Αλφρέντ Σισλέ

Βρετανός ζωγράφος, λιθογράφος και χαράκτης

Ο Αλφρέντ Σισλέ (αγγλ. Άλφρεντ Σίσλυ, Alfred Sisley, 30 Οκτωβρίου 1839 - 29 Ιανουαρίου 1899 , αποδιδόμενος και ως Αλφρέ Σισλέ) ήταν ιμπρεσιονιστής ζωγράφος τοπίων που γεννήθηκε και πέρασε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του στη Γαλλία, αλλά διατήρησε τη βρετανική υπηκοότητα. Ήταν ο πιο συνεπής των Ιμπρεσιονιστών στην αφοσίωσή του στη ζωγραφική του τοπίου en plein air (δηλαδή, σε εξωτερικούς χώρους). Σπάνια παρεκκλίνει σε ζωγραφική πορτρέτων και, σε αντίθεση με τον Ρενουάρ και τον Πισαρό, διαπίστωσε ότι ο ιμπρεσιονισμός κάλυπτε τις καλλιτεχνικές του ανάγκες.

Αλφρέντ Σισλέ
Όνομα στη
μητρική γλώσσα
Alfred Sisley (Γαλλικά)
Γέννηση30  Οκτωβρίου 1839[1][2][3]
Παρίσι[4][5][6]
Θάνατος29  Ιανουαρίου 1899[1][2][3]
Moret-sur-Loing[7][6][8]
Αιτία θανάτουΚαρκίνος του λάρυγγα
Συνθήκες θανάτουφυσικά αίτια
Τόπος ταφήςMoret-sur-Loing[9]
Χώρα πολιτογράφησηςΗνωμένο Βασίλειο της Μεγάλης Βρετανίας και Ιρλανδίας[10][11]
Γαλλία (από 1895)[12][13]
ΣπουδέςΣχολή Καλών Τεχνών του Παρισιού
Ιδιότηταζωγράφος[6][14], οξυγράφος[6], λιθογράφος[6] και εικαστικός καλλιτέχνης[15]
ΣύζυγοςMarie-Louise Adélaïde-Eugénie Lescouezec
ΤέκναJeanne Sisley και Pierre Sisley
ΓονείςWilliam Sisley
ΑδέλφιαAline-Frances Sisley
ΣυγγενείςΖαν Σισλέ (ανιψιός)[16] και Ζαν Σισλέ (ξάδελφος)[16]
ΚίνημαΙμπρεσιονισμός[8]
Είδος τέχνηςτοπιογραφία[6][8] και Νεκρή φύση[8]
Καλλιτεχνικά ρεύματαΙμπρεσιονισμός[8]
Σημαντικά έργαL'Inondation à Port-Marly, Le chemin de la Machine, Louveciennes και La Place du Chenil à Marly, effet de neige
Χορηγός/οίJean-Baptiste Faure
Υπογραφή
Commons page Σχετικά πολυμέσα

Μεταξύ των σημαντικών έργων του είναι μια σειρά από πίνακες ζωγραφικής του ποταμού Τάμεση, κυρίως γύρω από το Ανάκτορο του Χάμπτον Κορτ , που εκτελέστηκαν το 1874 και τοπία που απεικονίζουν μέρη μέσα ή κοντά στο Μορέ-συρ-Λουάν (Moret-sur-Loing). Οι αξιοσημείωτοι πίνακες του Σηκουάνα και των γεφυρών του στα παλαιότερα προάστια του Παρισιού είναι σαν πολλά από τα τοπία του, που χαρακτηρίζονται από ηρεμία, σε απαλές αποχρώσεις του πράσινου, του ροζ, του μοβ, του σκονισμένου μπλε και του κρεμ. Με τα χρόνια η δύναμη έκφρασης και η ένταση του χρώματος του Σισλέ αυξήθηκε.

Βιογραφία Επεξεργασία

 
Πιερ Ωγκύστ Ρενουάρ, ο Αλφρέ Σισλέ και η σύζυγός του, 1868
 
Molesey Weir - Πρωινό, ένας από τους πίνακες που ζωγράφισε ο Σισλέ κατά την επίσκεψη του στη Βρετανία το 1874
 
Ανάπαυση πλάι σε ρυάκι στην άκρη του δάσους, 1878, Μουσείο Ορσέ

Ο Σισλέ γεννήθηκε στο Παρίσι από εύπορους Βρετανούς γονείς. Ο πατέρας του, Ουίλιαμ Σίσλεϋ (William Sisley), ασχολείτο με επιχειρήσεις μεταξιού και η μητέρα του, Φελίσια Σελ (Felicia Sell), ήταν καλλιεργημένη γνώστις μουσικής.

Το 1857, σε ηλικία 18 ετών, ο Σισλέ στάλθηκε στο Λονδίνο για σπουδές σταδιοδρομίας στην επιχείρηση, αλλά τις εγκατέλειψε μετά από τέσσερα χρόνια και επέστρεψε στο Παρίσι το 1861. Από το 1862, σπούδασε στο Σχολή Καλών Τεχνών του Παρισιού στο ατελιέ του Ελβετού καλλιτέχνη Μαρκ-Σαρλ-Γκαμπριέλ Γκλαιρ, όπου γνωρίστηκε με τους Φρεντερίκ Μπαζίλ, Κλωντ Μονέ και Πιερ Ωγκύστ Ρενουάρ . Μαζί θα ζωγράφιζαν τοπία en plein air και όχι στο εργαστήριο, προκειμένου να αποτυπώσουν ρεαλιστικά τα παροδικά εφέ του ηλιακού φωτός. Αυτή η προσέγγιση, πρωτοποριακή εκείνη την εποχή, είχε ως αποτέλεσμα πίνακες πιο πολύχρωμους και πιο ελεύθερα ζωγραφισμένους σε σύγκριση με αυτούς που το κοινό είχε συνηθίσει να βλέπει. Κατά συνέπεια, ο Σισλέ και οι φίλοι του είχαν αρχικά λίγες ευκαιρίες να εκθέσουν ή να πωλήσουν τα έργα τους. Τα έργα τους απορρίπτονταν συνήθως από την κριτική επιτροπή της πιο σημαντικής έκθεσης τέχνης στη Γαλλία, το ετήσιο Σαλόν. Ωστόσο, κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1860, ο Σισλέ βρισκόταν σε καλύτερη οικονομική θέση από τους συναδέλφους του, καθώς έλαβε επίδομα από τον πατέρα του. Το 1866, ο Σισλέ ξεκίνησε σχέση με την Εζενί Λεσκεζέκ (Eugénie Lescouezec, 1834-1898, συνήθως γνωστή ως Marie Lescouezec), Βρετόνη που ζούσε στο Παρίσι. Το ζευγάρι απέκτησε δύο παιδιά: τον Πιερ (γεννημένο το 1867) και τη Ζαν (1869). [17] Εκείνη την εποχή, ο Σισλέ έζησε όχι πολύ μακριά από τη Λεωφόρο Κλισύ και το Café Guerbois, το σημείο συγκέντρωσης πολλών παρισινών ζωγράφων.

Το 1868, οι πίνακές του έγιναν δεκτοί στο Σαλόν, αλλά η έκθεση δεν του απέφερε οικονομική ή κριτική επιτυχία. ούτε και οι επόμενες εκθέσεις.

Το 1870, ξεκίνησε ο Γαλλοπρωσικός Πόλεμος, στον οποίο σκοτώθηκε ο συνάδελφος και φίλος του Φρεντερίκ Μπαζίλ. Ως αποτέλεσμα του Πολέμου, η επιχείρηση του πατέρα του Σισλέ χρεωκόπησε και το μοναδικό μέσο υποστήριξης του ζωγράφου έγινε η πώληση των έργων του. Για το υπόλοιπο της ζωής του θα ζούσε στη φτώχεια, καθώς οι πίνακές του δεν αυξήθηκαν σημαντικά σε χρηματική αξία παρά μόνον μετά τον θάνατό του. [18] Περιστασιακά, ωστόσο, ο Σισλέ θα υποστηριζόταν από συμπολίτες του, και αυτό του επέτρεψε, μεταξύ άλλων, να κάνει μερικά σύντομα ταξίδια στη Βρετανία.

Το πρώτο από αυτά πραγματοποιήθηκε το 1874, μετά την πρώτη ανεξάρτητη ιμπρεσιονιστική έκθεση. Το αποτέλεσμα μερικών μηνών που πέρασε κοντά στο Λονδίνο ήταν μια σειρά από σχεδόν είκοσι πίνακες του Άνω Τάμεση κοντά στο Μόουλσεϊ (Molesey), το οποίο αργότερα περιγράφηκε από τον ιστορικό τέχνης Κένεθ Κλαρκ (Kenneth Clark) ως «η τέλεια στιγμή του ιμπρεσιονισμού».

Μέχρι το 1880, ο Σισλέ ζούσε και εργαζόταν στην εξοχή δυτικά του Παρισιού. Στη συνέχεια, αυτός και η οικογένειά του μετακόμισαν σε ένα μικρό χωριό κοντά στο Μορέ-συρ-Λουάν, κοντά στο δάσος του Φονταινεμπλώ, όπου οι ζωγράφοι της Σχολής της Μπαρμπιζόν είχαν εργαστεί από τις αρχές του αιώνα. Εδώ, όπως είπε η ιστορικός τέχνης Αν Πουλέ (Anne Poulet), «τα απαλά τοπία με τη συνεχώς μεταβαλλόμενη ατμόσφαιρά τους ήταν τέλεια προσαρμοσμένα στο ταλέντο του. Σε αντίθεση με τον Μονέ, δεν αναζήτησε ποτέ το δράμα του ταραγμένου ωκεανού ή το υπέροχο χρωματισμένο τοπίο της Κυανής Ακτής." [19]

Το 1881, ο Σισλέ πραγματοποίησε ένα δεύτερο σύντομο ταξίδι στη Μεγάλη Βρετανία .

Το 1897, ο Σισλέ και η σύντροφός του επισκέφτηκαν ξανά τη Βρετανία και τελικά παντρεύτηκαν στην Ουαλία στο Ληξιαρχείο του Κάρντιφ στις 5 Αυγούστου. [20] Διέμειναν στο Πέναρθ , όπου ο Σισλέ ζωγράφισε τουλάχιστον έξι ελαιογραφίες με τη θάλασσα και τους βράχους. Στα μέσα Αυγούστου μετακόμισαν στο ξενοδοχείο Osborne στον κόλπο Λάνγκλαντ στη χερσόνησο Γκάουερ, όπου δημιούργησε τουλάχιστον ένδεκα ελαιογραφίες μέσα και γύρω από τον κόλπο Λάνγκλαντ και το Ρόθερσλέιντ (τότε ονομάζονταν Lady's Cove). Επέστρεψαν στη Γαλλία τον Οκτώβριο. Αυτό ήταν το τελευταίο ταξίδι του Σίσλεϊ στην πατρίδα του. Το Εθνικό Μουσείο του Κάρντιφ διαθέτει δύο από τις ελαιογραφίες του Πέναρθ και Λάνγκλαντ.

Το επόμενο έτος ο Σισλέ υπέβαλε αίτηση για τη χορήγηση της γαλλικής υπηκοότητας, αλλά αυτή απορρίφθηκε. Υποβλήθηκε δεύτερη αίτηση και υποστηρίχθηκε από έκθεση της αστυνομίας, αλλά μεσολάβησε η ασθένειά του, [21] και ο Σισλέ παρέμεινε Βρετανός υπήκοος μέχρι τον θάνατό του.

Απεβίωσε στις 29 Ιανουαρίου 1899 από καρκίνο του λάρυγγα στο Μορέ-συρ-Λουάν σε ηλικία 59 ετών, λίγους μήνες μετά τον θάνατο της συζύγου του. Η σορός του τάφηκε, μαζί με τη σορό της συζύγου του, στο νεκροταφείο του Μορέ-συρ-Λουάν.[22]

Έργο Επεξεργασία

 
Ατραπός με καστανιές κοντά στο La Celle-Saint-Cloud, 1865

Τα έργα του Σισλέ ως σπουδαστή έχουν χαθεί. Οι πρώτοι πίνακες τοπίων είναι σκοτεινοί, χρωματισμένοι με σκούρες αποχρώσεις καφέ, πράσινα και απαλό μπλε. Εκτελέστηκαν συχνά στο Μαρλύ και στο Σαιν-Κλου. Λίγα είναι γνωστά για τη σχέση του Σισλέ με τους πίνακες του Ουίλιαμ Τέρνερ και του Τζον Κόνσταμπλ, τους οποίους μπορεί να είχε δει στο Λονδίνο, αλλά μερικοί έχουν προτείνει ότι αυτοί οι καλλιτέχνες μπορεί να έχουν επηρεάσει την εξέλιξή του ως ιμπρεσιονιστή ζωγράφου, [23] όπως και οι Γκυστάβ Κουρμπέ και Ζαν-Μπατίστ Καμίλ Κορό.

 
Ο Σηκουάνας την ημέρα, 1877, Μουσείο Μαλρώ, Χάβρη

Εμπνεύστηκε από το ύφος και το αντικείμενο των προηγούμενων σύγχρονων ζωγράφων Καμίλ Πισαρό και Εντουάρ Μανέ. [24] Μεταξύ των ιμπρεσιονιστών, ο Σισλέ επισκιάστηκε από τον Μονέ, του οποίου το έργο μοιάζει σε ύφος και θεματολογία, αν και τα εφέ του Σίσλεϊ είναι πιο ήπια. [25] Περιγράφεται από τον ιστορικό της τέχνης Ρόμπερτ Ρόζενμπλουμ ότι έχει "σχεδόν έναν γενικό χαρακτήρα, μια απρόσωπη ιδέα εγχειριδίου για μια τέλεια ιμπρεσιονιστική ζωγραφική", [26] το έργο του χαρακτηρίζεται από έντονη ατμόσφαιρα και ο ουρανός του είναι πάντα εντυπωσιακός. Επικεντρώθηκε στο τοπίο πιο σταθερά από οποιονδήποτε άλλον ιμπρεσιονιστή ζωγράφο.

Μεταξύ των πιο γνωστών έργων του Σισλέ είναι ο Δρόμος στο Μορέ και το Αμμόλοφοι, που ανήκουν και τα δύο στο Art Institute of Chicago, και το Η γέφυρα στο Μορέ-συρ-Λουάν, που παρουσιάστηκε στο Μουσείο Ορσέ του Παρισιού. Ο πίνακας Allée des peupliers de Moret έχει κλαπεί τρεις φορές από το Musée des Beaux-Arts στη Νίκαια - μία φορά το 1978 όταν έγινε αντικείμενο δανεισμού στη Μασσαλία (ανακτήθηκε λίγες μέρες αργότερα από τους υπονόμους της πόλης), ξανά στο 1998 (όταν ο επιμελητής του μουσείου καταδικάστηκε για κλοπή και φυλακίστηκε για πέντε χρόνια με δύο συνεργούς), και τελικά τον Αύγουστο του 2007 (στις 4 Ιουνίου 2008 η γαλλική αστυνομία το ανακάλυψε και τρεις άλλους κλεμμένους πίνακες σε ένα φορτηγό στη Μασσαλία). [27]

Ανακαλύφθηκε μεγάλος αριθμός ψεύτικων Σισλέ. Ο Σισλέ παρήγαγε περίπου 900 ελαιογραφίες, περίπου 100 παστέλ και πολλά άλλα σχέδια. [28]

Κατά τη διάρκεια της ναζιστικής περιόδου (1933-1945), ένας αριθμός έργων του Σισλέ κατασχέθηκαν από εβραίους συλλέκτες τέχνης από τους Ναζί ή τους πράκτορές τους ως τμήμα της μαζικής λεηλασίας περιουσιών Εβραίων που προηγήθηκε του Ολοκαυτώματος. Στις 18 Ιουνίου 2004, ο πίνακάς του Soleil de printemps, le Loing (1892) αποκαταστάθηκε στην οικογένεια του Louis Hirsch, σε τελετή στο Παρίσι. [29] [30] [31]

Το 2008 ξέσπασε διαφωνία μεταξύ του Αλαίν Ντρεϊφύς (Alain Dreyfus), έμπορου τέχνης στην Ελβετία, και του οίκου δημοπρασιών Christie's για τον πίνακα ζωγραφικής πρώτη ημέρα της άνοιξης του Σισλέ στο Μορέ, τον οποίο διεκδίκησε η οικογένεια Lindon στο δικαστήριο του Παρισιού. Ο Ντρεϊφύς είπε ότι ο οίκος Christie's δεν είχε εξετάσει επαρκώς την ιστορία ή την προέλευση του έργου, προτού το θέσει προς πώληση. [32] [33]

Επίσης, το 2008, το Bateux en Réparation Saint Saint Mammès (1885) αναγνωρίστηκε ότι είχε γίνει αντικείμενο λαφυραγώγησης από τους Ναζί και αποτέλεσε θέμα διευθέτησης με τους κληρονόμους του Μπέννο και του Φράνσις Μπερνστάιν που τον κατείχαν πριν από τη ναζιστική κατοχή.

Πολλοί πίνακες του Σισλέ, όπως το Winter Landscape, ήταν γνωστό ότι λαφυραγωγήθηκαν από τη ναζιστική οργάνωση γνωστή ως ERR και εξακολουθούν να μην έχουν βρεθεί. [34]

Το Γερμανικό Ίδρυμα χαμένων αντικειμένων Τέχνης έχει 24 καταχωρίσεις για τον Σισλέ. [35]

  • Λεωφόρος καστανιάς κοντά στο La Celle-Saint-Cloud (1865)
  • Άποψη της Μονμάρτρης από το cite des Fleurs (1869)
  • Η γέφυρα στο Villeneuve-la-Garenne (1872)
  • Πλοίο προς Ιλ ντε λα Λαγκ - Flood (1872)
  • La Grande-Rue, Argenteuil (περ. 1872)
  • Πλατεία στο Argenteuil (Rue de la Chaussee) (1872)
  • Footbridge at Argenteuil [fr] (1872)
  • Chemin de la Machine, Louveciennes (1873)
  • Louveciennes. Sentier de la Mi-côte [fr] Louveciennes. Sentier de la Mi-côte [fr] (1873)
  • Bridge στο Hampton Court (1874)
  • Molesey Weir - Πρωί (1874)
  • Regatta στο Molesey (1874)
  • Under Hampton Court Bridge (1874)
  • Η Ταράτσα στο Saint-Germain, Άνοιξη (1875)
  • Τα Μικρά Λιβάδια την Άνοιξη, (περίπου 1881)

Φωτοθήκη Επεξεργασία

Παραπομπές Επεξεργασία

  1. 1,0 1,1 Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: (Γερμανικά, Αγγλικά) Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 27  Απριλίου 2014.
  2. 2,0 2,1 Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας: (Γαλλικά) καθιερωμένοι όροι της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας. data.bnf.fr/ark:/12148/cb11941978b. Ανακτήθηκε στις 10  Οκτωβρίου 2015.
  3. 3,0 3,1 «Alfred Sisley». (Ολλανδικά) RKDartists. 72857.
  4. Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: (Γερμανικά, Αγγλικά) Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 11  Δεκεμβρίου 2014.
  5. «Большая советская энциклопедия» (Ρωσικά) Η Μεγάλη Ρωσική Εγκυκλοπαίδεια. Μόσχα. 1969. Ανακτήθηκε στις 28  Σεπτεμβρίου 2015.
  6. 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 6,5 vocab.getty.edu/page/ulan/500027485.
  7. Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: (Γερμανικά, Αγγλικά) Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 31  Δεκεμβρίου 2014.
  8. 8,0 8,1 8,2 8,3 8,4 rkd.nl/explore/artists/72857.
  9. 9,0 9,1 actu.fr/societe/ces-celebrites-enterrees-en-seine-et-marne_46112692.html.
  10. data.bnf.fr/en/11941978/alfred_sisley/.
  11. oxfordindex.oup.com/view/10.1093/benz/9780199773787.article.B00170363.
  12. 72857.
  13. art-maniac.over-blog.com/article-alfred-sisley-le-plus-francais-des-peintres-anglais-111941387.html.
  14. The Fine Art Archive. cs.isabart.org/person/58948. Ανακτήθηκε στις 1  Απριλίου 2021.
  15. Τσεχική Εθνική Βάση Δεδομένων Καθιερωμένων Όρων. jn19990008000. Ανακτήθηκε στις 15  Δεκεμβρίου 2022.
  16. 16,0 16,1 «Bulletin de la Societe de l'histoire du Protestantisme Francais» (Γαλλικά) Société de l'histoire du protestantisme français.
  17. Turner 2000, pp. 400–401.
  18. Denvir 2000, p. 265.
  19. Poulet 1979, p. 77.
  20. «A Sisley painting of the south Wales coast | Rhagor». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 11 Σεπτεμβρίου 2012. Ανακτήθηκε στις 22 Οκτωβρίου 2020. 
  21. BBC Radio 4 6 November 2008, Misfits in France
  22. «Alfred Sisley (1839-1899) - Find A Grave Memorial». www.findagrave.com. Ανακτήθηκε στις 22 Οκτωβρίου 2020. 
  23. Turner 2000, p. 401.
  24. Haine, Scott (2000). The History of France (1st έκδοση). Greenwood Press. σελίδες 112. ISBN 0-313-30328-2. 
  25. Bomford et al. 1990, p. 203.
  26. Rosenblum 1989, p. 306.
  27. «French National Pleads Guilty to International Stolen Art Conspiracy». Earth Times. 10 Ιουλίου 2008. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 29 Αυγούστου 2012. Ανακτήθηκε στις 8 Αυγούστου 2007. 
  28. Alfred Sisley, page 82, François Daulte, Alfred Sisley, Cassell, 1988. (ISBN 978-0-304-32222-0)
  29. «Restitution d'un tableau d'Alfred Sisley» (στα γαλλικά). Le Monde. 2004-06-19. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2021-02-12. https://archive.today/20210212152258/https://www.lemonde.fr/archives/article/2004/06/19/restitution-d-un-tableau-d-alfred-sisley_369698_1819218.html. Ανακτήθηκε στις 2021-02-12. 
  30. Darmon, Adrian. «Un Sisley volé par les Nazis refait surface» [A Sisley stolen by the Nazis resurfaces]. artcult.fr (στα Γαλλικά). Ανακτήθηκε στις 12 Φεβρουαρίου 2021. 
  31. Meaux, Lorraine de (22 Μαρτίου 2018). Une grande famille russe. Les Gunzburg (στα Γαλλικά). Place des éditeurs. ISBN 978-2-262-07616-0. 
  32. Moynihan, Colin (3 Ιουνίου 2018). «Did Christie's Do Its Homework? Buyer of Nazi-Tainted Work Says No». New York Times. Ανακτήθηκε στις 8 Μαΐου 2021. 
  33. Herzberg, Nathaniel (28 Μαΐου 2018). «Un Sisley vole par les nazis embarrasse Christie's» [A Sisley stolen by the Nazis embarrasses Christie's]. Le Monde (στα Γαλλικά). Ανακτήθηκε στις 8 Μαΐου 2021. 
  34. «Alfred Sisley _ Results». lootedart.com. Ανακτήθηκε στις 12 Φεβρουαρίου 2021. Alfred Sisley (1839 - 1899)
    Winter Landscape
    Painting
    Oil
    39 x 56 cm
    Sign.: Sisley
    Status: The object is looted. Its current location is unknown.
    Provenance: Confiscated by the ERR from unknown collection, Paris. Arthur Pfannstiel, Paris painter and art dealer, received from an exchange with the Einsatzstab Reichsleiter Rosenberg (ERR), 17 March 1941, Paris.
     
  35. «Lost Art Internet Database - Einfache Suche - Sisley». lostart.de. Ανακτήθηκε στις 12 Φεβρουαρίου 2021. 

Βιβλιογραφικές αναφορές Επεξεργασία

  • Bomford, David, Jo Kirby, John Leighton, Ashok Roy και Raymond White (1990). Impressionism. Λονδίνο: Εθνική Πινακοθήκη.(ISBN 0-300-05035-6)ISBN 0-300-05035-6
  • Daulte, F. (1959). Κατάλογος Alfred Sisley raisonnee de l'oeuvre peint
  • Denvir, Β. (2000). ΤThe Chronicle of Impressionism: An Intimate Diary of the Lives and World of the Great Artists. Λονδίνο: Τάμεσης & Χάντσον.OCLC 43339405OCLC 43339405
  • Poulet, AL, & Murphy, AR (1979). Corot to Braque: French Paintings from the Museum of Fine Arts, Boston . Βοστώνη: Το Μουσείο.(ISBN 0-87846-134-5)ISBN 0-87846-134-5
  • Reed, Nicholas, (2008). Sisley on the Thames and the Welsh Coast. . Lilburne Press.(ISBN 978-1-901167-20-7)ISBN 978-1-901167-20-7
  • Rosenblum, Robert (1989). Paintings in the Musée d'Orsay. Νέα Υόρκη: Stewart, Tabori & Chang.(ISBN 1-55670-099-7)ISBN 1-55670-099-7
  • Turner, J. (2000). From Monet to Cézanne: late 19th-century French artists.. Grove Art. Νέα Υόρκη: St Martin's Press.(ISBN 0-312-22971-2)ISBN 0-312-22971-2

Εξωτερικοί σύνδεσμοι Επεξεργασία