Βικιπαίδεια

Αρχαία Ελεύθερνα

προστατευόμενος αρχαιολογικός χώρος
(Ανακατεύθυνση από Αρχαία Ελεύθερνα Ρεθύμνου)

Συντεταγμένες: 35°19′51.92″N 24°40′25.68″E / 35.3310889°N 24.6738000°E / 35.3310889; 24.6738000

Η Αρχαία Ελεύθερνα (Πρινές) είναι χωριό και έδρα ομώνυμης Τοπικής Κοινότητας του Δήμου Ρεθύμνης[1] στην Περιφερειακή Ενότητα Ρεθύμνης της Κρήτης. Ονομάστηκε έτσι λόγω της γειτνίασής του με τον αρχαιολογικό χώρο της Ελεύθερνας. Τα έτη 2005, 2006, 2007 και 2008 έλαβε βραβείο "καθαρότερου οργανωμένου παραδοσιακού οικισμού" από τη Νομαρχιακή Επιτροπή Τουριστικής Προβολής Ρεθύμνης[2].

Αρχαία Ελεύθερνα
Αρχαία Ελεύθερνα is located in Greece
Αρχαία Ελεύθερνα
Αρχαία Ελεύθερνα
Διοίκηση
ΧώραΕλλάδα
ΠεριφέρειαΚρήτης
Περιφερειακή ΕνότηταΡεθύμνης
ΔήμοςΡεθύμνης
Δημοτική ΕνότηταΑρκαδίου
Δημοτική ΚοινότηταΑρχαίας Ελεύθερνας
Γεωγραφία
Γεωγραφικό διαμέρισμαΚρήτη
ΝομόςΡεθύμνης
Υψόμετρο200
Έκταση10,076 (η κοινότητα)
Commons page Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα
Αρχαιολογικός χώρος της Ελεύθερνας.
Η γέφυρα της Ελεύθερνας

Άλλες ονομασίες

Επεξεργασία

Σύμφωνα με τον λεξικογράφο Στέφανο Βυζάντιο, το αρχικό όνομά της ήταν Σάτρα (πιθανότατα προέρχεται από τους αρχαϊκούς τύπους Σάταρα ή Σάτυρα, αλλά συναντάται και σε παραλλαγές: Σάωρος και Άωρος)[3] και στη συνέχεια μετονομάστηκε σε Απολλωνία, από τον πολιούχο θεό της πόλης Απόλλωνα, που έφερε και το προσωνύμιο Απόλλων Ελευθήρος και επικράτησε εν τέλει η ονομασία Ελεύθερνα (κατά μια άλλη εκδοχή το Ελεύθερνα προερχόταν από το προσωνύμιο της θεάς Δήμητρας Ελευθούς).[4] Επίσης αναφερόταν και ως Ελευθέρα ή Ελευθεραί[5] και Ελεύθερνα. Οι κάτοικοι αναφέρονταν ως: «Ελευθερνεύς» (ενικός) και «Ἐλευθερναῖοι» (πληθυντικός).[6][7]

Ιστορία, Αρχαιολογικός χώρος

Επεξεργασία

Η Αρχαία Ελεύθερνα ήταν κατά την αρχαιότητα πόλη της Κρήτης. Βρισκόταν στο σημερινό Νομό Ρεθύμνου, 30 χιλιόμετρα ΝΑ της πόλης του Ρεθύμνου, κάπου 12 χιλιόμετρα βορειοανατολικά της Μονής Αρκαδίου. Ο αρχαιολογικός χώρος καταλαμβάνει μια οδοντωτή κορυφογραμμή του Ψηλορείτη, σε ύψος 380 μέτρων. Σήμερα αποτελεί το σημαντικότερο του νομού[8]. Πρόκειται για μια ευρύτερη περιοχή κατοίκησης, οι κύριοι πυρήνες της οποίας, λαμβάνοντας υπόψη τις περιόδους ακμής και παρακμής της, βρίσκονται σε δύο υψώματα: το λόφο του Πρινέ (Αρχαία Ελεύθερνα) και το πλάτωμα στου σημερινού χωριού Ελεύθερνα. Οι γνώσεις μας για την περιοχή, την ονομασία και την ιστορία της προέρχονται κυρίως: 1. από τις γραπτές πηγές: από ιστορικούς, γεωγράφους, λεξικογράφους από την Αρχαιότητα έως τον Μεσαίωνα, καθώς και από χαρτογράφους, περιηγητές και αρχαιοδίφες από τον Μεσαίωνα έως τα τέλη του 19ου αι. και 2. από τα υλικά κατάλοιπα των πολιτισμών που έχουν βρεθεί τυχαία ή από συστηματικότερες έρευνες από τα τέλη του 19ου αι. έως πρόσφατα και έχουν δημοσιευθεί κατά καιρούς σε διάφορα επιστημονικά περιοδικά. Από το 1985 και εξής συστηματικές ανασκαφικές έρευνες στην ευρύτερη περιοχή έχει αναλάβει το Πανεπιστήμιο Κρήτης, Τομέας Αρχαιολογίας και Ιστορίας της Τέχνης, σε τρεις διαφορετικούς τομείς[9] σύμφωνα με τη γεωμορφολογία του χώρου, την παρουσία δηλαδή του φυσικού υψώματος βορειοανατολικής κατεύθυνσης με πλαγιές που καταλήγουν στην κοίτη δύο χειμάρρων, της Κυριακής στα ανατολικά και της Χαλοπότας στα δυτικά. Τη διεύθυνση των ανασκαφών στον ανατολικό τομέα Ι ανέλαβε ο καθηγητής Πέτρος Θέμελης, στον κεντρικό τομέα ΙΙ ο καθηγητής Αθανάσιος Καλπαξής και στο δυτικό τομέα ΙΙΙ ο καθηγητής Νίκος Σταμπολίδης. Σημαντική η βοήθεια και συνεισφορά των αρμοδίων και των κατοίκων της Αρχαίας Ελεύθερνας (πρώην Πρινέ) και της Ελεύθερνας.[10]

Την πόλη ίδρυσαν οι Δωριείς τον 9ο αιώνα π.Χ. στη διασταύρωση των δρόμων που ένωναν τις πόλεις Κυδωνία, Κνωσσό και το ιερό στο όρος Ίδη. Στη θέση Ορθή Πέτρα έχει έρθει στο φως νεκρόπολη των γεωμετρικών και αρχαϊκών χρόνων. Το 2010 ανακοινώθηκε η ανακάλυψη στην περιοχή διπλού τάφου ηλικίας 2.700 ετών, που έκρυβε περισσότερα από 3.000 φύλλα χρυσού και την πρώτη απεικόνιση της µέλισσας ως θεάς.[11]

Η Αρχαία Ελεύθερνα, κατά τη διάρκεια του Πρώτου Κρητικού Πολέμου (205 π.Χ. έως 200 π.Χ.), τάχθηκε με στο πλευρό του βασιλιά της Μακεδονίας, Φιλίππου Ε', ενάντια στη Ρόδο και την Κνωσσό.

Μετά την κατάληψη του νησιού από τους Ρωμαίους, πολιορκήθηκε και δεν έπεσε στα χέρια του Κόιντου Καικήλιου Μέτελλου παρά μέσω προδοσίας. Η πόλη εξακολούθησε να αναπτύσσεται, ενώ ανοικοδομήθηκαν λουτρά, βίλλες και δημόσια κτίρια. Την ευμάρεια της πόλης απείλησε ένας σεισμός 365. Τελικά, οι επιδρομές των Αράβων τον 8ο αιώνα και ένας νέος σεισμός το 796 οδήγησαν την πόλη σε παρακμή.

Από την Ελεύθερνα-Απολλωνία καταγόταν ο Διογένης ο Απολλωνιάτης, ο επικαλούμενος Φυσικός. Φιλόσοφος του έζησε τον 5ο αιώνα π.Χ, μαθητής του Αναξιμένη. Από την Ελεύθερνα ήταν και ο Αμήτωρ, ο πρώτος κιθαριστής ερωτικών ωδών, που οι ομότεχνοί του ονομάζονταν αμητορίδαι, ο πανάρχαιος ποιητής Λίννος και ο γλύπτης Τιμόχαρις[12].

Εκθέσεις ευρημάτων, επισκεψιμότητα, μουσείο

Επεξεργασία

Χιλιάδες ευρήματα, που αποτελούν αδιάψευστους μάρτυρες της ιστορίας της Αρχαίας Ελεύθερνας, έχουν προέλθει από τις τρεις μεγάλες, συστηματικές ανασκαφές του Πανεπιστημίου Κρήτης. Και περί τα 500 εξ αυτών επιλέγησαν προκειμένου να συγκροτήσουν την έκθεση «Ελεύθερνα: Πόλη - Ακρόπολη - Νεκρόπολη» που ξεκίνησε στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, στην Αθήνα το Δεκέμβριο 2004 [13]. Ο αρχαιολογικός χώρος έγινε επισκέψιμος για το κοινό το 2008[14], ενώ η ανασκαφή συνεχίζεται και σημαντικά ευρύματα διαρκώς έρχονται στο φως [15],[16] Τον Ιανουάριο του 2011 το σχέδιο κατασκευής Αρχαιολογικού Μουσείου στην Ελεύθερνα βάσει μελέτης του αρχαιολόγου Νίκου Σταμπολίδη έλαβε ομόφωνη έγκριση από τη Διεύθυνση Μουσείων Εκθέσεων και Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων του Υπουργείου Πολιτισμού.[17] Προβλέπεται η κατασκευή πολυχώρου αποθηκών και προβολής των εκθεμάτων με συνολικό εμβαδόν 1630 τ.μ., εκ των οποίων περίπου τα 900 θα είναι ο όροφος εκθεμάτων με αίθριο, ενώ τα 730 υπόγειο-αποθήκες.[17]. Ήδη σύμβαση για την εκτέλεση του έργου υπογράφηκε από την Πρυτανική Αρχή του Πανεπιστημίου Κρήτης και την ανάδοχο εργολαβική εταιρεία [18].

Το μουσείο κατασκευάστηκε σύμφωνα με τα σχέδια και εγκαινιάστηκε στις 19 Ιουνίου 2016[19][20] Όπως είχε οραματιστεί ο καθηγητής Σταμπολίδης, το μουσείο συγκεντρώνει καθημερινά περί τους 800 επισκέπτες από όλες τις χώρες του κόσμου, ακόμη και τους χειμερινούς μήνες.[20]

 
Αίθουσα Αρχαιολογικού Μουσείου Ελεύθερνας

Άλλα αξιοθέατα

Επεξεργασία

Η Αρχαία Ελεύθερνα υπήρξε σημαντική θέση κατά την πρώτη βυζαντινή περίοδο, γι' αυτό έγινε και έδρα Επισκοπής [21], με αποτέλεσμα να χτιστεί μια βασιλική. Η πρόσφατη ανασκαφή της από τον καθηγητή Πέτρο Θέμελη έδειξε ότι ήταν ένα σημαντικό αρχιτεκτονικό μνημείο και η αρχική κατασκευή της χρονολογείται στην περίοδο 430-450 μ.Χ., ενώ καταστράφηκε στον 7ο αιώνα.[22]. Βρίσκεται στον αρχαιολογικό χώρο, στη θέση Κατσίβελος και είναι τρίκλητη βασιλική με πλούσιο ψηφιδωτό διάκοσμο [23]

Ο διπλός Ναός του Σωτήρα Χριστού και του Ιωάννη Προδρόμου είναι σημαντικό μεσαιωνικό μνημείο στο ανατολικό άκρο του οικισμού. Ο ναός του Σωτήρα είναι σε σχήμα ελεύθερου σταυρού με τρούλο και διασώζει τοιχογραφία του Παντοκράτορα στον τρούλο. Το μνημείο αυτό χρονολογείται στον 12ο αι. αλλά η αρχιτεκτονική του δηλώνει πλήθος παρεμβάσεων κατά τους επόμενους αιώνες. Τον 16ο αι. χτίζεται και ο ναός του Προδρόμου σε επαφή με τον παλαιότερο ναό, και όλο μαζί το συγκρότημα πιθανότατα φιλοξένησε στον Ύστερο Μεσαίωνα ένα μικρό μοναστήρι.[24]

Εκκλησιαστική υπαγωγή

Επεξεργασία

Η εκκλησία του χωριού είναι αφιερωμένη στον Προφήτη Ηλία. Εκκλησιαστικά υπάγεται στην Γ΄ Αρχιερατική Περιφέρεια της Ιεράς Μητροπόλεως Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου, της Εκκλησίας της Κρήτης.

Καθημερινή ζωή, λαογραφία

Επεξεργασία

Στο χωριό γίνεται πανηγύρι για τον εορτασμό του Προφήτη Ηλία (20 Ιουλίου)[25]

Διοικητικά - πληθυσμιακά στοιχεία

Επεξεργασία

Δείτε: Κοινότητα Αρχαίας Ελεύθερνας

Ως οικισμός αναφέρεται επίσημα το 1925, με παλιά ονομασία Πρινές, στο ΦΕΚ 27Α - 31/01/1925 να ορίζεται έδρα της ομώνυμης νεοϊδρυθείσας κοινότητας. Το 1987 με το ΦΕΚ 87Α - 09/06/1987 μετονομάστηκε σε Αρχαία Ελεύθερνα.[26][27] Σύμφωνα με το σχέδιο Καλλικράτης αποτελεί την κοινότητα Αρχαίας Ελεύθερνας που υπάγεται στη δημοτική ενότητα Αρκαδίου του Δήμου Ρεθύμνης και σύμφωνα με την απογραφή του 2011 έχει πληθυσμό 115 κατοίκους[28].

Πληθυσμός

Επεξεργασία
Μόνιμος [29][30][31]
Έτος Πληθυσμός
1991 99
2001 83
2011 115
Πραγματικός (de facto) [32][33][34]
Έτος Πληθυσμός
1961 457
1971 360
1981 350
1991 103
2001 100
2011 114

Δείτε Επίσης

Επεξεργασία

Πρώτος Κρητικός Πόλεμος , Πειρατεία στον αρχαίο μεσογειακό κόσμο

Παραπομπές

Επεξεργασία
  1. ↑ «Τοπική Κοινότητα Αρχαίας Ελεύθερνας | Αρχαίας Ελεύθερνας | Δήμος». www.rethymno.gr. Ανακτήθηκε στις 8 Μαρτίου 2022. 
  2. ↑ Βραβευμένοι Οικισμοί του Ρεθύμνου[νεκρός σύνδεσμος]
  3. ↑ κείμενο του Καθηγητή Κλασσικής Αρχαιολογίας Πανεπιστημίου Κρήτης Νικόλαου Χρ. Σταμπολίδη, με τίτλο: «Ελεύθερνα: Ιστορικές και Ετυμολογικές Επισημάνσεις», έκδοση με τίτλο: «Ελεύθερνα - Επιστημονική Επετηρίδα του Τμήματος Ψυχολογίας», από το Πανεπιστήμιο Κρήτης Σχολή Κοινωνικών Επιστημών Τμήμα Ψυχολογίας, Ελεύθερνα - Επιστημονική Επετηρίδα - Τόμος Α’ - Ρέθυμνο 2004 Ελεύθερνα - Επιστημονική Επετηρίδα - Τόμος Α’ - Ρέθυμνο 2004[νεκρός σύνδεσμος], σελ. 7-8.
  4. ↑ Αντώνιος Θ. Βασιλάκης, «Οι 147 πόλεις της Αρχαίας Κρήτης», τμηματική αναδημοσίευση στην ιστοσελίδα: http://kairatos.com.gr/myweb/arxaiespoleiseleft-katri.htm Αρχειοθετήθηκε 2013-08-19 στο Wayback Machine. - Οι Αρχαίες πόλεις της Κρήτης - Ιστορία-Μυθολογία-Αρχαιολογία-Εικόνες - Από Ελεύθερνα έως Κάτρη], Οι 147 πόλεις της Αρχαίας Κρήτης Αρχειοθετήθηκε 2010-08-23 στο Wayback Machine. και «Τοπωνύμια της Αρχαίας Κρήτης», τμηματική αναδημοσίευση στην ιστοσελίδα: Τοπωνύμια της Αρχαίας Κρήτης Αρχειοθετήθηκε 2013-08-31 στο Wayback Machine.
  5. ↑ […]«Ελευθεραί. Πιθανώς η Ελεύθερνα (βλ.Ελεύθερνα).[…] << Ελευθεραί ήταν πόλη της Βοιωτίας, που πείρε το όνομα της, από το όνομα του Ελευθήρος του Απόλλωνα. Υπάρχει και άλλη στην Κρήτη που πείρε το όνομά της από τον Ελευθήρα, ένα από τους Κουρήτες, η οποία ονομαζόταν και Σάωρος από το όνομα της νύμφης Σαώρας....................., ο πολίτης λέγεται Ελευθερεύς ή Ελευθεραίος >> (Στ.Βυζ.)..[…].» Πηγή: το βιβλίο του Αντώνιου Θ. Βασιλάκη, «Οι 147 πόλεις της Αρχαίας Κρήτης», τμηματική αναδημοσίευση στην ιστοσελίδα: – Οι Αρχαίες πόλεις της Κρήτης - Ιστορία-Μυθολογία-Αρχαιολογία-Εικόνες - Από Γόρτυν έως Ελευθεραί και Οι 147 πόλεις της Αρχαίας Κρήτης Αρχειοθετήθηκε 2010-08-23 στο Wayback Machine.
  6. ↑ Πηγή: Regions: Asia Minor: Ionia - Miletos 18. BC: *Milet I 3, 140A (PH, partial); ICret I Cnosos no.6; Staatsverträge III 482I; SEG 29, 1135. Milet I 3, 140A. Στίχοι 1-39. SEG 29, 1135
  7. ↑ Regions: Aegean Islands, incl. Crete (IG XI-[XIII]): Crete - IC IV 179, στίχοι 1-27. IC IV 179
  8. ↑ Αναφορές για την Αρχαία Ελεύθερνα στον ιστοχώρο τουριστικής προβολής του Νομού http://www.rethymnon.gr/index.php?politismos Αρχειοθετήθηκε 2008-12-26 στο Wayback Machine.
  9. ↑ Ν. Σταμπολίδης, Ελεύθερνα, από τη γεωμετρική και αρχαϊκή νεκρόπολη. Ταφικές πυρές και ομηρικά έπη, Ρέθυμνο 1994, σελ. 23
  10. ↑ Πέτρος Γ. Θέμελης, Αρχαία Ελεύθερνα, ανατολικός τομέας, Υπουργείο Πολιτισμού, Ταμείο Αρχαιολογικών Πόρων, Αθήνα 2002, σελ. 9-10
  11. ↑ ««Χρυσά» μυστικά έκρυβε ένας τάφος 2.700 ετών στην Ελεύθερνα της Κρήτης». Ιστότοπος In.gr. Newsroom ΔΟΛ. 28 Σεπτεμβρίου 2010. 
  12. ↑ Στέργιου Σπανάκη, Πόλεις και χωριά της Κρήτης στο πέρασμα των Αιώνων (μητρώον των οικισμών), Γραφικές Τέχνες-Γ. Δετοράκης, Ηράκλειο 1993, τόμος Α΄, σελ. 264
  13. ↑ «Άρθρο-παρουσίαση της έκθεσης αυτής και της Αρχαίας Ελεύθερνας». στο ΒΗΜΑπολιτισμός, 30-4-2004. Ανακτήθηκε στις 7 Απριλίου 2012. [νεκρός σύνδεσμος]
  14. ↑ «Ανοίγει για το κοινό η Αρχαία Ελεύθερνα». άρθρο της 11-9-2008 στο ΒΗΜΑπολιτισμός. Ανακτήθηκε στις 7 Απριλίου 2012. [νεκρός σύνδεσμος]
  15. ↑ «Γυναίκα από τον 7ο αιώνα έφερε στο φως η αρχαιολογική σκαπάνη». άρθρο της 28-9-2010 στο ΒΗΜΑπολιτισμός. Ανακτήθηκε στις 7 Απριλίου 2012. 
  16. ↑ «Ο γητευτής των αλόγων της αρχαίας Ελεύθερνας». άρθρο της 12-9-2011 στο ΒΗΜΑπολιτισμός. Ανακτήθηκε στις 7 Απριλίου 2012. 
  17. ↑ 17,0 17,1 «Μουσείο στην Ελεύθερνα Κρήτης»[νεκρός σύνδεσμος], άρθρο στον ιστότοπο του ΑΠΕ-ΜΠΕ, 24 Ιανουαρίου 2011.
  18. ↑ «Η αρχαία Ελεύθερνα αποκτά το δικό της μουσείο». άρθρο την 30-3-2012 στο ΒΗΜΑ Πολιτισμός. Ανακτήθηκε στις 7 Απριλίου 2012. 
  19. ↑ Protagon Ελεύθερνα/ Το νέο μουσείο της Κρήτης που «επαληθεύει τον Ομηρο»
  20. ↑ 20,0 20,1 εφημ. "Η Καθημερινή", Το Μουσείο Αρχαίας Ελεύθερνας «σβήνει» κεράκια
  21. ↑ Μιχάλης Τρούλης, Ιερά Μητρόπολις Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου, Ιστορία-Μνημεία-Θησαυροί, Ι.Μ.Ρ.Α., Ρέθυμνο, 2000, σελ. 53
  22. ↑ Μιχάλης Τρούλης, ο.π., σελ. 53-54
  23. ↑ «Δρόμοι της Πίστης, Παλαιοχριστιανικές Βασιλικές». Ιστοχώρος τουριστικής προβολής νομού. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 28 Φεβρουαρίου 2014. Ανακτήθηκε στις 7 Απριλίου 2012. 
  24. ↑ Tsivikis, Nikos (στα αγγλικά). Τσιβίκης, Ν. (2013), Αναζητήσεις στη Μεσαιωνική Ελεύθερνα: Ο διπλός ναός του Σωτήρα Χριστού και του Αγίου Ιώαννη και το Μοναστήρι της Ελεύθερνας, in: Σιουμπάρα, Ε. and Ψαρουδάκης, Κ., (eds.), ΘΕΜΕΛΙΟΝ, Μελέτες για τον δάσκαλο Πέτρο Θέμελη, Athens, 345-365.. https://www.academia.edu/3694294/%CE%A4%CF%83%CE%B9%CE%B2%CE%AF%CE%BA%CE%B7%CF%82_%CE%9D._2013_%CE%91%CE%BD%CE%B1%CE%B6%CE%B7%CF%84%CE%AE%CF%83%CE%B5%CE%B9%CF%82_%CF%83%CF%84%CE%B7_%CE%9C%CE%B5%CF%83%CE%B1%CE%B9%CF%89%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%95%CE%BB%CE%B5%CF%8D%CE%B8%CE%B5%CF%81%CE%BD%CE%B1_%CE%9F_%CE%B4%CE%B9%CF%80%CE%BB%CF%8C%CF%82_%CE%BD%CE%B1%CF%8C%CF%82_%CF%84%CE%BF%CF%85_%CE%A3%CF%89%CF%84%CE%AE%CF%81%CE%B1_%CE%A7%CF%81%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%BF%CF%8D_%CE%BA%CE%B1%CE%B9_%CF%84%CE%BF%CF%85_%CE%91%CE%B3%CE%AF%CE%BF%CF%85_%CE%99%CF%8E%CE%B1%CE%BD%CE%BD%CE%B7_%CE%BA%CE%B1%CE%B9_%CF%84%CE%BF_%CE%9C%CE%BF%CE%BD%CE%B1%CF%83%CF%84%CE%AE%CF%81%CE%B9_%CF%84%CE%B7%CF%82_%CE%95%CE%BB%CE%B5%CF%8D%CE%B8%CE%B5%CF%81%CE%BD%CE%B1%CF%82_in_%CE%A3%CE%B9%CE%BF%CF%85%CE%BC%CF%80%CE%AC%CF%81%CE%B1_%CE%95._and_%CE%A8%CE%B1%CF%81%CE%BF%CF%85%CE%B4%CE%AC%CE%BA%CE%B7%CF%82_%CE%9A._eds._%CE%98%CE%95%CE%9C%CE%95%CE%9B%CE%99%CE%9F%CE%9D_%CE%9C%CE%B5%CE%BB%CE%AD%CF%84%CE%B5%CF%82_%CE%B3%CE%B9%CE%B1_%CF%84%CE%BF%CE%BD_%CE%B4%CE%AC%CF%83%CE%BA%CE%B1%CE%BB%CE%BF_%CE%A0%CE%AD%CF%84%CF%81%CE%BF_%CE%98%CE%AD%CE%BC%CE%B5%CE%BB%CE%B7_Athens_345-365. 
  25. ↑ «άρθρο με ημερομηνία 20-7-2010 στον ιστότοπο Ρέθεμνος, ανακτήθηκε 2012-04-07». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 30 Μαΐου 2013. Ανακτήθηκε στις 2 Απριλίου 2012. 
  26. ↑ «ΕΕΤΑΑ-Διοικητικές Μεταβολές των Οικισμών». www.eetaa.gr. Ανακτήθηκε στις 17 Αυγούστου 2022. 
  27. ↑ «Νόμος 4555/2018 - ΦΕΚ 133/Α/19-7-2018 ( Άρθρα 1 - 151) (Πρόγραμμα ΚΛΕΙΣΘΕΝΗΣ) (Κωδικοποιημένος)». e-nomothesia.gr | Τράπεζα Πληροφοριών Νομοθεσίας. Ανακτήθηκε στις 17 Αυγούστου 2022. 
  28. ↑ «ΦΕΚ αποτελεσμάτων ΜΟΝΙΜΟΥ πληθυσμού Αρχειοθετήθηκε 2020-05-20 στο Wayback Machine.», σελ. 10887 (σελ. 413 του pdf)
  29. ↑ https://www.eetaa.gr/metaboles/apografes/apografi_2011_monimos.pdf
  30. ↑ https://www.eetaa.gr/metaboles/apografes/apografi_2001_monimos.pdf
  31. ↑ https://www.eetaa.gr/metaboles/apografes/apografi_1991_monimos.pdf
  32. ↑ ΠΛ 11:353
  33. ↑ ΠΛΜ 50:337
  34. ↑ https://www.statistics.gr/2011-census-pop-hous

Πηγές

Επεξεργασία
  • Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς Μπριτάννικα, 1996, 2006 (ΠΛΜ)
  • Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς, 1963 (ΠΛ)

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Επεξεργασία
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Αρχαία_Ελεύθερνα&oldid=10796177"