Παλαμήδης (μυθολογία)
Ο Παλαμήδης, σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία, ήταν γιος του Ναύπλιου και της Κλυμένης (ή της Ησιόνης ή της Φιλύρας), αδελφός του Οίακα και του Ναυσιδέμοντα από όπου και οι σχετικοί όροι για τη ναυσιπλοΐα. Φημιζόταν για τη σοφία και την επινοητικότητά του,[4] και λέγεται πως είχε επινοήσει μερικά από τα γράμματα του ελληνικού αλφαβήτου.[5] Θεωρείται επίσης εφευρέτης της ναυτιλίας, των φάρων των μέτρων και των σταθμών, των νομισμάτων, καθώς και της διαίρεσης του χρόνου σε ώρες, ημέρες και μήνες, αλλά και παιχνιδιών (επιτραπέζιων και στρατηγημάτων). Τα παιχνίδια αυτά ονομάζονται και του Παλαμήδους ή αθύρματα ή πεσσοί ή πεττοί, κύβοι κ.α. Το κάστρο του Παλαμηδίου στο Ναύπλιο πήρε το όνομά του.
| Παλαμήδης | |
|---|---|
 | |
| Πληροφορίες ασχολίας | |
| Οικογένεια | |
| Γονείς | Ναύπλιος[1][2][3] και Κλυμένη[1][3] |
| Αδέλφια | Οίακας[1] Ναυσιμέδοντας |
 Σχετικά πολυμέσα | |
Ετυμολογία Επεξεργασία
Για την ετυμολογία του ονόματος «Παλαμήδης» υπάρχουν δύο κύριες εκδοχές. Κατά τη μία, προέρχεται από το ρήμα «παλαμάομαι» που σημαίνει εξυφαίνω και εφευρίσκω, δηλαδή ο «εφευρέτης, που μηχανεύεται σχέδια». Κατά τη δεύτερη, μπορεί να προέρχεται από το ρήμα «παλαίω» (=παλεύω) και το «μήδομαι» (=σκέφτομαι, συμβουλεύω), δηλαδή «αυτός που σκέφτεται τη μάχη και δίνει συμβουλές γι´αυτήν».
Εκδοχές καταδίκης του Επεξεργασία
Οι πηγές όμως φανερώνουν και άλλη αιτία για την έχθρα του Οδυσσέα προς τον Παλαμήδη. Όταν ο στρατός των Αχαιών πεινούσε, έστειλαν τον Οδυσσέα στη Θράκη να βρει σιτάρι. Γύρισε όμως άπρακτος. Σαν τον ειρωνεύθηκε ο Παλαμήδης, ο Οδυσσέας του απήντησε ότι ούτε εκείνος θα τα κατάφερνε, όσο έξυπνος και αν ήταν. Τότε ο Παλαμήδης πήγε ο ίδιος στη Θράκη και γύρισε με μεγάλα φορτώματα σιτάρι.[6]
Ἀδίκως χρῆσθαι τῇ ῥητορικῇ Ελένης εγκώμιον [7]
- Ο Παλαμήδης σκιαγραφεί τα πιθανά κίνητρα του Οδυσσέα υποστηρίζοντας ότι δεν είναι ο θάνατος καθαυτός που δεν δέχεται, αλλά τον θάνατο εν ατιμία § 1-6.
- Αναπτύσσει τα επιχειρήματα γύρω από τη μη δυνατότητα να κάνει προδοσία (ἀδύνατος εἱμί τοῦτο πράττειν) § 6-12.
- Απευθύνεται στους δικαστές και αναφέρεται στο πρόσωπό του. Το κάνει όχι για να παινευθεί αλλά γιατί το επιβάλλουν οι περιστάσεις § 28-32.
- Θέτει τους δικαστές μπροστά στις συνέπειες μια άδικης απόφασης, αφού δεν απεδείχθη ούτε ότι αδίκησε ούτε ότι η κατηγορία ήταν αξιόπιστη (φανεράν οὑδεμίαν ἀδικίαν οὑδ΄ πιστήν αἱτίαν ἀποδείξαντες) § 33-36.
Κρίσεις Επεξεργασία
Ο Όμηρος δεν αναφέρει καθόλου τον Παλαμήδη στα δύο έπη του.[8] Τον συναντούμε για πρώτη φορά στα Κύπρια, απ΄όπου παρέλαβαν την ιστορία του και τη διαμόρφωσαν ποικιλοτρόπως οι τραγικοί Αισχύλος και Ευριπίδης, όπως φαίνεται από μερικά αποσπάσματα που έχουν σωθεί του Ναυπλίου και του Υγίνου αντίστοιχα.
Ο Ξενοφών μαρτυρεί ότι ο Παλαμήδης τιμήθηκε, μαζί με άλλους ήρωες, από τους θεούς[9] και στην Απολογία Σωκράτους ρητά λέγει ότι του είναι παρήγορη η συνάντηση με τον Παλαμήδη τον οποίον εξυμνούν περισσότερο από τον Οδυσσέα που τον θανάτωσαν άδικα.β[›]
Οι σοφιστές τον θεωρούσαν υπόδειγμα τους και είχαν εκμεταλλευτεί όλα όσα διηγούνταν γι΄αυτόν.
Παντού εμφανίζεται ως ένας από τους σοφότερους Έλληνες, γι΄αυτό και υπάρχουν χαρακτηριστικές παροιμιώδεις εκφράσεις, όπως Παλαμήδους εξεύρημα, Παλαμήδους σοφώτερος και Παλαμήδους βούλευμα.
Σημειώσεις Επεξεργασία
^ α: Ο Οδυσσέας, πάλι, δεν ήθελε να πάει στον πόλεμο γιατί ο μάντης της Ιθάκης Αλιθέρσης είχε προφητεύσει ότι, αν πήγαινε στον πόλεμο, θα γύριζε μόνον ύστερα από είκοσι χρόνια, ολομόναχος και αγνώριστος. Προσποιήθηκε τον τρελό: έζεψε στο αλέτρι του ένα άλογο και ένα βόδι, φόρεσε μια σκούφια σαν εκείνη του Ηφαίστου στο κεφάλι και άρχισε να ρίχνει στο αυλάκι αλάτι αντί για σπόρο.[10][11]
^ β: «ἀλλ᾽ οὐδὲ μέντοι ὅτι ἀδίκως ἀποθνῄσκω, διὰ τοῦτο μεῖον φρονητέον: οὐ γὰρ ἐμοὶ ἀλλὰ τοῖς καταγνοῦσι τοῦτο αἰσχρόν [γάρ] ἐστι. παραμυθεῖται δ᾽ ἔτι με καὶ Παλαμήδης ὁ παραπλησίως ἐμοὶ τελευτήσας: ἔτι γὰρ καὶ νῦν πολὺ καλλίους ὕμνους παρέχεται Ὀδυσσέως τοῦ ἀδίκως ἀποκτείναντος αὐτόν» Απολογία Σωκράτους (Ξενοφών), 26
Παραπομπές Επεξεργασία
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 «Palamedes» (Ρωσικά)
- ↑ 2,0 2,1 «Nauplius» (Ρωσικά)
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 Νικολάι Ομπνόρσκι: «Паламед» (Ρωσικά)
- ↑ Hildesheim, Tragicorum graecorum fragmenta (Αποσπάσματα), ed. A. Nauck, 1964
- ↑ Λουκιανός, Δίκη συμφώνων, § 5
- ↑ Απολλόδωρος, Επιτομή VI, 7-11
- ↑ Ισοκράτης, Ελένη, 3 «Ἀδίκως χρῆσθαι τῇ ῥητορικῇ, ὺπόθεσις ἄτοπος καί παράδοξος... ψευδῆ μηχανῆσθαι τόν λόγον»
- ↑ Ιωάννης Κακριδής, Ελληνική μυθολογία, 1-5, Εκδοτική Αθηνών, τομ. 1, σ. 93 κ. επ. εξηγεί: «τη σιωπή του Ομήρου από το γεγονός ότι τα ομηρικά έπη αρχίζουν με τον τελευταίο χρόνο του πολέμου. Ο Όμηρος δεν ήθελε, προφανώς να μειώσει τη φήμη του Οδυσσέα.»
- ↑ Ξενοφών, Κυνηγετικός, Ι,2
- ↑ Από τη χαμένη τραγωδία του Σοφοκλή, Οδυσσεύς μαινόμενος τα αποσπάσματα 462-468, The Loeb Classical Library, 1996
- ↑ Οι μεταγενέστεροι του Σοφοκλή τον μύθο αυτό το πίστωσαν στον Οδυσσέα και εις βάρος του Αχιλλέα που φέρεται να είχε καταφύγει στη Σκύρο
Πηγές Επεξεργασία
- Γοργίας, Υπέρ Παλαμήδους Απολογία
- (Κύπρια έπη του τρωικού κύκλου) που αναφέρονται σε περιστατικά και ήρωες πριν από την τρωική εκστρατεία και στα εννέα πρώτα χρόνια του τρωικού πολέμου.
- Βιργίλιος, Αινειάδα, 2.81-85
- Οβίδιος, Μεταμορφώσεις, 13.34-60, 308-312
- Lorenzo Rocci (1956). Vocabolario Greco-Italiano. Società Ed. Dante Alighieri srl. σελ. 1392. (Ιταλικά)