org. Ανακτήθηκε στις 13 Νοεμβρίου 2021.

Βιβλιογραφία Επεξεργασία

Πρώιμες πηγές Επεξεργασία

Abel, F.-M. (1924). «Le Sud Palestinien d'apres la carte mosaique de Madaba» (στα French). Journal of the Palestine Oriental Society IV: 107-117. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2021-12-23. https://web.archive.org/web/20211223154223/https://digital.soas.ac.uk/AA00000665/00004/119x. Ανακτήθηκε στις 2022-08-27.
Lagrange, M.-J. (July 1897). «JÉRUSALEM D'APRÈS LA MOSAÏQUE DE MADABA». Revue Biblique (Peeters Publishers) 6 (3): 450–458.
Palmer, P. and Hermann Guthe (1906), Die Mosaikkarte von Madeba, Im Auftrage des Deutschen Vereins zur Erforschung Palätinas

Ύστερες πηγές Επεξεργασία

Leal, Beatrice (Fall 2018), «A Reconsideration of the Madaba Map», Gesta 57 (2): 123–143, doi:10.1086/698839, https://www.journals.uchicago.edu/doi/full/10.1086/698839#fn39 .
Madden, Andrew M., "A New Form of Evidence to Date the Madaba Map Mosaic," Liber Annuus 62 (2012), 495-513.
Hepper, Nigel; Taylor, Joan, "Date Palms and Opobalsam in the Madaba Mosaic Map," Palestine Exploration Quarterly, 136,1 (April 2004), 35-44.
Herbert Donner: The Mosaic Map of Madaba. Kok Pharos Publishing House, Kampen 1992, (ISBN 90-390-0011-5)
Herbert Donner· Heinz Cüppers (1977). Die Mosaikkarte von Madeba: Tafelband; Abhandlungen des Deutschen Palästinavereins 5. Otto Harrassowitz Verlag. ISBN 978-3-447-01866-1.
Avi-Yonah, M. The Madaba mosaic map. Israel Exploration Society, Jerusalem 1954
Michele Piccirillo: Chiese e mosaici di Madaba. Studium Biblicum Franciscanum, Collectio maior 34, Jerusalem 1989 (Arabische Edition: Madaba. Kana'is wa fusayfasa', Jerusalem 1993)
Kenneth Nebenzahl: Maps of the Holy Land, images of Terra Sancta through two millennia. Abbeville Press, New York 1986, (ISBN 0-89659-658-3)
Adolf Jacoby: Das geographische Mosaik von Madaba, Die älteste Karte des Heiligen Landes. Dieterich’sche Verlagsbuchhandlung, Leipzig 1905
Weitzmann, Kurt, ed., Age of spirituality: late antique and early Christian art, third to seventh century, no. 523, 1979, Metropolitan Museum of Art, New York, (ISBN 9780870991790)
Αλμπάνη Τζ. Βυζαντινή και Μεταβυζαντινή Τέχνη, Πάτρα: ΕΑΠ ISBN 960-538-094-3

Εξωτερικοί σύνδεσμοι Επεξεργασία

Τα Wikimedia Commons έχουν πολυμέσα σχετικά με το θέμα
Μηδαβηνός Χάρτης

Article on the map and its Göttingen copy (in German)1999 (PDF)
Madaba Map
The Madaba Mosaic Map at the Franciscan Archaeological Institute
Madaba Mosaic Map Αρχειοθετήθηκε 2009-01-29 στο Wayback Machine. web page at San Francisco State University
Byzantine Jerusalem and the Madaba Map
Madaba Map at Bibleplaces.com

[1] Keyser, Paul T.· Scarborough, John (2018). The Oxford Handbook of Science and Medicine in the Classical World. Oxford: Oxford UP. σελ. 937. ISBN 978-0-19-973414-6. Ανακτήθηκε στις 21 Φεβρουαρίου 2022.

[2] Meimaris, Yiannis. «The Discovery of the Madaba Mosaic Map. Mythology and Reality». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 3 Οκτωβρίου 2013. Ανακτήθηκε στις 9 Ιουνίου 2011.

[3] Donner, 1992, p.11

[4] Piccirillo, Michele (21 September 1995). «A Centenary to be celebrated» (στα αγγλικά). Jordan Times. Franciscan Archaeology Institute. https://archive.org/stream/JordanTimes1995JordanEnglish/Sep%2021%201995%2C%20Jordan%20Times%2C%20%236026%2C%20Jordan%20%28en%29#page/n14/mode/1up. Ανακτήθηκε στις 18 January 2019. «It was only Abuna Kleofas Kikilides who realised the true significance, for the history of the region, that the map had while visiting Madaba in December 1896. A Franciscan friar of ltalian-Croatian origin born in Constantinople, Fr. Girolamo Golubovich, helped Abuna Kleofas to print a booklet in Greek about the map at the Franciscan printing press of Jerusalem. Immediately afterwards, the Revue Biblique published a long and detailed historic-geographic study of the map by the Dominican fathers M.J. Lagrange and H. Vincent after visiting the site themselves. At the same time. Father J. Germer-Durand of the Assumptionist Fathers published a photographic album with his own pictures of the map. In Paris, C. Clermont-Gannau, a well known oriental scholar, announced the discovery at the Academie des Sciences et belles Lettres.»

[5] Donner, Herbert (1992). The Mosaic Map of Madaba: An Introductory Guide. Kampen: Pharos. σελ. 12. ISBN 9789039000113. Ανακτήθηκε στις 21 Φεβρουαρίου 2022.

[6] Αλμπάνη 1999, 102-103

[7] Kallai-Kleinmann, Z. (1958). «The Town Lists of Judah, Simeon, Benjamin and Dan» (στα αγγλικά). Vetus Testamentum (Leiden: Brill) 8 (2): 155. doi:10.2307/1516086.

[8] Where is now the "Old Roman Bridge" (Arabic: Mukatta' Damieh), near the confluence of the watercourse Naḥal Yabok, not far from Wadi Fara'a, and which once marked the entry into Judea when one passes over the midland countries.

[9] Donner, Herbert (1995). The Mosaic Map of Madaba: An Introductory Guide. Palaestina antiqua 7 (στα Αγγλικά) (2 έκδοση). Kampen, the Netherlands: Kok Pharos Publishing House. σελ. 22. ISBN 90-390-0011-5. . This particular entry has inscribed in Greek uncials: "Morasthi, whence was Micah the prophet." The text is said to have been borrowed from Eusebius' Onomasticon.

[10] Beside which is inscribed a verse taken from Judges 5:17, "Why did Dan remain in ships?"

[11] «Where Our Fathers Left off». 12 Ιουλίου 2022.

[12] Dalman, Gustaf (2013). Work and Customs in Palestine (στα Αγγλικά). I/1. Ramallah: Dar Al Nasher. σελ. 65 (note 4). ISBN 9789950385-00-9.

[13] Jana Vogt: Architekturmosaiken am Beispiel der drei jordanischen Städte Madaba, Umm al-Rasas und Gerasa. Ernst-Moritz-Arndt-Universität Greifswald, Greifswald 2004

[14] ARCHEOLOGICAL SITES NO. 5 Jerusalem- the Nea Church and the Cardo

[15] «Archaeologists find Byzantine era road». CNN. 11 February 2010. http://www.cnn.com/2010/WORLD/meast/02/10/jerusalem.road.discovery/index.html?hpt=T2.

[16] Dig uncovers ancient Jerusalem street depicted on Byzantine map

[17] «Jerusalem Architecture in the British Mandate Period». www.jewishvirtuallibrary.org. Ανακτήθηκε στις 13 Νοεμβρίου 2021.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]