Πολιορκία της Σεβαστούπολης (1941-1942)
| Το λήμμα παραθέτει τις πηγές του αόριστα, χωρίς παραπομπές. |
Συντεταγμένες: 44°36′16.99″N 33°32′28.00″E / 44.6047194°N 33.5411111°E
Η Πολιορκία της Σεβαστούπολης (ρωσ. Оборона Севастополя) διήρκεσε από τις 12 Σεπτεμβρίου του 1941 μέχρι τις 9 Ιουλίου του 1942 και ήταν μια από τις πιο σημαντικές πολιορκίες του Β' Παγκοσμίου Πολέμου.
| Πολιορκία της Σεβαστούπολης | |||
|---|---|---|---|
| Ανατολικό Μέτωπο στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο | |||
 Άποψη του λιμανιού της Σεβαστούπολης μετά το πέρας των εχθροπραξιών, καλοκαίρι του 1942 | |||
| Χρονολογία | 12 Σεπτεμβρίου, 1941 – 9 Ιουλίου, 1942 | ||
| Τόπος | Χερσόνησος της Κριμαίας, Σοβιετική Ένωση | ||
| Έκβαση | Αποφασιστική γερμανική νίκη | ||
| Αντιμαχόμενοι | |||
| Ηγετικά πρόσωπα | |||
Πριν την πολιορκία
ΕπεξεργασίαΜέχρι το τέλος του Σεπτεμβρίου του 1941, τα γερμανικά στρατεύματα κατάλαβαν το Σμολένσκ και το Κίεβο και πολιορκούσαν το Λένινγκραντ. Οι Γερμανοί είχαν επιτυχίες και στα νοτιοδυτικά στην μάχη της Ουμάν και στην μάχη του Κιέβου, αφού είχαν απωθήσει σημαντικά τμήματα του Κόκκινου Στρατού στην Ουκρανία.
Η Κριμαία είχε στρατηγική θέση καθώς αποτελούσε δίοδο στις πετρελαιοφόρες περιοχές του Καυκάσου (αυτές οι περιοχές ήταν ζωτικής σημασίας για τη Ναζιστική Γερμανία, που ανέκαθεν υπέφερε απο έλλειψη υγρών καυσίμων για να τροφοδοτεί τις μακρινές της εκστρατείες). Η Κριμαία ήταν και βάση της Ερυθράς αεροπορίας της ΕΣΣΔ και με την κατάκτηση της, η ΕΣΣΔ δεν θα μπορούσε να καταλάβει τις περιοχές πετρελαίου της Ρουμανίας, ενώ η Γερμανία θα μπορούσε πιο άνετα να καταλάβει τις περιοχές πετρελαίου του Καυκάσου. Για την υπεράσπιση της Κριμαίας, οι Σοβιετικοί άφησαν την άμυνα της Οδησσού.
Τα στρατεύματα πριν την μάχη
ΕπεξεργασίαΕΣΣΔ
ΕπεξεργασίαΗ μόνη χερσαία οδός προς την Κριμαία ήταν ο ισθμός Περεκόπ. Η άμυνα της πόλης σχηματίστηκε τον Αύγουστο του 1942, από την 51η Στρατιά της STAVKA υπό την ηγεσία του Συνταγματάρχη, Φιόντορ Κουζνετσόφ. Στα βόρεια, η πόλη καλυπτόταν από 3 Μεραρχίες Τυφεκιοφόρων. Οι 3 Μεραρχίες ιππικού που στάλθηκαν για την άμυνα της πόλης έπρεπε να καταβάλουν την αντίσταση των στρατιωτών της Βέρμαχτ. Τέσσερα σώματα στρατού έπρεπε να προστατεύουν τις ακτές.
Γερμανία
ΕπεξεργασίαΣτις 12 Σεπτεμβρίου του 1942, άρχισε η γερμανική επίθεση. Ο διοικητής της 11ης Στρατιάς του Έριχ φον Μανστάιν αποφάσισε να δημιουργήσει μια ομάδα μάχης από το 54ο Σώμα Στρατού, την 3η Ρουμανική Στρατιά καθώς και από το 49ο Σώμα Στρατού, το οποίο είχε ανακληθεί από το Ροστόφ στο Ντον. Αυτή την ομάδα έπρεπε να βοηθήσει το 4ο Αεροπορικό Σώμα του Στρατηγού των Ιπταμένων Βόλφραμ φον Ρίχτχοφεν με 1500 αεροσκάφη.
Πορεία των εχθροπραξιών
ΕπεξεργασίαΜάχη του Περεκόπ
ΕπεξεργασίαΣτις 24 Σεπτεμβρίου του 1942, τα γερμανικά στρατεύματα με 2 τμήματα του πεζικού υποστηριζόμενα από αεροσκάφη και πυροβολικό, άρχισε την επίθεση στον ισθμό του Περεκόπ. Σε 2 μέρες, οι Γερμανοί μετά από σκληρές μάχες κατέλαβαν το Αρμιάνσκ. Η σοβιετική αντεπίθεση υπό την ηγεσία του Πάβελ Μπάτοφ, με 2 τμήματα πεζικού και ιππικού, δεν έφερε το επιθυμητό αποτέλεσμα. Στις 30 Σεπτεμβρίου του 1942, τα σοβιετικά στρατεύματα αποσύρθηκαν στο Ινσουνσκίν, όπου οι σοβιετικοί κατάφεραν να αποκρούσουν τις γερμανικές επιθέσεις. Ο Μανστάιν, λόγω των μεγάλων απωλειών, αποφάσισε να μείνει στο Ροστόφ και αρνήθηκε να συνεχίσει την επίθεση.
Η μάχη του Ινσουνσκίν και σοβιετική υποχώρηση από την Κριμαία
ΕπεξεργασίαΣτις 18 Οκτωβρίου του 1941, η 11η Γερμανική Στρατιά άρχισε την επίθεση στο Ινσουνσκίν, το οποίο προστάτευαν η 9η Μεραρχία Τυφεκιοφόρων και μονάδες του Στόλου της Μαύρης Θάλασσας. Μέσα σε 5 μέρες μαχών, οι Γερμανοί κατάφεραν να εξασθενίσουν τα σοβιετικά στρατεύματα. Στις 24 Οκτωβρίου του 1941, ο στόλος άρχισε την αντεπίθεση, η οποία διήρκεσε για δύο μέρες. Στις 26 Οκτωβρίου του 1941, ο Μανστάιν έριξε στη μάχη 2 νέες Μεραρχίες πεζικού και σε 2 μέρες διέσπασε την σοβιετική άμυνα. Μετά από αυτό, τμήματα του Κόκκινου Στρατού υποχώρησαν προς την την Σεβαστούπολη, το Κερτς, καθώς και σε ορεινές περιοχές. Η προσπάθεια των σοβιετικών να κρατήσουν τη Χερσόνησο Κερτς απέτυχαν. Μετά από την πίεση του 49ου Σώματος Στρατού, τα υπολείμματα του Κόκκινου Στρατού δεν κατάφεραν να μείνουν στην Σεβαστούπολη και κατέφυγαν στην Χερσόνησο Ταμάν. Στην Σεβαστούπολη στάλθηκαν 8 Μεραρχίες πεζικού. Θα εκδιώκονταν από το 54ο Σώμα Στρατού, με αποτέλεσμα να φθάσουν στις νότιες ακτές της Κριμαίας και να κόψουν τον δρόμο Αλούστα-Σεβαστούπολη.
Πολιορκία της Σεβαστούπολης
Επεξεργασία
Πρώτη επίθεση
ΕπεξεργασίαΣτην σοβιετική ιστοριογραφία, η πρώτη πολιορκία της Σεβαστούπολης θεωρείται ως μια προσπάθεια των Γερμανών να κατακτήσουν αστραπιαία την πόλη (30 Οκτωβρίου-21 Νοεμβρίου 1941). Ωστόσο, οι ξένοι και κυρίως οι Γερμανοί ιστορικοί, δεν θεωρούν αυτήν την επίθεση ως μια ξεχωριστή φάση της μάχης.
Από τις 30 Οκτωβρίου μέχρι τις 11 Νοεμβρίου, οι μάχες γινόταν στα μακρινά περίχωρα της Σεβαστούπολης. Στις 2 Νοεμβρίου, άρχισε η επίθεση στις θέσεις άμυνας της πόλης. Οι μονάδες πεζικού είχαν εγκαταλείψει την πόλη για αυτό και η άμυνα γινόταν από τον Στόλο της Μαύρης Θάλασσας. Βέβαια, και οι Γερμανοί δεν είχαν εμπλέξει, αρχικά, πολλούς στρατιώτες. Ταυτόχρονα, συνεχιζόταν η εκκένωση της πόλης. Αρχικά, τα σοβιετικά στρατεύματα αριθμούσαν 20.000 στρατιώτες.
Στα τέλη Οκτωβρίου, με απόφαση του Γενικού Συμβουλίου της STAVKA, στάλθηκαν στην πόλη μονάδες του Πολεμικού Ναυτικού της ΕΣΣΔ, που εκείνο τον καιρό προστάτευαν την Οδησσό. Στις 16 Οκτωβρίου, η πολιορκία της Οδησσού είχε παυθεί και έτσι όλος ο στρατός επικεντρώθηκε στην υπεράσπιση της Σεβαστούπολης.
Στις 9-10 Νοεμβρίου, η Βέρμαχτ κατάφερε να περικυκλώσει την πόλη από την ξηρά. Παρ' όλα αυτά, νέα σοβιετικά στρατεύματα κατάφεραν να μπουν στην πόλη για να συνδράμουν τους αμυνόμενους. Στις 11 Νοεμβρίου, όταν έφθασε η 11η Στρατιά της Βέρμαχτ, άρχισαν μάχες σε όλη την περίμετρο της πόλης.
Ρόλος των πεζοναυτών
ΕπεξεργασίαΣτις 5 Ιανουαρίου του 1942, ο Στόλος της Μαύρης Θάλασσας έφτασε στο λιμάνι της Ευπατόρια. Ταυτόχρονα, λόγω μιας εξέγερσης που ξέσπασε, οι πολίτες της πόλης πήγαν στα βουνά για να βοηθήσουν τους αντάρτες. Κατά το πρώτο στάδιο της επιχείρησης, τα ρουμανικά στρατεύματα νικήθηκαν και διώχτηκαν από την πόλη. Αλλά σύντομα, οι Γερμανοί έστειλαν ενισχύσεις. Οι δυνάμεις των πεζοναυτών σε μια άνιση μάχη με τους Γερμανούς, νικήθηκαν.
Στις 26 Οκτωβρίου του 1941, η Σοβιετική Διοίκηση αποφάσισε να κάνει μια στρατιωτική επιχείρηση στην Χερσόνησο Κερτς. Παρά την αρχική επιτυχία, η επιχείρηση τελείωσε με αποτυχία. Μετά από αυτήν την νίκη, οι Γερμανοί άρχισαν την τρίτη πολιορκία της Σεβαστούπολης.
Ρόλος των αεροσκαφών
Επεξεργασία
Λουφτβάφε
ΕπεξεργασίαΟ 4ος Αεροπορικός Στόλος της Λουφτβάφε, στην αρχή του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, υποστήριζε την Ομάδα Στρατού "Νότος". Το 1941, μέσω του Στόλου, μεταφέρθηκε στην Μεσόγειο Θάλασσα. Στις αρχές Μαΐου 1942, στάλθηκε για να υποστηρίξει τα γερμανικά στρατεύματα, πρώτα στην Χερσόνησο Κερτς και μετά στην Σεβαστούπολη. Τα αεροσκάφη της Λουφτβάφε πραγματοποιούσαν 600 εξόδους την ημέρα.
Δεύτερη επίθεση
ΕπεξεργασίαΗ άμυνα της πόλης από την ξηρά βασιζόταν σε φρούρια του πυροβολικού. Για να τα καταστρέψει, οι Γερμανοί έπρεπε να χρησιμοποιήσουν πολιορκητικό πυροβολικό. Στην Σεβαστούπολη, οι Γερμανοί είχαν στείλει το θηριώδες κανόνι "Ντόρα", όπως και άλλα πυροβόλα εξαιρετικά μεγάλου διαμετρήματος και βεληνεκούς. Τα όπλα, συνολικού βάρους 1000 τόνων, στάλθηκαν κρυφά από τη Γερμανία και έμειναν κρυμμένα σε βράχους. Τα όπλα χρησιμοποιήθηκαν για πρώτη φορά τον Ιούνιο του 1942, και ερρίφθησαν συνολικά περίπου 50 οβίδες συνολικού βάρους 7 τόνων.
Η τελευταία επίθεση
Επεξεργασία
Η τελευταία επίθεση άρχισε στις 7 Ιουνίου του 1942. Οι έντονες μάχες και οι αντεπιθέσεις των σοβιετικών διήρκεσαν μία εβδομάδα. Στα επιθετικά τμήματα στρατού των Γερμανών, κατά μέσον όρο έμεναν 25 άτομα (στο καθένα). Η αλλαγή της κατάστασης έγινε στις 17 Ιουνίου. Τα νότια τμήματα του γερμανικού στρατού έφθασαν στους πρόποδες του βουνού Σαπούν. Στα βόρεια, καταλήφθηκε το φρούριο "Στάλιν" καθώς και το φρούριο "Μαξίμ Γκόρκι-1". Αυτό έδινε δυνατότητα στο γερμανικό πυροβολικό να επιτεθεί στο βόρειο τμήμα της πόλης, και η αποστολή πυρομαχικών από τις άλλες πόλεις της ΕΣΣΔ προς στην Σεβαστούπολη κατέστη αδύνατη. Ωστόσο, ο εσωτερικός δακτύλιος ήταν παρέμενε αρραγής και μια μάχη στο μέτωπο δεν θα έφερνε τα επιθυμητά για τους Γερμανούς αποτελέσματα. Ο Μανστάιν αποφάσισε να μην επιτεθεί στο δακτύλιο από τα νοτιοανατολικά αλλά από τα βόρεια. Το νότιο μέρος της άμυνας της πόλης ήταν πολύ καλά οχυρωμένο και οι στρατιώτες δεν θα μπορούσαν να το διασπάσουν, για αυτό και ο Μανστάιν βασιζόταν περισσότερο στοι στοιχείο του αιφνιδιασμού. Κατά την νύχτα από τις 28 προς τις 29 Ιουνίου, χωρίς προπαρασκευή πυροβολικού, το 30ο Σώμα Στρατού του Μανστάιν, διαθέτοντας μερικά σκάφη, διέσχισε κρυφά τον κόλπο και επιτέθηκε αιφνιδιαστικά. Στις 30 Ιουνίου, έπεσε το Μαλάχοφ Κουργκάν. Μετά από αυτό, και με άδεια της STAVKA, ο Αντιναύαρχος Φιλίπ Οκτιάμπρσκι μαζί με τον στόλο αποχώρησαν από την πόλη. Αυτό σήμανε την τελειωτική νίκη της Γερμανίας και την κατάληψη της Σεβαστούπολης. Περίπου 700 στρατιώτες και στρατηγοί του σοβιετικού στρατού εγκατέλειψαν την πόλη με υποβρύχια. Για την κατάληψη της Σεβαστούπολης, ο Έριχ φον Μανστάιν έλαβε τον τίτλο του Στρατάρχη και οι στρατιώτες του που είχαν λάβει μέρος στην εκστρατεία τιμήθηκαν με την "Ασπίδα της Κριμαίας".
Μετά την ήττα των Γερμανών στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο η Σεβαστούπολη απελευθερώθηκε και στους επιζώντες υπερασπιστές της απονεμήθηκε το Μετάλλιο "Για την υπεράσπιση της Σεβαστούπολης".