Στρατιωτική οργάνωση

Στρατιωτική οργάνωση
Υπομονάδες
Ημιομάδα	●	3
Ομάδα/Στοιχείο	●●	10
Διμοιρία/Ουλαμός	●●●	30
Μονάδες και Συγκροτήματα
Λόχος/Πυροβολαρχία/Ίλη	I	100
Τάγμα/Μοίρα/Επιλαρχία	II	300
Στρατιωτικό σύνταγμα	III	1.000
Σχηματισμοί
Ταξιαρχία	X	3.000
Μεραρχία	XX	10.000
Σώμα Στρατού	XXX	30.000
Διοίκηση
Στρατιά	XXXX	100.000
Ομάδα Στρατιών	XXXXX	400.000
Θέατρο	XXXXXX	1.000.000

Στρατιωτική οργάνωση ή στρατιωτική ιεραρχία είναι η διοικητική διάρθρωση των ενόπλων δυνάμεων ενός κράτους, έτσι ώστε να διαθέτουν την απαιτούμενη στρατιωτική ικανότητα. Σε ορισμένες χώρες, παραστρατιωτικές δυνάμεις περιλαμβάνονται στις ένοπλες δυνάμεις ενός έθνους, αν και δεν θεωρούνται στρατός. Ένοπλες δυνάμεις που δεν αποτελούν μέρος στρατιωτικών ή παραστρατιωτικών οργανώσεων, όπως επαναστατικές ή αντάρτικες δυνάμεις, συχνά υιοθετούν παρόμοιες δομές οργάνωσης.

Η χρήση τυποποιημένων τάξεων σε μια ιεραρχική δομή τέθηκε σε ευρεία χρήση από το Ρωμαϊκό Στρατό. Στη σύγχρονη εποχή, ο εκτελεστικός έλεγχος, διαχείριση και διοίκηση των στρατιωτικών οργανισμών πραγματοποιείται συνήθως από την κυβέρνηση διαμέσου ενός κυβερνητικού τμήματος και μέσα στη δομή της δημόσιας διοίκησης, συχνά γνωστό ως Υπουργείο Άμυνας ή Υπουργείο Πολέμου. Αυτά με τη σειρά τους διαχειρίζονται τις Ένοπλες Δυνάμεις που οι ίδιες διοικούν τους σχηματισμούς και μονάδες πολεμικών επιχειρήσεων, πολεμικής υποστήριξης και υπηρεσιών.

Σύγχρονη ιεραρχία

Μονάδες και Υπομονάδες

Οι στρατιωτικές μονάδες είναι τα βασικότερα κλιμάκια οργάνωσης ενός Όπλου ή Σώματος στο στρατό. Ωστόσο, κάθε μονάδα οργανώνεται εσωτερικά, περιλαμβάνοντας έναν αριθμό διακριτών στοιχείων, τις υπομονάδες.

Υπομονάδες

Οι υπομονάδες είναι εξαρτώμενα κλιμάκια, που υπάγονται διοικητικά σε κάποια μονάδα. Η διοίκηση των υπομονάδων ανατίθεται σε κατώτερους αξιωματικούς, ανθυπασπιστές και υπαξιωματικούς, που υπηρετούν στη μονάδα αυτή.

Ομάδα: Η Ομάδα είναι το ελάχιστο στοιχείο οργάνωσης του Στρατού Ξηράς (Συμβολισμός ΝΑΤΟ: ••). Αριθμεί περίπου 10 άνδρες και διοικείται κατά κανόνα από υπαξιωματικό, ο οποίος καλείται ομαδάρχης. Ειδικά για το πυροβολικό, το αντίστοιχο κλιμάκιο λέγεται στοιχείο, ενώ ο αντίστοιχος διοικητής στοιχειάρχης. Η ομάδα είναι δυνατόν να χωριστεί σε Ημιομάδες (Συμβολισμός ΝΑΤΟ: •) των 3 ανδρών, ενώ είναι μέρος μιας διμοιρίας.
Διμοιρία: Το μικρότερο κλιμάκιο οργάνωσης είναι η Διμοιρία (Συμβολισμός ΝΑΤΟ: •••). Αριθμεί περίπου 30 άνδρες και διοικείται κατά κανόνα από κατώτερο αξιωματικό (συνήθως ανθυπολοχαγό) ή ανθυπασπιστή, ο οποίος καλείται διμοιρίτης. Για το πυροβολικό και τα τεθωρακισμένα, το αντίστοιχο κλιμάκιο λέγεται ουλαμός, ενώ ο αντίστοιχος διοικητής ουλαμαγός. Η διμοιρία υποδιαιρείται σε ομάδες, ενώ είναι μέρος ενός λόχου.
Λόχος: Το αμέσως μεγαλύτερο κλιμάκιο, που αποτελεί την βασικότερη υπομονάδα, είναι ο Λόχος (Συμβολισμός ΝΑΤΟ: Ι). Αριθμεί περίπου 100 άνδρες και διοικείται από κατώτερο αξιωματικό (συνήθως Λοχαγό) ή από Ταγματάρχη όταν πρόκειται για ανεξάρτητο λόχο. Το αντίστοιχο κλιμάκιο για το πυροβολικό λέγεται πυροβολαρχία, ενώ για τα τεθωρακισμένα λέγεται ίλη. Παρόμοια, οι διοικητές καλούνται αντιστοίχως λοχαγός, πυροβολάρχης και ίλαρχος (ανεπίσημα). Ο λόχος υποδιαιρείται σε διμοιρίες, ενώ είναι μέρος ενός τάγματος.

Μονάδες

Στρατιωτικές μονάδες Όπλου ή Σώματος αποτελούν τα χαμηλότερα κλιμάκια, που απολαμβάνουν διοικητική αυτοτέλεια, έχουν ορισμένη έδρα, έμβλημα, επίσημη σφραγίδα και πρωτόκολλο αλληλογραφίας, διαθέτουν προκαθορισμένο πολεμικό υλικό καθώς και υπηρετούν προσωπικό, σύμφωνα με τις ισχύουσες νομοθετικές διατάξεις περί ιδρύσεως στρατιωτικών μονάδων. Η διοίκηση των μονάδων ασκείται κατά κανόνα από ανώτερο αξιωματικό.

Τάγμα: Η κύρια μονάδα οργάνωσης είναι το Τάγμα (Συμβολισμός ΝΑΤΟ: ΙΙ). Αριθμεί περίπου 300 άνδρες και διοικείται από ανώτερο αξιωματικό (συνήθως αντισυνταγματάρχη, αν πρόκειται για ανεξάρτητο τάγμα ή από ταγματάρχη, αν πρόκειται για τάγμα ενταγμένο σε κάποιο σύνταγμα). Η αντίστοιχη μονάδα για το πυροβολικό είναι η μοίρα, ενώ για τα τεθωρακισμένα είναι η επιλαρχία. Παρόμοια, οι διοικητές καλούνται αντιστοίχως ταγματάρχης, μοίραρχος και επίλαρχος (ανεπίσημα). Το τάγμα υποδιαιρείται σε λόχους, ενώ είναι μέρος ενός συντάγματος ή μιας ταξιαρχίας.

Εν καιρώ πολέμου μπορεί να συγκροτηθούν εκτάκτως, ανάλογα με την επιχείρηση, την οποία αναλαμβάνουν, αυτόνομα τμήματα υπομονάδων, μονάδων και συγκροτημάτων υπό ενιαία διοίκηση:

Ημιλοχία (μισός λόχος)
Ημιλαρχία (μισή ίλη)
Ημιπυροβολαρχία (μισή πυροβολαρχία)
Διλοχία (δύο λοχοι)
Ημιτάγμα (μισό τάγμα)

Συγκροτήματα

Τα στρατιωτικά συγκροτήματα είναι ανώτερα, αυτοδιοικούμενα κλιμάκια, που σχηματίζονται από ομάδες μονάδων του ίδιου Όπλου ή Σώματος με ενιαία διοίκηση, κατά κανόνα ανώτατου αξιωματικού.

Σύνταγμα: Βασικό συγκρότημα είναι το Σύνταγμα (Συμβολισμός ΝΑΤΟ: ΙΙΙ). Αριθμεί περίπου 1.000 άνδρες και διοικείται κατά κανόνα από συνταγματάρχη. Σε ορισμένες περιπτώσεις, το Σύνταγμα Πυροβολικού καλείται διοίκηση πυροβολικού. Το σύνταγμα υποδιαιρείται σε τάγματα. Τα τελευταία χρόνια τα συντάγματα του Ελληνικού Στρατού Ξηράς αντικαθίστανται από τις ταξιαρχίες.

Τακτικό Συγκρότημα: Πρόκειται για μονάδες ή υπομονάδες διαφορετικών Όπλων και Σωμάτων που υπάγονται για επιχειρησιακούς σκοπούς στη διοίκηση ενός Συντάγματος ή μικρότερου κλιμακίου του Πεζικού ή του Ιππικού/Τεθωρακισμένων.

Σχηματισμοί

Σχηματισμοί αποτελούν οι μεγάλες μονάδες οργάνωσης του στρατού, οι οποίες περιλαμβάνουν κλιμάκια διαφορετικών Όπλων και Σωμάτων. Η διοίκηση των σχηματισμών ασκείται κατά κανόνα από ανώτατο αξιωματικό.

Βασικοί Σχηματισμοί

Ταξιαρχία: Ο μικρότερος στρατιωτικός σχηματισμός είναι η Ταξιαρχία (Συμβολισμός ΝΑΤΟ: Χ). Αριθμεί περίπου 3.000 άνδρες και διοικείται κατά κανόνα από Ταξίαρχο. Περιλαμβάνει μονάδες και υπομονάδες διαφόρων όπλων (κατά κύριο λόγο πεζικού και ιππικού τεθωρακισμένων) και σωμάτων, υπό ενιαία διοίκηση. Οι ταξιαρχίες αποτελούν τα κύρια τμήματα μιας Μεραρχίας.
Μεραρχία: Ο αμέσως μεγαλύτερος στρατιωτικός σχηματισμός είναι η Μεραρχία (Συμβολισμός ΝΑΤΟ: ΧΧ). Αριθμεί περίπου 10.000 άνδρες και διοικείται κατά κανόνα από Υποστράτηγο, ο οποίος καλείται Μέραρχος (ανεπίσημα). Περιλαμβάνει ταξιαρχίες και μονάδες ή υπομονάδες διαφόρων όπλων και σωμάτων, υπό ενιαία διοίκηση. Οι μεραρχίες αποτελούν τα κύρια τμήματα ενός Σώματος Στρατού. Στο πρόσφατο παρελθόν, πριν την ίδρυση των ταξιαρχιών, οι μεραρχίες περιελάμβαναν τρία συντάγματα πεζικού ή ιππικού μαζί με μονάδες ή υπομονάδες διαφόρων άλλων όπλων.
Σώμα Στρατού: Ακόμη μεγαλύτερος σχηματισμός είναι το Σώμα Στρατού (Συμβολισμός ΝΑΤΟ: ΧΧΧ). Αριθμεί περίπου 30.000 άνδρες και διοικείται κατά κανόνα από Αντιστράτηγο, ο οποίος καλείται Σωματάρχης (ανεπίσημα). Περιλαμβάνει μικρότερης βαθμίδας σχηματισμού (ταξιαρχίες, μεραρχίες) και μονάδες ή υπομονάδες διαφόρων όπλων και σωμάτων, υπό ενιαία διοίκηση. Τα σώματα στρατού αποτελούν τα κύρια τμήματα μιας Στρατιάς.
Στρατιά: Ο μεγαλύτερος σχηματισμός εν καιρώ ειρήνης είναι η Στρατιά (Συμβολισμός ΝΑΤΟ: ΧΧΧΧ). Αριθμεί περίπου 100.000 άνδρες και εν καιρώ ειρήνης διοικείται από Αντιστράτηγο, ο οποίος καλείται Στρατάρχης (ανεπίσημα). Περιλαμβάνει μικρότερης βαθμίδας σχηματισμού (ταξιαρχίες, μεραρχίες, σώματα στρατού) και μονάδες ή υπομονάδες διαφόρων όπλων και σωμάτων, υπό ενιαία διοίκηση. Οι στρατιές αποτελούν τα κύρια τμήματα σχηματισμών μεγαλύτερης κλίμακας, οι οποίοι υφίστανται σε διακρατικό - συμμαχικό επίπεδο, όπως είναι το ΝΑΤΟ.

Έκτακτοι σχηματισμοί

Εν καιρώ πολέμου μπορεί να συγκροτηθούν εκτάκτως και άλλου μεγέθους σχηματισμοί, ανάλογα με την επιχείρηση, την οποία αναλαμβάνουν. Τέτοιοι σχηματισμοί είναι οι εξής:

Απόσπασμα (σχηματισμός μονάδων και υπομονάδων διαφόρων όπλων του στρατού ξηράς)
Ομάδα Ταξιαρχιών (δύο ή περισσότερες ταξιαρχίες)
Ομάδα Μεραρχιών (δύο ή περισσότερες μεραρχίες)
Τμήμα Στρατιάς (δύο ή περισσότερα σώματα στρατού και μεραρχίες)
Ομάδα Στρατιών (δύο ή περισσότερες στρατιές)
Θέατρο Μάχης (δύο ή περισσότερες ομάδες στρατιών)

Από την ονομασία κάθε σχηματισμού είναι εύκολο κανείς να υποθέσει το μέγεθος, τη δομή και βαθμό του διοικητή του (ο οποίος ενδέχται να είναι και κατώτερος λόγω έλλειψης αξιωματικών ή άλλων δυσχεριών του πολέμου).

Μικτοί Σχηματισμοί

Οι Μικτοί Σχηματισμοί περιλαμβάνουν συγκροτήματα, μονάδες και υπομονάδες από όλους του κλάδους των Ενόπλων Δυνάμεων (Στρατός Ξηράς, Πολεμική Αεροπορία, Πολεμικό Ναυτικό).

Γενικό Επιτελείο

Ιεραρχικά, όλες οι μονάδες, υπομονάδες, συγκροτήματα και σχηματισμοί ενός κράτους ανήκουν στο Γενικό Επιτελείο. Περιλαμβάνει πλήθος επιτελικών γραφείων καθώς επίσης και τις διευθύνσεις όλων των όπλων και των σωμάτων.

Γενικό Επιτελείο Ενόπλων Δυνάμεων

Το Ανώτατο Στρατιωτικό Γενικό Επιτελείο μιας χώρας είναι το Γενικό Επιτελείο Ενόπλων Δυνάμεων ή Γενικό Επιτελείο Εθνικής Άμυνας (Γ.Ε.ΕΘ.Α.), το οποίο οργανώνει την άμυνα μιας χώρας με τη βοήθεια και των τριών κλάδων των Ενόπλων Δυνάμεων (Στρατός Ξηράς, Πολεμικό Ναυτικό, Πολεμική Αεροπορία).