Μάρτιν (Σλοβακία)
Το Μάρτιν (σλοβακ. Martin, Turčiansky Svätý Martin ως το 1950, ουγγρ. Turócszentmárton, γερμ. Turz-Sankt Martin, λατιν. Sanctus Martinus / Martinopolis) είναι πόλη στη βόρεια Σλοβακία, κτισμένη στις όχθες του ποταμού Τούριετς, κοντά στη συμβολή του με τον Βαχ. Ο πληθυσμός της είναι περίπου 55.000, κάτι που την καθιστά την όγδοη σε αριθμό κατοίκων πόλη της Σλοβακίας. Είναι πρωτεύουσα του ομώνυμου διαμερίσματος.
| Μάρτιν | |||
|---|---|---|---|
 | |||
| |||
  Μάρτιν | |||
 | |||
| Χώρα | Σλοβακία | ||
| Διοικητική υπαγωγή | Martin District | ||
| Ίδρυση | 1264 | ||
| Διοίκηση | |||
| • Δήμαρχος | Ján Danko | ||
| Έκταση | 67,73 km² | ||
| Υψόμετρο | 402 μέτρα | ||
| Πληθυσμός | 51.139 (31 Δεκεμβρίου 2022) | ||
| Ταχ. κωδ. | 036 01 | ||
| Τηλ. κωδ. | 043 | ||
| Ζώνη ώρας | UTC+01:00 (επίσημη ώρα) UTC+02:00 (θερινή ώρα) | ||
| Ιστότοπος | Επίσημος ιστότοπος | ||
 Σχετικά πολυμέσα | |||
.svg)
Ιστορία Επεξεργασία
Από τον ύστερο 10ο αιώνα μέχρι το 1918 η πόλη ανήκε στο Βασίλειο της Ουγγαρίας. Η πρώτη καταγεγραμμένη αναφορά στο Μάρτιν χρονολογείται από το 1284, ως Vila Sancti Martini (δηλαδή πόλη του Αγίου Μαρτίνου).
Κατά τον ταραγμένο 15ο αιώνα η πόλη υπέφερε από αλλεπάλληλες καταστροφές: Κατά την επιδρομή των Ουσιτών το 1433 πυρπολήθηκε, ενώ μόλις δέκα χρόνια αργότερα καταστράφηκε εκ νέου από σεισμό και συνακόλουθα άρχισε να υποβαθμίζεται από «βασιλική πόλη» σε πόλη προνομίων υπό την άμεση επιρροή της ουγγρικής οικογένειας.
Από τον 18ο αιώνα το Μάρτιν έγινε κέντρο της Κομητείας Τουρόκ.
Η πόλη έγινε το κορυφαίο σλοβακικό πολιτιστικό κέντρο κατά τον 19ο αιώνα: Αρκετά ιδρύματα, όπως η Σλοβακική Μάσιτσα και το Εθνικό Μουσείο της Σλοβακίας, γεννήθηκαν με την έδρα τους στο Μάρτιν. Οι περισσότερες πολιτικές δραστηριότητες που οδήγησαν στην εθνική αυτοδιάθεση των Σλοβάκων μέχρι τις αρχές του 20ού αιώνα οργανώθηκαν στο ή από το Μάρτιν. Την ίδια εποχή άρχισε και η εκβιομηχάνιση της περιοχής. Τυπογραφεία εγκαταστάθηκαν εκεί από το 1869, η επιπλοποιία Tatra nábytok το 1890, και άλλα εργοστάσια ακολούθησαν.
Η πόλη έχασε ένα μέρος της σημασίας της όταν το Πρεσβούργο (η σημερινή Μπρατισλάβα) έγινε η πρωτεύουσα της Σλοβακίας το 1919. Σήμερα το Μάρτιν είναι η έδρα της Σλοβακικής Εθνικής Βιβλιοθήκης και της Μάσιτσα.
Στις 24 Αυγούστου 1994 η Εθνοσυνέλευση της Σλοβακικής Δημοκρατίας ανακήρυξε την πόλη του Μάρτιν «κέντρο του εθνικού πολιτισμού των Σλοβάκων».
Γεωγραφία Επεξεργασία
.jpg)
Το Μάρτιν είναι κτισμένο σε μέσο υψόμετρο 395 μέτρα πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας, σε γεωγραφικές συντεταγμένες πλάτος 49°04΄ Βόρειο και μήκος 18°55΄ Ανατολικό, και σε έκταση 67,74 τετρ. χιλιόμετρα.[1] Η θέση του στη βόρεια Σλοβακία εντοπίζεται στη λεκάνη-κοιλάδα του Τούριετς, ανάμεσα στις μικρές οροσειρές Μάλα Φάτρα και Βέλικα Φάτρα, στους πρόποδες της πρώτης. Σχεδόν 6 χιλιόμετρα βόρεια από το κέντρο της πόλεως, στην ενωμένη οικιστικά κωμόπολη Βρούτκι, ο ποταμός Τούριετς που διαρρέει το Μάρτιν χύνεται στον Βαχ, σημαντικό παραπόταμο του Δούναβη. Η μεγαλύτερη γειτονική μεγάλη πόλη είναι η Ζίλινα, 29 χλμ. οδικώς προς τα βορειοδυτικά, ενώ σχετικώς κοντά είναι η Μπάνσκα Μπίστριτσα (60 χλμ. σε ευθεία, αλλά 92 χλμ. οδικώς εξαιτίας του ορεινού αναγλύφου).[2] Η πρωτεύουσα της χώρας Μπρατισλάβα απέχει οδικώς 230 χλμ. προς τα νοτιοδυτικά.
Το Μάρτιν έχει δέκα μικρούς δήμους, τους Γιαχόντνικι, Λιαντοβέν, Στρεντ, Σέβερ, Κοσούτι, Ποντάι, Στράνε, Πριέκοπα, Τόμτσανι και Ζάτουρτσιε. Διοικητικά η πόλη υπάγεται στην επαρχία ή περιφέρεια της Ζίλινα και στο Διαμέρισμα Μάρτιν.
Κλίμα Επεξεργασία
Το Μάρτιν, όπως και όλη η Σλοβακία, κείται στη βόρεια εύκρατη ζώνη και έχει ηπειρωτικό κλίμα με 4 καλά διαχωρισμένες εποχές του έτους. Το τοπικό κλίμα χαρακτηρίζεται από μεγάλη διαφορά ανάμεσα στα θερμά καλοκαίρια και στους ψυχρούς, χιονισμένους χειμώνες. Η μέση ετήσια θερμοκρασία είναι περί τους 7 °C και η μέση ετήσια βροχόπτωση 800 περίπου χιλιοστόμετρα, με τις περισσότερες βροχές να πέφτουν τον Ιούνιο και το πρώτο μισό του Ιουλίου. Η πόλη είναι καλυμμένη από χιόνια περίπου 60 ως 80 ημέρες τον χρόνο.
Δημογραφικά Επεξεργασία
Το Μάρτιν έχει πληθυσμό 55.000 κατοίκους (εκτίμηση της 31/12/2016), ενώ ο πληθυσμός της μητροπολιτικής περιοχής του ανέρχεται σε 97.214 κατοίκους. Από το τέλος της δεκαετίας του 1990, οπότε ο πληθυσμός έφθασε σε ένα μέγιστο άνω των 60 χιλιάδων, υπάρχει μικρή μείωση κάθε χρόνο. Κατά την απογραφή του 2011 το 81,7% των κατοίκων ήταν Σλοβάκοι, το 1,0% Τσέχοι, το 0,1% Ρομά, το 0,2% Ούγγροι και το 16% δεν δήλωσε εθνική καταγωγή. Από θρησκευτικής απόψεως, το 34,3% δήλωσαν Ρωμαιοκαθολικοί Χριστιανοί, το 28,3% άθρησκοι, το 13,2% Λουθηρανοί και το 21,1% δεν δήλωσε το θρήσκευμά του.[3]
Αξιοθέατα Επεξεργασία
Το παλαιότερο κτίσμα στην πόλη είναι ένας ναός ρωμανικού ρυθμού του 13ου αιώνα, αφιερωμένος στον Άγιο Μαρτίνο της Τουρ, ο οποίος έδωσε και το όνομά του στην πόλη. Το Εθνικό Μουσείο της Σλοβακίας διατηρεί στην πόλη την εθνογραφική του συλλογή. Σε προάστιο υπάρχει το υπαίθριο «Μουσείο του Σλοβακικού Χωριού» (Jahodnícke háje), που παρουσιάζει την παραδοσιακή επαρχιακή αρχιτεκτονική και τις λαϊκές παραδόσεις της περιοχής. Στο Εθνικό Κοιμητήριο στο Μάρτιν θάβονται οι επιφανείς Σλοβάκοι από όλη τη χώρα.
Γνωστό τοπόσημο στο κέντρο του Μάρτιν είναι και το Σλοβακικό Θέατρο Δωματίου, που ιδρύθηκε το 1944 ως ο δεύτερος επαγγελματικός θίασος-εταιρεία θεάτρου στη χώρα.
Αμφότερες οι οροσειρές που πλαισιώνουν την πόλη, τα Μάλα Φάτρα και τα Βέλικα Φάτρα, προσφέρουν κάθε χειμώνα εξαιρετικές πίστες χιονοδρομίας και κάθε καλοκαίρι διαδρομές ορεινής πεζοπορίας.
Οικονομία Επεξεργασία
Το Μάρτιν φιλοξενεί πλέον εργοστάσιο παραγωγής γνωστής γερμανικής αυτοκινητοβιομηχανίας, που εγκαινιάσθηκε το 2000 και δίνει δουλειά σε περίπου 800 ανθρώπους, αλλά στη μεγάλη ύφεση του 2008 απολύθηκαν περισσότεροι από 200. Υπάρχει κοντά στην πόλη «βιομηχανικό πάρκο», όπου βρίσκονται εγκαταστάσεις αρκετών άλλων επιχειρήσεων, που παράγουν από υποδήματα μέχρι σιδηροδρομικά οχήματα και προκατασκευασμένες δομές σκυροδέματος. Το πανεπιστημιακό νοσοκομείο απασχολεί περί τους δύο χιλιάδες ιατρούς, νοσηλευτικό και άλλο προσωπικό. Η ποιότητα των τυπογραφείων «Neografia» εκτιμάται από εκδότες 15 και πλέον ευρωπαϊκών κρατών, στις οποίες εξάγεται το μέγιστο μέρος της παραγωγής βιβλίων. Ακόμα και όταν η ανεργία στην πόλη αυξήθηκε κατά την ύφεση του 2008 στο 10%, ήταν κάτω από τον εθνικό μέσο όρο, ενώ σήμερα (2018) κυμαίνεται σε επίπεδα κάτω του 4%.[4] Αρκετοί κάτοικοι εξάλλου εργάζονται στη γειτονική πόλη Ζίλινα, μεγαλύτερη του Μάρτιν και επίσης σημαντικό βιομηχανικό κέντρο.
Εκπαίδευση Επεξεργασία
Στο Μάρτιν υπάρχει η Γεσένεια Ιατρική Σχολή, η μία από τις τρεις ιατρικές σχολές της Σλοβακίας, που ανήκει στο Πανεπιστήμιο Κομένιου της Μπρατισλάβα. Υπάρχουν 13 δημοτικά σχολεία (9 δημόσια, 2 ιδιωτικά και 2 θρησκευτικά), στα οποία πηγαίνουν συνολικά 5.027 μαθητές και μαθήτριες. Υπάρχει σήμερα σχέδιο να ανεγερθεί ένα πενταώροφο γυμνάσιο-λύκειο κοντά στην κεντρική πλατεία. Αν ολοκληρωθεί, θα είναι το μεγαλύτερο εκπαιδευτικό κτήριο στη Σλοβακία εκτός από τα πανεπιστημιακά και θα φέρει το όνομα του κληρικού και πολιτικού Αντρέι Χλίνκα.[5] Προς το παρόν, η δευτεροβάθμια εκπαίδευση στην πόλη γίνεται σε δύο γενικά γυμνάσια-λύκεια με 828 μαθητές και μαθήτριες, τρία ειδικευμένα με 1.050 και τρία επαγγελματικά με 2.501 μαθητές και μαθήτριες.[6]
«Αδελφές» πόλεις Επεξεργασία
Το Μάρτιν είναι «αδελφοποιημένο» με τις εξής οκτώ πόλεις άλλων κρατών:
Αξιοσημείωτα πρόσωπα Επεξεργασία
Οι παρακάτω γεννήθηκαν ή έζησαν (τουλάχιστον για μερικά χρόνια) στο Μάρτιν (με ελληνική αλφαβητική σειρά επωνύμου):
- Γιάνκο Αλέξυ, ζωγράφος
- Γιάνκο Γιεσένσκυ, συγγραφέας
- Γιάνα Κίρσνερ, τραγουδίστρια
- Λουσία Κλόκοβα, αθλήτρια του στίβου
- Αντρέι Κμετ, βοτανολόγος, εθνογράφος και αρχαιολόγος
- Μίλος Αλεξάντερ Μπαζόφσκυ, ζωγράφος
- Πέτερ Μπάρτος, παίκτης του χόκεϊ επί πάγου
- Μάρτιν Μπένκα, ζωγράφος
- Μπάρμπορα Μπομπούλιοβα, ηθοποιός
- Ρίχαρτ Πάνικ, παίκτης του χόκεϊ επί πάγου
- Ρόμπερτ Σβέχλα, παίκτης του χόκεϊ επί πάγου
- Ζντένο Σίγκερ, παίκτης του χόκεϊ επί πάγου
Παραπομπές Επεξεργασία
- ↑ «Municipal Statistics». Statistical Office of the Slovak republic. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 11 Ιανουαρίου 2008. Ανακτήθηκε στις 22 Ιανουαρίου 2008.
- ↑ Slovenska Republika - Podrobny Autoatlas, έκδ. VKU, Harmanec 1997
- ↑ «Statistics» (PDF). 2011 Census. Statistical Office of the Slovak Republic. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 14 Νοεμβρίου 2013. Ανακτήθηκε στις 12 Ιουλίου 2013.
- ↑ «ÚPSVaR». www.upsvar.sk.
- ↑ «Prehľad základných škôl v školskom roku 2006/2007» (PDF) (στα Slovak). Ústav informácií a prognóz školstva. 2006. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 10 Ιουλίου 2007. Ανακτήθηκε στις 7 Μαρτίου 2008.
- ↑ «Prehľad združených stredných škôl v školskom roku 2006/2007» (PDF) (στα Σλοβακικά). Ústav informácií a prognóz školstva. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 10 Ιουλίου 2007. Ανακτήθηκε στις 7 Μαρτίου 2008.
Εξωτερικοί σύνδεσμοι Επεξεργασία
- Επίσημος ιστότοπος του Δήμου του Μάρτιν (στη σλοβακική γλώσσα)