Ο Γαργηττός αποτελεί τη βόρεια συνοικία της πόλης του Γέρακα, στις υπώρειες της Πεντέλης, στη βόρεια μεσογαία. Από το 1980 αποτέλεσε τμήμα της τότε νεοσυσταθείσας Κοινότητος Γέρακα, η οποία το 1990 έγινε δήμος, ενώ σήμερα πλέον υπάγεται διοικητικά στον Δήμο Παλλήνης Αττικής της Περιφέρειας Αττικής, ο οποίος συστάθηκε με το Πρόγραμμα Καλλικράτης, με την παράλληλη συνένωση των προϋπαρχόντων δήμων της Παλλήνης, του Γέρακα και της κοινότητας Ανθούσας.

Γαργηττός

Αρχαιότητα

Επεξεργασία

Ο Γαργηττός (γνωστός στο μεσαίωνα ως Καρηττός ή Καρυττός) στην αρχαιότητα ήταν αττικός δήμος της Αιγιήδος φυλής που τοποθετείτο στη μεσόγαια χώρα, σύμφωνα με τη διοικητική διαίρεση του Κλεισθένους τον 6ο αιώνα π.Χ.. Ο κάτοικός του αποκαλείτο Γαργήττιος, ενώ ο δήμος τιμούσε με το όνομά του τον τοπικό ήρωα Γαργηττό, που σύμφωνα με ιστορικές μαρτυρίες ήταν ένας από εκείνους που ήλθαν στην Πελοπόννησο από την Ασία μαζί με το Λυδό Πέλοπα και σύμφωνα με τον ιστορικό Παυσανία ήταν πατέρας του Ίωνα.[1] Η θέση δε του δήμου εντοπίζεται στις νότιες προσβάσεις του Βριληττού, αττικού όρους, ενώ θεωρείται τόπος καταγωγής του αρχαίου φιλόσοφου Επίκουρου. Η λέξη Γαργηττός πιθανόν να ετυμολογείται από το αρχ. ελληνικό «γάργα» που σημαίνει τη μαύρη λεύκα, ένα είδος λεύκας με σκουρόχρωμα φύλλα και κορμό.

 
Η γη του Γαργηττού

Αλλά και πολύ πριν τη μεταρρύθμιση του Κλεισθένους, η συγκεκριμένη περιοχή φαίνεται να γνώριζε άνθιση εντός του συνασπισμού των Αχαρνών-Γαργηττού-Παλλήνης-Παιανίας. Ο συνασπισμός λαμβάνει χώρα σε θέση σημαντική, καθότι αποτελεί πέρασμα από το μεγάλο άστυ προς την πεδιάδα που οριοθετούν τα αττικά βουνά, παρέχοντας δίοδο προς την ανατολική ακτή. Η θρησκευτική και πολιτική συμμαχία εστιάζεται γύρω από το περίφημο Ιερό της Παλληνίδος Αθηνάς, μεγαλοπρεπή ναό όπου λατρεύεται η αμφιβόητη προστάτιδα του αττικού κράτους, συγκεντρώνοντας το σεβασμό, καθώς και το λατρευτικό και συνάμα εμπορικό ενδιαφέρον της ευρύτερης περιοχής. Πρόκειται για ναό ομόλογο εκείνου του Ποσειδώνος στο Σούνιο, της Νεμέσεως στο Ραμνούντα και του Ηφαίστου στην Αρχαία Αγορά των Αθηνών. Συνδέεται δε με λίθινες οδικές αρτηρίες με την Αθήνα και λοιπές πόλεις της Αττικής.

Το 546 π.Χ. το Ιερό μέλλει να σηματοδοτηθεί από ιστορικά γεγονότα, με τον Πεισίστρατο και τους οπαδούς του να συγκρούονται ενάντια στους πολέμιους της εγκατάστασης της τυραννίδος στην Αθήνα. Σύμφωνα με τον ιστορικό Ηρόδοτο, για τρίτη φορά αποπειράται ο επιβουλευόμενος τύραννος να καταλάβει την εξουσία που του είχαν στερήσει οι αντίπαλοί του, οι Αλκμεωνίδες. Και ενώ οι δύο στρατοί βρίσκονται στρατοπαιδευμένοι στη σύμπτυξη των ορεινών απολήξεων Βριληττού και Υμηττού, ο Αμφίλυτος, μάντης του Ιερού εμφανίζεται μπροστά στον Πεισίστρατο και του δίνει χρησμό λέγοντάς του ότι έχει την εύνοια της θεάς Αθηνάς. Ο Πεισίστρατος σίγουρος για τη νίκη του αποφασίζει να αιφνιδιάσει τους αντιπάλους του επιτιθέμενος την κατάλληλη στιγμή, τρέποντάς τους σε φυγή. Μετά τη μεγαλοπρεπή νίκη του, τιμά του πεσόντες ανεγείροντας επιτύμβιο μνημείο στο χώρο της μάχης. Στα περίχωρα του Γαργηττού και της Παλλήνης όπου έλαβε χώρα η μάχη, εγκαθίστανται νεκροταφεία με επιτύμβιες στήλες σε κάθε τάφο προς τιμήν των νεκρών, οι οποίοι θάβονται μαζί με τα αγαπημένα του κειμήλια, όπως αγγεία, κοσμήματα και νομίσματα. Ο Πεισίστρατος πλέον μετακινείται στην Αθήνα και εγκαθιστά την τυραννίδα.

 
Μεσαιωνικό ασκηταριό αφιερωμένο στον Άγιο Νικόλαο στο Γαργηττό (θέση Πάτημα).

Μετά το θάνατο του Πεισιστράτου το 527 π.Χ., ο Κλεισθένης, εξέχουσα πολιτική προσωπικότητα της εποχής, επιχειρεί να λύσει την τυραννίδα, εν μέσω συρράξεων μεταξύ Αθηναίων και Σπαρτιατών, χωρίς να απουσιάζουν και οι εκστρατείες των Χαλκιδέων και των Θηβαίων (Βοιωτών). Με το νέο πολιτειακό σύστημα του Κλεισθένους, με πρόθεση την επικράτηση της ισηγορίας και ισονομίας, καταργούνται οι θεσμοί των γενών και των φυλών, ενώ εφαρμόζεται μια νέα πολιτειακή δομή με βάση τον τοπογραφικό προσανατολισμό. Οι τέσσερις παλαιές ιωνικές φυλές καταργούνται και αντικαθίστανται από δέκα τεχνητές και τα ονόματά τους προέρχονται από τους επωνύμους ήρωες της Αττικής.

Η επικράτεια της Αττικής χωρίζεται σε τρεις ζώνες, κάθε μια εκ των οποίων διακρίνεται σε δέκα τριττύες. Δέκα τριττύες τοποθετούνται περί το άστυ των Αθηνών, δέκα αποτελούν τις παραλίες και δέκα τη μεσογαία. Η τοποθεσία του Γαργηττού έγκειται στην καρδιά της μεσογαίας, η οποία οριοθετείται μεταξύ Φλύας-Δεκέλειας-Αφιδνών και Αγνούντος. Η έκταση αυτή ονομάζεται μεσογαία καθότι, σύμφωνα με τα διοικητικά όρια της Αθήνας, βρίσκεται ακριβώς στο μέσον της γης, με τη Μεγαρίδα να υπάγεται στη Βοιωτία, την Ωρωπία στην Εύβοια, ενώ το Λαύριο να αποτελεί παραλιακή έκταση των Αθηνών στα ανατολικά και η Ελευσίνα στα δυτικά.[2] Παράλληλα διακρίνονται οι δήμοι ανά τριττύα και κάθε τριττύς περιείχε ένα αριθμό δήμων, τέτοιο ώστε να υπάρχει ίση κατανομή του πληθυσμού. Οι κάτοικοι παίρνουν το όνομα του δήμου στον οποίο κατοικούν και παύουν να αποκαλούνται Αθηναίοι. Ο Δήμος Γαργηττού συμμετέχει στην Αθηναϊκή Πολιτεία, στέλνοντας 4 βουλευτές για να τον εκπροσωπήσουν.

Σύμφωνα με τον καταγόμενο εκ του Γαργηττού ιστορικό Επίκουρο, στην περιοχή του ετάφη το νεκρό σώμα του Ευρυσθέα, αντιπάλου του Ηρακλή που κέρδισε τη βασιλεία στις Μυκήνες μετά από μάχη στο Μαραθώνα, όπου ετάφη η κεφαλή του.

Παράλληλα, οι Παλλαντίδες, 50 γιοι του Πάλλαντος, αδελφού του Αιγέα, διεκδικούν από το Θησέα, γιο του Αιγέα, τη βασιλεία της ισχυρής πόλεως, τον οποίον δεν αναγνωρίζουν ποτέ ως νόμιμο διάδοχο του αττικού θρόνου. Ο Θησέας μετακινείται στην Κρήτη και οι Παλλαντίδες συμπεραίνουν πως δε θα επιστρέψει ξανά. Όταν ο Θησέας επιστρέφει στην Αττική από τον Άδη, πληροφορούμενος στο Γαργηττό την κυριαρχία των Παλλαντίδων και τη μεταφορά της έδρας του κράτους στην Παλλήνη, καταριέται τους Αθηναίους και αυτοεξορίζεται στην Κρήτη. Αργότερα όμως εγκαθίσταται ξανά στην Αθήνα και οι Παλλαντίδες αποφασίζουν να καταλάβουν μόνιμα το θρόνο. Χωρίζονται λοιπόν σε δύο ομάδες και κηρύττουν τον πόλεμο. Η μία βαδίζει με επικεφαλής τον Πάλλαντα περιμένοντας το Θησέα στη νοτιοανατολική διέξοδο του Υμηττού, στο Σφηττό, ενώ η δεύτερη στήνει ενέδρα στη βορειοανατολική είσοδο στο Γαργηττό σε περίπτωση που αποφάσιζε ο βασιλιάς των Αθηνών να αντιπαραταχθεί στον πατέρα τους. Ο Θησέας όμως πληροφορείται τα σχέδιά τους από τον κήρυκα Λεώ και με μια αιφνιδιαστική επίθεση κατορθώνει να εξοντώσει την ομάδα του Γαργηττού και να διασκορπίσει τη δεύτερη ομάδα του Σφηττού. Ο Θησέας επίσημα πλέον, εδραιώνει την επικράτησή του στην πόλη των Αθηνών και κερδίζει ξανά το σεβασμό των Αθηναίων.[3]

Μεσαίωνας

Επεξεργασία
 
Μοναστήρι Αγίου Νεκταρίου

Κατά το μεσαίωνα, η περιοχή αποκαλείτο Καρυττός,[4] τοπίο έντονης θρησκευτικής δράσης, όπου διασώζεται μέχρι και σήμερα ο Ιερός Ναός Αγίου Γεωργίου (περιοχή Δέσι, μαρμαράδικα Πατήματος) που χρησιμοποίησε ο Άγιος Τιμόθεος ως ασκηταριό ενόσω κτιζόταν η Μονή της Πεντέλης.

Ο ναός - σημαντικό ιστορικό μνημείο - γνωστός ως Άγιος Γιώργης ο "Χωστός" (αναφέρεται και ως Άγιος Νικόλαος) οικοδομήθηκε σε λαξευμένο βράχο στα τέλη του 16ου αι. ενώ στην περίοδο 1727 ιστορήθηκε από τον κορυφαίο αγιογράφο του 18ου αι. Γεώργιο Μάρκου τον Αργείο[5]. (Βλ. Ευάγγελος Ανδρέου, Γεώργιος Μάρκου ο Αργείος, το μέγιστο της αγιογραφίας σχολειό στον 18ο αιώνα. https://www.biblionet.gr/titleinfo/?titleid=178713 )

Ο Μεγάλος Λογοθέτης Ιέρακας φαίνεται να κατείχε μεγάλες εκτάσεις της περιοχής το 16ο αιώνα μ.Χ. που βρίσκονταν υπό ιδιοκτησιακή αμφισβήτηση από τον ιδρυτή της Ιεράς Μονής Πεντέλης Τιμόθεο και την Αγία Φιλοθέη. Τελικά παραχωρήθηκαν οι εκτάσεις εκ μέρους του Ιέρακος και χάριν αυτού δόθηκε το όνομα στο χωριό που αναπτύχθηκε στην περιοχή, Γέρακα. Ο Άγιος Τιμόθεος επιχειρώντας να προσδώσει οικονομική αυτοτέλεια στην Ιερά Μονή Πεντέλης εκδιώκει τους σαρακατσάνηδες βοσκούς από το Πεντελικό και το Γαργηττό όπου περνούσαν τις δύσκολες χειμερινές νύχτες και τους εκτοπίζει στο σημερινό Κορωπί.

Σημερινή εποχή

Επεξεργασία

Στη νεότερη ιστορία του ο Γαργηττός αποτελεί αγροικία ουσιαστικά της Επάνω Παιανίας, κτήματα που χρησιμοποιούνται από αρβανίτες γεωργούς, αλλά και για τη λειτουργία μαρμαράδικων από Έλληνες νησιώτες κατά την περίοδο που ανθούν τα λατομεία του Πεντελικού. Το 1980 αποτελεί τμήμα της νεοσυσταθείσας Κοινότητος Γέρακα που το 1990 προάγεται σε δήμο.

 
Σύγχρονη Συνοικία Γαργηττού

Στην περιοχή εδρεύει και το μοναδικό βρετανικό κολέγιο της Αθήνας, το οποίο συγκεντρώνει μαθητές από όλα τα βόρεια προάστια και κυρίως από οικογένειες διπλωματών. Σημείο αναφοράς αποτελεί το μοναστήρι του Αγίου Νεκταρίου του Πατριαρχείου Αλεξάνδρειας στον Γαργηττό, το οποίο έχει επισκεφτεί και ο ίδιος ο πατριάρχης Αλεξανδρείας και το οποίο συγκεντρώνει πιστούς από όλη την Ελλάδα και κυρίως Αιγυπτιώτες Έλληνες.

Στα χαρακτηριστικά γνωρίσματα της περιοχής συγκαταλέγεται η καλή ρυμοτομία σε αντίθεση με μερικές γειτονιές του Γέρακα και το μοντέρνο ύφος των κατασκευών που οικοδομούνται. Επιπλέον, παρατηρείται μια τάση αστικοποίησης των μαρμαράδικων, ενώ η περιοχή δέχεται τα μέλη της ζώνης Β των βορείων προαστίων λόγω του απόμακρου και ήσυχου χαρακτήρα της συνοικίας. Επίσης αποτελεί την πρώτη περιοχή του Γέρακα, η οποία αποκτά αποχετευτικό δίκτυο, απαλλασσόμενη από το βασικότερο πρόβλημα της κοιλάδας των Μεσογείων. Συγκοινωνιακά εξυπηρετείται από το Σταθμό και τα Λεωφορεία της Δουκίσσης Πλακεντίας του Μετρό και του Προαστιακού. Μεγάλο και το ενδιαφέρον της δημοτικής αρχής για τη συγκεκριμένη περιοχή, καθώς φιλοξενεί σύγχρονα σχολεία, αθλητικά κέντρα και γήπεδα, παιδικές χαρές, πολιτιστικό κέντρο καθώς και πολλές νέες πλατείες.

Παραπομπές

Επεξεργασία