Γναίος Καλπούρνιος Πίσων (ύπατος το 7 π.Χ.)
Ο Γναίος Καλπούρνιος Πίσων, λατιν.: Gnaeus Calpurnius Piso (π. 44/43 π.Χ. - 20 μ.Χ.) ήταν Ρωμαίος πολιτικός κατά τη διάρκεια των βασιλειών του Αυγούστου και του Τιβερίου. Υπηρέτησε ως ύπατος το 7 π.Χ. [2] και μετά διορίστηκε κυβερνήτης της Ισπανίας και ύπατος στην Αφρική. Ο Πίσων είναι γνωστός για το ότι κατηγορήθηκε για δηλητηρίαση και φόνο του Γερμανικού, κληρονόμου του Αυτοκράτορα Τιβέριου.
| Γναίος Καλπούρνιος Πίσων (ύπατος το 7 π.Χ.) | |
|---|---|
| Γενικές πληροφορίες | |
| Γέννηση | 1ος αιώνας π.Χ. |
| Θάνατος | 20 |
| Συνθήκες θανάτου | αυτοκτονία |
| Χώρα πολιτογράφησης | Αρχαία Ρώμη |
| Εκπαίδευση και γλώσσες | |
| Ομιλούμενες γλώσσες | λατινική γλώσσα[1] |
| Πληροφορίες ασχολίας | |
| Ιδιότητα | πολιτικός στρατιωτικός |
| Οικογένεια | |
| Σύζυγος | Μουνατία Πλανκίνα |
| Τέκνα | Λεύκιος Καλπούρνιος Πίσων (ύπατος το 27) Marcus Calpurnius Piso |
| Γονείς | Γναίος Καλπούρνιος Πίσων (ύπατος το 23 π.Χ.) |
| Αδέλφια | Λεύκιος Καλπούρνιος Πίσων (ύπατος το 1 π.Χ.) |
| Αξιώματα και βραβεύσεις | |
| Αξίωμα | Ρωμαίος συγκλητικός Ρωμαίος έπαρχος Ύπατος στην αρχαία Ρώμη |
 Σχετικά πολυμέσα | |
Καταγωγή
ΕπεξεργασίαΉταν μέλος του Γένους των Καλπουρνίων, ειδικά του κλάδου των Καλπουρνίων Πισόνων. Ο πατέρας και ο πάππος του είχαν το ίδιο όνομα: ο πατέρας του ήταν ο Γναίος Καλπούρνιος Πίσων (ύπατος το 23 π.Χ.), ενώ ο πάππος του ήταν ένας από τους συμμετέχοντες στη συνομωσία του Κατιλίνα. Είχε έναν αδελφό, τον Λεύκιο Καλπούρνιο Πίσωνα, ο οποίος ήταν ιονωσκόπος (augur) και έγινε ύπατος το 1 π.Χ.[3][4]
Ο Πίσων ήταν νυμφευμένος με τη Μουνατία Πλανκίνα, μια γυναίκα ευγενούς τάξης και πλούτου. Από την Πλανκίνα, ο Πίσων είχε δύο γιους, τον Γναίο Καλπούρνιο Πίσωνα, ο οποίος μετά τον θάνατο του Πίσωνα άλλαξε το όνομα σε Λεύκιος Καλπούρνιος Πίσων (ύπατος το 27 μ.Χ.),[5] και τον Μάρκο Καλπούρνιο Πίσωνα.
Σταδιοδρομία
ΕπεξεργασίαΟ Πίσων είχε αρκετές θέσεις υπό τον Αύγουστο και τον Τιβέριο. Ο Ρόναλντ Σάυμ υποθέτει ότι ο Πίσων ήταν τριβούνος του στρατού στις εκστρατείες στην Ισπανία του 26-25 π.Χ. Αυτό συμφωνεί με την γνωστή θητεία του ως τριβούνου του νομισματοκοπείου (triumvir monetalis) το 23 π.Χ. Μεταξύ αυτής της υπηρεσίας και του διορισμού ως ταμία (quaestor), που του επέτρεψε να μπει στη Ρωμαϊκή Σύγκλητο, ο Σάυμ υποθέτει ότι ο Πίσων ήταν νυμφευμένος. Ο Σάυμ γεμίζει το κενό μεταξύ αυτών των γεγονότων και της υπατείας του με διάφορες δραστηριότητες, όπως η συνοδεία τού φίλου του Κλαύδιου Νέρωνα στην εκστρατεία στις Άλπεις.[6] Σε κάποια ημερομηνία μεταξύ του 5 π.Χ. και του 2 μ.Χ. εισήχθη στο κολλέγιο των αρχιερέων.[7]
Το 3 π.Χ. ήταν ανθύπατος της επαρχίας της Αφρικής, και της Ταρακονησιακής Ισπανίας το 9 μ.Χ. [8] Σύμφωνα με τον Τάκιτο, ήταν σκληρός με τον λαό της Ισπανίας, αλλά κατά τη διάρκεια της δίκης του το 20 μ.Χ. τέτοιες αξιώσεις απορρίφθηκαν ως "παλαιές και άσχετες". [9][10]
Αν και του δόθηκαν πολλοί διορισμοί καθ' όλη τη διάρκεια της σταδιοδρομίας του, ο Πίσων ήταν γνωστός για την κακή διάθεσή του. Το έτος 16 μ.Χ. επιχειρηματολόγησε εναντίον του Τιβέριου ότι η Σύγκλητος θα έπρεπε να μπορεί να διεξάγει συζητήσεις χωρίς τον Αυτοκράτορα, αν ο Αυτοκράτορας ήταν μακριά από τη Ρώμη. Μετά από μια μακρά συζήτηση μεταξύ του Πίσωνα και των συγκλητικών προσκείμενων στον Τιβέριο, έχασε τη συζήτηση.[8][Αναξιόπιστη πηγή ;][unreliable source?]
Κυβερνήτης της Συρίας
Επεξεργασία
Το 17 μ.Χ. στον διάδοχο Γερμανικό δόθηκε η διοίκηση του ανατολικού τμήματος της Αυτοκρατορίας και ο Πίσων διορίστηκε ως απεσταλμένος (legate) του και έγινε κυβερνήτης της Συρίας.[11] Ο διορισμός αυτός συνοδευόταν με τη διοίκηση τεσσάρων λεγεωνιών. Αν και οι δύο (Πίσων και Γερμανικός) ήταν του ίδιου βαθμού, ο Γερμανικός είχε μεγαλύτερη εξουσία (imperium maius). Ο Τάκιτος υποδηλώνει ότι ο Πίσων διορίστηκε να ενεργεί ως επιθεωρητής τού Γερμανικού, και ότι του δόθηκαν μυστικές οδηγίες από τον Τιβέριο για να αποτρέπει τις προσπάθειες τού Γερμανικού και να τον ελέγχει.[12]
Το θέρος του 19 ο Γερμανικός είχε φύγει, για να φροντίσει τα πράγματα της Αιγύπτου, και όταν επέστρεψε, βρήκε ότι ο Πίσων είχε αγνοήσει τις εντολές του για τις πόλεις και τις λεγεώνες. Ο Γερμανικός θύμωσε, και διέταξε την ανάκληση τού Πίσωνα στη Ρώμη.[11] Κατά τη διάρκεια της έριδας, ο Γερμανικός αρρώστησε και, αν και ο Πίσων είχε φύγει από την επαρχία, ο Γερμανικός ισχυρίστηκε ότι ο Πίσων τον είχε δηλητηριάσει. Ο Πίσων έλαβε ένα γράμμα από τον Γερμανικό, που αρνούνται την φιλία τους (amicitia). Στις 10 Οκτωβρίου, ο Γερμανικός απεβίωσε από την ασθένεια. Όταν άκουσε για το τέλος τού Γερμανικού, επέστρεψε για να επαναλάβει τη διοίκηση της Συρίας.[13]
Σε δίκη
ΕπεξεργασίαΚαθώς το τέλος του Γερμανικού συνέβη κατά τη διάρκεια της διαμάχης τους, οι περισσότεροι άνθρωποι τον υποπτεύονταν ότι είχε δηλητηριάσει τον Γερμανικό, αν και αυτό δεν αποδείχθηκε ποτέ. Η ένοπλη προσπάθεια του Πίσων να ανακτήσει τον έλεγχο της Συρίας αμέσως μετά τον θάνατο του Γερμανικού, μόνο προκάλεσε περισσότερη οργή. Αυτό, οι φήμες ότι δηλητηρίασε τον Γερμανικό, και η συμπεριφορά του που πηγαίνει πίσω μέχρι τη διακυβερνησή του της Ισπανίας, όλα μαζεύτηκαν από τους πληροφοριοδότες (delatores) στις κατηγορίες τους εναντίον του. Δεν πέρασε πολύς καιρός πριν το θέμα μεταφερθεί στον Αυτοκράτορα.
Ο Τιβέριος αναγκάστηκε να διατάξει έρευνα και, αφού άκουσε σύντομα και τις δύο πλευρές, αποφάσισε να αναθέσει την υπόθεση στη Σύγκλητο. Ο Τιβέριος δεν έκανε καμία προσπάθεια να κρύψει τα συναισθήματά του: οι Πίσωνες ήταν μακροχρόνιοι υποστηρικτές των Κλαυδίων, με την υποστήριξή τους να πηγαίνει πίσω στις πρώτες ημέρες του Οκταβιανού. Μια δημόσια δίκη διεξήχθη, και ο Τιβέριος του επέτρεψε να καλέσει μάρτυρες όλων των κοινωνικών τάξεων, συμπεριλαμβανομένων των σκλάβων, και του δόθηκε περισσότερος χρόνος να υπερασπίσει τον εαυτό του από την κατηγορία, αλλά αυτά δεν έκαναν καμία διαφορά: πριν την καταδίκη, ο Πίσων είχε πεθάνει. Αυτοκτόνησε, αν και ο Τάκιτος υποθέτει ότι ο Τιβέριος μπορεί να τον είχε δολοφονήσει, φοβούμενος μην αποδειχθεί η δική του εμπλοκή στον θάνατο του Γερμανικού. [14] [15]
Οι κατηγορίες που είχαν υποβληθεί εναντίον του Πίσωνα είναι πολυάριθμες, συμπεριλαμβανομένων:[16][17]
- Ανυποταξία
- Διαφθορά
- Εγκατάλειψη και επιστροφή σε μια επαρχία
- Συνοπτική δικαιοσύνη
8 Καταστροφή της στρατιωτικής πειθαρχίας
- Κατάχρηση των χρημάτων του βασιλιά (fiscus principis)
- Υποκίνηση εμφυλίου πολέμου
- Παραβίαση της θεότητας του Divus Augustus (ιεροσυλία).
Αν και η δολοφονία του Γερμανικού ήταν μία από τις κατηγορίες που είχαν υποβληθεί, στην πραγματικότητα βρέθηκε ένοχος μόνο για εγκατάλειψη και επανεισαγωγή στη Συρία χωρίς άδεια για πόλεμο, και για παραβίαση του imperium του Γερμανικού, διότι, αν και ήταν και οι δύο ύπατοι, η εξουσία του ήταν μικρότερη από εκείνη του Γερμανικού, στον οποίο η Σύγκλητος είχε δώσει μεγαλύτερη εξουσία (imperium maius) στις ανατολικές επαρχίες πριν την αναχώρησή του το 17 μ.Χ. [18] [19]
Σύμφωνα με τη lex Iulia maiestatis, η Σύγκλητος έκανε απογραφή στην περιουσία του, απαγόρευσε το πένθος για λογαριασμό του, αφαίρεσε εικόνες με τη μορφή του, όπως αγάλματα και πορτρέτα, και το όνομά του διαγράφηκε από τη βάση ενός αγάλματος, όλα ως μέρος της καταδίκης της μνήμης (damnatio memoriae) του. Επιπλέον, η Σύγκλητος έδωσε εντολή στους επιμελητές των δημόσιων χώρων κρίσης (curatores locorum publicorum iudicandorum) να αφαιρέσουν και να καταστρέψουν δομές που είχε κατασκευάσει επάνω από την Porta Fontinalis για να συνδέσει τις ιδιοκτησίες του. Ωστόσο, σε μια επίδειξη επιείκειας που δεν ήταν διαφορετική από εκείνη του Αυτοκράτορα, η Σύγκλητος επέβαλε την επιστροφή της περιουσίας του Πίσωνα και τη διαίρεσή της σε ίσα μερίδια, με την προϋπόθεση ότι η κόρη του Καλπουρνία θα λάβει 1.000.000 σηστέρτιους ως προίκα και άλλα 4.000.000 ως προσωπική περιουσία. Η σύζυγός του, η Πλανκίνα, απολύθηκε.[16][19] Υποτίθεται ότι η Μουνατία Πλανκίνα καταδικάστηκε για πολύ σοβαρά εγκλήματα. Αλλά η ισχυρή φίλη της Λιβία, η μητέρα του Αυτοκράτορα Τιβέριου, πολέμησε για εκείνη και άσκησε πίεση στον Τιβέριο. Ως εκ τούτου, η αθώωσή της ήταν προβλέψιμη, και αποσυνδέθηκε από τον σύζυγό της, τον Πίσωνα, ο οποίος μετά αυτοκτόνησε. [20] Ένα ψήφισμα που ανακαλύφθηκε πρόσφατα της Συγκλήτου επιβεβαιώνει επίσης ότι η Μουνάτια Πλανκίνα οφείλει την ατιμωρησία της στη σύσταση προς τον Τιβέριο, ο οποίος είχε πιεστεί από τη Λιβία να ενεργήσει με αυτόν τον τρόπο. [21] Αλλά μετά το τέλος της Λιβίας το 29 μ.Χ., η Πλανκίνα δεν είχε πια μια τόσο ισχυρή προστάτη. Έτσι το 33 μ.Χ. ο Τιβέριος ανανέωσε την κατηγορία. Η Πλανκίνα αυτοκτόνησε πριν την απόφαση.[22][23]
Οι συνεργοί του, ένας Βισέλλιος Κάρος και ένας Σεμπρόνιος Βάσος, θα κηρύχθηκαν παράνομοι για προδοσία. Η ιδιοκτησία τους έπρεπε να πωληθεί, και τα κέρδη θα μεταφέρονταν στο θησαυροφυλάκιο (aerarium). Δεν είναι σαφές αν την υπόθεσή τους χειρίστηκε η δικαστική αρχή, όπως μία quaestio, ή και από τη Σύγκλητο.[16] [note 1]
Η προσωπικότητά του
ΕπεξεργασίαΟ Πίσων καταγράφεται ως άνθρωπος βίαιου χαρακτήρα, χωρίς ιδέα υπακοής. Είχε μία φυσική αλαζονεία, και θεωρούσε τον εαυτό του ανώτερο από τα παιδιά του Τιβέριου.[12] Ο Τάκιτος ισχυρίζεται περαιτέρω ότι ο γάμος του Πίσωνα με την Πλανκίνα, μια γυναίκα ευγενούς τάξης και πλούτου, άναψε τη φιλοδοξία του.
Ο Σενέκας, στο Περί Οργής, μιλά αρνητικά για τον Πίσωνα.[24] Ένας λεγεωνάριος επέστρεψε από αποστολή αναζήτησης τροφίμων χωρίς τον σύντροφό του, και δεν μπορούσε να εξηγήσει πού ήταν ο φίλος του. Ο Πίσων, που τον υπόπτευσε για φόνο, κατηγόρησε τον λεγεωνάριο και τον καταδίκασε σε θάνατο, χωρίς να του δώσει χρόνο να ψάξει για τον αγνοούμενο στρατιώτη. Ο εκατόνταρχος τότε έλαβε την εντολή να αποκεφαλίσει τον κατηγορούμενο. Ευτυχώς για τον λεγεωνάριο, πριν ο εκατόνταρχος κινήσει το σπαθί του, ο αγνοούμενος στρατιώτης μπήκε στο στρατόπεδο, και η εκτέλεση σταμάτησε. Τότε οι τρεις άνδρες πήγαν στον Γναίο Πίσωνα, για να δείξουν ότι ο λεγεωνάριος είχε επιστρέψει. Γι' αυτό ο Πίσων διέταξε να αποκεφαλιστούν και οι τρεις άνδρες: ο πρώτος επειδή έχασε τον φίλο του, ο εκατόνταρχος επειδή δεν υπακούει στις εντολές του, και ο τρίτος επειδή χάθηκε. Η οργή είχε βρει τρόπο να σκεφτεί τρία εγκλήματα, που δεν υπήρχαν.
Στην τέχνη
ΕπεξεργασίαΤον υποδύθηκε ο Τζον Φίλιπς στην σειρά του ITV Οι Καίσαρες, και ο Στράτφορντ Τζονς στην τηλεοπτική σειρά του BBC Εγώ, ο Κλαύδιος..
Βλέπε επίσης
Επεξεργασία- Fiat justitia ruat caelum (να αποδοθεί δικαιοσύνη, και ας πέσει ο ουρανός)
Σημείωση
ΕπεξεργασίαΓια τους συνεργούς του, η Σύγκλητος συμβούλευσε έναν αξιωματούχο (πραίτορα), για το πώς να τους χειριστεί, ενώ με τον Πίσωνα, με το Senatus Consultum de Cn. Pisone Patre χειρίστηκε την υπόθεση απευθείας, αναφέροντας μόνο τους αξιωματούχους όσον αφορά την εκτέλεση του damnatio memoriae (Rowe 2002, σελ. 16–17).
Γενεαλογία
Επεξεργασία| Γναίος Καλπούρνιος Πίσων (ύπατος το 23 π.Χ.) | |||||||||||||
| Γναίος Καλπούρνιος Πίσων (ύπατος το 7 π.Χ.) ∞ Μουνατία Πλανκίνα | Λεύκιος Καλπούρνιος Πίσων (ύπατος το 1 π.Χ.) οιωνοσκόπος (augur) ∞ Στατιλία | ||||||||||||
| Γναίος/Λεύκιος Καλπούρνιος Πίσων (ύπατος το 27) | |||||||||||||
| Λεύκιος Καλπούρνιος Πίσων (ύπατος το 57) ∞ Λικινία Μάγνα | Γάιος Καλπούρνιος Πίσων (συνωμότης) ύπατος το 41 ∞1.Λιβία Ορεστίλλα 2.Ατρία Γάλλα | ||||||||||||
| Καλπουρνία | (υιοθετημένος;) Καλπούρνιος Πίσων Γαλεριανός | ||||||||||||
Αναφορές
Επεξεργασία- ↑ «Identifiants et Référentiels». (Γαλλικά) IdRef. Agence bibliographique de l'enseignement supérieur. Ανακτήθηκε στις 5 Μαρτίου 2020.
- ↑ Sherk 1984, σελ. 160
- ↑ Smith 1876, σελ. 375
- ↑ Syme 1986, σελ. 368
- ↑ Tacitus, Annals 3.16
- ↑ Syme 1986, σελ. 369
- ↑ Martha W. Hoffman Lewis, The Official Priests of Rome under the Julio-Claudians (Rome: American Academy, 1955), p. 30
- ↑ 8,0 8,1 [Αναξιόπιστη πηγή ;] Dando-Collins 2008, σελ. 45
- ↑ Hornblower, Spawforth & Eidinow 2012, σελ. 270
- ↑ Tacitus, Annals 3.13–14
- ↑ 11,0 11,1 Lott 2012, σελίδες 342–343
- ↑ 12,0 12,1 Tacitus, Annals 2.43
- ↑ Lott 2012, σελ. 267
- ↑ Suetonius, The Lives of Twelve Caesars, Life of Tiberius 52
- ↑ Tacitus, Annals III.15–16
- ↑ 16,0 16,1 16,2 Rowe 2002, σελίδες 9–17
- ↑ Senatus Consultum de Pisone (The Senate's decree against Gnaeus Piso senior)
- ↑ Rowe 2002, σελ. 11
- ↑ 19,0 19,1 Ando, Tuori & Plessis 2016, σελ. 340
- ↑ Tacitus, The Annals 3.15 compare 3.17
- ↑ Senatus Consultum de Cn. Pisone patre, lines 109–120
- ↑ Tacitus, The Annals 6.26
- ↑ Cassius Dio, Roman History 58.22
- ↑ Lucius Annaeus Seneca. «Seneca Of Anger». Seneca's Morals of a Happy Life, Benefits, Anger and Clemency. σελίδες 341–342.
Βιβλιογραφία
ΕπεξεργασίαΠρωτογενείς πηγές
Επεξεργασία- Σουέτονιος, Ζωές των Δώδεκα Καίσαρων, Ζωή του Καλιγούλα, Λατινικό κείμενο με αγγλική μετάφραση
- Σουέτονιος, Ζωές των Δώδεκα Καίσαρων, Ζωή του Τιβήρου, Λατινικό κείμενο με αγγλική μετάφραση
- Τακίτος, Αναλ, Ι-III, αγγλική μετάφραση
- Senatus Consultum de Pisone ("Ο διάταγμα της Γερουσίας κατά του Γνεάου Πίσο senior")
- Σενέκα ο Νεότερος, Ντε Ιρά Ι, XVIII, 3-4
Δευτερογενείς πηγές
Επεξεργασία- Ando, Clifford; Tuori; Plessis, επιμ.. (2016), Oxford Handbook of Law and Society, Oxford University Press, ISBN 978-0198728689
- Dando-Collins, Stephen (2008), Blood of the Caesars: How the Murder of Germanicus Led to the Fall of Rome, Wiley, ISBN 978-0470137413[Αναξιόπιστη πηγή ;]
- Hornblower, Simon; Spawforth; Eidinow, επιμ.. (2012), The Oxford Classical Dictionary, Oxford University Press, ISBN 978-0199545568
- Lott, J. Bert (2012), Death and Dynasty in Early Imperial Rome: Key Sources, with Text, Translation, and Commentary, Cambridge University Press, ISBN 978-0521860444
- Rowe, Greg (2002), Princes and Political Cultures: The New Tiberian Senatorial Decrees, University of Michigan Press, ISBN 0472112309
- Sherk, Robert K. (1984), Rome and the Greek East to the death of Augustus, Cambridge University Press, ISBN 978-0521271233, https://books.google.com/books?id=PnP7LdsgrIoC&q=creticus+silanus&pg=PA160
- Shotter, David (1992), Tiberius Caesar, London: Routledge, ISBN 978-0203625026, https://archive.org/details/tiberiuscaesar0000shot
- Syme, Ronald (1986), The Augustan Aristocracy, Clarendon Press, ISBN 978-0198147312
- Σμιθ, Γουίλιαμ, Εντ. (1876). "Πίσο". Λύφος Ελληνικής και Ρωμαϊκής Βιογραφίας και Μυθολογίας. Τελείο 3. Σελίδες 375-376.
- Chisholm, Hugh, ed. (1911). "Piso" . Encyclopædia Britannica. Vol. 21 (11th ed.). Cambridge University Press. p. 652.
Εξωτερικές συνδέσεις
Επεξεργασία- Καταχώριση Calpurnius Piso στο ιστορικό βιβλίο από τον Mahlon H. Smith
- Σενάτος Συμβούλου του ΚΚ. Pisone patre - πρόσφατα ανακαλυφθέντα διάταγμα της Γερουσίας που συνοψίζει τα αποτελέσματα της δίκης του Piso (σε λατινική γλώσσα) - πρόσφατα ανακάλυψε διάταγμα της Γερουσίας που συνοψίζει τα αποτελέσματα της δίκης του Piso (σε λατινική)
Σφάλμα αναφοράς: Υπάρχουν ετικέτες <ref> για κάποια ομάδα με το όνομα «note», αλλά δεν βρέθηκε καμία αντίστοιχη ετικέτα <references group="note"/>