Το Μέγα Ετυμολογικόν (αναφέρεται συχνά στη βιβλιογραφία συντομογραφημένο ως EM από το Etymologicum magnum) είναι ένα από τα σημαντικότερα βυζαντινά λεξικά. Είναι επίσης το πρώτο βιβλίο που τυπώθηκε από καθαρά ελληνικό τυπογραφείο, 44 μόλις χρόνια μετά την εφεύρεση του Ιωάννη Γουτεμβέργιου.

Μέγα Ετυμολογικόν
Η πρώτη σελίδα του γράμματος Α από την έντυπη έκδοση του 1499, επιμέλειας Μάρκου Μουσούρου, και παραστάσεις του Νικολάου Βλαστού
Γλώσσααρχαία ελληνικά
Θέμααρχαία ελληνικά
Commons page Σχετικά πολυμέσα

Γενικά Επεξεργασία

Το Μέγα Ετυμολογικόν είναι ένα ελληνόγλωσσο αλφαβητικό λεξικό με βαρύτητα στην ετυμολογία των λέξεων. Φέρεται να έχει εκπονηθεί στο πρώτο ήμισυ του 12ου αιώνα από άγνωστο λεξικογράφο και σε άγνωστο μέρος. Βασίζεται κατά μεγάλο μέρος σε προγενέστερο βυζαντινό λεξικογραφικό εγκυκλοπαιδικό έργο το οποίο δημιουργήθηκε στην Κωνσταντινούπολη στα μέσα του 9ου αιώνα από συντάκτες που εικάζεται ότι ανήκαν στον κύκλο του λόγιου Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Φώτιου Α'. Το προγενέστερο αυτό λεξικό του 9ου αιώνα, του οποίου είναι πιθανό ότι ο αρχικός τίτλος ήταν Ἐτυμολογικόν ή, όπως και του παρόντος έργου, το Μέγα Ἐτυμολογικόν, ονομάστηκε και Etymologicum genuinum (= γνήσιο ετυμολογικό) από τον Ρίχαρντ Άουγκουστ Ράιτσενσταϊν (Richard August Reitzenstein), που ανακάλυψε το 1887 στην Βιβλιοθήκη του Βατικανού ότι ο κώδικας cod.vat. graec. 1818 περιέχει το λεξικό του 9ου αιώνα. Μία άλλη πηγή του Μεγάλου Ετυμολογικού είναι το «Γουδιανό Ετυμολογικό», (Etymologicum Gudianum), που θεωρείται ότι εκπονήθηκε τον 11ο αιώνα (μ.Χ.).

Ο συγγραφέας του Μεγάλου Ετυμολογικού πρέπει να άντλησε και υλικό από κείμενα του Στεφάνου του Βυζαντίου, το λεξικό του Διογενιανού, από διάφορους σχολιαστές αρχαίων ελληνικών κειμένων και άλλων.

Η αξία του λεξικού αυτού δεν είναι τόσο η παρεχόμενη ετυμολογία των λέξεων που σε πολλές των περιπτώσεων δεν είναι ορθή, όσο οι πληροφορίες που περιέχει σε άλλο λεξικολογικό υλικό και αποσπάσματα από συγγράμματα αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων που φέρονται να έχουν απολεσθεί.

Εκτύπωση Επεξεργασία

Το Μέγα Ετυμολογικόν τυπώθηκε στη Βενετία το 1499 από τον Ζαχαρία Καλλιέργη με επιμέλεια και πρόλογο του Μάρκου Μουσούρου. Το χειρόγραφο που αποτέλεσε την βάση της έκδοσης έχει πλέον απολεσθεί. Η έκδοση αποτελεί ιδιαίτερο αντιπροσωπευτικό δείγμα της αρχετυπίας και κυρίως για την πλούσια διακόσμηση της κάθε σελίδας του με πρωτογράμματα και επίτιτλα, καθώς και την εκτεταμένη ερυθροτυπία με συμπλέγματα περίτεχνων γραμματοσειρών τυπογραφικών στοιχείων.

Το βιβλίο αυτό θεωρείται σήμερα η αφετηρία της μετέπειτα πλούσιας τυπογραφικής δραστηριότητας του Ελληνισμού στα διάφορα κράτη διασποράς του, όπου βρισκόταν την εποχή εκείνη από την Οθωμανική Αυτοκρατορία και τη Ρωσία μέχρι τα κράτη της Δύσης και βόρειας Αφρικής. Το Μέγα Ετυμολογικόν είναι το πρώτο που τυπώθηκε σε ελληνικό τυπογραφείο και όχι η πρώτη ελληνόγλωσση εκτύπωση.

Πηγές Επεξεργασία

  • "Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια" τομ.ΙΑ΄, σελ.688.

Δείτε επίσης Επεξεργασία

Εξωτερικοί σύνδεσμοι Επεξεργασία