Ο Καλός, ο Κακός και ο Άσχημος

Ο καλός, ο κακός και ο άσχημος (Ιταλικά: Il buono, il brutto e il cattivo) είναι ένα ιταλικό σπαγκέτι γουέστερν παραγωγής 1966, σκηνοθετημένο από τον Σέρτζιο Λεόνε, με πρωταγωνιστές τον Κλιντ Ίστγουντ, τον Λι Βαν Κλιφ και τον Ίλαϊ Γουάλας στους αντίστοιχους ρόλους. Το σενάριο γράφτηκε από τους Έιτζ & Σκαρπέλι, Λουτσιάνο Βιντσεντζόνι και τον Λεόνε, βασισμένο σε ιστορία του Βιντσεντσόνι και του Λεόνε. Ο υπεύθυνος φωτογραφίας Τονίνο Ντέλι Κόλι ήταν υπεύθυνος για την widescreen προοπτική της εικόνας και ο Ένιο Μορικόνε συνέθεσε την διάσημη μουσική της ταινίας. Είναι η τρίτη ταινία της Τριλογίας των Δολαρίων, μετά το Για μια χούφτα δολάρια (1964) και το Μονομαχία στο Ελ Πάσο (1965). Το σενάριο περιστρέφεται γύρω από τρεις τυχοδιώκτες πιστολέρο που αναζητούν ένα σεντούκι χρυσού της Συνομοσπονδίας, μέσα στο χάος της βίας των μαχών του Εμφύλιου Πολέμου και τα στρατόπεδα αιχμαλώτων. Η ταινία ήταν μια συμπαραγωγή κινηματογραφικών εταιρειών από τη Δυτική Γερμανία, την Ιταλία και την Ισπανία.

Ο Καλός, ο Κακός και ο Άσχημος
Σκηνοθεσία	Σέρτζιο Λεόνε
Παραγωγή	Αλμπέρτο Γκριμάλντι
Σενάριο	Σέρτζιο Λεόνε
Πρωταγωνιστές	Κλιντ Ίστγουντ, Λι Βαν Κλιφ, Ίλαϊ Γουάλακ, Μάριο Μπρέγκα
Μουσική	Έννιο Μορικόνε
Τραγούδι	Έννιο Μορρικόνε
Φωτογραφία	Τονίνο Ντέλι Κόλι
Μοντάζ	Ευγκένιο Αλαμπίζο και Νίνο Μπαράλι
Ενδυματολόγος	Carlo Simi
Εταιρεία παραγωγής	United Artists
Διανομή	MOKÉP και Netflix
Πρώτη προβολή	15 Δεκεμβρίου 1966 (Ιταλία)
Διάρκεια	177 λεπτά
Προέλευση	Ιταλία, Ισπανία και Γερμανία
Γλώσσα	αγγλικά, ιταλικά
Προηγείται	Μονομαχία στο Ελ Πάσο
δεδομένα ()

Από τα σκηνικά της ταινίας

Πλοκή

Σε μια εγκαταλειμμένη πόλη φάντασμα στην διάρκεια του Αμερικανικού Εμφύλιου Πολέμου, ο ληστής Τούκο Ραμίρεζ («Ο Άσχημος», Ίλαϊ Γουάλας), ξεφεύγει πυροβολώντας τρεις κυνηγούς επικηρυγμένων που ήθελαν να τον πιάσουν, σκοτώνοντας τους δύο και τραυματίζοντας τον τρίτο. Μίλια μακριά, ο Αγγελομάτης («Ο Κακός», Λι Βαν Κλιφ) ανακρίνει ένα πρώην στρατιώτη που ονομάζεται Στήβενς (Αντόνιο Κάσας) για έναν αγνοούμενο με το όνομα Τζάκσον, που υιοθέτησε το όνομα «Μπιλ Κάρσον» (Αντόνιο Κασάλε) και ένα σεντούκι με κλεμμένο χρυσό της Συνομοσπονδίας. Σκοτώνει τον Στήβενς και τον μεγάλο του γιο μετά την ανάκριση, αλλά όχι πριν ο Στήβενς πληρώσει τον Αγγελομάτη να σκοτώσει το αφεντικό του Αγγελομάτη, έναν άλλο πρώην στρατιώτη με τ’ όνομα Μπέικερ. Ο Αγγελομάτης πηγαίνει στο αφεντικό του, παίρνει την αμοιβή του για τον φόνο του Στήβενς, και τον σκοτώνει.

Εν τω μεταξύ, ο Τούκο στην έρημο πέφτει σε άλλη ομάδα κυνηγών επικηρυγμένων, που ενώ ετοιμάζονται να τον αιχμαλωτίσουν, επεμβαίνει ο Ξανθούλης («Ο Καλός», Κλιντ Ίστγουντ), ένα μυστηριώδης μοναχικός πιστολέρο που προκαλεί τους κυνηγούς σε μονομαχία, την οποία κερδίζει εύκολα με την ταχύτητά του στο τράβηγμα. Αν και ο Τούκο στην αρχή είναι χαρούμενος, στην συνέχεια εξοργίζεται όταν ο Ξανθούλης τον παραδίνει στην αρχές για να πάρει την ανταμοιβή των $2.000. Λίγες ώρες αργότερα, ενώ ο Τούκο περιμένει την εκτέλεση του, ο Ξανθούλης αιφνιδιάζει τις αρχές και ελευθερώνει τον Τούκο πυροβολώντας την αγχόνη˙ αργότερα μοιράζουν τα λεφτά της αμοιβής, αποκαλύπτοντας το κερδοφόρο τους σχέδιο. Η αμοιβή για τον Τούκο αυξάνεται σε $3.000, και οι δύο επαναλαμβάνουν την ίδια διαδικασία ώσπου ο Ξανθούλης, κουρασμένος από τα αδιάκοπα παράπονα του Τούκο σχετικά με το μοίρασμα των κερδών, εγκαταλείπει τον Τούκο στην έρημο, κρατώντας όλα τα λεφτά. Ο εκνευρισμένος Τούκο καταφέρνει τα φτάσει σε άλλη πόλη και παίρνει ένα ρεβόλβερ. Σε μια άλλη πόλη ο Τούκο παίρνει στο πλευρό του τρεις παράνομους για να σκοτώσουν τον Ξανθούλη. Ενώ οι τρεις μπαίνουν στο δωμάτιο του Ξανθούλη, εκείνος τους σκοτώνει αλλά, προς έκπληξη του, ο Τούκο τον αιφνιδιάζει σκαρφαλώνοντας στο πίσω παράθυρο, την ώρα που μαίνεται μια συμπλοκή στρατευμάτων της Ένωσης και της Συνομοσπονδίας. Ο Τούκο ετοιμάζεται να σκοτώσει τον Ξανθούλη φτιάχνοντας αγχόνη και βάζοντας τον Ξανθούλη να την βάλει στον εαυτό του, αλλά εκείνη την στιγμή μια κανονιά χτυπά το ξενοδοχείο και κατεδαφίζει το δωμάτιο, επιτρέποντας στον Ξανθούλη να ξεφύγει.

Μετά από μια ασταμάτητη καταδίωξη, ο Τούκο αιχμαλωτίζει τον Ξανθούλη την ώρα που ο τελευταίος χρησιμοποιεί το ίδιο κόλπο με άλλο συνεργάτη (ο Τούκο δεν αφήνει τον Ξανθούλη να πυροβολήσει την αγχόνη και ο άτυχος «Κοντοπίθαρος» απαγχονίζεται) και τον οδηγεί προς την έρημο. Όταν ο Ξανθούλης θα καταρρεύσει από αφυδάτωση και θερμοπληξία, ο Τούκο ετοιμάζεται να τον σκοτώσει αλλά σταματά όταν εμφανίζεται προς αυτούς μια αφηνιασμένη νοσοκομειακή άμαξα. Ενώ ο Τούκο πλιατσικολογεί τους νεκρούς στρατιώτες ανακαλύπτει τον Μπιλ Κάρσον ετοιμοθάνατο. Ο Κάρσον του ζητάει νερό, και σε αντάλλαγμα του λέει πως τα $200,000 του κλεμμένου χρυσού της Συνομοσπονδίας βρίσκονται σ’ έναν τάφο στο κοιμητήριο του Θλιμμένου Λόφου αλλά πέφτει αναίσθητος πριν να πει το όνομα του τάφου. Όταν ο Τούκο γυρίζει με το νερό, βλέπει τον Κάρσον νεκρό και τον Ξανθούλη πεσμένο κάτω από την άμαξα. Πριν να χάσει τις αισθήσεις του, ο Ξανθούλης λέει πως ο Κάρσον του είπε το όνομα του τάφου, έτσι τώρα ο Τούκο και ο Ξανθούλης ξέρουν το μισό του μυστικού της τοποθεσίας, αλλά κανένας δεν μπορεί να πάρει το χρυσό χωρίς τη βοήθεια του άλλου. Ο Τούκο μεταφέρει τον Ξανθούλη (και οι δύο είναι μεταμφιεσμένοι σε στρατιώτες της Συνομοσπονδίας) σε μια καθολική ιεραποστολή που διευθύνει ο μεγάλος αδελφός του Τούκο, ο πατήρ Πάμπλο. Μόλις ο Ξανθούλης αναρρώνει, ξεκινούν με την μεταμφίεση τους. Άθελα τους πέφτουν σε ομάδα στρατιωτών της Ένωσης (τους οποίους μπερδεύουν με στρατιώτες της Συνομοσπονδίας επειδή είχαν μαζέψει πολλή σκόνη στις στολές τους). Αιχμαλωτίζονται και μεταφέρονται σε ένα στρατόπεδο αιχμαλώτων της Ένωσης.

Στο στρατόπεδο, ο δεκανέας Γουάλας κάνει την αναφορά. Ο Τούκο απαντά στο Μπιλ Κάρσον, τραβώντας πάνω του την προσοχή του Αγγελομάτη, που τώρα είναι μεταμφιεσμένος σε λοχία της Ένωσης. Ο Αγγελομάτης βάζει τον Γουάλας να σπάσει στο ξύλο τον Τούκο για να μαρτυρήσει την τοποθεσία του χρυσού, αλλά ο Τούκο ομολογεί επίσης πως μόνο ο Ξανθούλης ξέρει το όνομα του τάφου. Πεπεισμένος πως ο Ξανθούλης είναι πολύ έξυπνος για να μαρτυρήσει το όνομα, ο Αγγελομάτης του προτείνει να πάρει την θέση του Τούκο στην συμφωνία για το χρυσάφι. Ο Ξανθούλης συμφωνεί και ξεκινά με τον Αγγελομάτη και την συμμορία του. Λίγο αργότερα, ο Τούκο, ενώ μεταφέρεται με τρένο στον τόπο εκτέλεσης του, δραπετεύει σκοτώνοντας τον δεκανέα Γουάλας.

Η συμμορία του Αγγελομάτη, με τον Ξανθούλη, φτάνουν σε μια πόλη που εκκενώνεται εξαιτίας του βομβαρδισμού της από βαρύ πυροβολικό. Ο Τούκο, τριγυρνώντας άσκοπα στα ερείπια της ίδιας πόλης, πέφτει σε ενέδρα του κυνηγού επικηρυγμένων που τραυμάτισε στην αρχή της ταινίας (Αλ Μούλοκ), ενώ κάνει μπάνιο σε ένα εγκαταλειμμένο κτίριο. Παρά την έκπληξη, ο Τούκο σκοτώνει τον κυνηγό. Ακούγοντας τους πυροβολισμούς, ο Ξανθούλης βρίσκει τον Τούκο και του λέει την εμπλοκή του Αγγελομάτη. Οι δυο τους ανανεώνουν την παλιά συνεργασία τους, και σκοτώνουν στα ερείπια της πόλης όλη τη συμμορία του Αγγελομάτη. Ο Αγγελομάτης όμως ξεφεύγει, αφήνοντας σημείωμα: «Θα τα πούμε αργότερα, ηλίθιοι».

Ο Τούκο και ο Ξανθούλης βρίσκουν τον δρόμο προς το κοιμητήριο του Θλιμμένου Λόφου, αλλά αυτός είναι μπλοκαρισμένος από μεγάλες δυνάμεις Βορείων και Νοτίων, που χωρίζονται μόνο από μια στενή γέφυρα. Κάθε πλευρά θέλει την γέφυρα, αλλά και οι δύο πλευρές έχουν διαταγές να μην την καταστρέψουν. Σκεπτόμενοι πως αν η γέφυρα καταστραφεί «αυτοί οι ηλίθιοι θα πάνε κάπου αλλού να πολεμήσουν», ο Ξανθούλης και ο Τούκο υπονομεύουν την γέφυρα με δυναμίτη. Κατά τη διαδικασία, οι δυο τους ανταλλάζουν τα μυστικά τους: Ο Τούκο αποκαλύπτει πως το χρυσάφι βρίσκεται στο κοιμητήριο του Θλιμμένου Λόφου και ο Ξανθούλης λέει πως το όνομα του τάφου είναι Αρτς Στάντον. Οι δυο τους ανατινάζουν την γέφυρα, και όταν το επόμενο πρωί οι δυο στρατοί έχουν φύγει, συνεχίζουν το δρόμο τους. Ο Τούκο εγκαταλείπει τον Ξανθούλη (που είχε σταματήσει για να φροντίσει έναν ετοιμοθάνατο στρατιώτη των Νοτίων), για να πάρει μόνος του όλο το χρυσάφι. Βρίσκει τον τάφο του Αρτς Στάντον, αλλά ενώ αρχίζει να σκάβει, εμφανίζεται ο Ξανθούλης σημαδεύοντας τον με το περίστροφό του και κρατώντας ένα φτυάρι. Λίγα δευτερόλεπτα αργότερα και οι δυο τους αιφνιδιάζονται από τον Αγγελομάτη, που τους έχει σε σημείο σκόπευσης. Ο Ξανθούλης κλωτσάει τον τάφο του Στάντον, αποκαλύπτοντας μόνο τον σκελετό του αποθανόντος. Φανερώνοντας πως μόνο εκείνος ξέρει το πραγματικό όνομα του τάφου, ο Ξανθούλης το γράφει σε μια πέτρα, που αφήνει στη μέση του κοιμητηρίου και λέει στον Τούκο και τον Αγγελομάτη πως «Διακόσιες χιλιάδες δολάρια είναι πολλά λεφτά. Πρέπει να τα κερδίσουμε με την αξία μας».

Οι τρεις τους κοιτάζουν ο ένας τον άλλο στο κυκλικό κέντρο του κοιμητηρίου, υπολογίζοντας τις συνεργασίες και τους κινδύνους σε αυτή την τριπλή αντιπαράθεση, πριν να τραβήξουν τα περίστροφα τους. Πρώτος τραβάει ο Αγγελομάτης, αλλά ο Ξανθούλης τον πυροβολεί. Πεσμένος ο Αγγελομάτης σημαδεύει τον Ξανθούλη, αλλά δέχεται ακόμα μια σφαίρα, που τον ρίχνει νεκρό σ’ έναν ανοιχτό, αχρησιμοποίητο τάφο. Ο Τούκο προσπαθεί να πυροβολήσει κι αυτός τον Αγγελομάτη, αλλά ανακαλύπτει πως ο Ξανθούλης έβγαλε τις σφαίρες απ΄ το όπλο του την προηγούμενη νύχτα. Ο Ξανθούλης οδηγεί τον Τούκο στον τάφο που γράφει «Άγνωστος» δίπλα απ’ αυτόν του Αρτς Στάντον. Ο Τούκο σκάβοντας βρίσκει μέσα οκτώ σακιά χρυσού, αλλά όταν γυρίζει στον Ξανθούλη, βλέπει μπροστά του μια αγχόνη. Θέλοντας να εκδικηθεί όσα του έκανε ο Τούκο, ο Ξανθούλης τον βάζει να σταθεί σ' έναν ασταθή σταυρό και βάζει την θηλιά στον λαιμό του, δένοντας τα χέρια του. Στη συνέχεια παίρνει το μερίδιο του από το χρυσάφι, και αφήνει τον Τούκο με το άλλο μισό. Ενώ ο Τούκο φωνάζει ζητώντας έλεος, εμφανίζεται στον ορίζοντα η σιλουέτα του Ξανθούλη, στοχεύοντας τον με το τουφέκι του. Με ένα πυροβολισμό κόβει το σχοινί, ρίχνοντας τον Τούκο με τα μούτρα στις σακούλες/μερίδιό του στον θησαυρό. Χαμογελώντας ο Ξανθούλης, φεύγει μακριά. Ο Τούκο που έχει το χρυσάφι αλλά είναι ακόμα δεμένος και δεν έχει άλογο, σε έξαλλη κατάσταση τον βρίζει φωνάζοντας του: «Ρε Ξανθέ! Ξέρεις τι είσαι; Ακόμα ένας σιχαμερός γιος σκύλας!»

Διανομή

• Κλιντ Ίστγουντ ως ο "Ξανθούλης": Ο Καλός, γνωστός και ως "Ο Άνθρωπος Χωρίς Όνομα", ένας συγκρατημένος, υπερβέβαιος κυνηγός επικηρυγμένων που συντάσσεται με τον Τούκο, και τον Αγγελομάτη προσωρινά, για να βρουν το θαμμένο χρυσάφι. Ο Ξανθούλης και ο Τούκο έχουν μια παράξενη συνεργασία. Ο Τούκο ξέρει το όνομα του κοιμητηρίου όπου είναι κρυμμένο το χρυσάφι, αλλά ο Ξανθούλης ξέρει το όνομα του τάφου που είναι θαμμένο, έτσι αναγκάζονται να δουλέψουν μαζί για να βρουν τον θησαυρό. Παρά αυτή τη φιλάργυρη αναζήτηση, ο οίκτος του Ξανθούλη για τους σκοτωμένους στρατιώτες στη χαοτική σφαγή του πολέμου είναι ξεκάθαρος. "Δεν είδα ποτέ μου τόσο πολλούς άνδρες να χαραμίζονται τόσο άδικα", παρατηρεί.

Η σειρά Rawhide (στην οποία πρωταγωνιστούσε ο Ίστγουντ) είχε τελειώσει το 1966 και τότε το Για μια χούφτα δολάρια και το Μονομαχία στο Ελ Πάσο δεν είχαν κυκλοφορήσει ακόμα στις ΗΠΑ. Όταν ο Λεόνε πρόσφερε στον Ίστγουντ ρόλο στην επόμενη του ταινία, ήταν η μόνη προσφορά που είχε στα χέρια του ο ηθοποιός· όμως, ο Ίστγουντ ακόμα δεν είχε πειστεί. Τελικά ο Λεόνε και η σύζυγός του ταξίδεψαν στην Καλιφόρνια για να τον πείσουν. Δύο μέρες αργότερα, πείστηκε να λάβει μέρος στην ταινία με αμοιβή $250,000 συν το 10% των κερδών από τις βορειοαμερικανικές αγορές - μια συμφωνία η οποία άφησε τον Λεόνε δυσαρεστημένο.

• Λι Βαν Κλιφ ως ο "Αγγελομάτης": Ο Κακός, ένας αδίστακτος, αναίσθητος και αντικοινωνικός μισθοφόρος με το όνομα "Αγγελομάτης" (στο αρχικό σενάριο και την ιταλική έκδοση ονομάζεται Sentenza), ο οποίος πάντα ολοκληρώνει μια δουλειά όταν πληρώνεται (η οποία συνήθως είναι να βρει και να σκοτώσει κόσμο). Όταν ο Ξανθούλης και ο Τούκο αιχμαλωτίζονται ενώ ποζάρουν ως στρατιώτες των Νοτίων, ο Αγγελομάτης είναι λοχίας των Βορείων ο οποίος ανακρίνει και βασανίζει τον Τούκο, μαθαίνοντας εν τέλει το όνομα του κοιμητηρίου όπου βρίσκεται θαμμένος ο χρυσός, αλλά όχι το όνομα του τάφου. Ο Αγγελομάτης συμμαχεί αναγκαστικά με τον Ξανθούλη, αλλά ο Τούκο με τον Ξανθούλη γυρίζουν εναντίον του όταν βρίσκουν την ευκαιρία.

Αρχικά, ο Λεόνε ήθελε τον Τσαρλς Μπρόνσον να παίξει τον Αγγελομάτη αλλά εκείνος ήταν δεσμευμένος στα γυρίσματα του Και οι 12 ήταν καθάρματα (1967). Ο Λεόνε σκέφτηκε σχετικά με την προηγούμενη συνεργασία που είχε με τον Λι Βαν Κλιφ: "Είπα στον εαυτό μου πως ο Βαν Κλιφ είχε παίξει έναν ρομαντικό χαρακτήρα στην ταινία Μονομαχία στο Ελ Πάσο. Η ιδέα να τον βάλω να παίξει έναν ρόλο ακριβώς αντίθετο άρχισε να μου αρέσει".

• Ίλαϊ Γουάλακ ως ο "Τούκο": Ο Άσχημος. Ο Τούκο Μπενεντίκτο Πασίφικο Χουάν Μαρία Ραμίρεζ (γνωστός ως "Ο Αρουραίος" σύμφωνα με τον Ξανθούλη), ένας αστείος, μπουνταλάς (αν και αποδεικνύεται επίσης πολύ επικίνδυνος μέσα στην ταινία), πολυλογάς ληστής ο οποίος καταζητείται από τις αρχές για μια μακρά λίστα εγκλημάτων. Ο Τούκο ανακαλύπτει το όνομα του κοιμητηρίου όπου βρίσκεται θαμμένος ο χρυσός, αλλά δεν ξέρει το όνομα του τάφου - κάτι που βρίσκεται στη γνώση μόνο του Ξανθούλη. Έτσι ο Τούκο αναγκάζεται να συνεργαστεί με τον Ξανθούλη.

Ο σκηνοθέτης σκεφτόταν αρχικά τον Τζιάν Μαρία Βολοντέ για τον ρόλο του Τούκο, αλλέ πίστευε πως εκείνος ο ρόλος ήθελε κάποιον με "φυσικό κωμικό ταλέντο". Στο τέλος, ο Λεόνε διάλεξε τον Ίλαϊ Γουάλακ βασισμένος στο ρόλο του στο Η κατάκτηση της Δύσης (1962), και συγκεκριμένη, στην ερμηνεία του στη σκηνή του σιδηροδρόμου. Στο Λος Άντζελες, ο Λεόνε συνάντησε τον Γουάλακ, ο οποίος ήταν σκεπτικός σχετικά με το αν έπρεπε να παίξει τον ίδιο τύπο ρόλου, αλλά όταν ο Λεόνε του έδειξε την σκηνή έναρξης του Μονομαχία στο Ελ Πάσο, ο Γουάλακ των ρώτησε: "Πότε με θέλεις;". Οι δύο άντρες γρήγορα έγιναν κολλητοί, μοιραζόμενοι την ίδια περίεργη αίσθηση του χιούμορ. Ο Λεόνε επέτρεψε στον Γουάλακ να κάνει αλλαγές στον ρόλο του σχετικά με την ενδυμασία του και τις εκφράσεις του. Και ο Ίστγουντ και ο Βαν Κλιφ αντιλήφθηκαν πως ο ρόλος του Τούκο ήταν κοντά στη καρδιά του Λεόνε, και ο σκηνοθέτης με τον Γουάλακ έγιναν καλοί φίλοι. Μιλούσαν με γαλλικά, τα οποία ο Γουάλακ μιλούσε σπαστά και ο Λεόνε καλά.

Ο Βαν Κλιφ παρατήρησε πως "Ο Τούκο είναι ο μόνος απ' το τρίο που το κοινό μαθαίνει τα πάντα γι' αυτόν. Βλέπουμε τον αδερφό του και μαθαίνουμε από που κατάγεται και γιατί κατέληξε ένας ληστής. Αντιθέτως οι ρόλοι του Κλιντ και του Αγγελομάτη παραμένουν μυστηριώδεις".

Στο κινηματογραφικό τρέιλερ, ο Αγγελομάτης αναφέρεται ως ο Άσχημος και ο Τούκο ως ο Κακός. Αυτό έγινε εξαιτίας ενός λάθους στη μετάφραση· ο κανονικός ιταλικός τίτλος είναι "Ο Καλός, ο Άσχημος, ο Κακός".

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Πολυμέσα σχετικά με το θέμα Il buono, il brutto, il cattivo (film) στο Wikimedia Commons