Γιόχαν Χάινριχ Φίσλι

Ο Γιόχαν Χάινριχ Φίσλι (γερμ. Johann Heinrich Füssli) ή Χένρυ Φιούζελι (Henry Fuseli, Ζυρίχη 1741 – Λονδίνο 1825), όπως είναι γνωστός στην Αγγλία, ήταν Αγγλοελβετός ζωγράφος, χαράκτης, σχεδιαστής και κριτικός της τέχνης. Καταγόταν από αξιοσέβαστη Λουθηρανή οικογένεια καλλιτεχνών και συγγραφέων, η οποία αντιδρούσε στις επιθυμίες του να ακολουθήσει καλλιτεχνική σταδιοδρομία. Ο Φιούζελι σπούδασε αρχικά στο Βερολίνο (1763 – 65) και στη δεκαετία του 1770 έζησε αρκετά χρόνια στη Ρώμη, μελετώντας το έργο του Μιχαήλ Αγγέλου στην Καπέλα Σιξτίνα. Μετά την οριστική του εγκατάσταση στο Λονδίνο (1778), απέκτησε μεγάλη φήμη και συνδέθηκε φιλικά με τους Άγγλους ζωγράφους Σερ Τζόσουα Ρέυνολντς και Ουίλιαμ Μπλέικ. Το 1790 έγινε μέλος της Βασιλικής Ακαδημίας του Λονδίνου, όπου δίδαξε και έγινε έφορος. Πέθανε το 1825 σε ηλικία 84 ετών και ενταφιάστηκε στον Καθεδρικό Ναό του Αγίου Παύλου στο Λονδίνο, δίπλα στον Τζέσουα Ρέυνολντς.

Γιόχαν Χάινριχ Φίσλι
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη μητρική γλώσσα	Johann Heinrich Füssli (Γερμανικά) και Henry Fuseli (Αγγλικά)
Γέννηση	7  Φεβρουαρίου 1741 Ζυρίχη
Θάνατος	16  Απριλίου 1825 ή 1825 Πάτνεϊ
Τόπος ταφής	Καθεδρικός ναός Αγίου Παύλου
Εθνικότητα	Ελβετοί
Χώρα πολιτογράφησης	Ελβετία Ηνωμένο Βασίλειο
Θρησκεία	Προτεσταντισμός
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσες	Αγγλικά
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητα	ζωγράφος ποιητής σκιτσογράφος εικονογράφος καλλιτέχνης γραφικών τεχνών σχεδιαστής ιστορικός της τέχνης εικαστικός καλλιτέχνης
Αξιοσημείωτο έργο	Titania and Bottom Percival Delivering Belisane from the Enchantment of Urma Ο Εφιάλτης
Οικογένεια
Γονείς	Johann Caspar Füssli
Αδέλφια	Anna Füssli Hans Rudolf Füssli Johann Kaspar Füssli
Σχετικά πολυμέσα

Πορτρέτο του Χένρυ Φιούζελι

Καλλιτεχνική δημιουργία

Ο Φιούζελι, με το εκκεντρικό ύφος στα έργα του, ένα κράμα ιταλικού μανιερισμού και επιδράσεων από το γερμανικό κίνημα στην τέχνη «Sturm und Drang» (Θύελλα και Ορμή, πρόδρομος του Ρομαντισμού), επηρέασε σημαντικά την πορεία της αγγλικής τέχνης. Ήταν ο δημιουργός του κινήματος του ρομαντισμού στην αγγλική ζωγραφική. Το έργο του διαπνέεται από ένα απροκάλυπτο ερωτισμό, δύναμη φαντασίας, εφιαλτικούς υπαινιγμούς, προσωπικές φαντασιώσεις και μια ονειρική διάθεση, που τον καθιστούν προάγγελο του σουρεαλισμού. Το έργο του, όπως συχνά επισημαίνεται, αποτελεί ένα εικαστικό σχόλιο του Ομήρου, των Νιμπελούγκεν και του θεάτρου του Σαίξπηρ. Τα περισσότερα έργα του βρίσκονται στο Κούνστχαους της Ζυρίχης και την Πινακοθήκη Τέιτ του Λονδίνου.

Ερωτισμός στην τέχνη

Η απόδοση των σεξουαλικών θεμάτων στο έργο του Φιούζελι χαρακτηρίζεται από μια απελευθέρωση της ερωτικής φαντασίωσης, που παρόμοια δεν είχε εκδηλωθεί μέχρι τότε στις εικαστικές τέχνες. Φιλοτέχνησε εκατοντάδες ερωτικά σχέδια, για ιδιωτική μόνο χρήση με τους φίλους του, που χρονολογούνται κυρίως από το δεύτερο μισό της δεκαετίας του 1790. Τα σχέδια του αυτά αναδεικνύουν απροκάλυπτα τις επώδυνες εμμονές του στο σεξ και τον ονειρικό ερωτικό κόσμο του, που ήταν απόρροια της μειονεκτικής εμφάνισής του, του άχαρου παρουσιαστικού του και της έλλειψης ερωτικής γοητείας.

Τα ερωτικά θέλγητρα, τα φετιχιστικά στοιχεία, τα γυμνά σώματα που συμπλέκονται, τα ακάλυπτα γεννητικά όργανα ανδρών και γυναικών, η έμφαση στη βία, ο λανθάνων σαδισμός και η ερωτική υποταγή υπάρχουν στο έργο του Φιούζελι με τρόπο απροκάλυπτο. Τα πιο γνωστά, μυθολογικής προέλευσης και με έκδηλο ερωτικό περιεχόμενο, είναι τα έργα του που τιτλοφορούνται «Incubus» και «Succubus». Πρόκειται για τους μεσαιωνικούς δαίμονες, αφενός τον αρσενικό «Incubus», που εμφανίζεται με τη μορφή άνδρα ή αλόγου, ξαπλώνει πάνω σε κοιμισμένες γυναίκες και συνουσιάζεται μαζί τους, αφετέρου τον «Succubus», που με μορφή γυναίκας αποπλανά τους άντρες.

Στο ίδιο εικαστικό ύφος και με έντονο ερωτικό στοιχείο είναι και τα έργα του: «Ο Εφιάλτης» (1781), «Ο θάνατος του Οιδίποδα» (1784), «Ο Ινκούμπους εγκαταλείποντας δυο κοιμισμένες γυναίκες» (1793), « Η Τιτάνια αγκαλιάζει τον γαϊδουροκέφαλο Μπότομ» (1793 – 94, Κούνστχαους, Ζυρίχη), «Το Τζάκι» (1798), «Η Ντεμπυτάντ» (Πινακοθήκη Τέιτ, Λονδίνο), «Γυναίκα σ’ ένα τζάκι» (περ. 1817), «Το Φιλί» (1819, Κούνστχαους, Ζυρίχη), «Καλλίπυγος» (περ. 1810 – 1820), «Λεσβιακό ζευγάρι» (περ. 1815 -20), «Σύμπλεγμα ενός άντρα με τρεις γυναίκες» (περ. 1820, Μουσείο Βικτωρίας και Αλβέρτου, Λονδίνο), «Κοιμισμένη γυναίκα με Ερινύες» (1821) ή το μακάβριο «Ο Βόλφραμ κοιτάζει τη γυναίκα του, που την έχει φυλακίσει με το πτώμα του εραστή της» (1812 – 1820).

Επιλογή έργων

• 
  Ο Τειρεσίας προλέγει στον Οιδίποδα το μέλλον του, 1780-1785 Βιέννη, Albertina
• 
  Ο εφιάλτης, 1781, Ντητρόιτ, Institute of Arts
• 
  Λαίδη Μάκβεθ, 1784, Παρίσι, Μουσείο του Λούβρου
• 
  Ο Μάκβεθ και οι μάγισσες
• 
  Η σκηνή των Μαγισσών από το έργο "The Masque of Queens" του Μπεν Τζόνσον, 1785, New Haven, Yale Center for British Art
• 
  Το όνειρο του βοσκού, 1786, Βιέννη, Albertina
• 
  Το ξύπνημα της Τιτάνιας, 1775-1790, Winterthur, Kunstmuseum
• 
  Τιτάνια και Μπότομ, 1790, Λονδίνο, Τέιτ Μπρίταιν
• 
  Ο εφιάλτης, The Nightmare 1791, Φραγκφούρτη, Goethehaus
• 
  Ο Φάλσταφ στο κοφίνι, 1792, Ζυρίχη, Kunsthaus
• 
  Ο Μίλτων υπαγορεύει στις κόρες του, 1794 Σικάγο, Art Institute
• 
  Η λαίδη Μάκβεθ παίρνει τα μαχαίρια, 1812, Λονδίνο, Τέιτ Μπρίταιν

Πηγές

• Χέρμπερντ Ρηντ: «Λεξικό Εικαστικών Τεχνών», λήμμα «Φουζέλι, Χένρυ», σελ. 358, Εκδόσεις ΥΠΟΔΟΜΗ Ε.Π.Ε., Αθήνα, 1986.
• Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος-Λαρούς-Μπριτάνικα, λήμμα «Φύσλι, Γιόχαν Χάινριχ»», τόμος 60, σελ. 229, Εκδόσεις Πάπυρος, 1996.
• Peter Webb: “The Erotic Arts”, pp. 150 - 158, Secker & Warburg, London, 1980.
• Έντουαρντ Λούσυ – Σμιθ: «Ο Ερωτισμός στη Τέχνη» (μτφρ. Ιουλία Ραλλίδη), σελ. 123 – 127, Εκδόσεις ΥΠΟΔΟΜΗ Ε.Π.Ε., Αθήνα, 1985.