Βικιπαίδεια

Φρυγική γλώσσα

Η φρυγική γλώσσα ήταν ινδοευρωπαϊκή γλώσσα σε χρήση από τον 8ο αιώνα π.Χ. έως τον 5ο αιώνα μ.Χ. στη Μικρά Ασία από τον λαό των Φρυγών. Θεωρείται από μερίδα γλωσσολόγων πως έχουν στενή σχέση με την ελληνική γλώσσα,[3][4] ενώ η ομοιότητα κάποιων φρυγικών λέξεων με ελληνικές είχε ιστορικά σχολιαστεί και από τον Πλάτωνα στον διάλογο του με τίτλο Κρατύλος (410α). Ωστόσο έχει επίσης προταθεί πως η γλώσσα είναι συγγενής προς τις ιταλοκελτικές γλώσσες εντός μιας υποθετικής βορειοδυτικής ινδοευρωπαϊκής ομάδας.[5]Οι τελευταίες ιστορικές αναφορές για τη γλώσσα αυτή χρονολογούνται στον 5ο αιώνα μ.Χ., και πιθανώς εξαφανίστηκε έως τον 7ο αιώνα.[6]

Φρυγική γλώσσα
Εποχή8ος αιώνας π.Χ. έως 5ος αιώνα μ.Χ.
ΤαξινόμησηΙνδοευρωπαϊκές
Σύστημα γραφήςελληνικό αλφάβητο και Φρυγικό αλφάβητο
ISO 639-1—
ISO 639-2—
ISO 639-3xpg
Glottologphry1239[2]

Επιγραφές Επεξεργασία

Τα φρυγικά συναντώνται σε 2 σώματα κειμένων, ένα κατά την περίοδο μεταξύ 8ου και 4ου αιώνα π.Χ. (παλαιοφρυγικά), και το άλλο μετά από αρκετούς αιώνες μεταξύ του 1ου και 3ου αιώνα μ.Χ. (νεοφρυγικά). Τα παλαιοφρυγικά διακρίνονται γεωγραφικά σε επιγραφές της πόλης του Μίδα, του Γορδίου, της Βιθυνίας, της Καππαδοκίας, Δασκυλίου, Καύστρου, και διάφορες άλλες περιοχές. Οι επιγραφές από τη Μυσία εμφανίζονται να είναι σε διαφορετική διάλεκτο, με αλφάβητο το οποίο διαθέτει ένα επιπλέον γράμμα.

Τα παλιοφρυγικά χρησιμοποιούσαν αλφάβητο το οποίο προερχόταν από το φοινικικό (δεν είναι αποσαφηνισμένο το πως συνδέονταν με το ελληνικό), ενώ τα νεοφρυγικά χρησιμοποιούσαν το ελληνικό αλφάβητο.

  •  
    Τμήμα επιγραφής σε μνημείο της πόλης του Μίδα, ΒΑΒΑ: ΜΕΜΕϜΑΙΣ: ΠΡΟΙΤΑϜΟΣ: ΚΦΙJΑΝΑϜΕJΟΣ: ΣΙΚΕΝΕΜΑΝ: ΕΔΑΕΣ (Μπάμπα, σύμβουλος, αρχηγός από τα Τύανα, αφιέρωσε αυτό το ανάθημα).[7]
  •  
    Αντικείμενο στο Γόρδιον με τη χάραξη ΚΙΚΟΣ

Γραμματική Επεξεργασία

Η εκτιμώμενη δομή της γλώσσας ήταν ινδοευρωπαϊκή, με τα ουσιαστικά να έχουν τουλάχιστον 4 κλίσεις, 3 γένη, και ενικό και πλυθηντικό αριθμό, ενώ τα ρήματα είναι σε συζυγία ως προς τον χρόνο, φωνή, διάθεση, άτομο, και αριθμό. Δεν έχει παρατηρηθεί καμία λέξη σε όλες τις μορφές κλίσης της.

Τα φρυγικά φαίνεται πως έκαναν χρήση μιας επιπλέον συλλαβής στο ξεκίνημα των λέξεων για τον σχηματισμό του παρελθόντος χρόνου, παρομοίως με τα ελληνικά (π.χ. γρᾰ́φω, ἔγρᾰψᾰ), τα ινδοϊρανικά, και τα αρμενικά.

Φωνολογία Επεξεργασία

Για πολύ καιρό θεωρούνταν πως η γλώσσα έχει υποστεί φθογγικές μεταβολές των κλειστών συμφώνων, με παρόμοιο τρόπο όπως τα πρωτοαρμενικά,[8] αν και η θεωρία αυτή έχει απορριφθεί από άλλους γλωσσολόγους -Lejeune (1979), Brixhe (1984)-,[9] ωστόσο συνεχίζει να υφίσταται και σε πιο πρόσφατες μελέτες -Lubotsky (2004), Woodhouse (2006)-.[10]

  Χειλικά Οδοντικά Φατνιακά Ουρανικά Υπερωικά
Ρινικά [m] [n]
Κλειστά [p] [b] [t] [d] [k] [ɡ]
Τριβόμενα [s] [ts] [dz]
Προσεγγιστικά [w] [l] [j]
Πολυπαλλόμενα [r]

Λεξιλόγιο Επεξεργασία

Τα γραπτά δείγματα της γλώσσας διασώζονται αποσπασματικά, σε έναν σχετικά μικρό αριθμό κειμένων. Υπάρχουν μερικές εκατοντάδες φρυγικές λέξεις των οποίων η έννοια και ετυμολογία τους είναι άγνωστη.

Βεκὸς Επεξεργασία

Μια διάσημη φρυγική λέξη είναι το βεκὸς, το οποίο σημαίνει ψωμί. Η ίδια ρίζα βρίσκεται και στα παλαιοαγγλικά ως bacan (bake)[11] και στα ελληνικά ως φώγω (ψήνω).[12]

Σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, ο φαραώ Ψαμμήτιχος Α´ επιθυμώντας να βρει ποιο ήταν το αρχαιότερο έθνος και η παλαιότερη γλώσσα, έδωσε εντολή σε έναν βοσκό να μεγαλώσει 2 νήπια, απαγορεύοντας του να τα αφήσει να ακούσουν την οποιαδήποτε λέξη, και αναθέτοντας του να του αναφέρει την πρώτη λέξη που θα σχημάτιζαν τα παιδιά από μόνα τους. Μετά από 2 έτη, ο βοσκός ανέφερε πως μπαίνοντας στο δωμάτιο των παιδιών, αυτά τον πλησίασαν και εκτείνοντας τα χέρια τους του είπαν βεκός. Ο φαραώ ερευνώντας τη σημασία της λέξης, ανακάλυψε πως ήταν φρυγική λέξη και σήμαινε σιταρένιο ψωμί. Έτσι συμπέρανε πως οι Φρύγες πρέπει να ήταν αρχαιότερο έθνος από τους Αιγυπτίους.[13][14][15]

Άλλες λέξεις Επεξεργασία

Σύμφωνα με τον Κλήμη τον Αλεξανδρινό, η φρυγική λέξη βέδυ (νερό) υπήρχε σε ορφικό τελετουργικό.[16]

Στα φρυγικά ο Δίας (αρχ. ελληνικά Ζευς) εμφανίζεται με τη γενική πτώση της ονομασίας ως Διός (όπως έγινε αργότερα στα νεότερα ελληνικά και αντικαταστάθηκε το Ζευς), και ενδεχομένως είχε γενικότερη έννοια και σήμαινε θεός. Κατά τον Στέφανο Βυζάντιο, σύμφωνα με τον Δημοσθένη ο Ζευς ήταν γνωστός ως Τίος στη Βιθυνία.[17]

Άλλη παρόμοια περίπτωση είναι το μπαγκό- (παλαιοπερσικά μπαγκά-, πρωτοσλαβικά *bogъ, θεός).[18]Κατά τον Ησύχιο τον Αλεξανδρινό, ο Βαγαῖος Ζεὺς Φρύγιος ήταν δοτῆρ ἑάων (δότης αγαθών).

Παραπομπές Επεξεργασία

  1. ↑ Hammarström, Harald· Forkel, Robert· Haspelmath, Martin· Bank, Sebastian, επιμ. (2016). «Graeco-Phrygian». Glottolog 2.7. Jena: Max Planck Institute for the Science of Human History. 
  2. ↑ Hammarström, Harald· Forkel, Robert· Haspelmath, Martin· Bank, Sebastian, επιμ. (2016). «Phrygian». Glottolog 2.7. Jena: Max Planck Institute for the Science of Human History. 
  3. ↑ Brixhe, Cl. "Le Phrygien". In Fr. Bader (ed.), Langues indo-européennes, pp. 165-178, Paris: CNRS Editions.
  4. ↑ Woodard, Roger D. The Ancient Languages of Asia Minor. Cambridge University Press, 2008, (ISBN 0-521-68496-X), p. 72. "Unquestionably, however, Phrygian is most closely linked with Greek."
  5. ↑ Hamp, Eric P. (August 2013). «The Expansion of the Indo-European Languages: An Indo-Europeanist’s Evolving View». Sino-Platonic Papers 239: 8,10. http://sino-platonic.org/complete/spp239_indo_european_languages.pdf. Ανακτήθηκε στις 25 July 2014. 
  6. ↑ Swain, Simon· Adams, J. Maxwell· Janse, Mark (2002). Bilingualism in Ancient Society: Language Contact and the Written Word. Oxford [Oxfordshire]: Oxford University Press. σελίδες 246–266. ISBN 0-19-924506-1. 
  7. ↑ Баюн Л. С., Орёл В. Э. Язык фригийских надписей как исторический источник. In Вестник древней истории. 1988, № 1. pp. 175-177.
  8. ↑ Bonfante, G. "Phrygians and Armenians", Armenian Quarterly, 1 (1946), 82- 100 (p. 88).
  9. ↑ Woodard, Roger D. The Ancient Languages of Asia Minor, Cambridge University Press, 2008, (ISBN 0-521-68496-X), p. 74.
  10. ↑ Lubotsky, A. "The Phrygian Zeus and the problem of „Lautverschiebung". Historische Sprachforschung, 117. 2. (2004), 229-237.
  11. ↑ The etymology is defended in O. Panagl & B. Kowal, "Zur etymologischen Darstellung von Restsprachen", in: A. Bammesberger (ed.), Das etymologische Wörterbuch, Regensburg 1983, pp. 186-187. It is contested in Benjamin W. Fortson, Indo-European Language and Culture: An Introduction. Blackwell, 2004. (ISBN 1-4051-0316-7), p. 409.
  12. ↑ «φώγω - Wiktionary». en.wiktionary.org (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 10 Σεπτεμβρίου 2018. 
  13. ↑ «Ηρόδοτος, β.2, κεφ.2». www.perseus.tufts.edu. Ανακτήθηκε στις 11 Σεπτεμβρίου 2018. 
  14. ↑ «Υποθέσεις, Του Παντελή Μπουκαλα | Kathimerini». http://www.kathimerini.gr/709182/opinion/epikairothta/arxeio-monimes-sthles/ypo8eseis. Ανακτήθηκε στις 2018-09-10. 
  15. ↑ Sułek, Antoni (1989). «The Experiment of Psammetichus: Fact, Fiction, and Model to Follow». Journal of the History of Ideas 50 (4): 645–651. doi:10.2307/2709802. http://www.jstor.org/stable/2709802. 
  16. ↑ Clement. Stromata, 5.8.46-47.
  17. ↑ On Phrygian ti- see Heubeck 1987, Lubotsky 1989a, Lubotsky 1998c, Brixhe 1997: 42ff. On the passage by Stephanus Byzantius, Haas 1966: 67,Lubotsky 1989a:85 (Δημοσθένης δ’ἐν Βιθυνιακοῖς φησι κτιστὴν τῆς πόλεως γενέσθαι Πάταρον ἑλόντα Παφλαγονίαν, καὶ ἐκ τοῦ τιμᾶν τὸν Δία Τίον προσαγορεῦσαι.) Witczak 1992-3: 265ff. assumes a Bithynian origin for the Phrygian god.
  18. ↑ Υπάρχει και ως bapun; "Un très court retour vertical prolonge le trait horizontal du Γ. S'il n'était accidentel nous aurions [...] un p assez semblable à celui de G-135." Brixhe - Lejeune 1987:125.

Σχετική βιβλιογραφία Επεξεργασία

  • Woodhouse, Robert. "An overview of research on Phrygian from the nineteenth century to the present day". Studia Linguistica Universitatis Iagellonicae Cracoviensis, Volume 126 (2009), 167-188, DOI 10.2478/v10148-010-0013-x.
  • Orel, Vladimir E. 1997. The language of Phrygians: description and analysis. Delmar, NY: Caravan Books. 501pp.
  • Haas, Otto. 1966. Die phrygischen Sprachdenkmäler. Sofia: Academie Bulgare des Sciences. 259pp.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι Επεξεργασία


Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Φρυγική_γλώσσα&oldid=9496315"