Σταφυλόκοκκος ο σαπροφυτικός

Οι Σταφυλόκοκκοι είναι μικροοργανισμοί και συγκεκριμένα βακτήρια. Κατατάσσονται στα δυνητικά αερόβια καταλάση-θετικά γένη των Gram θετικών κόκκων. Τα βασικά τους χαρακτηριστικά είναι:

• Σχήμα κόκκου.
• Κυτταρικό τοίχωμα κυανό (μπλε) όταν βάφεται με χρώση Gram (Γκραμ θετικοί).
• Αναπτύσσεται παρουσία και απουσία οξυγόνου.
• Δίνουν θετική την αντίδραση καταλάσης.

Ταξινόμηση

Η ταξινόμηση του βακτηρίου φαίνεται στον παρακάτω πίνακα:

Βασίλειο:	Bacteria
Φύλο:	Firmicutes
Κλάση:	Cocci
Τάξη:	Bacillales
Οικογένεια:	Staphylococcaceae
Γένος:	Staphylococcus
Διωνυμική ονομασία:	Staphylococcus saprophyticus
Ταξινομήθηκε από:	Fairbrother 1940 Shaw et al 1951

Το γένος Σταφυλόκοκκος

Το όνομά του γένους Σταφυλόκοκκου προέρχεται από τον ελληνικό όρο «σταφυλή», που σημαίνει «τσαμπί από σταφύλι» και οφείλεται στο γεγονός ότι οι Gram-θετικοί αυτοί κόκκοι αναπτύσσονται με τέτοιο τρόπο που κατά την παρατήρηση στο μικροσκόπιο μοιάζουν με τσαμπί από σταφύλι. Εμφανίζονται όμως και ως μεμονωμένα κύτταρα, ζεύγη ή ακόμα και μικρές αλυσίδες. Οι περισσότεροι σταφυλόκοκκοι έχουν διάμετρο 0,5-1,5 μm, είναι ακίνητοι και μπορούν να αναπτυχθούν σε θρεπτικά υλικά με υψηλή συγκέντρωση αλάτων και σε θερμοκρασίες από 18 °C έως 40 °C. Το γένος τους, περιλαμβάνει 35 είδη και 17 υποείδη.

Οι σταφυλόκοκκοι απαντώνται στο δέρμα και στους ανθρώπινους βλεννογόνους. Μερικοί από αυτούς απαντώνται σε συγκεκριμένες θέσεις στον ανθρώπινο οργανισμό. Είναι σημαντικά παθογόνα για τον άνθρωπο και προκαλούν ένα ευρύ φάσμα απειλητικών για τη ζωή λοιμώξεων στο δέρμα, στα μαλακά μόρια, στα οστά, στην ουροποιητική οδό, καθώς και ευκαιριακές λοιμώξεις. Οι σταφυλόκοκκοι, εκτός του Σταφυλόκοκκου του χρυσίζοντα (Staphylococcus aureus), δεν παράγουν το ένζυμο πηκτάση και χαρακτηρίζονται ως πηκτάση - αρνητικοί.

Καλλιέργεια – Μακροσκοπική εξέταση

Τα ύποπτα για Σταφυλόκοκκο κλινικά δείγματα ενοφθαλμίζονται σε εμπλουτισμένα στερεά θρεπτικά υλικά στα οποία έχει προστεθεί αίμα προβάτου (αιματούχο άγαρ), καθώς οι σταφυλόκοκκοι είναι «απαιτητικά» βακτήρια. Η ανάπτυξή τους ευνοείται από την παρουσία NaCl (7%). Αναπτύσσονται γρήγορα σε μη εκλεκτικά θρεπτικά υλικά που επωάζονται αεροβίως ή αναεροβίως. Εμφανίζουν μεγάλες, λείες αποικίες μέσα σε 24 ώρες.

Ιδιαίτερα ο Σταφυλόκοκκος ο σαπροφυτικός σχηματίζει αποικίες ακανόνιστου σχήματος, οι οποίες μοιάζουν με τσαμπιά και έχουν λευκό χρώμα.

Χαρακτηριστικά Σταφυλόκοκκου σαπροφυτικού

Σταφυλόκοκκος σαπροφυτικός σε άγαρ Μίλλερ - Χίντον, όπου φαίνεται η αντοχή του στη νοβομπιοκίνη.

Ο Σταφυλόκοκκος ο σαπροφυτικός είναι ένα αρνητικό στη δοκιμασία κοαγκουλάσης είδος του βακτηρίου σταφυλόκοκκος, το οποίο συνήθως εμπλέκεται σε λοιμώξεις του ουροποιητικού συστήματος. Είναι ανθεκτικός στο αντιβιοτικό νοβομπιοκίνη (novobiocin), ένα χαρακτηριστικό που χρησιμοποιείται στην εργαστηριακή ταυτοποίηση για να τον διακρίνουμε από τον Σταφυλόκοκκο της επιδερμίδας (Staphylococcus epidermidis), ο οποίος είναι και αυτός αρνητικός στην δοκιμασία της κοαγκουλάσης, αλλά παρουσιάζει ευαισθησία στη νοβομπιοκίνη. Ευθύνεται για το 10% - 20% των λοιμώξεων του ουροποιητικού συστήματος. Ειδικά στις γυναίκες 17 - 27 χρονών, είναι η δεύτερη πιο συχνή αιτία ουρολοιμώξεων μετά την Εσερίχια κόλι. Χαρακτηρίζεται ως η «λοίμωξη του ουροποιητικού συστήματος των νεόνυμφων» λόγω της σύνδεσής της με τη σεξουαλική επαφή. Μπορεί να παραμείνει στο ουροποιητικό σύστημα και στην ουροδόχο κύστη των σεξουαλικά ενεργών γυναικών.

Ο Σταφυλόκοκκος σαπροφυτικός είναι αρνητικός στη δοκιμασία της φωσφατάσης και θετικός στη δοκιμασία της ουρεάσης και της λιπάσης. Υπάρχουν δύο υποείδη για τον Σταφυλόκοκκο σαπροφυτικό, ο Σταφυλόκοκκος ο σαπροφυτικός υποείδος bovis και ο Σταφυλόκοκκος ο σαπροφυτικός υποείδος saprophyticus.
Τα σημαντικότερα συμπτώματα ουρολοίμωξης από τον Σταφυλόκκοκο σαπροφυτικό είναι:

• Αίσθηση καύσου κατά την ούρηση.
• Συχνότερη επιθυμία ούρησης από την συνήθη.
• Αίσθημα του φουσκώματος με οξείς πόνους στη κάτω κοιλιακή χώρα και γύρω από την ουροδόχο κύστη, καθώς και στην περιοχή των ωοθηκών.
• Οξείς πόνοι κατά τη διάρκεια της σεξουαλικής επαφής.

Επιμέρους στοιχεία

Μέχρι την δεκαετία του 1980, οι αρνητικοί στη δοκιμασία κοαγκουλάση Σταφυλόκοκκοι που εμφανίζονταν σε δείγματα ούρων, συνήθως θεωρούνταν ως επιμόλυνση του δείγματος. Λίγο αργότερα όμως, στις αρχές της δεκαετίας του 1990, το είδος θεωρήθηκε ως ένα από τα συχνότερα αίτια ουρολοίμωξης. Ειδικά στις νέες γυναίκες, ο Σταφυλόκοκκος σαπροφυτικός είναι μετά το κολοβακτηρίδιο (Escherichia coli), η δεύτερη πιο συχνή αιτία ουρολοιμώξεων.

Οι ασθενείς με ουρολοίμωξη από Σταφυλόκοκκο σαπροφυτικό παρουσιάζουν συνήθως συμπτωματική κυστίτιδα. Έχουν όμως καταγραφεί και επιπλοκές στο νεφρό. Χαρακτηριστική είναι και η εικόνα του ιζήματος των ούρων. Οι χημικές μέθοδοι ανίχνευσης για τη βακτηριαιμία δεν επιτυγχάνουν πάντοτε να διαγνώσουν ουρολοίμωξη που προκλήθηκε από τον Σταφυλόκοκκο σαπροφυτικό. Ο Σταφυλόκοκκος σαπροφυτικός είναι ευαίσθητος στα συνήθη αντιβιοτικά που συνταγογραφούνται συνήθως σε ασθενείς με ουρολοίμωξη με εξαίρεση το ναλιδιξικό οξύ (nalidixic acid). Προσκολλείται επιλεκτικά στα επιθηλιακά κύτταρα του ουροποιητικού συστήματος. Προκαλεί άμεση αιμοσυγκόλληση. Η χημική ένωση προσκόλλησης του Σταφυλόκοκκου του σαπροφυτικού έχει λακτοζαμινική δομή. Αυτά τα είδη σταφυλόκοκκου παράγουν ένα εξωκυττάριο ενζυμικό σύμπλεγμα, το οποίο μπορεί να αναστείλει την ανάπτυξη των Gram θετικών, αλλά και των Gram αρνητικών βακτηρίων. Η θεραπεία από ουρολοίμωξη με Σταφυλόκοκκο σαπροφυτικό γίνεται συνήθως με κινολόνες (quinolones).

Επεξήγηση όρων³

• Καταλάση: Η καταλάση είναι ένα ένζυμο που καταλύει την αντίδραση: 2Η₂Ο₂→Η₂ + Ο₂. Κάποια βακτήρια παράγουν αυτό το ένζυμο, έτσι αν σε μια αποικία τους προσθέσουμε μια σταγόνα διαλύματος υπεροξειδίου του υδρογόνο (Η₂Ο₂) θα παρατηρηθούν φυσαλίδες.
• Firmicutes: Λατινογενής σύνθετη λέξη από τις λέξεις firmus που σημαίνει ισχυρός/σταθερός/στιβαρός και τη λέξη cutis που σημαίνει δέρμα / φλοιός που αναφέρεται στο κυτταρικό τοίχωμα των βακτηρίων. Αποτελεί συνομοταξία των βακτηριδίων.
• Bacillales: Αποτελούν τάξη Gram θετικών βακτηρίων.

Βιβλιογραφία

1. Patrick R. Murray, Ken S. Rosenthal, Michael A. Pfaller: Medical Microbiology, 5th edition, 2008.
2. Harry W. Seely, Jr., Paul J. Vandemark, John J. Lee: Microbes in action, a laboratory manual of microbiology, 4th edition.
3. Ιατρικό Λεξικό, Εκδόσεις Σταφυλίδη, 2006.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

4. http://en.wikipedia.org/wiki/Staphylococcus_saprophyticus

5. http://microbewiki.kenyon.edu/index.php/Staphylococcus_saprophyticus

6. www.microbelibrary.org