Βικιπαίδεια

Χούνγκα Τόνγκα

ηφαιστειογενές νησί στα Τόνγκα

Συντεταγμένες: 20°32′42″S 175°23′33″W / 20.54500°S 175.39250°W / -20.54500; -175.39250

Το Χούνγκα Τόνγκα-Χούνγκα Χα'απάι (Hunga Tonga–Hunga Haʻapai) είναι ηφαιστειογενές νησί στις Τόνγκα που αποτελεί την κορυφή υποθαλάσσιου ηφαιστείου. Βρίσκεται περίπου 65 χιλιόμετρα βόρεια από την πρωτεύουσα της Τόνγκα, τη Νουκουαλόφα. Είναι τμήμα του ιδιαίτερα ενεργού ηφαιστειακού τόξου Τόνγκα-Κερμαντέκ, μια ζώνη καταβύθισης που εκτείνεται από τη Νέα Ζηλανδία βορειο-βορειοδυτικά προς τα Φίτζι. Σχηματίστηκε από την καταβύθιση της πλάκας του Ειρηνικού κάτω από την Ινδο-Αυστραλιανή πλάκα. Πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας βρίσκονται δύο νησιά, το Χούνγκα Τόνγκα και το Χούνγκα Χα'απάι, τα οποία αποτελούν τμήμα του δυτικού και του ανατολικού χείλους της καλντέρας του ηφαιστείου αντίστοιχα. Τα δύο νησιά πριν την έκρηξη του Ιανουαρίου του 2022 είχαν μήκος περίπου 2 χιλιόμετρα και έχουν ανδεσιτική σύσταση.[1] Το ηφαίστειο εξερράγη βιαίως τον Ιανουάριο του 2022, απελευθερώνοντας ενέργεια ισοδύναμη με 9 με 37 μεγατόνους ΤΝΤ.[2]

Το νησί τον Ιανουάριο του 2021

Ηφαιστειακή ιστορία Επεξεργασία

Το ηφαίστειο φαίνεται, σύμφωνα με δείγματα που συλλέχθηκαν στην περιοχή, ότι εξερράγη περί το 1040–1180 ΚΕ, μια έκρηξη που έχει συσχετιστεί μια μια άγνωστη τροπική έκρηξη το 1108 ΚΕ που οδήγησε σε παγκόσμια πτώση της θερμοκρασίας κατά ένα βαθμό. Είναι η έκρηξη που πιθανότατα δημιούργησε τη σημερινή καλντέρα του ηφαιστείου.[3] Εκρήξεις στην υποθαλάσσια περιοχή γύρω από τα νησιά παρατηρήθηκαν το 1912, το 1937 και το 1988.[1] Στις 16 Μαρτίου 2009 άρχισε έκρηξη σε δύο φλέβες, μία στο Χούνγκα Χα'απάι και μία 100 μέτρα υπεράκτια, που οδήγησε στη δημιουργία νέας στεριάς ανάμεσα στις δύο φλέβες.[4] Στις 19 Δεκεμβρίου 2014 ξεκίνησε νέα υποθαλάσσια έκρηξη η οποία συνέχισε τον Ιανουάριο του 2015 παράγοντας εκρηκτικές στήλες που έφτασαν σε ύψος τα 9 χιλιόμετρα και επηρέασαν τοπικά τις αεροπορικές πτήσεις.[5] Η έκρηξη δημιούργησε ένα νέο νησί ανάμεσα στα υπάρχοντα δύο.[6]

 
Η έκρηξη στις 15 Ιανουαρίου 2022 από τον δορυφόρο GOES-17

Στις 20 Δεκεμβρίου 2021 το ηφαίστειο εξερράγη ξανά,[7] με αποτέλεσμα να μεγαλώσει η έκταση του νησιού.[8] Η έκρηξη αυτή σταμάτησε στις 5 Ιανουαρίου,[9] όμως μια νέα έκρηξη έλαβε χώρα στις 13 Ιανουαρίου 2022, δημιουργώντας εκρηκτική στήλη ύψους 17 χιλιομέτρων.[10] Στις 15 Ιανουαρίου 2022, το ηφαίστειο εξερράγη βιαίως, παράγοντας ωστικό κύμα που προκάλεσε ζημιές στη Νουκουαλόφα και ακούστηκε μέχρι τις Ηνωμένες Πολιτείες.[11] Το κρουστικό κύμα καταγράφηκε σε όλο τον κόσμο, ακόμη και στη Ελλάδα δύο φορές (μία από την ανατολή και μια από δυσμάς φορά της διάδοσης του ήχου), όπου η ατμοσφαιρική πίεση ανέβηκε απότομα κατά 2 μονάδες (hPa) και έπειτα υποχώρησε κατά 4 μονάδες, μέχρι να ισορροπήσει εκ νέου.[12] Δημιούργησε εκρηκτική στήλη η οποία έφτασε σε ύψος 55 χιλιομέτρων και δημιούργησε κυκλικό νέφος διαμέτρου 650 χιλιομέτρων σε υψόμετρο 35 χιλιομέτρων.[13][14] Το ύψος της εκρηκτικής στήλης είναι το μεγαλύτερο που έχει καταγραφεί από δορυφόρους, όντας μεγαλύτερο αυτό της έκρηξης του Πινατούμπο το 1991.[15] Η έκρηξη κατέστρεψε μεγάλο τμήμα του ηφαιστειακού νησιού, καταποντίζοντας και μεγάλα τμήματα των δύο παλαιότερων τμημάτων.[16]

Ακολούθησε τσουνάμι που έπληξε τις ακτές όλου του Ειρηνικού[17], συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ και της Ιαπωνίας. Δύο άτομα πνίγηκαν από μεγάλα κύματα στο Περού.[18] Στα Τόνγκα πέθαναν τρία άτομα, συμπεριλαμβανομένης μίας Βρετανίδας.[19] Το τσουνάμι κατέστρεψε δεκάδες σπίτια στο κύριο νησί του αρχιπελάγους, και η ηφαιστειακή στάχτη μόλυνε σε μεγάλο βαθμό τα αποθέματα νερού και κάλυψε τα νησιά, δυσχεραίνοντας αεροσκάφη και πλοία να φτάσουν στα νησιά. Επίσης οι διαδικτυακές και τηλεφωνικές επικοινωνίες επηρεάστηκαν σε μεγάλο βαθμό, καθώς το καλώδιο που συνέδεε τα Τόνγκα με τον υπόλοιπο κόσμο κόπηκε από την έκρηξη.[20] Το ύψος των ζημιών υπολογίστηκε από την Παγκόσμια Τράπεζα σε 90 εκατομμύρια δολάρια, περίπου το 20% του ετήσιου ΑΕΠ της χώρας.[21]

Παραπομπές Επεξεργασία

  1. ↑ 1,0 1,1 «Hunga Tonga-Hunga Ha'apai». Global Volcanism Program (στα Αγγλικά). Smithsonian Institution. Ανακτήθηκε στις 16 Ιανουαρίου 2022. 
  2. ↑ Astafyeva, E.; Maletckii, B.; Mikesell, T. D.; Munaibari, E.; Ravanelli, M.; Coisson, P.; Manta, F.; Rolland, L. (2022-05-28). «The 15 January 2022 Hunga Tonga Eruption History as Inferred From Ionospheric Observations» (στα αγγλικά). Geophysical Research Letters 49 (10). doi:10.1029/2022GL098827. ISSN 0094-8276. https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1029/2022GL098827. 
  3. ↑ Cronin, S. J.· Brenna, M.· Smith, I. E. M.· Barker, S. J.· Tost, M.· Ford, M.· Tonga’onevai, S.· Kula, T.· Vaiomounga, R. (26 Ιουνίου 2017). «New Volcanic Island Unveils Explosive Past». Eos. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 15 Ιανουαρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 16 Ιανουαρίου 2022. 
  4. ↑ Percival, Jenny. "Underwater Volcano Creates New Island Off Tonga." Αρχειοθετήθηκε 2016-12-08 στο Wayback Machine. The Guardian. 21 Μαρτίου 2009.
  5. ↑ Tapaleao, Vaimoana (2015-01-13). «Tongan volcano eruption puts flights on alert». New Zealand Herald. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2015-01-13. https://web.archive.org/web/20150113022539/http://www.nzherald.co.nz/nz/news/article.cfm?c_id=1&objectid=11385767. Ανακτήθηκε στις 2015-01-12. 
  6. ↑ «Tongan volcano forms new island». Radio Australia. 16 Ιανουαρίου 2015. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 16 Ιανουαρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 16 Ιανουαρίου 2015. 
  7. ↑ Mary Lyn Fonua (21 Δεκεμβρίου 2021). «Air NZ funeral flight to Tonga cancelled as Hunga eruption continues». Matangi Tonga. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 21 Δεκεμβρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 21 Δεκεμβρίου 2021. 
  8. ↑ «Tonga volcano grows in size as eruption continues for sixth day». RNZ. 25 Δεκεμβρίου 2021. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 25 Δεκεμβρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 26 Δεκεμβρίου 2021. 
  9. ↑ «Hunga volcano quietens down, while pumice floats onto Tongatapu beaches». Matangi Tonga. 6 Ιανουαρίου 2022. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 7 Ιανουαρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 8 Ιανουαρίου 2022. 
  10. ↑ «ash advisory for hunga tonga». [νεκρός σύνδεσμος]
  11. ↑ «Tsunami threat over after huge Pacific volcano eruption - monitor». BBC News (στα Αγγλικά). 16 Ιανουαρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 16 Ιανουαρίου 2022. 
  12. ↑ Petrou, Alec Moustris, John. «meteo.gr: Έφτασε στη χώρα μας το κρουστικό κύμα από την έκρηξη του ηφαιστείου Hunga Tonga-Hunga Ha'apai». meteo.gr - Προγνώσεις καιρού για όλη την Ελλάδα. Ανακτήθηκε στις 19 Ιανουαρίου 2022. 
  13. ↑ «Tonga volcano: Plume reached half-way to space». BBC News (στα Αγγλικά). 21 Ιανουαρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 24 Ιανουαρίου 2022. 
  14. ↑ «How big was the Tonga eruption?». Reuters (στα Αγγλικά). 21 Ιανουαρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 24 Ιανουαρίου 2022. 
  15. ↑ Carr, James L.· Horváth, Ákos· Wu, Dong L.· Friberg, Mariel D. (16 Μαΐου 2022). «Stereo Plume Height and Motion Retrievals for the Record‐Setting Hunga Tonga‐Hunga Ha'apai Eruption of 15 January 2022». Geophysical Research Letters (στα Αγγλικά). doi:10.1029/2022GL098131. Ανακτήθηκε στις 26 Μαΐου 2022. 
  16. ↑ «Dramatic Changes at Hunga Tonga-Hunga Ha'apai». earthobservatory.nasa.gov (στα Αγγλικά). 21 Ιανουαρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 24 Μαΐου 2022. 
  17. ↑ Menon, Praveen (16 Ιανουαρίου 2022). «Significant tsunami damage feared in Tonga, communications still cut». Reuters (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 16 Ιανουαρίου 2022. 
  18. ↑ Reuters (17 Ιανουαρίου 2022). «Two drown in Peru as abnormally big waves from Tonga volcano hit coast». the Guardian (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 17 Ιανουαρίου 2022. 
  19. ↑ «Tonga tsunami: Body of Briton Angela Glover found, says brother». BBC News (στα Αγγλικά). 17 Ιανουαρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 18 Ιανουαρίου 2022. 
  20. ↑ «Tonga tsunami sparks 'unprecedented disaster', government says». BBC News (στα Αγγλικά). 18 Ιανουαρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 18 Ιανουαρίου 2022. 
  21. ↑ «Tonga Volcanic Eruption and Tsunami: World Bank Disaster Assessment Report Estimates Damages at US$90M». World Bank (στα Αγγλικά). 14 Φεβρουαρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 26 Μαΐου 2022. 
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Χούνγκα_Τόνγκα&oldid=9504028"