Ζυλί, ή η νέα Ελοΐζα

επιστολικό μυθιστόρημα του Ζαν-Ζακ Ρουσσώ, 1761

Ζυλί, ή Η νέα Ελοΐζα (γαλλικός τίτλος: Julie ou la Nouvelle Héloïse) είναι επιστολικό μυθιστόρημα του Ζαν-Ζακ Ρουσσώ που εκδόθηκε τον Φεβρουάριο του 1761 στο Άμστερνταμ. Επανεκδόθηκε πολλές φορές και ήταν μια από τις μεγαλύτερες εκδοτικές επιτυχίες της γαλλικής λογοτεχνίας του 18ου αιώνα, αποκαλύπτοντας το ενδιαφέρον για το συναίσθημα στην εποχή του Διαφωτισμού.[4]

Ζυλί, ή η νέα Ελοΐζα
Εξώφυλλο της πρώτης έκδοσης του 1761
ΣυγγραφέαςΖαν Ζακ Ρουσσώ
ΤίτλοςJulie ou la Nouvelle Héloïse
ΓλώσσαΓαλλικά[1]
Ημερομηνία δημιουργίας1757
Ημερομηνία δημοσίευσης1761
ΘέμαΣυναισθηματισμός[2]
εκπαίδευση[2]
πολιτική[3][2]
ταξίδι[3][2]
αρετή[3][2]
θαύμα[3][2]
more[3][2]
Πάθος[3][2]
φύση[3][2]
ηθικότητα[3][2]
αγάπη[3][2]
αίσθημα[3][2]
οικογένεια[3][2]
Πένθος[2]
ευτυχία[2]
Παιδική ηλικία[2]
προκατάληψη[2]
ανεκτικότητα[2]
Αγγλία[2]
Παρίσι[2]
ψυχή[2]
κοινωνική τάξη[2]
ιδεώδες[2]
ελευθερία[2]
ειρήνη[2]
Πρόβλημα[2]
πραγματικότητα[2]
μεταρρύθμιση[2]
κοινωνία[2]
κριτική τέχνης[2]
Ενοχή[2]
πεπρωμένο[2]
νόσος[2]
θάνατος[2]
Εξουσία[2]
λογική[2]
Ουτοπία[2]
τοπίο[2]
ποίηση[2]
αθεϊσμός[2]
Χριστιανισμός[2]
Καθήκον[2]
διάλογος[2]
Ατομοκρατία[2]
κακό[2]
προοπτική[2]
θρησκεία[2]
Αισθησιαρχία[2]
ζωή[2]
Άλπεις[2]
οικονομία[2]
state of nature[2]
άνθρωπος[2]
τραγωδία[2]
Αμαρτία[2]
αυτοκτονία[2]
ΤόποςΠαρίσι[3][1]
Ελβετία[3][1]
Λονδίνο[1]
LΤ ID2813112
Commons page Σχετικά πολυμέσα

Ο αρχικός τίτλος ήταν Γράμματα δύο εραστών που ζουν σε μια μικρή πόλη στους πρόποδες των Άλπεων. Ο υπότιτλος του νέου τίτλου παραπέμπει στην τραγική ιστορία της Ελοΐζας και του Πέτρου Αβελάρδου, μια μεσαιωνική ιστορία έρωτα και αυταπάρνησης.

Το προεπαναστατικό μυθιστόρημα αναφέρεται στην ιστορία ενός αδιανόητου έρωτα, λόγω διαφοράς της κοινωνικής τάξης, ανάμεσα σε έναν δάσκαλο ταπεινής καταγωγής και την αριστοκράτισσα μαθήτριά του και πρεσβεύει την κατάργηση των τάξεων μέσω του έρωτα, προβάλλει επίσης την αγάπη για τη φύση και την αγροτική ζωή. Παρά τη μυθιστορηματική μορφή του, το έργο παρουσιάζεται και ως φιλοσοφικός διαλογισμός στον οποίο ο Ρουσσώ εκθέτει το όραμα και την ηθική του που συμφιλιώνει την αγνότητα και το απόλυτο πάθος σε μια αρμονική κοινωνία. [5]

Πρόδρομος του ρομαντισμού, το έργο είχε σημαντικό αντίκτυπο και επιρροή στην εποχή του.[6]

Το 1806 το μυθιστόρημα συμπεριελήφθη στον κατάλογο των απαγορευμένων βιβλίων.

Υποδοχή Επεξεργασία

Το μυθιστόρημα «ήταν ίσως η μεγαλύτερη εκδοτική επιτυχία του αιώνα». Η ζήτηση ήταν τέτοια που οι εκδότες δεν προλάβαιναν να εκτυπώσουν αρκετά γρήγορα αντίγραφα, έτσι νοίκιαζαν το βιβλίο με την ημέρα και την ώρα. Υπήρξαν τουλάχιστον 70 εκδόσεις πριν από το 1800, «πιθανώς περισσότερες από οποιοδήποτε άλλο μυθιστόρημα στην προηγούμενη ιστορία των εκδόσεων».[7]

Οι αναγνώστες ήταν τόσο συγκλονισμένοι που έγραφαν συνεχώς στον Ρουσσώ, δημιουργώντας τον πρώτο συγγραφέα-διασημότητα. Ένας αναγνώστης ισχυρίστηκε ότι το μυθιστόρημα παραλίγο να τον τρελάνει από το υπερβολικό συναίσθημα, ενώ ένας άλλος ισχυρίστηκε ότι οι δυνατοί λυγμοί του θεράπευσαν το κρυολόγημα. Αναγνώστες περιέγραφαν στον Ρουσσώ τα «δάκρυα», τους «αναστεναγμούς», τα «μαρτύρια» και τις «εκστάσεις» τους.

Πολλοί αναγνώστες δεν μπορούσαν να δεχτούν ότι το βιβλίο ήταν μυθοπλασία. Μια γυναίκα έγραψε στον Ρουσσώ ρωτώντας:

«Πολλοί άνθρωποι που έχουν διαβάσει το βιβλίο σας και το συζήτησαν μαζί μου ισχυρίζονται ότι είναι απλώς μια έξυπνη κατασκευή εκ μέρους σας. Δεν μπορώ να το πιστέψω.... Σας ικετεύω, κύριε, πείτε μου: έζησε πραγματικά η Ζυλί; Ο Σεν-Πρε είναι ακόμα ζωντανός; Σε ποια χώρα σ' αυτή τη γη κατοικεί; Η γλυκιά Κλερ, ακολούθησε την αγαπημένη της εξαδέλφη στον τάφο; ο βαρόνος ντε Βολμάρ, ο λόρδος Έντουαρ, όλα αυτά είναι μόνο φανταστικά πρόσωπα όπως θέλουν να με πείσουν κάποιοι; Αν είναι έτσι, σε τι είδους κόσμο κατοικούμε, στον οποίο η αρετή δεν είναι παρά μια ιδέα;»[8]

Άλλοι αναγνώστες ταυτίστηκαν λιγότερο με τους μεμονωμένους χαρακτήρες και περισσότερο με τα βάσανά τους. Είδαν στην Ζυλί μια ιστορία πειρασμού, αμαρτίας και λύτρωσης που έμοιαζε με τη δική τους ζωή.

Η επιτυχία της Νέας Ελοΐζας χαροποίησε τον Ρουσσώ. Χαιρόταν να διηγείται μια ιστορία για το πώς μια κυρία διέταξε να ετοιμασθεί η άμαξα για να πάει στην Όπερα και μετά πήρε το βιβλίο και συνέχισε να το διαβάζει μέχρι το πρωί. Τόσες πολλές γυναίκες του έγραφαν προσφέροντάς του την αγάπη τους που υποτίθεται ότι δεν υπήρχε ούτε μια γυναίκα της υψηλής κοινωνίας με την οποία δεν θα έκανε δεσμό, εάν ήθελε.[9]

Υπόθεση Επεξεργασία

 
Το πρώτο φιλί

Το μυθιστόρημα αποτελείται από 163 επιστολές που ανταλλάσσουν οι ήρωες και εκτείνεται σε μια περίοδο περίπου 12 ετών. Η ιστορία διαδραματίζεται στην Ελβετία στο δεύτερο μισό του 18ου αιώνα.

Μέρος Α΄ Επεξεργασία

Ο βαρόνος ντ'Ετάνζ είναι ένας ευγενής που ζει με τη γυναίκα και την κόρη του Ζυλί στο Κλαρένς, στις όχθες της λίμνης της Γενεύης. Για να ολοκληρώσει την εκπαίδευση της κόρης του, προσλαμβάνει έναν νεαρό δάσκαλο ονόματι Σεν-Πρε. Οι δύο νέοι νιώθουν αμοιβαία έλξη.

Ο Σεν-Πρε γράφει γράμματα στα οποία εξομολογείται στη Ζυλί τα συναισθήματά του. Αρχικά ψυχρή, η κοπέλα τελικά ενδίδει αλλά τον προτρέπει, παρά τον αμοιβαίο έρωτα, να διατηρήσουν την αρετή τους. Με τη βοήθεια της εξαδέρφης της Κλερ, η νεαρή Ζυλί προσπαθεί να αντισταθεί στον πειρασμό. Επιπλέον, αυτός ο έρωτας προσκρούει σε ένα ανυπέρβλητο εμπόδιο: ο πατέρας της δεν θα συμφωνήσει ποτέ να παντρέψει την κόρη του με έναν κοινό. Αυτή η αγνή σχέση αφήνει τον Σεν-Πρε ανικανοποίητο, ανταλλάσσουν μόνο ένα φιλί στο άλσος παρουσία της Κλερ. Η κοπέλα φοβάται ότι η σχέση τους θα αποκαλυφθεί και του ζητά να καταφύγει σε μια κοντινή πόλη. Ο δάσκαλος συμμορφώνεται. Πηγαίνει στο Βαλαί αλλά είναι απελπισμένος. Η Ζυλί ανησυχεί για τη ζωή του μελαγχολικού αγαπημένου της.

Όταν μαθαίνει ότι ο πατέρας της έχει υποσχεθεί να την παντρέψει με άλλον, αρρωσταίνει. Η Κλερ, ανήσυχη για την υγεία της ξαδέρφης της, γράφει στον Σεν-Πρε να επιστρέψει. Οι δύο νέοι δεν αντιστέκονται για πολύ στη γοητεία του έρωτα: γίνονται εραστές. Οι τύψεις, που ακολουθούν αυτή την «πτώση», κατευνάζονται από την Κλερ και τον Σεν-Πρε που παρουσιάζουν στην Ζυλί την ευθύνη της κοινωνίας της οποίας οι προκαταλήψεις εμποδίζουν αυτόν τον έρωτα.

Ο λόρδος Έντουρντ, τον οποίο είχε γνωρίσει ο Σεν-Πρε στο ταξίδι του στο Βαλαί, τους επισκέπτεται. Τους μυεί στην ιταλική μουσική αλλά παραλίγο να μονομαχήσει με τον Σεν-Πρε όταν ο τελευταίος ανακαλύπτει ότι ο νεαρός λόρδος έχει γοητευθεί από τη Ζυλί. Δίνονται οι απαραίτητες εξηγήσεις και ο λόρδος γίνεται σύμμαχός τους, προσπαθεί μάταια να μεσολαβήσει υπέρ του γάμου των δύο ερωτευμένων, ο βαρόνος ντ'Ετάνζ, εξοργισμένος, αρνείται. Ακόμη χειρότερα, απαγορεύει στην κόρη του να ξαναδεί τον εραστή της. Ο Σεν-Πρε αναγκάζεται για άλλη μια φορά να φύγει. Οι δύο ερωτευμένοι γράφουν καθημερινά ο ένας στον άλλο.[10]

Μέρος Β' Επεξεργασία

 
Η αναχώρηση του Σεν-Πρε

Στην εξορία, ο Σεν-Πρε είναι συντετριμμένος από τη θλίψη. Ο λόρδος Έντουαρ προσφέρει άσυλο στους δύο εραστές στην Αγγλία όπου οι «σοφοί αγγλικοί νόμοι» θα τους επιτρέψουν να παντρευτούν αλλά η Ζυλί αρνείται καθώς δεν θέλει να προδώσει τον πατέρα της.

Προσπαθώντας να συνέλθει, ο Σεν-Πρε πηγαίνει στο Παρίσι από όπου της γράφει απεικονίζοντας την παριζιάνικη ζωή, τις συνήθειες, τα συζυγικά ήθη, το θέατρο και τις Παριζιάνες με αρνητικό πρίσμα, επικρίνοντας την επιπολαιότητα της κοινωνίας που ανακαλύπτει.

Αργότερα, όταν ο Σεν-Πρε της εξομολογείται ότι την απάτησε, η Ζυλί τον καθησυχάζει αν και καταδικάζει την έλλειψη ηθικής του. Η μητέρα της Ζυλί ανακαλύπτει την αλληλογραφία τους.[11]

Μέρος Γ' Επεξεργασία

Η κυρία Ντ' Ετάνζ είναι βαριά άρρωστη και προσπαθεί μάταια να επηρεάσει τον άντρα της. Όμως πεθαίνει, αφαιρώντας τις ελπίδες των δύο ερωτευμένων. Ο πατέρας της Ζυλί την πείθει να παντρευτεί έναν άλλο άντρα, τον ηλικιωμένο κύριο ντε Βολμάρ. Απογοητευμένος, ο Σεν-Πρε σκέφτεται την αυτοκτονία και προτρέπει την αγαπημένη του να δεχτεί τον γάμο με τον κύριο ντε Βολμάρ.

Η Ζυλί προσβάλλεται από ευλογιά. Ειδοποιημένος για την ασθένεια της ερωμένης του, ο Σεν-Πρε επιστρέφει. Ένα φιλί του μεταδίδει την ασθένεια. Ο γάμος ολοκληρώνεται και η αλληλογραφία των δύο εραστών διακόπτεται.

Ο Σεν-Πρε απελπισμένος, επιβιβάζεται σε ένα αγγλικό πλοίο για μια αποστολή σε όλο τον κόσμο.[12]

Μέρος Δ' Επεξεργασία

 
Βόλτα της Ζυλί και του Σεν-Πρε στη λίμνη της Γενεύης, Σαρλ-Εντουάρ Λε Πρένς, 1824

Εδώ και 4 χρόνια, η Ζυλί δεν έχει νέα από τον Σεν-Πρε, ο οποίος κάνει τον γύρο του κόσμου. Ζώντας με «μετριοπάθεια», θα έπρεπε, με τη γαλήνια ζωή, τον ιδανικό σύζυγο, τα δύο γοητευτικά παιδιά της, να είναι ευτυχισμένη, αλλά δεν είναι. Ο Σεν-Πρε ανακοινώνει ότι επιστρέφει και ο κύριος ντε Βολμάρ, ο σύζυγος της Ζυλί, τον προσκαλεί στο σπίτι του. Η γυναίκα του του έχει εκμυστηρευθεί για τη σχέση που είχε με τον δάσκαλο, αλλά αυτός, έχοντας εμπιστοσύνη στην αρετή της, είναι πεπεισμένος ότι μπορεί να την κάνει ευτυχισμένη, τη διαβεβαιώνει ότι η γαλήνη και η αθωότητα είναι πιο σημαντικές από το ερωτικό πάθος, έτσι με απόλυτη σιγουριά, υποδέχεται τον πρώην εραστή της συζύγου του, πεπεισμένος ότι η αρετή έχει θριαμβεύσει επί της κακίας. Δέχεται μάλιστα να τον προσλάβει ως δάσκαλο των δύο παιδιών τους. Σ' αυτήν την περίοδο, οι παλιοί εραστές αντιστέκονται στα αισθήματά τους, ο Σεν-Πρε διχάζεται ανάμεσα στο πάθος που του εμπνέει η ανάμνηση της νεαρής Ζυλί και στο σεβασμό που επιβάλλει η μητέρα. Κατά τη διάρκεια μιας ολιγοήμερης απουσίας του συζύγου, ο Σεν-Πρε και η Ζυλί κάνουν μια βόλτα στη λίμνη που όμως σχεδόν υπονομεύει την αρετή τους.[13]

Μέρος Ε' Επεξεργασία

Ένα ταξίδι στην Ιταλία διακόπτει την ηρεμία της ζωής στο Κλαρένς: Ο Σεν-Πρε φεύγει για υπόθεση του λόρδου Έντουρντ για την Ιταλία, όπου δεν μπορεί να σταματήσει να σκέφτεται τη Ζυλί, τη νύχτα ονειρεύεται ότι είναι νεκρή.

Η Ζυλί ανακαλύπτει τα αισθήματα της εξαδέλφης της Κλερ προς τον Σεν-Πρε και την ενθαρρύνει να τον παντρευτεί.

Μέρος ΣΤ' Επεξεργασία

 
Η Ζυλί σώζει τον γιο της από πνιγμό.

Σε μια επιστολή που απευθύνει στον Σεν-Πρε, η Ζυλί μεσολαβεί για λογαριασμό της εξαδέρφης της. Ο γάμος τους θα σφράγιζε για πάντα τις μνήμες του παρελθόντος. Ο Σεν-Πρε, που δεν μπορεί να αγαπήσει καμία άλλη εκτός από τη Ζυλί, αρνείται.

Μια μέρα, το τρομακτικό προαίσθημα γίνεται πραγματικότητα: για να σώσει έναν από τους γιους της από πνιγμό, η Ζυλί όρμησε στα παγωμένα νερά της λίμνης, αρρώστησε και είναι ετοιμοθάνατη.

Ο κ. ντε Βολμάρ ανακαλύπτει ένα γράμμα που η Ζυλί έγραψε πριν πεθάνει και απευθύνεται στον Σεν-Πρε. Του το στέλνει: Η Ζυλί αποκαλύπτει το άσβεστο πάθος της για τον παλιό εραστή της. Του εξομολογείται ότι δεν έπαψε ποτέ να τον αγαπά και του εμπιστεύεται την εκπαίδευση των παιδιών της, τον προτρέπει επίσης να παντρευτεί την Κλερ.

Η Κλερ, συντετριμμένη από το θάνατο της εξαδέλφης της, δεν σκέφτεται πια να παντρευτεί. Αλλά γράφει στον Σεν-Πρε να επιστρέψει για να φροντίσει την εκπαίδευση των παιδιών της αγαπημένης του.[14]

Παραπομπές Επεξεργασία