Εμμανουήλ Λαζαρίδης

Ο Εμμανουήλ Λαζαρίδης (Κωνσταντινούπολη, 1894-Αθήνα, 1961) ήταν Έλληνας αρχιτέκτονας που έδρασε την περίοδο 1924-1961. Απόφοιτος της Εθνικής Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών του Παρισιού, το έργο του επηρεάστηκε από την Αρ Ντεκό και τον Κλασσικισμό. Το γνωστότερο ίσως έργο του είναι το Μνημείο του άγνωστου στρατιώτη.

Εμμανουήλ Λαζαρίδης
Γέννηση	1894 Κωνσταντινούπολη
Θάνατος	1961 Αθήνα
Σπουδές	Σχολή Καλών Τεχνών του Παρισιού και Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο
Ιδιότητα	αρχιτέκτονας
Σημαντικά έργα	Μνημείο του Αγνώστου Στρατιώτη

Βιογραφικό

Ο Εμμανουήλ Παναγ. Λαζαρίδης βρέθηκε στο προσκήνιο της επικαιρότητας του Μεσοπολέμου, σημαδεύοντας την ιστορία του κέντρου της Αθήνας ως αρχιτέκτων του μνημείου του Άγνωστου στρατιώτη (1928-1932).

Γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 1894 και αφού τελείωσε το Ζωγράφειο Γυμνάσιο εκεί, αναχώρησε το 1913 για να ακολουθήσει σπουδές αρχιτεκτονικής στην Εθνική Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών στο Παρίσι. Διέκοψε τις σπουδές του για να έρθει στην Ελλάδα και να ενταχθεί, ως εθελοντής, στο κίνημα της Εθνικής Άμυνας του Βενιζέλου. Παράλληλα, γράφτηκε στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο (ΕΜΠ) και μέχρι τη λήξη του Α' Παγκόσμιου Πολέμου εργάστηκε ως βοηθός στα γραφεία των καθηγητών Α. Νικολούδη και Β. Κουρεμένου. Στη συνέχεια επέστρεψε στο Παρίσι για να ολοκληρώσει τις σπουδές του και διακρίθηκε επανειλημμένα, με ιδιαίτερες επιδόσεις στην Ιστορία της Αρχιτεκτονικής και στα συνθετικά μαθήματα.

Επιστρέφοντας στην Αθήνα παντρεύεται το 1924 την Κωνσταντινουπολίτισσα Αγνή Κ. Δημητρακοπούλου, με την οποία απόκτησε την πρόωρα χαμένη μοναχοκόρη του, Κατερίνα.

Το ξεκίνημα της επαγγελματικής του σταδιοδρομίας συνέπεσε με τη θητεία του βενιζελικού δημάρχου Σπυρίδωνα Πάτση και ο Λαζαρίδης, ως τμηματάρχης των Τεχνικών Υπηρεσιών του Δήμου Αθηναίων, συμβάλλει αποφασιστικά στο εξωραϊστικό πρόγραμμα της τετραετίας 1925-1929. Η ήττα του Πάτση στις δημοτικές εκλογές θα τερματίσει τη γόνιμη θητεία του Λαζαρίδη. Ακολούθησε η βράβευση του στον διαγωνισμό για το μνημείο του Άγνωστου Στρατιώτη και αλλεπάλληλες διακρίσεις σε άλλους αρχιτεκτονικούς διαγωνισμούς μέχρι το 1935, που τον έκαναν διάσημο και μπόρεσε να φτιάξει το δικό του αρχιτεκτονικό γραφείο.

Σε συνεργασία με τους αρχιτέκτονες Λ. Μπόνη, Ν. Κακούρη και Γ. Βυργιώτη ίδρυσε την Σχολή Αρχιτεκτονικών Μελετών φροντιστηριακού χαρακτήρα για τους σπουδαστές του ΕΜΠ, που στεγαζόταν στο γραφείο του και απευθυνόταν κυρίως σε όσους ήθελαν να σπουδάσουν στην École des Beaux Arts. Ήταν κάτοχος εργοληπτικού πτυχίου Δ΄ τάξης από το 1948 και έτσι εκτός από την μελέτη και την επίβλεψη έπαιρνε μέρος και στην κατασκευή.

Πέθανε στην Αθήνα το 1961.

---

Αρχιτεκτονικό Έργο

• Α' περίοδος 1924-1940
• Β' περίοδος 1949-1961

Η διάκριση αυτή οφείλεται κυρίως στα ανενεργά χρόνια του Β' Παγκόσμιου Πολέμου.

Μεσοπολεμική Αρχιτεκτονική (1924-1940)

Α' φάση 1924-1929: Ποικιλία κτιριακών θεμάτων, κυρίως δημόσια ή δημοτικά έργα.

• Δημοτικός Σταθμός Αυτοκινήτων στην οδό Λιοσίων
• Υπόγεια ουρητήρια στην πλατεία Συντάγματος
• Σταθμός υπόγειου σιδηροδρόμου στην πλατεία Ομονοίας
• Εξωραϊσμοί υπαίθριων χώρων (πλατεία Κλαυθμώνος, Κάνιγγος, Κολωνακίου και Αμερικής/Αγάμων) και ανακαινίσεις ιστορικών κτιρίων (Δημαρχείο Αθηνών)
• Δημοτικό Βουστάσιο
• Οστεοφυλάκιον Πρώτου Νεκροταφείου Αθηνών
• Δημοτικό Ιατρείο (εις μνήμην του Α. Μπενάκη)
• Μνημείο Άγνωστου Στρατιώτη (Α' βραβείο στον πανελλήνιο αρχιτεκτονικό διαγωνισμό)
• Επαύλεις των δυο γιων του Σ. Σινιόσογλου στο Ψυχικό
• Υφαντουργείο Μουταλάσκη (Σινιόσογλου) στη Ν. Ιωνία
• Ιταλική Εμπορική Τράπεζα στην Αθήνα (Σοφοκλέους 2)
• Υποκαταστήματα Λαϊκής Τραπέζης στο Βόλο, στη Λάρισα και στην Πρέβεζα
• Συμμετοχή στο διαγωνισμό του μεγάρου Μετοχικού Ταμείου Στρατού ("FOX")
• Ανεκτέλεστη μελέτη για το Δημοτικό Θέατρο Μυτιλήνης
• Ανεκτέλεστη μελέτη για ένα πολυλειτουργικό κτίριο (κινηματογράφος, καμπαρέ και γραφεία) Πανεπιστημίου και Κοραή

Β' φάση 1930-1940: Η παραγωγικότερη περίοδος, συνεχίζονται οι διακρίσεις σε αρχιτεκτονικούς διαγωνισμούς, εστιάζει σε πολυκατοικίες και μονοκατοικίες

• Α' και Β' βραβείο στον διαγωνισμό για το Ηρώο Θεσσαλονίκης (ψευδώνυμο "Λέων"-1930) (ανεκτέλεστη)
• Διακεκριμένη προμελέτη για την οικοδομή του Υπουργείου Στρατιωτικών (οικόπεδο στη γωνία Ριζάρη και Βασ. Κωνσταντίνου-β ήμισυ της δεκαετίας του '30)
• Ανάπλαση του μεγάρου του Μετοχικού Ταμείου Πολιτικών Υπαλλήλων (γωνία Κοραή και Πανεπιστημίου-μαζί με τον Λ. Μπόνη-1932) (εκτελεσμένο)
• Πολυκατοικία Λαζαρίδη, Συγγρού 4 και Τζιραίων, 1932-1933
• Πολυκατοικία Εταιρίας Οδών και Οδοστρωμάτων, Αμαλίας 42 και Θαλού, 1932-1934
• Πολυκατοικία Π. Ζηρίνη, Αλωπέκης 47/49, 1934-1935
• Πολυκατοικία Αριστοτέλη Ζ. Λορεντζάτου, Π. Ιωακείμ 36, 1935
• Πολυκατοικία Χ. Κλαυδιανού, Λυκαβηττού 11, 1935
• Πολυκατοικία Κ. Σελεστίνου και Γαλάνη, Κανάρη 5, 1937
• Πολυκατοικία Β. Ζηρίνη, Πατησίων 70 και Κότσικα, 1935
• Πολυκατοικία Ελ. Ι. Βλαβιανού, Αγ. Κωνσταντίνου και Νικηφόρου, 1936
• Πολυκατοικία Βασ. Καπογιάννη, Τροίας 30, 1935
• Έπαυλη Β. Ζηρίνη/Μαρκίδη, Λ. Κηφισίας, Μαρούσι
• Οικία Α. Κονταράτου, Καστριού, Εκάλη, 1932-1933
• Διπλοκατοικία Λαζαρίδη/Καναβαριώτου, Μάρως 2, Γλυφάδα, 1927 και 1947
• Ταφική αρχιτεκτονική (Άθω Ι. Ρωμανού 1934, Β. Ζηρίνη 1935/1938, Σινιόσογλου)

Μεταπολεμική Αρχιτεκτονική (1949-1961)

Λιγότερα έργα και μικρότερης σημασίας, προσπαθεί κυρίως να ακολουθήσει τα νέα ρεύματα της εποχής, έντονη συνεργασία με τον Λ. Μπόνη.

Χαρακτήρας-Χαρακτηριστικά

• Η πολυετής παραμονή του στην γαλλική πρωτεύουσα του έδωσε τη δυνατότητα να γνωρίσει από κοντά το μοντέρνο πνεύμα της Αρ Ντεκό και τις καλαίσθητες πραγματοποιήσεις των Περέ, Σοβάζ, Ρου-Σπιτς κ.α. Αυτή η εμπειρία στάθηκε καθοριστική για την μετέπειτα δουλειά του.
• Ως ελεύθερος επαγγελματίας ασχολήθηκε κυρίως με την κατοικία μεσαίων και ανώτερων στρωμάτων, συμβάλλοντας αποφασιστικά στον ποιοτικό εκσυγχρονισμό και στην αισθητική αναβάθμιση.
• Διέγραψε μία εντυπωσιακή πορεία ως ελεύθερος επαγγελματίας χάρη στη στέρεα αρχιτεκτονική του παιδεία, την εργατικότητα, την μετριοπαθή νεωτερικότητα, τη μορφοπλαστική δεξιοτεχνία και τον διακοσμητικό του οίστρο. Ήταν, επίσης, άνθρωπος ήπιων τόνων, πνευματώδης, με έμφυτη καλαισθησία και ευχέρεια στις σχέσεις με συνεργάτες και πελάτες.
• Εφαρμόζει έναν απλοποιημένο αρχαϊκό κλασικισμό και χρησιμοποιεί επιφάνειες επιχρισμένες με αδρή τσιμεντοκονία (το γνωστό "αρτιφισιέλ" της εποχής) και διάκοσμο που περιορίζεται στο ελάχιστο, όχι σπάνια στο απλοποιημένο ύφος του αρ ντεκό.

Πηγές

• 12 Έλληνες Αρχιτέκτονες του Μεσοπολέμου, Ελένη Φεσσά-Εμμανουήλ, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, 2005
• Νεοελληνική Αρχιτεκτονική, Δ. Φιλιππίδης, Αθήνα, 1984
• Σπίτια του '30 - Μοντέρνα αρχιτεκτονική στην προπολεμική Αθήνα, Δ. Φιλιππίδης (επιμ.), Αθήνα, 1998
• Ημερολόγιο της πόλης, Νίκος Βατόπουλος, Καθημερινή, 5.2.1995
• Αρχαιολογία της πόλης των Αθηνών, αρχείο νεώτερων μνημείων