Σελίμ Α΄

σουλτάνος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας

Ο Σελίμ Α΄ γνωστός ως Γιαβούζ (= σκληρός) (I. Selim, 10 Οκτωβρίου 1470 - 22 Σεπτεμβρίου 1520) ήταν ο ένατος σουλτάνος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, ο οποίος βασίλευσε από το 1512 μέχρι το 1520.[1][2]

Σελίμ Α΄
سليم اول
Χαλίφης του Ισλάμ
Βασιλιάς των δύο Ηπείρων
Χαγάνος των δύο Θαλασσών
Κατακτητής των δύο Στρατών
Υπηρέτης των δύο Ιερών Προσκυνημάτων
Χαλίφης των Αββασιδών
Ηγέτης των πιστών
Περίοδος24 Απριλίου 1512 - 22 Σεπτεμβρίου 1520 (8 έτη & 4 μήνες)
ΠροκάτοχοςΒαγιαζήτ Β΄
ΔιάδοχοςΣουλεϊμάν Α΄
Γέννηση10 Οκτωβρίου 1470
Αμάσεια, Οθωμανική Αυτοκρατορία
Θάνατος22 Σεπτεμβρίου 1520 (49 ετών)
Τσορλού, Ραιδεστός, Οθωμανική Αυτοκρατορία
Τόπος ταφήςΤέμενος Γιαβούζ Σελίμ, Κωνσταντινούπολη, Οθωμανική Αυτοκρατορία
ΣύζυγοςΑϊσέ Χαφσά Σουλτάνα
Αϊσέ Χατούν
ΕπίγονοιΣουλεϊμάν Α΄
Ηγεμόνας Ουβεϊς
Χατιτζέ Σουλτάνα
Μπεϊχάν Σουλτάνα
Χαφσά Σουλτάνα
Φατμά Σουλτάνα
Σαχ Σουλτάνα
Πλήρες όνομα
   Σελίμ Σαχ μπιν Βαγιαζήτ
ΟίκοςΟσμανιδών
ΠατέραςΒαγιαζήτ Β΄
ΜητέραΓκιουλμπαχάρ Χατούν
ΘρησκείαΙσλάμ
Υπογραφή
Commons page Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα (π  σ  ε )

Έγινε γνωστός εξαιτίας της πολύ μεγάλης επέκτασης της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, ιδιαίτερα με την κατάκτηση του Χαλιφάτου των Μαμελούκων του Καΐρου την περίοδο 1516-1517, που περιλάμβανε τη Συριοπαλαιστίνη, τη Χετζάζη, την Αίγυπτο, τριπλασιάζοντας την έκταση της αυτοκρατορίας. Με αυτό το τρόπο η καρδιά του αραβικού κόσμου πέρασε στον έλεγχο των Οθωμανών, οι οποίοι έγιναν η κυρίαρχη δύναμη στην περιοχή και στον ισλαμικό κόσμο. Ο Σελίμ ήταν ο πρώτος Οθωμανός σουλτάνος που έλαβε το τίτλο του χαλίφη του Ισλάμ.

Βιογραφία

Επεξεργασία
 
Ο Σελίμ Α΄. Πορτρέτο δυτικής τεχνοτροπίας από τον Έλληνα ζωγράφο Κωνσταντίνο Κυζικηνό (Kapıdağlı Konstantin), μεταξύ 1789-1806. Η σειρά των 30 προσωπογραφιών Οθωμανών σουλτάνων (Kapidağli series) φυλάσσεται στο ανάκτορο Τόκαπι στην Κωνσταντινούπολη.

Ο Σελίμ Α΄ γεννήθηκε στην Αμάσεια το 1470. Ήταν ο μικρότερος γιος του σουλτάνου Βαγιαζίτ Β΄ και της Γκιουλμπαχάρ Χατούν, Ελληνίδας του Πόντου που το πραγματικό της όνομα ήταν Μαρία. Επίσης ήταν εγγονός του Μωάμεθ Β΄του Πορθητή. Ο Σελίμ Α΄εκθρόνισε τον πατέρα του το 1512, ο οποίος πέθανε αμέσως μετά, και έγινε σουλτάνος με την βοήθεια των γενιτσάρων.

Ο Σελίμ έδειξε για πρώτη φορά τον αιμοσταγή χαρακτήρα του όταν σκότωσε δύο αδερφούς και πέντε ανιψιούς για να μην του κλέψουν το θρόνο. Γι' αυτό ονομάστηκε Γιαβούζ. Αυτή την πολιτική την υιοθέτησε από τον πατέρα του, ο οποίος είχε εμπλακεί σε διαμάχη με τον αδερφό του, τον Τζεμ, για το ποιος θα πάρει τον θρόνο. Ο Σελίμ ήταν ψηλός άντρας με μακρύ μουστάκι. Ήταν δυνατός, γενναίος, έξυπνος και πολεμοχαρής.

Κατακτήσεις

Επεξεργασία
 
Ο Σελίμ Α΄ στην μάχη του Τσαλντιράν

Αυτοκρατορία Σαφαβιδών

Επεξεργασία

Για τον Σελίμ η πρώτη πρόκληση ήταν ο Σάχης Ισμαήλ Α΄ που είχε κατακτήσει το δυτικό τμήμα του Ιράν και αποτελούσε απειλή για τους σουνίτες μουσουλμάνους. Το 1514 ο Σελίμ τον νίκησε στη μάχη του Τσαλντιράν χάρη στα σύγχρονα όπλα και το πυροβολικό. Αμέσως μετά μπήκε θριαμβευτής μέσα στην πρωτεύουσά τους την Ταυρίδα, αργότερα λεηλάτησε τους θησαυρούς του Σάχη και το χαρέμι του.

Σουλτανάτο των Μαμελούκων

Επεξεργασία

Στη συνέχεια το 1516 κατάκτησε το σουλτανάτο των Μαμελούκων της Αιγύπτου (στις μάχες του Μαρτζ Νταμπίκ και της Ραϊνταμπίγιας) επεκτείνοντας την οθωμανική εξουσία στη Συρία, την Παλαιστίνη, την Αραβική Χερσόνησο και τελικά την Αίγυπτο. Αργότερα κατέκτησε τις πόλεις της Μέκκας και της Μεδίνας. Εκεί στην Αίγυπτο διαδέχθηκε τον χαλίφη του σουλτανάτου, Αλ-Μαουτακίλ Γ΄ και έτσι έγινε ο πρώτος σουλτάνος που πήρε τον τίτλο του χαλίφη του Ισλάμ.

Η Σχέση του με τον Πόντο

Επεξεργασία
 
Οθωμανική μικρογραφία του Σελίμ από τον Νακάς Οσμάν

Σε νεαρή ηλικία ο πατέρας του, που ήξερε καλά τον Πόντο, του ανέθεσε τη διοίκηση της Τραπεζούντας. Αυτός είναι ο λόγος που ο Σελίμ θεωρούσε τον εαυτό του διάδοχο των Κομνηνών και γράφοντας στους Βενετούς αυτοτιτλοφορείτο Βασιλεύς του Πόντου και δεσπότης της Τραπεζούντας. Κατά την παραμονή του μάλιστα στην Τραπεζούντα μαζί με τη μητέρα του ο Σελίμ έμαθε από τους εκεί χρυσοχόους και τεχνίτες να χαράσσει αριστουργηματικά νομίσματα.

Δύο φορές πολεμώντας κατά της Περσίας ο Σελίμ επισκέφθηκε την Τραπεζούντα, και μάλιστα έναν χειμώνα ο στρατός του διαχείμασε εκεί. Τότε πέθανε ο στρατηγός του Ισκεντέρ πασάς, που τάφηκε στην Τραπεζούντα. Εκεί χτίστηκε ένα τζαμί προς τιμήν του, το Ισκεντέρ Τζαμί στο Γκιαούρ Μεϊντάν. Ωστόσο και ο ίδιος ο πασάς είχε χτίσει μια κρήνη στην πόλη της Τραπεζούντας. Ο σουλτάνος Σελίμ και σε άλλο σημείο ακολούθησε τους Κομνηνούς. Όπως και εκείνοι, έτσι και αυτός συνέδεσε το όνομά του με τη Μονή Σουμελά.

Σύμφωνα με την παράδοση της μονής, όταν ως διάδοχος του θρόνου και διοικητής της Τραπεζούντας έχει πάει για κυνήγι στην περιοχή της μονής, έδωσε εντολή να την καταστρέψουν, τότε όμως έπαθε παραλυσία. Ο Σελίμ απέδωσε το πάθημά του στην Παναγία και ανακάλεσε την εντολή του για την κατεδάφιση της μονής. Αφού ήπιε αγίασμα και θεραπεύτηκε, επικύρωσε όλα τα προνόμια που είχε η μονή. Αργότερα σκέπασε με χαλκό την στέγη της μονής και της αφιέρωσε πέντε λαμπάδες. Επίσης στην Τραπεζούντα είχε γεννηθεί ο Σουλεϊμάν Α΄ ο Μεγαλοπρεπής, ο οποίος είχε καλές σχέσεις με τον Πόντο.

Η στάση του απέναντι στους χριστιανούς

Επεξεργασία

Ο Σελίμ ήταν ο πρώτος σουλτάνος που βάλθηκε να εξοντώσει τους χριστιανούς. Γι' αυτό τους έβαλε βασανιστήρια για να αλλαξοπιστήσουν. Αποφάσισε να μετατρέψει τις εκκλησίες σε τζαμιά, αλλά αυτό δεν έγινε γιατί ο Μεγάλος Βεζίρης πέθανε αλλά του είχε πει πως έπρεπε να σεβαστεί τα προνόμια που είχε δώσει ο Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής στους χριστιανούς. Τότε ζήτησε από τον πατριάρχη Θεόληπτο να του δώσει το έγγραφο συνθηκολόγησης, επειδή όμως αυτό είχε καταστραφεί από πυρκαγιά, έφερε δύο γενιτσάρους οι οποίοι ομολόγησαν ότι ήταν γνώστες της συνθηκολόγησης. Ίσως άλλαξε τακτική γιατί έμαθε πως ο αυτοκράτορας της Γερμανίας Μαξιμιλιανός Α΄ κάλεσε άλλους Ευρωπαίους βασιλιάδες να ετοιμάσουν εκστρατεία εναντίον της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας για να διαμελίσουν το κράτος.

Μάλιστα ο Σελίμ είχε κολακέψει τους χριστιανούς και έδωσε προνόμια στα πατριαρχεία Αλεξάνδρειας, Ιερουσαλήμ καθώς και στις μονές του Σίνα, Σουμελά, του Πόντου, του Ξηροπόταμου και του Αγίου όρους. Από διώκτης έγινε προστάτης των χριστιανών και κάποιοι χριστιανοί άρχισαν να τον παινεύουν.[3]

Οι διώξεις των Αλεβήδων

Επεξεργασία

Ο Σελίμ ήταν φανατικός οπαδός του δόγματος των σουνιτών και το 1514 έσφαξε περίπου 40.000 αλεβήδες, οι οποίοι ήταν οπαδοί της αντίθετης αίρεσης προς τους σουνίτες, των σιιτών. Μετά ο Σελίμ είπε: «το να σκοτώσει κάποιος έναν σιίτη ισοδυναμεί με το να σκοτώσει 70 χριστιανούς».

Ο Σελίμ εκτός από ισχυρός στρατιωτικός ήταν και ποιητής. Έγραφε ποιήματα στην περσική γλώσσα. Είχε το ποιητικό ψευδώνυμο Μαχλάς Σελίμ. Οι αναρίθμητες συλλογές του σώζονται μέχρι σήμερα και ονομάζονται Ντιβάν. Σε ένα ποίημα έγραφε: «Μία χώρα είναι αρκετή για να φιλοξενήσει δύο Σούφι, όμως ολόκληρος ο κόσμος δεν είναι αρκετός για να φιλοξενήσει δυο βασιλιάδες».

  • Βασιλιάς των δύο ηπείρων (Ευρώπης, Ασίας)
  • Χάγανος των δύο θαλασσών
  • Κατακτητής των δύο στρατών
  • Υπηρέτης των δύο Ιερών Προσκυνημάτων
  • Ο τελευταίος χαλίφης του Χαλιφάτου των Αββασιδών, ο οποίος παρέλαβε τα εμβλήματα, το σπαθί και τον μανδύα του Μωάμεθ, που σήμερα φυλάσσονται στο Τοπ Καπί στην Κωνσταντινούπολη.
 
Ο Σελίμ Α΄ στο νεκροκρέβατο του

Μετά την αιγυπτιακή εκστρατεία ο Σελίμ ήταν έτοιμος πιθανόν για την Ουγγαρία. Όμως η εκστρατεία διακόπηκε γιατί ο Σελίμ αρρώστησε και πέθανε. Ο θάνατός του προκλήθηκε μάλλον από καρκίνο του δέρματος. Κάποιοι άλλοι λένε πως πέθανε από μια λοίμωξη του δέρματος την οποία απέκτησε με τις μακρόχρονες εκστρατείες (πανώλη). Και τέλος κάποιοι λένε πως τον δηλητηρίασε ο γιατρός του και εξαιτίας της δηλητηρίασης πέθανε. Πέθανε στις 22 Σεπτεμβρίου 1520 στο Τσορλού της Ραιδεστού σε ηλικία 50 ετών. Τάφηκε στο Τέμενος Γιαβούζ Σελίμ στην Κωνσταντινούπολη. Τον διαδέχτηκε ο γιος του Σουλεϊμάν Α΄ .

Οικογένεια

Επεξεργασία

Σύζυγοι

Παιδιά

  • Σουλειμάν Α΄ (1494-1566), γιος της Αϊσέ Χαφσά Σουλτάν
  • Χαφσά Σουλτάν (1495-1538), κόρη κάποιας παλλακίδας
  • Χαφιζέ Σουλτάν (1495-1538), κόρη της Αϊσέ Χατούν
  • Χατιτζέ Σουλτάν (1496-1543), κόρη της Αϊσέ Χαφσά Σουλτάν
  • Μπεϊχάν Σουλτάν (1497-1557), κόρη της Αϊσέ Χατούν
  • Φατμά Σουλτάν (1500-1573), κόρη της Αϊσέ Χαφσά Σουλτάν
  • Σαχ Σουλτάν (1507-1572), κόρη της Αϊσέ Χατούν
  • Ηγεμόνας Ουβεϊς (1512-1548), γιος κάποιας παλλακίδας
  • Ηγεμόνας Σαλίχ (?-1499), κόρη κάποιας παλλακίδας
  • Ηγεμόνας Ορχάν (πέθανε νέος), γιος κάποιας παλλακίδας
  • Ηγεμόνας Μουσά (πέθανε νέος), γιος κάποιας παλλακίδας
  • Ηγεμόνας Κορκούτ (πέθανε νέος), γιος κάποιας παλλακίδας
  • Χατούν Σουλτάν (?-?), κόρη κάποιας παλλακίδας

Δείτε επίσης

Επεξεργασία
  • Εγκυκλοπαίδεια Νέα Δομή, Αθήνα 1996, εκδόσεις δομή, απο την ελευθεροτυπία τόμος 30 σελ. 298
  • Εγκυκλοπαίδεια Νέος παγκόσμιος άτλας, Αθήνα 1996, εκδόσεις δομή,τόμος 6 σελ. 256
  • Κορδάτος, Γιάνης. Μεγάλη ιστορία της Ελλάδας. Αθήνα: Εκδόσεις 20ος αιώνας, 1956. Τόμ. 9: 1453-1821, σ. 69
  • Ιστορία του ελληνικού έθνους. Τόμ. 10ος. Αθήνα: Εκδοτική Αθηνών, 1974, σ. 185

Παραπομπές

Επεξεργασία
  1. Ölçer, Cüneyt (1989). «Ottoman coinage during the reign of Yavuz Sultan Selim I, son of Bayezıd II». 
  2. Mansel, Philip (2011). Constantinople: City of the World's Desire, 1453–1924. John Murray Press. σελ. PT42. ISBN 978-1848546479. 
  3. Η Χρονική έκθεσις γράφει: «Εις δε το ημέτερον γένος ήν αγαθός (ο Σελίμ)· ηνέωξε δε και ναούς, ούσπερ απέκλεισεν ο πατήρ αυτού» (Ecthesis chronica et Chronicon Athenarum, επιμ. Σπ. Λάμπρος (Λονδίνο: Methuen, 1902), σ. 59). Το Χρονικόν σύντομον πάλι γράφει: «Σουλτάν Σελήμης, ανήρ ανδρείος, σώφρων και δίκαιος κριτής· ηγάπα την εκκλησίαν του Χριστού. Τω αυτώ καιρώ ανεγήρθησαν πολλαί εκκλήσιαι των χριστιανών»(Χρονικόν συντομον, επιμ. Σπ. Λάμπρος (Αθήνα: Εστία, 1900), σ. 523)
Σελίμ Α΄
Γέννηση: 10 Οκτωβρίου 1470 Θάνατος: 22 Σεπτεμβρίου 1520(49 ετών)
Αυτοκρατορικός Οίκος των Οθωμανών
Προκάτοχος
Βαγιαζήτ Β΄
Σουλτάνος της Οθωμανική Αυτοκρατορίας
24 Απριλίου 1512 - 22 Σεπτεμβρίου 1520
Διάδοχος
Σουλεϊμάν Α΄