Βικιπαίδεια

Κήποι του Σαλλούστιου

Οι Κήποι του Σαλλούστιου, λατιν.: Horti Sallustiani, ήταν ένα αρχαίο ρωμαϊκό κτήμα, που περιελάμβανε έναν διαμορφωμένο κήπο αναψυχής, ο οποίος αναπτύχθηκε από τον ιστορικό Σαλλούστιο τον 1ο αι. π.Χ.[1] Καταλάμβανε μία μεγάλη περιοχή στον βορειοανατολικό τομέα της Ρώμης, σε αυτό που θα γινόταν Περιοχή VI, μεταξύ των λόφων Πίνκιου και Κυρινάλιου, κοντά στη Βία Σαλάρια και αργότερα στην Πόρτα Σαλάρια. Η σύγχρονη περιοχή είναι πλέον γνωστή ως Σαλλουστιάνο.

Κήποι του Σαλλούστιου
Horti Sallustiani
Χάρτης
Είδοςαρχαιολογική θέση και κήπος
Γεωγραφικές συντεταγμένες41°54′29″N 12°29′49″E
Διοικητική υπαγωγήΡώμη
ΧώραΙταλία
Έναρξη κατασκευής50 π.Χ.
Commons page Πολυμέσα
δεδομένα (π)
Ερείπια του περιπτέρου των Κήπων του Σαλλούστιου στην Πιάτσα Σαλλου΄στιο.
Οι Κήποι της αρχαίας Ρώμης
Περίπτερο στους Κήπους του Σαλλούστιου.

Ιστορία Επεξεργασία

Οι Κήποι στην αρχαία Ρώμη Επεξεργασία

Ο Λούκουλλος ξεκίνησε τη μόδα της κατασκευής πολυτελών επαύλεων με κήπους γύρω τον 1ο αι. π.Χ., με την κατασκευή του Κήπου του στον λόφο Πίντσιο. Οι Κήποι ήταν ένα μέρος ευχαρίστησης, σχεδόν ένα μικρό παλάτι, και πρόσφεραν στον πλούσιο ιδιοκτήτη και την αυλή του τη δυνατότητα να ζήσουν απομονωμένα, μακριά από την ταραχώδη ζωή του κέντρου, αλλά κοντά σε αυτό. Το πιο σημαντικό μέρος των κήπων ήταν αναμφίβολα η βλάστηση, πολύ συχνά κλαδεμένη σε γεωμετρικά σχήματα ή σε μορφή ζώων. Ανάμεσα στο πράσινο υπήρχαν συχνά περίπτερα, στοές για περπάτημα μακριά από τον ήλιο, αναβρυτήρια, θεραπευτικά λουτρά, ναοί και αγάλματα, συχνά αντίγραφα ελληνικών πρωτοτύπων.

Τον 3ο αι. μ.Χ. ο συνολικός αριθμός των Κήπων καταλάμβανε περίπου το ένα δέκατο της Ρώμης και σχημάτιζε μία πράσινη ζώνη γύρω από το κέντρο.

Οι Κήποι του Σαλλούστιου Επεξεργασία

Η ιδιοκτησία αρχικά ανήκε στον Ιούλιο Καίσαρα ως Κήποι του Καίσαρα,[2] αλλά μετά το τέλος του την απέκτησε ο ιστορικός Σαλλούστιος, ένας από τους στενότερους φίλους του, ο οποίος την ανέπτυξε χρησιμοποιώντας τον πλούτο, που απέκτησε ως κυβερνήτης της επαρχίας Africa Nova (η νεοαποκτηθείσα Νουμιδία). Το 36 π.Χ. με το τέλος του ιστορικού, η κατοικία πέρασε στον ομώνυμο υιοθετημένο δισεγγονό του και τελικά στον Τιβέριο ως αυτοκρατορική περιουσία [3][4] , αλλά διατηρήθηκε για αρκετούς αιώνες από τους Ρωμαίους Αυτοκράτορες ως δημόσια, από φιλοφροσύνη.[5] Οι κήποι εμπλουτίστηκαν με πολλές πρόσθετες κατασκευές και μνημειακά γλυπτά, στους τέσσερις αιώνες κατά τους οποίους εξελίχθηκαν. Πολλοί Αυτοκράτορες τους επέλεξαν ως προσωρινή κατοικία, ως εναλλακτική της επίσημης έδρας στον Παλατίνο λόφο.

Ο Πλίνιος γράφει ότι τα λείψανα των κηδεμόνων των Κήπων, Πόζιο και Σεκουντίλλας, βρέθηκαν εκεί κατά τη βασιλεία του Αυγούστου και είχαν ύψος 10 πόδια και 3 ίντσες.[6]

Ο Αυτοκράτορας Νέρβας απεβίωσε από πυρετό στην έπαυλη των Κήπων το 98, και οι αυτοκράτορες Αδριανός και Αυρηλιανός έκαναν μεγάλα έργα εκεί. Ειδικότερα ο τελευταίος είχε κτίσει μία στοά ενός μιλίου (porticus miliarensis), πιθανότατα ένα συγκρότημα από στοά, κήπο και στάβλους ιππασίας, όπου πήγαινε να ιππεύσει. Άλλες αναστηλώσεις έγιναν τον 3ο αι.

Παρέμεινε ένα αυτοκρατορικό θέρετρο, έως ότου λεηλατήθηκε το 410 από τους Γότθους υπό τον Αλάριχο, ο οποίος εισήλθε στην πόλη στις πύλες των Κήπων του Σαλλούστιου. Το συγκρότημα υπέστη σοβαρές ζημιές και δεν ξανακτίστηκε ποτέ.[7] Ωστόσο οι κήποι ερήμωσαν οριστικά μέχρι τον 6ο αι.[8]

Ανακαλύψεις Επεξεργασία

 
Ο Αυτόχειρ Γαλάτης της συλλογής Λουντοβίζι (Παλάτσο Αλτέμπς).
 
Ο Θνήσκων Γαλάτης (Μουσείο Καπιτωλίου).
 
Ο Γονυπετής Γαλάτης (Λούβρο).
 
Η Θνήσκουσα Nιοβίδα, που ανακαλύφθηκε το 1906 (Mουζέο Νατσιονάλε Ρομάνο).
 
Βάζο της συλλογής Μποργκέζε.
 
Ο θρόνος της συλλογής Λουντοβίζι (Παλάτσο Αλτέμπς).

Κατά τη φύτευση των αμπελώνων του 16ου αι. και ιδιαίτερα στις αρχές του 17ου αι., όταν ο καρδινάλιος Λουντοβίκο Λουντοβίζι -ανιψιός του πάπα Γρηγορίου ΙΕ΄- αγόρασε την τοποθεσία και κατασκεύασε τη Βίλα Λουντοβίζι, ανακαλύφθηκαν πολλά σημαντικά γλυπτά.

Στα τέλη του 19ου αι. ο οικοδομικός πυρετός της οικοδόμησης της Ρώμης ως πρωτεύουσας περιελάμβανε την καταστροφή σύγχρονων επαύλεων, που υπήρχαν στον Κυρινάλιο. Ήταν μία χαμένη ευκαιρία να μελετηθεί η αρχαιολογία του χώρου. Η αρχαία τοπογραφία άλλαξε αμετάκλητα με την οικοδόμηση κατοικιών στην κοιλάδας μεταξύ των λόφων Πίντσιο και Κυρινάλιου, όπου υπήρχαν αυτοί οι κήποι.[9]

Ωστόσο, οι ανασκαφές οδήγησαν στη μερική ανακάλυψη ενός νυμφαίου, που πιθανότατα χρονολογείται από την ανακαίνιση των Κήπων από τον Αδριανό. Οι τοίχοι του ήταν επενδυμένοι με σμάλτα, ελαφρόπετρα και κοχύλια, που πλαισίωναν μικρά τοπία και σκηνές με ζώα και λουλούδια ζωγραφισμένα σε έντονα χρώματα. Η γλυπτική διακόσμηση περιλάμβανε έναν στρογγυλό βωμό με τέσσερις εποχές και το όμορφο σύμπλεγμα της Άρτεμης και της Ιφιγένειας με μία ελαφίνα, τώρα στην Κοπεγχάγη.

Επίσης μέρος του μεταγενέστερου συγκροτήματος ήταν ο ναός της Αφροδίτης Ερυκίνης, που βρισκόταν στο κάτω μέρος της κοιλάδας, ένα κτίριο της Δημοκρατικής εποχής που βρισκόταν λίγο έξω από την Πόρτα Κολίνα και ενσωματώθηκε στους Κήπους από τον Καίσαρα. Αυτός ο μικρός ναός θύμιζε ελληνιστικό θόλο, πολύ συνηθισμένο τύπο στην ύστερη Δημοκρατική εποχή και χαρακτηριστικό στοιχείο μεγάλων προαστιακών επαύλεων. Η σύνδεση με την Αφροδίτη, θεά του έρωτα, της γονιμότητας και της φύσης, και ως εκ τούτου προστάτιδας των Κήπων, ταίριαζε σε μία μεγάλη έπαυλη, όπως αυτή του Σαλλούστιου.

Οι Κήποι στέγαζαν επίσης έναν ιππόδρομο (circus).

Λείψανα Επεξεργασία

Ένα εξαιρετικά καλά διατηρημένο περίπτερο της έπαυλης μπορεί να δει κανείς στο κέντρο της σημερινής Πιάτσα Σαλλούστιο. Ήταν ένας από τους κύριους πυρήνες και βρισκόταν σε μία εντυπωσιακή τοποθεσία στο κάτω μέρος της κοιλάδας, που χωρίζει τον Κυρινάλιο από τον Πίντσιο. Το περίπτερο στηρίζεται σε χοντρούς τοίχους με καμάρες και αντηρίδες, που στηρίζονται στα Σέρβια Τείχη, όπου εκτείνεται σήμερα η Βία Σαλλουστιάνα. Ήταν πιθανώς ένα θερινό τρίκλινο σαν το Κουβούκλιο (Canopus) της Έπαυλης του Αδριανού.

Τα ερείπια έχουν ανασκαφεί σε ύψος 14 μ. κάτω από το σύγχρονο επίπεδο, στηρίζονται στον λόφο πίσω και συνδέονται με άλλα υπολείμματα κακοδιατηρημένων κτιρίων. Το κύριο μέρος του κτιρίου ήταν μία μεγάλη κυκλική αίθουσα (διαμέτρου 11 μ. και ύψους 13 μ.), καλυμμένη από θόλο με εναλλασσόμενα κοίλα και επίπεδα τμήματα (πολύ σπάνια μορφή, που συναντάται μόνο στο Σεραπείον της Έπαυλης του Αδριανού. Οι τοίχοι φιλοξενούν τρεις κόγχες σε κάθε πλευρά, δύο από τις οποίες ήταν ανοιχτές ως περάσματα για πλευρικά δωμάτια. Λίγα χρόνια μετά την κατασκευή, οι εναπομείνασες κόγχες έκλεισαν και καλύφθηκαν με μαρμάρινα φύλλα, τα οποία κάλυπταν και τους τοίχους. Το δάπεδο ήταν επίσης μαρμάρινο, ενώ ο θόλος και το επάνω μέρος των τοίχων ήταν διακοσμημένα με γυψομάρμαρο. Μεταξύ άλλων, μία μεγαλειώδης βασιλική αίθουσα πλαισιωνόταν από δύο πλαϊνά κτίρια σε δύο ορόφους, ενώ το επάνω μέρος του κτιρίου είχε μία μεγάλη πανοραμική βεράντα, που συνδεόταν με μία στοά.

Στα νότια υπάρχει ένα ημικυκλικό, στεγασμένο δωμάτιο, χωρισμένο σε τρεις χώρους με χωρίσματα, δύο από τα οποία διατηρούν ακόμη αρχαία ψηφιδωτά σε μαύρο και άσπρο και λείψανα τοιχογραφιών πιθανώς μεταγενέστερης εποχής. Το τρίτο δωμάτιο προς τα νότια καταλαμβάνεται από σκάλες προς τους δύο επάνω ορόφους, ενώ το βόρειο περιέχει ένα δωμάτιο, που χρησιμοποιόταν ως αποχωρητήριο.

Τα σφραγίσματα στις πλίνθους αυτού του κτιρίου επιβεβαιώνουν την ημερομηνία του 126. Η χρονολόγηση είναι σημαντική, επειδή δείχνει τις εξελίξεις της αυτοκρατορικής ιδιωτικής αρχιτεκτονικής μετά την Αυτοκρατορική Οικία και την εξέλιξη από την πρότυπη Χρυσή Οικία για σχεδόν 50 χρόνια.

Μεταξύ των άλλων υπολειμμάτων στο συγκρότημα είναι μία κρυπτή στοά με τοιχογραφίες, τώρα στο γκαράζ της Αμερικανικής Πρεσβείας στο πλάι στη Βία Φρίουλι και ένας τοίχος με κόγχες κατά μήκος της Βία Λούκουλο. Μία μεγάλη δεξαμενή της εποχής του Αδριανού σώζεται επίσης κάτω από το Κολέτζιο Γκερμάνικο στη γωνία των Βία Σαν Νικόλα ντα Τολεντίνο και Βία Μπισολάτι [10]· αποτελείται από δύο επίπεδα: το πρώτο, ύψους 1,8 μ., λειτουργεί ως υποδομή στο δεύτερο (συνολικά 39 μ. x 3,3 μ.).

Τέχνη Επεξεργασία

 
Το έργο Ορέστης και Ηλέκτρα του γλύπτη Μενέλαου.
 
Η Άρτεμις σώζει τη νεαρή Ιφιγένεια (Νυ Κάρλσμπεργκ Γκλύπτοτεκ).

Μαρτυρία της σημασίας και του πλούτου των Κήπων του Σαλλούστιου είναι τα σπουδαία έργα τέχνης που βρέθηκαν, πολλά από οποία είναι αρχαία ελληνικά πρωτότυπα, παρόλο που έγιναν πολυάριθμες ληστείες στο πέρασμα των αιώνων.

Τα γλυπτά που βρέθηκαν τον 16ο και 17ο αι. περιλάμβαναν:

Σχεδόν όλα τα έργα που βρέθηκαν στα τέλη του 19ου αι. πωλήθηκαν στους μεγάλους συλλέκτες της Ευρώπης και της Αμερικής, πρώτα απ' όλα στον Γιάκομπσεν, ιδρυτή της Γλυπτοθήκης της Κοπεγχάγης, με τη μεσολάβηση εμπόρων παλαιών αντικειμένων και έργων τέχνης, που εργάζοντο για παράνομες εξαγωγές, παραβιάζοντας την Pacca, το διάταγμα για την προστασία των έργων που ανακαλύπτοντο. Μεταγενέστερες εργασίες για τον εντοπισμό πολλών έργων που διατηρούνται σε ιταλικά και ξένα μουσεία, κατέστησαν δυνατή την προέλευσή τους από τους Κήπους του Σαλλούστιου.[11]

Τα έργα που βρέθηκαν αργότερα [12] περιελάμβαναν:

Η Νιοβίδα, πρωτότυπο έργο του 5ου αι. π.Χ., πιστεύεται ότι είναι ένα από τα πολυάριθμα έργα που έφερε στη Ρώμη από την Ελλάδα ο Αύγουστος ως λάφυρα πολέμου και τα οποία έπαιξαν μεγάλο ρόλο στην εξέλιξη της αισθητικής και της τεχνοτροπίας στη ρωμαϊκή τέχνη. Είναι παρόμοιο με τις μορφές του αετώματος του ναού του Απόλλωνα Δαφνηφόρου στην Ερέτρια και ίσως συνδέεται επίσης με την ετοιμοθάνατη Νιοβίδα και την Τρέχουσα Νιοβίδα της Νέας Γλυτοθήκης Κάρσμπεργκ (Ny Carlsberg Glyptotek) στην Κοπεγχάγη. Η Νιοβίδα θα έπρεπε να είχε διακοσμήσει το αέτωμα ενός ελληνικού ναού, αλλά την έκρυψαν για να σωθεί από τις επιδρομές των βαρβάρων, που κατέστρεψαν την περιοχή τον 5ο αι. μ.Χ.

Η Nίκη της συλλογής Λουντοβίζι και ο περίφημος θρόνος της συλλογής Λουντοβίζι [13] είναι και τα δύο ελληνικά πρωτότυπα έργα, που μεταφέρθηκαν στη Ρώμη· μπορεί να είχαν τοποθετηθεί στον ναό της Αφροδίτης Ερυκίνης, που αργότερα ενσωματώθηκε στους Κήπους. Ο θρόνος προερχόταν από το ιερό της Αφροδίτης στους Επιζεφύριους Λοκρούς. Το 1982 αποδείχθηκε ότι ταιριάζει ακριβώς στους εναπομείναντες λίθους στα θεμέλια του ναού. Μερικοί στίχοι του Οβιδίου δείχνουν, ότι το λατρευτικό άγαλμα μεταφέρθηκε από τη Μεγάλη Ελλάδα στη Ρώμη.

Δείτε επίσης Επεξεργασία

Σημειώσεις Επεξεργασία

  1. ↑ Emilia Talamo, Horti Sallustiani, in Horti Romani, Roma, 1995.
  2. ↑ Richardson, Lawrence, Jr., 1920-2013. A new topographical dictionary of ancient Rome. Baltimore. (ISBN 0-8018-4300-6). OCLC 25009118
  3. ↑ Tac. Ann. XIII.47
  4. ↑ CIL VI.5863
  5. ↑ The Correspondence of Paul and Seneca, From "The Apocryphal New Testament" M.R. James-Translation and Notes Oxford: Clarendon Press, 1924
  6. ↑ Walter L. Pyle, Anomalies and Curiosities of Medicine, Chapter VII. Anomalies of Stature, Size, and Development.
  7. ↑ Procopius.
  8. ↑ Miranda Marvin, "The Ludovisi Barbarians: The Grand Manner", Memoirs of the American Academy in Rome. Supplementary Volumes, 1, "The Ancient Art of Emulation"(2002:205-223) p. 205 and note 9.
  9. ↑ Hartswick 2004.
  10. ↑ Coarelli 2007.
  11. ↑ Emilia Talamo, Gli Horti di Sallustio a Porta Collina, in Maddalena Cima, Eugenio La Rocca (a cura di), 1998, Horti romani, Atti del convegno internazionale (Roma, 4-6 maggio 1995), Roma, L'Erma di Bretschneider, 1998
  12. ↑ T. Ashby, "Recent Excavations in Rome", CQ 2/2 (1908) p.49.
  13. ↑ Melissa M. Terras, 1997. "The Ludovisi and Boston Throne: a Comparison" A thorough website entirely devoted to the Ludovisi Throne and the Boston Throne http://darkroomtheband.net/collective/thrones/htm/

Bιβλιογραφικές αναφορές Επεξεργασία

Eξωτερικοί σύνδεσμοι Επεξεργασία

Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Κήποι_του_Σαλλούστιου&oldid=10462851"