Βικιπαίδεια

Τραπεζούντα

Η ουδέτερη οπτική γωνία αυτού του λήμματος αμφισβητείται. Πιθανότατα παρουσιάζει κάποια γεγονότα ή απόψεις μονομερώς ή με δυσανάλογη ισορροπία σε σχέση με την αντίστοιχη βαρύτητά τους. Παρακαλούμε δείτε τη σχετική συζήτηση στη σελίδα συζήτησης του λήμματος.
Αυτό το λήμμα παρουσιάζει το θέμα από ελληνική οπτική γωνία ή δίνει δυσανάλογο βάρος στην ελληνική πτυχή ενός παγκόσμιου θέματος.
Προσπαθήστε να το ανασκευάσετε ή και να προσθέσετε πληροφορίες έτσι ώστε να καλύπτει πληρέστερα και περισσότερο ουδέτερα το θέμα.
Παρακαλούμε δείτε τη σχετική συζήτηση στη σελίδα συζήτησης του λήμματος.

Συντεταγμένες: 41°0′18″N 39°43′21″E / 41.00500°N 39.72250°E / 41.00500; 39.72250

Η Τραπεζούντα (τουρκικά: Trabzon, Τράμπζον, αρχ. ελλ: Τραπεζοῦς) είναι πόλη της Μικράς Ασίας (Πόντος) στις ακτές της Μαύρης Θάλασσας, στη σημερινή Τουρκία. Ιδρύθηκε το 756 π.Χ. από Ίωνες αποίκους κατά την Αρχαιότητα, ήταν πρωτεύουσα της αυτοκρατορίας των Μεγάλων Κομνηνών, μεγάλο αστικό και πολιτιστικό κέντρο των Ελλήνων μέχρι το 1922 και τη Μικρασιατική Καταστροφή, οπότε και το ελληνικό στοιχείο αναγκάστηκε να καταφύγει στην Ελλάδα. Η πόλη έχει κτίσματα από διάφορες εποχές.

Τραπεζούντα
Panoromik Trabzon.jpg
Trabzon-Belediyesi.svg
Έμβλημα
Τοποθεσία στο χάρτη
Τοποθεσία στο χάρτη
Τραπεζούντα
41°0′18″N 39°43′21″E
ΧώραΤουρκία
Διοικητική υπαγωγήΕπαρχία Τραπεζούντας
Έκταση4.685 km²
Υψόμετρο0 μέτρο
Πληθυσμός816.684 (2021)[1]
Ταχ. κωδ.61000
Τηλ. κωδ.462
Ζώνη ώραςUTC+03:00
ΙστότοποςΕπίσημος ιστότοπος
Commons page Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα (π • σ • ε )

Bρίσκεται στον ιστορικό δρόμο του μεταξιού και έγινε ένα χωνευτήρι θρησκειών, γλωσσών και πολιτισμών για αιώνες καθώς και εμπορική πύλη προς την Περσία στα νοτιοανατολικά και τον Καύκασο στα βορειοανατολικά.[2] Οι Ενετοί και Γενουάτες έμποροι επισκέφτηκαν την Τραπεζούντα κατά τη μεσαιωνική περίοδο και πουλούσαν μετάξι, λινό και μάλλινο ύφασμα. Και οι δύο δημοκρατίες είχαν εμπορικές αποικίες εντός της πόλης – το Λεόνκαστρο και το πρώην «ενετικό κάστρο» – που έπαιξαν ρόλο στην Τραπεζούντα παρόμοιο με αυτόν που έπαιξε ο Γαλατά στην Κωνσταντινούπολη.[3] Αποτέλεσε τη βάση πολλών κρατών στη μακρά ιστορία της και ήταν η πρωτεύουσα της Αυτοκρατορίας της Τραπεζούντας μεταξύ 1204 και 1461. Κατά την πρώιμη νεότερη περίοδο, η Τραπεζούντα, λόγω της σημασίας του λιμανιού της, έγινε και πάλι επίκεντρο του εμπορίου προς την Περσία και τον Καύκασο.

ΟνομασίαΕπεξεργασία

Το πρώτο καταγεγραμμένο όνομα της πόλης είναι το Ελληνικό Τραπεζοῦς ( Trapezous ), που αναφέρεται στον επιτραπέζιο κεντρικό λόφο ανάμεσα στα ρέματα Zağnos (İskeleboz) και Kuzgun στα οποία ιδρύθηκε. Στα λατινικά, η Τραπεζούντα ονομαζόταν Trapezus , που είναι λατινοποίηση της αρχαίας ελληνικής ονομασίας της. Τόσο στα ποντιακά όσο και στα νέα ελληνικά λέγεται Τραπεζούντα.

Ο Αρμένιος περιοδεύων ιερέας του 19ου αιώνα Byjiskian αποκαλούσε την πόλη με άλλα, ιθαγενή ονόματα, συμπεριλαμβανομένων των Hurşidabat και Ozinis.[4] Δυτικοί γεωγράφοι και συγγραφείς χρησιμοποίησαν πολλές ορθογραφικές παραλλαγές του ονόματος κατά τη διάρκεια του Μεσαίωνα. Αυτές οι εκδόσεις του ονόματος, που παρεμπιπτόντως έχουν χρησιμοποιηθεί και στην αγγλική λογοτεχνία, περιλαμβάνουν: Trebizonde ( Γαλλικά ), Trapezunt (Γερμανικά), Trebisonda (Ισπανικά), Trapesunta (Ιταλικά), Trapisonda, Tribisonde, Terabesoun, Trabesun, Τραμπουζάν, Trabizond και Tarabossan.

Στα ισπανικά το όνομα ήταν γνωστό από τα ιπποτικά ειδύλλια και τον Δον Κιχώτη. [5]

ΙστορικόΕπεξεργασία

Εποχή του Σιδήρου και Κλασική Αρχαιότητα

Πριν από την ίδρυση της πόλης ως ελληνικής αποικίας, η περιοχή κυριαρχούνταν από φυλές Κολχών (δυτικά Γεωργιανά) και Χαλδίας (Ανατολία). Οι Hayasa, οι οποίοι είχαν σύγκρουση με τους Χετταίους της Κεντρικής Ανατολίας τον 14ο αιώνα π.Χ., πιστεύεται ότι ζούσαν στην περιοχή νότια της Τραπεζούντας. Μεταγενέστεροι Έλληνες συγγραφείς ανέφεραν τους Μακρόνες και τους Χαλύβους ως γηγενείς λαούς. Μία από τις κυρίαρχες ομάδες του Καυκάσου στα ανατολικά ήταν οι Λάζοι, οι οποίοι ήταν μέρος της μοναρχίας των Κολχίδων, μαζί με άλλους συγγενείς γεωργιανούς λαούς.[6] [7][8]

 
Thálatta! Thálatta! ("The Sea! The Sea!"). Η Τραπεζούντα ήταν η πρώτη ελληνική πόλη που έφτασαν οι Δέκα χιλιάδες όταν υποχώρησαν από την Περσία. 19ος αι. εικονογράφηση Herman Vogel.

Ήταν μια από έναν αριθμό (περίπου δέκα) μιλησιακών εμπορικών αποικιών κατά μήκος των ακτών της Μαύρης Θάλασσας. Άλλοι περιλάμβαναν την Άβυδο και την Κύζικο στα Δαρδανέλια και την κοντινή Κερασούς. Όπως οι περισσότερες Ελληνικές αποικίες, η πόλη ήταν ένας μικρός θύλακας της ελληνικής ζωής, και όχι μια αυτοκρατορία από μόνη της. Ως αποικία, η Τραπεζούντα αρχικά απέτισε φόρο τιμής στη Σινώπη, αλλά η πρώιμη τραπεζική δραστηριότητα (με την αλλαγή χρήματος) προτείνεται να έλαβε χώρα στην πόλη ήδη τον 4ο αιώνα π.Χ., σύμφωνα με ένα ασημένιο νόμισμα δραχμής από την Τραπεζούντα στο Βρετανικό Μουσείο του Λονδίνου. Ο Κύρος ο Μέγας πρόσθεσε την πόλη στην Αυτοκρατορία των Αχαιμενιδών και ήταν πιθανώς ο πρώτος ηγεμόνας που ένωσε την ανατολική περιοχή της Μαύρης Θάλασσας σε μια ενιαία πολιτική οντότητα (σατραπία).

Οι εμπορικοί εταίροι της Τραπεζούντας ήταν οι Μοσσύνοικοι. Όταν ο Ξενοφών και οι Δέκα χιλιάδες μισθοφόροι πολεμούσαν για να βγουν από την Περσία, η πρώτη ελληνική πόλη στην οποία έφτασαν ήταν η Τραπεζούντα. Η πόλη και οι ντόπιοι Μοσσύνοικοι είχαν αποξενωθεί από την πρωτεύουσα τους, φτάνοντας στο σημείο του εμφυλίου πολέμου. Η δύναμη του Ξενοφώντα ενεπλάκη προς όφελος των επαναστατών, και άρα προς το συμφέρον της Τραπεζούντας.

ΓεωγραφίαΕπεξεργασία

Βρίσκεται στις ακτές ενός ανοιχτού όρμου, στις νοτιοανατολικές ακτές του Ευξείνου Πόντου, στους βόρειους πρόποδες των Ποντιακών Άλπεων, οι οποίες την χώριζαν από το Κεντρικό Οροπέδιο της Ανατολίας.[εκκρεμεί παραπομπή]

ΕκπαίδευσηΕπεξεργασία

Η πόλη σήμερα φιλοξενεί το Πανεπιστήμιο της Μαύρης Θάλασσας.

Ιστορικά στην πόλη λειτουργούσαν ελληνικά σχολεία και πολιτιστικοί σύλλογοι. Ιδιαίτερα το Φροντιστήριο Τραπεζούντας αποτελούσε από τα πιο σημαντικά εκπαιδευτικά ιδρύματα των Ελλήνων της Μαύρης Θάλασσας. Η Τραπεζούντα στην παρακμή της, τον 19ο αιώνα είχε μόνο 4200 οικογένειες. 2500 οικογένειες ήταν Ελληνικές, 500 Αρμενικές και 180 αρμενοκαθολικές, 20 διαμαρτυρόμενες, 1500 Περσικές, Ευρωπαικές και Οθωμανικές. Μαζί με τα προάστιά της είχε περίπου 31000 κατοίκους, δηλαδή 6500 οικογένειες[εκκρεμεί παραπομπή].

Είχε 4 αλληλοδιδακτικά σχολεία Δημόσια, δύο Παρθεναγωγεία, την Ρωμαίων Σχολή (Φροντιστήριο) και άλλα ιδιωτικά Σχολεία.

 
Ο Ατατούρκ με μια αγροτική οικογένεια στην Τραπεζούντα

Αρχές του 20ού αιώνα υπήρχαν 700 μαθητές στα αλληλοδιδακτικά, 250 στο Παρθεναγωγείο, 220 στο Φροντιστήριο και 150 στα ιδιωτικά. Δηλαδή αρχές του 20ού αιώνα υπήρξαν 1250 σπουδαστές στην Τραπεζούντα. Η διοίκηση των σχολείων γινόταν από το ανώτατο Συμβούλιο. Το Συμβούλιο άλλαζε κάθε δύο χρόνια και είχε ένα πρόεδρο και Εφορεία με τρία μέλη.[εκκρεμεί παραπομπή] Ιδιαίτερη αξία για την Τραπεζούντα και ολόκληρο τον Πόντο έχει το όνομα του Φροντιστηρίου, Η Σχολή από την οποία έβγαιναν οι δάσκαλοι του Πόντου. Σήμερα επίσης επιτελεί το ίδιο έργο, εφόσον σε αυτό μορφώνονται μελλοντικοί Τούρκοι δάσκαλοι. Το Φροντιστήριο στεγάζεται σε ένα πολύ μεγάλο κτίριο με τρία πατώματα και έχει μεγάλη αυλή, βρίσκεται δε στην παραλιακή ζώνη. Πίσω από το Φροντιστήριο, σε μικρή σχετικά απόσταση βρίσκεται η πλατεία Μεϊντάν και ο Άγιος Ευγένιος που έχει μετατραπεί σε Τέμενος. Η ίδρυση του Φροντιστηρίου χάνεται στην εποχή της Τουρκοκρατίας. Βγήκε από το τα σκοτεινά εκείνα χρόνια για να γίνει ο φάρος του απομακρυσμένου Ελληνισμού. Γνωστό είναι ότι στην εποχή του Γεωργίου Υπομενά, είχε η Σχολή το ίδιο όνομα. Κατ' άλλους ιδρύθηκε η Σχολή το 1682 από τον Τραπεζούντιο δάσκαλο Σεβαστό Κυμινήτη. Η βιβλιοθήκη είχε βιβλία του Γεωργίου Υπομενά, Σκίβα, Σεβαστού ως επίσης χειρόγραφα εκκλησιαστικών κανόνων του Βαλσαμώνος. Η αξία των χειρογράφων ήταν πολλή μεγάλη λόγω της αρχαίας γραφής, Είχε ακόμα Ευαγγέλια, εκκλησιαστικά βιβλία και νεώτερα χειρόγραφα, του Σεβαστού Κυμινήτου, Ηλία Κανδύλη και άλλα. Όλες τις εποχές έβγαιναν από την Σχολή νέοι που ευδοκιμούσαν στο εμπόριο, τα γράμματα και την εκκλησία.[εκκρεμεί παραπομπή]

ΑθλητισμόςΕπεξεργασία

Επίσης, εκτός από την ιστορία της, είναι γνωστή και για την ομάδα ποδοσφαίρου που έχει, την Τραμπζονσπόρ, η οποία αγωνίζεται στη Λίγκ 1 από το 1974 και έχει σημειώσει σημαντικές επιτυχίες, με τελευταία την κατάκτηση του κυπέλλου Τουρκίας τη σεζόν 2009-10.

ΚλίμαΕπεξεργασία

Το κλίμα της Τραπεζούντας είναι εύκρατο, ωκεάνιο και αρκετά δροσερό. Η μέση ετήσια θερμοκρασία φθάνει τους 14°C. Ο ψυχρότερος μήνας, που είναι ο Ιανουάριος, έχει μέση θερμοκρασία 7°C, ενώ ο Ιούλιος, ο θερμότερος, έχει 22°C. Θερμοκρασίες που σπάνια πέφτουν κάτω από –5 °C ή ξεπερνούν τους 30 °C. Το ετήσιο ύψος βροχής φθάνει τα 822 mm. Οι βροχοπτώσεις είναι κοινό φαινόμενο όλο το χρόνο και είναι βαρύ από τον Δεκέμβριο έως και τον Μάρτιο, καταγράφεται επίσης περιστασιακή ελαφρά χιονόπτωση, αλλά γενικά η κάλυψη χιονιού είναι πρόσκαιρη.[9]

Γενικές ΠληροφορίεςΕπεξεργασία

Το κέντρο της πόλης βρίσκεται σε μια ανυψωμένη τριγωνική περιοχή ανάμεσα σε δυο βαθιά φαράγγια, στη βάση της οποίας υπάρχουν κατάλοιπα αρχαίου ρωμαϊκού λιμένα, ενώ στο νότιο άκρο της ορθώνεται μια ερειπωμένη ακρόπολη. Το κέντρο περιβάλλεται ανατολικά και δυτικά από τείχη που χρονολογούνται από την βυζαντινή περίοδο. Η εμπορική συνοικία είναι συγκεντρωμένη γύρω από ένα παζάρι και πάρκο, στο ανατολικό τμήμα της πόλης, κοντά στο Λεοντόκαστρο, το παλιό γενοβέζικο κάστρο, ανατολικά του οποίου βρίσκεται το λιμάνι.

Η σύγχρονη Τραπεζούντα διατηρεί σε μεγάλο βαθμό τον μεσαιωνικό χαρακτήρα της. Στα μνημεία της συγκαταλέγονται τα μεγαλύτερα τμήματα του τείχους της πόλης, τμήμα των ανακτόρων των Μεγάλων Κομνηνών και αρκετές βυζαντινές εκκλησιές που έχουν μετατραπεί σε τεμένη. Από τις εκκλησίες, καλύτερα διατηρημένη και είναι της Αγίας Σοφίας, σήμερα μουσείο, η οποία βρίσκεται σε ένα ύψωμα που δεσπόζει στην θάλασσα, δυτικά του κέντρου της πόλης. Πρόκειται για βασιλική με θόλο και υπέροχες τοιχογραφίες του 13ου αι., οι οποίες αποκαλύφθηκαν και καθαρίστηκαν κατά τα έτη 1957-1963. Ένα από τα ωραιότερα οθωμανικά μνημεία είναι το τέμενος και μαυσωλείο της Γκιουλμπαχάρ, συζύγου του σουλτάνου Βαγιαζήτ Β΄που βασίλευσε από 1481 ως το 1512. Ίσως αποικία της να ήταν και η Τραπεζούς στον Περσικό κόλπο. [εκκρεμεί παραπομπή]

Στα τέλη του 19ου αιώνα η Τραπεζούντα ήταν μεγάλος τόπος συνάντησης εμπορικών συναλλαγών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας γιατί ήταν σημείο αφετηρίας ποικίλων χερσαίων εμπορικών δρόμων. Επίσης, υπήρχαν διαφορετικών ειδών καταστήματα με μια πολυάριθμη ελληνική κοινότητα. [10]

Δείτε επίσηςΕπεξεργασία

ΠαραπομπέςΕπεξεργασία

  1. ↑ Ινστιτούτο Στατιστικής της Τουρκίας. www.doka.org.tr/bolgemiz_trabzon-TR.html#:~:text=N%C3%9CFUS%3A,aras%C4%B1ndan%2013.%20s%C4%B1rada%20yer%20almaktad%C4%B1r..
  2. ↑ «Internet Archive Wayback Machine». Choice Reviews Online 48 (11): 48–6007-48-6007. 2011-07-01. doi:10.5860/choice.48-6007. ISSN 0009-4978. http://dx.doi.org/10.5860/choice.48-6007. 
  3. ↑ William Miller (2009). The Latin Orient. Bibliobazaar LLC. σελίδες 51–54. ISBN 978-1-110-86390-7. 
  4. ↑ Öztürk, Özhan (2011). Pontus: Antikçağ'dan günümüze Karadeniz'in etnik ve siyasi tarihi. Genesis yayın (1. baskı έκδοση). Kızılay, Ankara: Genesis Kitap. ISBN 978-605-5410-17-9. 
  5. ↑ Jiménez Ríos, Enrique (2008-12-30). «La actitud de la Real Academia Española para la inclusión de la etimología en el diccionario». Revista de Filología Española 88 (2): 297–324. doi:10.3989/rfe.2008.v88.i2.55. ISSN 1988-8538. http://dx.doi.org/10.3989/rfe.2008.v88.i2.55. 
  6. ↑ Sarkissian, A. O.; Burney, Charles; Lang, David Marshall (1973-02). «The Peoples of the Hills: Ancient Ararat and Caucasus». The American Historical Review 78 (1): 71. doi:10.2307/1853951. ISSN 0002-8762. http://dx.doi.org/10.2307/1853951. 
  7. ↑ Suny, Ronald Grigor (1994). The making of the Georgian nation. Eurasian studies history (2. ed έκδοση). Bloomington, Ind.: Indiana Univ. Pr. [u.a.] ISBN 978-0-253-20915-3. 
  8. ↑ Head Office Building - January 1963-January 1965 - South east corner - 23 July 1963. Reserve Bank of Australia. 2023-03-24. http://dx.doi.org/10.47688/rba_archives_pn-011370. 
  9. ↑ Μέσες θερμοκρασίες στη Τραπεζούντα
  10. ↑ Μαρκασιώτη, Νίκη. Εύξεινος Πόντος, Φωτογραφικό Λεύκωμα των Αδελφών Κακούλη. Αθήνα: Ιστορική και Εθνολογική Εταιρεία της Ελλάδος. σελ. 13. 

Εξωτερικοί σύνδεσμοιΕπεξεργασία

Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Τραπεζούντα&oldid=10063148"