Βικιπαίδεια

Ερημοποίηση

Με τον όρο ερημοποίηση χαρακτηρίζεται ένας τύπος υποβαθμίσεως της γης, κατά την οποία μια ήδη σχετικώς ξηρή περιοχή γίνεται όλο και ξηρότερη, συνήθως χάνοντας σώματα νερού, βλάστηση και άγρια ζωή.[1] Η ερημοποίηση προκαλείται από ποικίλους παράγοντες, όπως η κλιματική αλλαγή και η υπερεκμετάλλευση του εδάφους εξαιτίας ανθρώπινων δραστηριοτήτων.[2] Η αυτόματη εμφάνιση ερήμων κατά τους κύκλους «ζωής» ενός πλανήτη μπορεί να αποκληθεί φυσικό φαινόμενο, ωστόσο όταν εμφανίζονται έρημοι εξαιτίας της αλόγιστης και ανεξέλεγκτης απορροφήσεως θρεπτικών συστατικών του εδάφους που είναι απαραίτητα για να παραμείνει αυτό καλλιεργήσιμο, τότε το φαινόμενο οφείλεται στην υπερεκμετάλλευση από τον άνθρωπο. Η ερημοποίηση αποτελεί σημαντικό παγκόσμιο οικολογικό και περιβαλλοντικό πρόβλημα.[3]

Παγκόσμιος χάρτης κινδύνου ερημοποιήσεως

Ορισμοί Επεξεργασία

 
Αιολική διάβρωση έξω από το Leuchars της Σκωτίας

Υπάρχουν σημαντικές διαφωνίες ως προς τον καταλληλότερο ορισμό για τον όρο «ερημοποίηση»: ο Helmut Geist (2005) παραθέτει άνω των 100 διαφορετικών ορισμών. Ο ευρύτερα αποδεκτός [1] από αυτούς είναι ο ορισμός του Λεξικού του Πανεπιστημίου Πρίνστον, κατά το οποίο ερημοποίηση είναι «η διαδικασία της μετατροπής γόνιμων γαιών σε εκτάσεις ερήμου, τυπικά ως αποτέλεσμα αποδασώσεως, ξηρασίας ή λανθασμένων/ακατάλληλων γεωργικών ή κτηνοτροφικών μεθόδων».[4] Εξάλλου, η ερημοποίηση έχει επαρκώς οριστεί στο κείμενο της Συμβάσεως των Ηνωμένων Εθνών για την Καταπολέμηση της Ερημοποιήσεως (UNCCD) ως «υποβάθμιση γαιών σε ξηρές, ημίξηρες και μικρής υγρασίας περιοχές που προκαλείται από διάφορους παράγοντες, όπως οι κλιματικές μεταβολές και οι ανθρώπινες δραστηριότητες».[5]

Μία άλλη σχετική διαφωνία αφορά την ομαδοποίηση διάφορων ειδών ερημοποιήσεως. Αυτές κυμαίνονται από την πολύ ασαφή και κοντόφθαλμη άποψη της «ανθρωπογενούς ερήμου» (man-made-desert) μέχρι την ευρύτερη και λιγότερο εστιασμένη μορφή της «ερήμου χωρίς πρότυπο» (Non-pattern-Desert)[6]

Η παλαιότερη γνωστή συζήτηση για το θέμα στον Δυτικό κόσμο προέκυψε σύντομα μετά τον γαλλικό εποικισμό της Δυτικής Αφρικής, οπότε η Comité d'Etudes παρήγγειλε μία μελέτη επί της desséchement progressif για να ερμηνεύσει την προϊστορική επέκταση της ερήμου Σαχάρας.[7]

Ιστορία Επεξεργασία

Οι πλέον αξιόλογες έρημοι του κόσμου έχουν δημιουργηθεί από φυσικές διαδικασίες που αλληλεπιδρούσαν μεταξύ τους επί μεγάλα χρονικά διαστήματα. Κατά τη διάρκεια των γεωλογικών περιόδων, έρημοι εξαπλώνονταν και συρρικνώνονταν ανεξαρτήτως των ανθρώπινων δραστηριοτήτων. Οι παλαιοέρημοι είναι μεγάλες «θάλασσες από άμμο» που σήμερα είναι ανενεργές επειδή σταθεροποιούνται από βλάστηση.[8]

Η ερημοποίηση έχει διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην ανθρώπινη ιστορία, καθώς έχει συντελέσει στην κατάρρευση αρκετών μεγάλων αυτοκρατοριών, όπως η Καρχηδονιακή, καθώς και τη μετοικεσία τοπικών πληθυσμών.[3][9][10][11][12] Ιστορικά στοιχεία δείχνουν ότι η σοβαρή και εκτεταμένη υποβάθμιση γαιών που συνέβη πριν από αρκετούς αιώνες σε ξηρές περιοχές είχε τρία επίκεντρα: τη Μεσόγειο, την κοιλάδα της Μεσοποταμίας και το Υψίπεδο Λες της Κίνας, περιοχές δηλαδή που συντηρούσαν πυκνό και μεγάλο σχετικώς ανθρώπινο πληθυσμό.[9][13]

Περιοχές που επηρεάζονται Επεξεργασία

 
Ο ήλιος, η Σελήνη και στο βάθος πολύ μεγάλα τηλεσκόπια πάνω από την ξηρότερη έρημο του κόσμου.[14]

Οι ξερότοποι (drylands) καταλαμβάνουν περί το 40 ως 41% της εκτάσεως της ξηράς στη Γη[15][16] και σε αυτούς κατοικούν περισσότεροι από 2 δισεκατομμύρια άνθρωποι.[16] Εκτιμάται ότι ποσοστό μεταξύ του 10 και του 20% της εκτάσεως των περιοχών αυτών έχει ήδη υποβαθμισθεί, με τη συνολική έκταση που επηρεάζεται από την ερημοποίηση να είναι μεταξύ 6 και 12 εκατομμύρια τετραγωνικά χιλιόμετρα. Εκτιμάται επίσης ότι ένα δισεκατομμύριο άνθρωποι απειλούνται από περαιτέρω ερημοποίηση του τόπου τους.[17]

Η ερημοποίηση στο Σαχέλ Επεξεργασία

Η επίπτωση του παγκόσμιου ανθρωπογενούς φαινομένου του θερμοκηπίου, όσο και των τοπικών ανθρώπινων δραστηριοτήτων εμφανίζονται στο Σαχέλ. Εδώ το επίπεδο της ερημοποιήσεως είναι πολύ υψηλό σε σύγκριση με άλλες περιοχές του κόσμου.

Το σύνολο των περιοχών του Σαχέλ χαρακτηρίζεται από ξηρό κλίμα, υψηλές θερμοκρασίες και λίγες βροχές (ετήσια βροχόπτωση από 300 ως 750 mm), με τις ξηρασίες να είναι συνηθισμένες.[18]

Μελέτες έχουν δείξει ότι η Αφρική έχει χάσει περίπου 650 χιλιάδες τ.χλμ. της παραγωγικής αγροτικής γης της κατά τα τελευταία 50 χρόνια. Η διάδοση της ερημοποίησης στην ήπειρο αυτή είναι σημαντική.[19]

Σύμφωνα με κάποιες στατιστικές, από το 1900 μέχρι την εποχή μας η Σαχάρα έχει επεκταθεί κατά 250 χλμ. προς τα νότια, καλύπτοντας επιπλέον 6.000 τ.χλμ.[19] Αυτό σημαίνει ότι η ξηρότητα του κλίματος εξαπλώνεται γρήγορα στις χώρες του Σαχέλ. Η ερημοποίηση εκεί μπορεί να επηρεάσει δεκάδες εκατομμύρια κατοίκων. Το 70% του εδάφους της ξηρής περιοχής έχει υποβαθμισθεί και υδάτινοι πόροι έχουν εξαφανισθεί. Η απώλεια του επιφανειακού στρώματος του εδάφους σημαίνει ότι τα φυτά δεν μπορούν να ριζώσουν καλά, οπότε μπορεί να ξεριζωθούν από καταρρακτώδεις βροχές ή και από ισχυρούς ανέμους.[19][20]

Η Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών (UNC) αναφέρει ότι περί τα 6 εκατομμύρια κάτοικοι του Σαχέλ μέσα σε 25 χρόνια θα πρέπει να εγκαταλείψουν τις ερημοποιημένες ζώνες της υποσαχάριας Αφρικής, οπότε θα κατευθυνθούν στη βόρεια παράκτια ζώνη της ηπείρου και στην Ευρώπη.[19][20]

Η Κίνα και η έρημος Γκόμπι Επεξεργασία

Μια άλλη μεγάλη περιοχή που επηρεάζεται σήμερα από ερημοποίηση είναι τα όρια της Ερήμου Γκόμπι. Στην εποχή μας η έρημος Γκόμπι είναι η «ταχύτερα μετακινούμενη» έρημος της Γης: σύμφωνα με κάποιους ερευνητές, καταπίνει πάνω από 2.000 τ.χλμ. ετησίως. Αυτή η επέκταση έχει καταστρέψει ήδη πολλά χωριά που βρήκε στον δρόμο της, ιδίως στην «υποέρημο» Τενγκέρ.[21] Αυτό σημαίνει ότι μεγάλοι πληθυσμοί Κινέζων θα πρέπει σύντομα να αντιμετωπίσουν τον ερχομό της ερήμου στον οικισμό τους. Παρά το ότι η κυρίως έρημος Γκόμπι απέχει ακόμη αρκετά από το Πεκίνο, αναφορές από μελέτες πεδίου δηλώνουν ότι υπάρχουν μεγάλοι αμμόλοφοι που σχηματίζονται μόλις 70 χιλιόμετρα έξω από τα όρια της πόλης.[22]

Αίτια Επεξεργασία

Αποτρέποντας την υπερβόσκηση
 
Κατσίκια μέσα σε μαντρί στο Νόρτε Τσίκο της Χιλής. Η υπερβόσκηση σε ξηρούς τόπους εξαιτίας παραδοσιακών μορφών κτηνοτροφίας είναι από τα κυριότερα αίτια της ερημοποίησης.
 
Άγρια φυτοφάγα ζώα στο Μασάι Μάρα κατά την ετήσια μεγάλη μετανάστευσή τους. Υπερβόσκηση δεν προκαλείται από μετακινούμενα φυτοφάγα, ακόμα και σε μεγάλους αριθμούς[23][24] ούτε από ολιστική (συστημική) κτηνοτροφία.[25]

Η άμεση αιτία είναι η απώλεια του μεγαλύτερου μέρους της βλάστησης. Αυτή επάγεται από διάφορους παράγοντες, που δρουν μεμονωμένα ή σε συνδυασμό, όπως είναι η ξηρασία, οι κλιματικές μεταβολές, το όργωμα, η υπερβόσκηση, καθώς και η αποδάσωση από υλοτόμους για καύσιμη ή οικοδομική ξυλεία. Η βλάστηση παίζει σημαντικό ρόλο στη ρύθμιση της βιολογικής συστάσεως του εδάφους. Μελέτες έχουν δείξει πως σε πολλά περιβάλλοντα ο ρυθμός της διαβρώσεως και της απώλειας εδάφους μειώνεται εκθετικά με την αύξηση της καλύψεως από φυτά.[26] Οι απροστάτευτες ξηρές επιφάνειες του εδάφους αφαιρούνται από τον άνεμο ή από ραγδαίες βροχοπτώσεις, αφήνοντας άγονα στρώματα εδάφους, τα οποία ψήνονται από τον Ήλιο και γίνονται μια σκληρή επιφάνεια όπου είναι δύσκολο να φυτρώσει κάτι.

Φτώχεια Επεξεργασία

 
Βοσκός με τα πρόβατά του στην έρημο έξω από το Μαρακές

Τουλάχιστον τα 9/10 των κατοίκων των απειλούμενων περιοχών ζουν σε αναπτυσσόμενα κράτη, όπου επιπλέον υποφέρουν και από τις οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες. Αυτή η κατάσταση επιδεινώνεται από την υποβάθμιση των εδαφών, η οποία επιφέρει μείωση της αγροτικής παραγωγικότητας, αβέβαιες συνθήκες ζωής και δυσκολία στην πρόσβαση πόρων και ευκαιριών.[27]

Σε πολλές υπανάπτυκτες χώρες δημιουργείται ένας φαύλος κύκλος από την υπερβόσκηση, την εξάντληση του εδάφους και την υπεράντληση νερού. Αυτό συμβαίνει σε οριακά παραγωγικές περιοχές του κόσμου εξαιτίας των πιέσεων που δημιουργεί ο υπερπληθυσμός για την αγροτοκτηνοτροφική εκμετάλλευση των οριακών περιοχών. Οι επενδυτές είναι κατανοητό ότι αποστρέφονται τις επενδύσεις σε ξηρές περιοχές με χαμηλή δυναμικότητα, και αυτή η απουσία επενδύσεων συνεισφέρει στην περιθωριοποίηση αυτών των ζωνών. Όταν οι δυσμενείς αγρο-κλιματικές συνθήκες συνδυάζονται με απουσία υποδομών και προσβάσεων σε αγορές, καθώς και με μη προσαρμοσμένες τεχνικές παραγωγής και ανεπαρκή εκπαίδευση του πληθυσμού, οι περισσότερες τέτοιες ζώνες αποκλείονται από την ανάπτυξη.[28]

Συχνά η ερημοποίηση καθιστά τις αγροτικές γαίες ανίκανες να υποστηρίξουν πληθυσμούς ίσους με εκείνους που ζούσαν εκεί προηγουμένως. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα μαζικές μεταναστευτικές ροές από αγροτικές σε αστικές περιοχές, ιδιαίτερα στην Αφρική. Η συσσώρευση πληθυσμού στις πόλεις προκαλεί συχνά μεγάλη ανεργία, με τους νέους κατοίκους να καταλήγουν σε παραγκουπόλεις.[29][30]

Αντίμετρα και πρόληψη Επεξεργασία

 
Ασπίδες κατά της άμμου στη βόρεια Σαχάρα (Τυνησία)
 
Φυτείες τζοτζόμπα όπως αυτή έχουν ρόλο στην καταπολέμηση παράπλευρων αποτελεσμάτων της ερημοποιήσεως στην Έρημο Ταρ της Ινδίας.[31]

Υπάρχουν τεχνικές και αντίμετρα για τον μετριασμό ή και την αντιστροφή των αποτελεσμάτων της ερημοποιήσεως. Για μερικές μεθόδους υπάρχουν πολλά εμπόδια για την εφαρμογή τους, ενώ για άλλες η λύση απαιτεί απλώς τη χρήση της ανθρώπινης λογικής.

Μία από τις απλούστερες λύσεις που έχουν προταθεί[32], αν και αμφιλεγόμενη, είναι να τεθεί ένα άνω όριο στην αύξηση του πληθυσμού και τελικώς να μειωθεί αυτός.

Σημαντικός φραγμός σε μια άλλη κατηγορία λύσεων είναι ότι το κόστος της υιοθετήσεως αειφόρων αγροτικών πρακτικών υπερβαίνει συχνά τα οφέλη για μεμονωμένους αγρότες, ακόμα και όταν αυτές είναι κοινωνικά και περιβαλλοντικά ωφέλιμες.[33] Παράλληλα, ζήτημα αποτελεί και η έλλειψη πολιτικής βουλήσεως ή/και χρηματοδοτήσεως για τη στήριξη της ανάκτηση γαιών και προγραμμάτων αντι-ερημοποίησης.[34]

Η ερημοποίηση αναγνωρίζεται ως ένας μείζων κίνδυνος για τη βιοποικιλότητα. Κάποιες χώρες έχουν αναπτύξει σχέδια δράσεως σχετικώς, ιδίως για την προστασία της κινδυνεύουσας χλωρίδας και πανίδας.[35][36]

Η αναδάσωση καταπολεμεί μία από τις βασικές αιτίες της ερημοποίησης και όχι απλώς τις συνέπειές της. Περιβαλλοντικές οργανώσεις[37] εργάζονται σε μέρη όπου η αποδάσωση και η ερημοποίηση συνεισφέρουν σε ακραία φτώχεια. Εκεί εστιάζουν κυρίως στην εκπαίδευση των τοπικών πληθυσμών σχετικά με τους κινδύνους από την αποδάσωση και κάποτε αναπτύσσουν μαζί δενδρύλλια, τα οποία μεταφέρουν και φυτεύουν σε αποδασωμένες εκτάσεις κατά την εποχή των βροχών.[38] Η Διεθνής Οργάνωση Τροφίμων και Γεωργίας (FAO) του ΟΗΕ ανακοίνωσε το 2012 την «Πρωτοβουλία Αποκαταστάσεως Ξηρών Γαιών, προκειμένου να συγκεντρώσει γνώσεις και εμπειρία σχετικά με το θέμα αυτό.[39] Το 2015 η FAO δημοσίευσε παγκόσμιες οδηγίες για την αποκατάσταση υποβαθμισμένων δασών και τοπίων σε ξηρές περιοχές, σε συνεργασία με το τουρκικό Υπουργείο Δασών και Υδάτων.[40]

Σήμερα, μία από τις μεγαλύτερες μάχες κατά της ερημοποίησης δίνεται στην Κίνα και είναι γνωστή ως το «Μέγα Πράσινο Τείχος» της Κίνας. Αυτό το σχέδιο προτάθηκε από τα τέλη της δεκαετίας του 1970 και έχει εξελιχθεί σε ένα μεγάλο πρόγραμμα «οικολογικής μηχανικής», που δεν προβλέπεται να ολοκληρωθεί πριν από το έτος 2055. Σύμφωνα με κινεζικές πηγές, σχεδόν 66 δισεκατομμύρια δέντρα έχουν φυτευθεί σε μία λωρίδα-«τείχος» κατά της επεκτάσεως της ερήμου.[41] Ενθαρρυνόμενες από την επιτυχία αυτού του προγράμματος, οι αρχές χωρών της Αφρικής σχεδιάζουν να αρχίσουν να δημιουργούν ένα ανάλογο «τείχος» κατά μήκος των ορίων της Σαχάρας.

Δύο ακόμα μέθοδοι επικεντρώνονται σε δύο άλλες πλευρές: την εξασφάλιση νερού και τη σταθεροποίηση/«υπερλίπανση» των εδαφών.

Η σταθεροποίηση του εδάφους γίνεται συχνά με τη φύτευση σειρών δέντρων ή θάμνων κατά του ανέμου, καθώς και μεγαλύτερων συστάδων δένδρων. Μειώνεται έτσι η αιολική διάβρωση του εδάφους και η εξάτμιση του νερού από το έδαφος από τον άνεμο. Αυτές οι τεχνικές ενθαρρύνονται ευρύτατα από αναπτυξιακές υπηρεσίες στο Σαχέλ από τα μέσα της δεκαετίας του 1980.

Ορισμένα εδάφη (π.χ. τα αργιλώδη) μπορεί να καταστούν με την έλλειψη νερού συμπαγή αντί πορώδη (όπως τα αμμώδη εδάφη). Κάποιες τεχνικές, όπως το zaï ή η όργωση, εφαρμόζονται τότε για να γίνει δυνατή η φύτευση.[42]

Μια άλλη τεχνική είναι η εκσκαφή τάφρων παράλληλων με τις ισοϋψείς καμπύλες της τοπογραφίας της περιοχής, αποτρέποντας έτσι το νερό από το να ρεύσει μέσα τους και να προκαλέσει διάβρωση. Τέτοιες τάφροι έχουν μήκος περί τα 150 μέτρα και βάθος περί το 1 μέτρο. Πέτρινα τοιχία κτίζονται στις πλευρές τους, ώστε να μην «κλείσουν». Ως επινοητής της μεθόδου αυτής αναφέρεται ο Πέτερ Βέστερβελντ.[43]

Ο εμπλουτισμός του εδάφους και η αποκατάσταση της γονιμότητάς του γίνεται συχνά από φυτά. Τα σημαντικότερα είδη τέτοιων φυτών είναι τα ψυχανθή (όσπρια), τα οποία χάρη σε συμβιωτικές σχέσεις με αζωτοβακτήρια μπορούν να δεσμεύουν το άζωτο του αέρα στο έδαφος, αλλά και φυτείες όπως τα αγρωστώδη (με ιδιαίτερη μνεία για το κριθάρι και τα φασόλια) και η χουρμαδιά. Είναι δυνατή επίσης η χρήση φρακτών από άμμο για τον έλεγχο της διαβρώσεως του εδάφους.[44]

Μερικά ερευνητικά κέντρα (όπως το Bel-Air Research Center IRD/ISRA/UCAD) πειραματίζονται επίσης με τον εμβολιασμό ειδών δένδρων σε ξηρές ζώνες με μυκόρριζα. Οι μύκητες αυτοί προσκολλώνται στις ρίζες, δημιουργώντας μια συμβιωτική σχέση με το δέντρο, αυξάνοντας κατά πολύ την ενεργό επιφάνεια των ριζών του (επιτρέποντας στο δέντρο να συλλέξει πολύ περισσότερα θρεπτικά συστατικά από το έδαφος).[45]

Καθώς υπάρχουν αρκετοί διαφορετικοί τύποι ερήμου, έτσι υπάρχουν και διαφορετικές μέθοδοι για την ανάκτηση εδαφών από την έρημο. Π.χ. οι επίπεδες περιοχές αλατιού στην αραβική έρημο Ρουμπ αλ Χάλι είναι μία από τις περισσότερο υποσχόμενες ερημικές εκτάσεις για την καλλιέργεια αλόφιλων φυτών και μπορεί να έρθει στη ζωή χωρίς τη χρήση γλυκού νερού ή πολλής ενέργειας.[46]

Η φυσική αναγέννηση από αγρότες (Farmer-managed natural regeneration, FMNR) είναι μία άλλη τεχνική που έχει αποδώσει καλά αποτελέσματα στην ανάκτηση εδαφών από ερήμους. Από το 1980 αυτή η μέθοδος αναδασώσεως υποβαθμισμένων τόπων έχει εφαρμοσθεί με κάποια επιτυχία στον Νίγηρα. Είναι απλή, χαμηλού κόστους και επέτρεψε σε αγρότες να αναγεννήσουν περίπου 30 εκατομμύρια στρέμματα στη χώρα αυτή. Συνίσταται στην ενίσχυση της βλαστήσεως αυτοφυών ειδών δέντρων της περιοχής με επιλεκτικό κλάδεμα των θάμνων. Τα κλαδεμένα κλαδιά μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως επικάλυμμα στους αγρούς, κατακρατώντας περισσότερο νερό και μειώνοντας την εξάτμισή του. Επιπλέον, κατάλληλα κλαδευμένα δένδρα στις κατάλληλες αποστάσεις το ένα από το άλλο μπορούν να αυξήσουν τις αποδόσεις των καλλιεργειών. Το Humbo Assisted Regeneration Project, που εφαρμόζει τεχνικές της FMNR στην Αιθιοπία, έχει χρηματοδοτηθεί από το Ταμείο Βιοάνθρακα της Παγκόσμιας Τράπεζας, το οποίο υποστηρίζει προγράμματα που κατακρατούν άνθρακα σε δάση ή σε αγροτικά οικοσυστήματα.[47]

 
Υποστηρίζεται ότι κατάλληλα διαχειριζόμενες μέθοδοι βοσκήσεως μπορούν να αποκαταστήσουν τους βοσκότοπους.[48]

Η βόσκηση και η διαχείρισή της Επεξεργασία

Η αποκατάσταση των βοσκότοπων αποθηκεύει CO2 από τον αέρα σε φυτικό υλικό. Τα κοπάδια των κτηνοτρόφων, που συνήθως δεν αφήνονται να περιπλανώνται ελεύθερα, τρώνε το χόρτο ελαχιστοποιώντας την ανάπτυξή του, ενώ αν το χόρτο έμενε αβόσκητο θα αναπτυσσόταν στο τέλος τόσο, ώστε θα κάλυπτε και θα σκίαζε τα νεογέννητα χορταράκια, εμποδίζοντάς τα να φωτοσυνθέσουν και άρα να αναπτυχθούν.[49] Μία μέθοδος που έχει προταθεί για την αποκατάσταση των βοσκότοπων είναι η τοποθέτηση φρακτών με πολλές μικρές περίφρακτες μάντρες και η μετακίνηση των κοπαδιών από τη μία μάντρα στην άλλη μετά από μια-δυο μέρες, προς μίμηση των άγριων φυτοφάγων. Με τον τρόπο αυτό υποστηρίζεται ότι το χόρτο θα αναπτυσσόταν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο.[49][50][51] Εκτιμάται ότι η αύξηση της συγκρατήσεως του άνθρακα από τα εδάφη και τα φυτά στα 35 δισεκατομμύρια στρέμματα αγροτικών βοσκοτόπων του πλανήτη θα κάλυπτε σχεδόν 12 χρόνια εκπομπών CO2.[49] Ο Άλαν Σέιβορυ (Allan Savory, γενν. 1935), εισηγητής της «ολιστικής (συστημικής) κτηνοτροφίας», ισχυρίζεται ότι, παρά τις κατηγορίες κατά των μεγάλων κτηνοτροφικών κοπαδιών ως υπεύθυνων για την ερημοποίηση, κατά την προϊστορία οι ίδιες γαίες υποστήριζαν εξίσου μεγάλα ή και μεγαλύτερα κοπάδια άγριων φυτοφάγων ζώων, ενώ εκτάσεις των ΗΠΑ από τις οποίες απομακρύνθηκαν τα κοπάδια των κτηνοτρόφων συνεχίζουν να ερημοποιούνται.[48]

Οι ευεργετικές αυτές ιδιότητες δεν ισχύουν ωστόσο στην περίπτωση βόσκησης από κατσίκια. Ιδίως ο Νίκος Μάργαρης υποστήριζε[52][53] επίμονα ότι τα ελληνικά (και τα μεσογειακά γενικότερα) δάση και οι δασικές εκτάσεις έχουν την ικανότητα φυσικής αναγεννήσεως μετά από πυρκαγιά, αν όμως βοσκηθούν από γίδια για λίγα χρόνια, τότε δεν αναγεννώνται ποτέ πια, το έδαφος χάνεται από τη διάβρωση και η περιοχή ερημοποιείται. Αυτή η μεγάλη επίπτωση προκαλείται από μία μικρή διαφορά στον τρόπο διατροφής: ενώ το πρόβατο είναι συνήθως σκυμμένο και τρώει χλόη, η κατσίκα σηκώνεται συχνά στα πίσω πόδια της για να φάει τα τρυφερά επάνω φύλλα στην κορυφή των δενδρυλλίων. Και όταν οι επάνω «οφθαλμοί» αναπτύξεως κοπούν, το δενδρύλλιο δεν παίρνει ποτέ ύψος, και ομοίως το ριζικό του σύστημα δεν αναπτύσσεται, οπότε δεν είναι σε θέση να συγκρατήσει το χώμα.

Δείτε επίσης Επεξεργασία

Παραπομπές Επεξεργασία

  1. ↑ 1,0 1,1 Geist (2005), , σελ. 2
  2. ↑ «Sustainable development of drylands and combating desertification». Ανακτήθηκε στις 21 Ιουνίου 2016. 
  3. ↑ 3,0 3,1 Geist (2005), , σελ. 4
  4. ↑ «define:desertification – Google Search». Ανακτήθηκε στις 21 Ιουνίου 2016. 
  5. ↑ «Part I». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 7 Ιουνίου 2016. Ανακτήθηκε στις 21 Ιουνίου 2016. 
  6. ↑ Helmut J. Geist & Eric F. Lambin: «Dynamic Causal Patterns of Desertifcation», BioScience 54.9 (2004), σελ. 817. Web.
  7. ↑ Mortimore, Michael (1989). Adapting to drought: farmers, famines, and desertification in west Africa. Cambridge University Press. σελ. 12. ISBN 978-0-521-32312-3. 
  8. ↑ United States Geological Survey, "Desertification", 1997
  9. ↑ 9,0 9,1 LOWDERMILK, W C. «CONQUEST OF THE LAND THROUGH SEVEN THOUSAND YEARS» (PDF). Soil Conservation Service. United States Department of Agriculture. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 7 Αυγούστου 2017. Ανακτήθηκε στις 9 Απριλίου 2014. 
  10. ↑ Whitford, Walter G. (2002). Ecology of desert systems. Academic Press. σελ. 277. ISBN 978-0-12-747261-4. 
  11. ↑ Bogumil Terminski (2011): Towards Recognition and Protection of Forced Environmental Migrants in the Public International Law: Refugee or IDPs Umbrella, Policy Studies Organization (PSO), Washington.
  12. ↑ Geist, Helmut. «The causes and progression of desertification». Antony Rowe Ltd. Ashgate publishing limited. Ανακτήθηκε στις 6 Ιουλίου 2013. 
  13. ↑ Dregne, H.E. «Desertification of Arid Lands». Columbia University. Ανακτήθηκε στις 3 Δεκεμβρίου 2013. 
  14. ↑ «Sun, Moon and Telescopes above the Desert». ESO Picture of the Week. http://www.eso.org/public/images/potw1218a/. Ανακτήθηκε στις 30 Απριλίου 2012. 
  15. ↑ Bauer (2007): σελ. 78
  16. ↑ 16,0 16,1 Johnson κ.ά. (2006): , σελ. 1
  17. ↑ World Bank (2009). Gender in agriculture sourcebook. World Bank Publications. σελ. 454. ISBN 978-0-8213-7587-7. 
  18. ↑ Riebeek, Holli (3 Ιανουαρίου 2007). «Defining Desertification : Feature Articles». earthobservatory.nasa.gov (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 30 Νοεμβρίου 2016. 
  19. ↑ 19,0 19,1 19,2 19,3 «La progression du désert du Sahara augmente chaque année ?». Savezvousque.fr. Ανακτήθηκε στις 30 Νοεμβρίου 2016. 
  20. ↑ 20,0 20,1 «United Nations Convention to Combat Desertification: Issues and Challenges». E-International Relations. Ανακτήθηκε στις 30 Νοεμβρίου 2016. 
  21. ↑ https://www.nytimes.com/interactive/2016/10/24/world/asia/living-in-chinas-expanding-deserts.html?_r=0
  22. ↑ http://www.geo.utexas.edu/courses/371c/project/2009/Welker_Desertification.pdf
  23. ↑ Laduke, Winona (1999). All Our Relations: Native Struggles for Land and Life . Cambridge, MA: South End Press. σελ. 146. ISBN 0896085996. Ανακτήθηκε στις 30 Μαρτίου 2015. 
  24. ↑ Duval, Clay. «Bison Conservation: Saving an Ecologically and Culturally Keystone Species» (PDF). Duke University. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 8 Μαρτίου 2012. Ανακτήθηκε στις 13 Απριλίου 2015. 
  25. ↑ "Holistic Land Management: Key to Global Stability" του Terry Waghorn, Forbes, 20 Δεκεμβρίου 2012.
  26. ↑ Nichola Geeson (2002). Mediterranean desertification: a mosaic of processes and responses. John Wiley & Sons. σελ. 58. ISBN 978-0-470-84448-9. 
  27. ↑ Dobie, Ph.: «Poverty and the drylands», στο Global Drylands Imperative, Challenge paper, Undp., Nairobi 2001, 16 σελ.
  28. ↑ «Cornet A.: «Desertification and its relationship to the environment and development: a problem that affects us all», στο: Ministère des Affaires étrangères/adpf, Johannesburg. World Summit on Sustainable Development (2002): What is at stake? The contribution of scientists to the debate, σσ. 91–125.». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 9 Αυγούστου 2009. Ανακτήθηκε στις 25 Αυγούστου 2017. 
  29. ↑ Dov Pasternak· Arnold Schlissel (2001). Combating desertification with plants. Springer. σελ. 20. ISBN 978-0-306-46632-8. 
  30. ↑ Briassoulis, Helen (2005). Policy integration for complex environmental problems: the example of Mediterranean desertification. Ashgate Publishing. σελ. 161. ISBN 978-0-7546-4243-5. 
  31. ↑ Pasternak, D.· Schlissel, Arnold. Combating Desertification with Plants (στα Αγγλικά). Springer Science & Business Media. σελ. 38. ISBN 9781461513278. 
  32. ↑ «The Future Of Mankind – A Billy Meier Wiki – Overpopulation Crusade». www.futureofmankind.co.uk. Ανακτήθηκε στις 20 Νοεμβρίου 2016. 
  33. ↑ Drost, Daniel· Long, Gilbert· Wilson, David· Miller, Bruce· Campbell, William (1 Δεκεμβρίου 1996). «Barriers to Adopting Sustainable Agricultural Practices». Journal of Extension. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 22 Φεβρουαρίου 2017. Ανακτήθηκε στις 25 Αυγούστου 2017. 
  34. ↑ Briassoulis, Helen (2005). Policy integration for complex environmental problems: the example of Mediterranean desertification. Ashgate Publishing. σελ. 237. ISBN 978-0-7546-4243-5. 
  35. ↑ Techniques for Desert Reclamation by Andrew S. Goudie
  36. ↑ «Desert reclamation projects». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 3 Ιανουαρίου 2009. Ανακτήθηκε στις 25 Αυγούστου 2017. 
  37. ↑ Π.χ. Eden Reforestation Projects website, on Vimeo, on Eden Reforestation Projects στο YouTube.
  38. ↑ US Government source: «Ερημοποίηση»
  39. ↑ «Drylands Restoration Initiative». Food and Agriculture Organization of the United Nations. Ανακτήθηκε στις 14 Απρίλιος 2016. 
  40. ↑ Global guidelines for the restoration of degraded forests and landscapes in drylands (PDF). Food and Agriculture Organization of the United Nations. Ιούνιος 2015. ISBN 978-92-5-108912-5. Ανακτήθηκε στις 1 Ιουνίου 2015. 
  41. ↑ http://news.nationalgeographic.com/2017/04/china-great-green-wall-gobi-tengger-desertification/
  42. ↑ «Our Good Earth – National Geographic Magazine». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 9 Οκτωβρίου 2008. Ανακτήθηκε στις 21 Ιουνίου 2016. 
  43. ↑ «Home – Justdiggit». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Απριλίου 2016. Ανακτήθηκε στις 21 Ιουνίου 2016. 
  44. ↑ «List of plants to halt desertification; some of which may be soil-fixating». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 1 Φεβρουαρίου 2011. Ανακτήθηκε στις 25 Αυγούστου 2017. 
  45. ↑ «Département Biologie Végétale – Laboratoire Commun de Microbiologie IRD-ISRA-UCAD». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 24 Ιουνίου 2016. Ανακτήθηκε στις 21 Ιουνίου 2016. 
  46. ↑ Rethinking landscapes, Nicol-André Berdellé July 2011 H2O magazine
  47. ↑ «Sprouting Trees From the Underground Forest — A Simple Way to Fight Desertification and Climate Change – Water Matters – State of the Planet». Blogs.ei.columbia.edu. 18 Οκτωβρίου 2011. Ανακτήθηκε στις 11 Αυγούστου 2012. 
  48. ↑ 48,0 48,1 «How cows could repair the world». nationalgeographic.com. 6 Μαρτίου 2013. http://newswatch.nationalgeographic.com/2013/03/06/how-cows-could-repair-the-world-allan-savory-at-ted/. Ανακτήθηκε στις 5 Μαΐου 2013. 
  49. ↑ 49,0 49,1 49,2 «How fences could save the planet». newstatesman.com. 13 Ιανουαρίου 2011. http://www.newstatesman.com/environment/2011/01/lovell-carbon-ward-climate. Ανακτήθηκε στις 5 Μαΐου 2013. 
  50. ↑ «Restoring soil carbon can reverse global warming, desertification and biodiversity». mongabay.com. 21 Φεβρουαρίου 2008. http://news.mongabay.com/2008/0221-soil_carbon_lovell_interview.html. Ανακτήθηκε στις 5 Μαΐου 2013. 
  51. ↑ Abend, Lisa (25 Ιανουαρίου 2010). «How eating grass-fed beef could help fight climate change». time.com. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2013-08-17. https://web.archive.org/web/20130817083349/http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,1953692,00.html. Ανακτήθηκε στις 11 Μαΐου 2013. 
  52. ↑ «Δέκα οικολογικοί μύθοι»
  53. ↑ Μάργαρης Ν.: Οδοιπορικό στο ελληνικό περιβάλλον. Οικολογικά ταξίδια και ιστορίες στην Ελλάδα του 21ου αιώνα, εκδ. «Ελληνικά Γράμματα», 3η έκδοση, Αθήνα 2001.

Βιβλιογραφία Επεξεργασία

Πηγές Επεξεργασία

Εξωτερικοί σύνδεσμοι Επεξεργασία

Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Ερημοποίηση&oldid=10319119"