Κοκκινοπηλός Λάρισας
Συντεταγμένες: 40°5′44″N 22°15′11″E / 40.09556°N 22.25306°E
Ο Κοκκινοπηλός (και Κοκκινοπλός[1]) είναι ορεινό χωριό του δήμου Ελασσόνας στον νομό Λάρισας της Θεσσαλίας. Σύμφωνα με την απογραφή του 2021, ο πληθυσμός του ανέρχεται στους 110 κατοίκους.
| Κοκκινοπηλός | |
|---|---|
| Διοίκηση | |
| Χώρα | Ελλάδα |
| Περιφέρεια | Θεσσαλίας |
| Περιφερειακή Ενότητα | Λάρισας |
| Δήμος | Ελασσόνας |
| Δημοτική Ενότητα | Κάτω Ολύμπου |
| Γεωγραφία | |
| Υψόμετρο | 1.150 μέτρα |
| Πληθυσμός | |
| Μόνιμος | 110 |
| Έτος απογραφής | 2021 |
| Πληροφορίες | |
| Ονομασία κατοίκων | Κοκκινοπλίτες |
| Ταχ. κώδικας | 402 00 |
| Τηλ. κωδικός | 2493 |
Τοποθεσία
ΕπεξεργασίαΟ Κοκκινοπηλός είναι κτισμένος στις νοτιοδυτικές πλαγιές του Ολύμπου[2], σε υψόμετρο 1.150 μέτρων. Απέχει 34 χιλιόμετρα από την Ελασσόνα και περίπου 50 χλμ. από την Κατερίνη. Γεωγραφικά και διοικητικά ανήκει στη Θεσσαλία, ωστόσο ιστορικά οι κάτοικοί του είχαν ιδιαίτερα ανεπτυγμένες επαφές με τα χωριά της μακεδονικής πλευράς του Ολύμπου[2].
Γενικά και ιστορικά στοιχεία
ΕπεξεργασίαΤο χωριό είναι ιστορικά γνωστό ως Κοκκινοπλός[1], ονομασία που έφερε μέχρι το 1940[3]. Αποτελεί ένα από τα λεγόμενα βλαχοχώρια του Ολύμπου[4][5]. Σύμφωνα με την τοπική παράδοση δημιουργήθηκε γύρω στο 12ο αιώνα από Βλάχους γεωργούς και κτηνοτρόφους[6], ενώ η ονομασία του φαίνεται να προήλθε από το χαρακτηριστικό αργιλώδες κόκκινο χώμα της περιοχής[7].
Για ένα μεγάλο διάστημα της Τουρκοκρατίας, ο Κοκκινοπηλός υπαγόταν στο βακούφι των Σερβίων, εξασφαλίζοντας προνόμια, τα οποία καταργήθηκαν όταν το χωριό πέρασε στη δικαιοδοσία του Αλή Πασά[8]. Το 1821 ο Κοκκινοπηλός καταστράφηκε από τα οθωμανικά στρατεύματα και ο πληθυσμός του διασκορπίστηκε σε διάφορα μέρη[9]. Ωστόσο το 1832 μερίδα των κατοίκων με επικεφαλής των ιερέα Ιωάννη Νταμπώση ή Παπαδόπουλο επέστρεψε στις εστίες του[10]. Άλλοι κάτοικοι εγκαταστάθηκαν στις γύρω περιοχές όπου αναπτύχθηκαν νεότεροι ξεχωριστοί οικισμοί με χαρακτηριστικότερους τα Καλύβια και το Ασπρόχωμα[11], είτε απορροφήθηκαν σε οικισμούς της Πιερίας όπως, π.χ. η Μαλαθριά.
Κατά την ύστερη Τουρκοκρατία ο Κοκκινοπηλός αποτέλεσε τσιφλίκι Οθωμανών γαιοκτημόνων[8]. Την ίδια περίοδο υπέστη αρκετές καταστροφές από τα οθωμανικά στρατεύματα στο πλαίσιο της καταστολής των ελληνικών επαναστάσεων του 1854 και του 1878[12]. Ενδιάμεσα, τον Οκτώβριο του 1862 το χωριό αποτέλεσε τη βάση του Γερμανού γεωγράφου Χάινριχ Μπαρτ, ο οποίος εξερεύνησε τον Όλυμπο φτάνοντας μέχρι την κορυφή του Προφήτη Ηλία[13].
Κατά τη δεκαετία του 1890 πραγματοποιήθηκαν απόπειρες λειτουργίας ρουμανικού σχολείου στον Κοκκινοπηλό, οι οποίες όμως απέτυχαν λόγω των αντιδράσεων των κατοίκων και των τοπικών εκκλησιαστικών αρχών[14]. Κάτοικοι του χωριού συμμετείχαν ενεργά στον ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897[15] και κατόπιν στον Μακεδονικό Αγώνα[16][17]. Την ίδια περίοδο, σύμφωνα με ελληνική στατιστική, σε αυτό ζούσαν 300 οικογένειες[18]. Στο πρώτο μισό του 20ού αιώνα παρέμεναν στο χωριό κατά τους θερινούς μήνες και Σαρακατσάνοι κτηνοτρόφοι[4].
Ο Κοκκινοπηλός απελευθερώθηκε, όπως και η υπόλοιπη επαρχία Ελασσόνας, κατά τη διάρκεια των Βαλκανικών Πολέμων και συγκεκριμένα στις 8 Οκτωβρίου του 1912[16]. Σύμφωνα με την ελληνική καταμέτρηση του 1913 είχε 1976 κατοίκους (1120 άνδρες και 856 γυναίκες)[19]. Παράλληλα λειτουργούσε αστική σχολή με πέντε τάξεις και νηπιαγωγείο[20]. Στον Μεσοπόλεμο ο Κοκκινοπηλός διέθετε τηλεγραφείο, ταχυδρομείο και δημοτικό σχολείο[21], ενώ μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1920 υπέφερε από τη δράση των ληστών που έδρευαν στην ευρύτερη περιοχή του Ολύμπου[22].
Την περίοδο της Κατοχής, το χωριό πυρπολήθηκε τον Απρίλιο του 1943 από τα γερμανικά στρατεύματα[23]. Μεταπολεμικά, ο Κοκκινοπηλός ανοικοδομήθηκε μέχρι το 1955, ωστόσο στη συνέχεια παρατηρήθηκε νέα μεγάλη φυγή του πληθυσμού με κυριότερους προορισμούς τη γειτονική Πιερία, τα μεγάλα αστικά κέντρα της χώρας και το εξωτερικό[24][25]. Παράλληλα, υπολογίζεται πως στα μέσα της δεκαετίας του 1980 ζούσαν στη Θεσσαλονίκη περίπου 300 οικογένειες με κοντινή ή απώτερη καταγωγή από τον Κοκκινοπηλό[26].
Το χωριό διαθέτει πολλούς νερόμυλους, ασβεστοκάμινα και έναν ανεμόμυλο.
Στον Κοκκινοπηλό γίνεται πανηγύρι κατά τις 25-27 Ιουλίου, ανήμερα του εορτασμού της Αγίας Παρασκευής.
Διοικητικά ανήκει στο Δήμο Ελασσόνας, ενώ μέχρι το 2010 αποτελούσε τμήμα του πρώην Δήμου Ολύμπου. Οι κάτοικοί του ασχολούνται με την υλοτομία, τη γεωργία και την κτηνοτροφία.
Απογραφές πληθυσμού
Επεξεργασία| Απογραφή | 1913 | 1928 | 1940 | 1951 | 1961 | 1971 | 1981 | 1991 | 2001 | 2011 | 2021 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Πληθυσμός | 1976[19] | 1619[21] | 1734[27] | 732[27] | 707[27] | 420[27] | ; | 203[28] | 176[28] | 125[29] | 110 |
Παραπομπές
Επεξεργασία- ↑ 1,0 1,1 Αστέριος Ι. Κουκούδης, Μελέτες για τους Βλάχους, τόμος Β΄. Οι Μητροπόλεις και η Διασπορά των Βλάχων, Εκδόσεις Ζήτρος, Θεσσαλονίκη 2000, σελ. 182.
- ↑ 2,0 2,1 Βασίλης Δ. Καϊμακάμης, Οι Ελληνόβλαχοι (Κουτσόβλαχοι). Κοκκινοπλός, το Βλαχοχώρι του Ολύμπου, εκδόσεις Μαίανδρος, Θεσσαλονίκη 1984, σελ. 39.
- ↑ «Διοικητικές Μεταβολές Οικισμών - Αναλυτικά: Κοκκινοπηλός (Λαρίσης)». eetaa.gr. ΕΕΤΑΑ. Ανακτήθηκε στις 13 Δεκεμβρίου 2022.
- ↑ 4,0 4,1 Καϊμακάμης, 1984, σελ. 42.
- ↑ Καϊμακάμης, Βασίλης. «Η προσφορά του Κοκκινοπλού στο Μακεδονικό Αγώνα». vlahoi.net. Βλάχοι.net. Ανακτήθηκε στις 12 Δεκεμβρίου 2022.
- ↑ «Κοκκινοπηλός». elassona.com.gr. Ελασσόνα - Πλήρης οδηγός για την πόλη και την επαρχία Ελασσόνας. Ανακτήθηκε στις 12 Δεκεμβρίου 2022.
- ↑ Καϊμακάμης, 1984, σελ. 39, 42.
- ↑ 8,0 8,1 Καϊμακάμης, 1984, σελ. 70.
- ↑ Καϊμακάμης, 1984, σελ. 62, 65.
- ↑ Καϊμακάμης, 1984, σελ. 65.
- ↑ Καϊμακάμης, 1984, σελ. 40.
- ↑ Καϊμακάμης, 1984, σελ. 66-67.
- ↑ Έφη Πουλάκη-Παντερμαλή, Μακεδονικός Όλυμπος. Μύθος - Ιστορία - Αρχαιολογία, Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού, KZ΄ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων, Θεσσαλονίκη 2013, σελ. 153.
- ↑ Αντώνης Μιχ. Κολτσίδας, Ιδεολογική συγκρότηση και εκπαιδευτική οργάνωση των Ελληνόβλαχων στο βαλκανικό χώρο (1850-1913). Η εθνική και κοινωνική διάσταση, Εκδοτικός Οίκος Αδελφών Κυριακίδη, Θεσσαλονίκη 1994, σελ. 201-203, 372.
- ↑ Καϊμακάμης, 1984, σελ. 75.
- ↑ 16,0 16,1 «Το χωριό μας». kokkinoplos.gr. Σύλλογος Κοκκινοπλιτών Ν. Πιερίας «Ο ΟΛΥΜΠΟΣ». Ανακτήθηκε στις 7 Ιανουαρίου 2023.
- ↑ Κολτσίδας, 1994, σελ. 168.
- ↑ Κολτσίδας, 1994, σελ. 122-123.
- ↑ 19,0 19,1 Βασίλειον της Ελλάδος. Υπουργείον Εθνικής Οικονομίας, Διεύθυνσις Στατιστικής, Απαρίθμησις των κατοίκων των νέων επαρχιών της Ελλάδος του έτους 1913, Εν Αθήναις, 1915, σελ. 36.
- ↑ Κολτσίδας, 1994, σελ. 390.
- ↑ 21,0 21,1 Σύγχρονος Εγκυκλοπαιδεία Ελευθερουδάκη, Εγκυκλοπαιδικαί Εκδόσεις Ν. Νίκας και ΣΙΑ Ε.Ε., έκδοσις πέμπτη εκσυγχρονισμένη δια συμπληρώματος κατά τόμον, Αθήναι 1964, τόμος 14ος, σελ. 804.
- ↑ Καϊμακάμης, 1984, σελ. 49.
- ↑ Στράτος Ν. Δορδανάς, Αντίποινα των γερμανικών αρχών κατοχής στη Μακεδονία (1941-1944), ΑΠΘ-Διδακτορική Διατριβή, Θεσσαλονίκη 2002, σελ. 220.
- ↑ Καϊμακάμης, 1984, σελ. 95.
- ↑ Κολτσίδας, Αντώνης Μιχ. (1997-1998). «Η σημερινή κατάσταση της κουτσοβλαχικής γλώσσας στον Ελλαδικό χώρο. Ιστορική, εθνολογική, κοινωνική και γλωσσολογική διάσταση)». Μακεδονικά (Θεσσαλονίκη: Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών) 31: 200. https://ejournals.epublishing.ekt.gr/index.php/makedonika/article/view/5681/5420.
- ↑ Αστέριος Ι. Κουκούδης, Μελέτες για τους Βλάχους, τόμος Α΄. Η Θεσσαλονίκη και οι Βλάχοι, Εκδόσεις Ζήτρος, Θεσσαλονίκη 2000, σελ. 115.
- ↑ 27,0 27,1 27,2 27,3 Μιχαήλ Σταματελάτος, Φωτεινή Βάμβα-Σταματελάτου, Επίτομο Γεωγραφικό Λεξικό της Ελλάδος, Ερμής, Αθήνα 2001, σελ. 360.
- ↑ 28,0 28,1 «Μόνιμος και Πραγματικός Πληθυσμός της Ελλάδος: Σύνολο Ελλάδος,νομοί,δήμοι/κοινότητες,δημοτικα/κοινοτικά διαμερίσμα και οικισμοί, Απογραφές πληθυσμού 2001 και 1991». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 13 Ιουνίου 2006. Ανακτήθηκε στις 13 Ιουνίου 2006.
- ↑ Εφημερίς της Κυβερνήσεως της Ελληνικής Δημοκρατίας Αρχειοθετήθηκε 2021-10-04 στο Wayback Machine., τεύχος Δεύτερο, 20 Μαρτίου 2014, αρ. φύλλου 698, σελ. 10600.