Τρισιλιράνιο
To τρισιλιράνιο[2] (αγγλικά triisilirane) είναι ανόργανη ισοκυκλική χημική ένωση, που περιέχειυδρογόνο και πυρίτιο, με μοριακό τύπο Si3H6, αν και συνήθως παριστάνεται με τον ελαφρά συντομευμένο[3] συντακτικό του τύπο 
. Είναι το απλούστερο κυκλοσιλάνιο. Αποτελεί το πυριτιούχο ανάλογο του κυκλοπροπάνιου.
| Τρισιλιράνιο | |||
|---|---|---|---|
|
| |||
| Γενικά | |||
| Όνομα IUPAC | Τρισιλιράνιο | ||
| Άλλες ονομασίες | Κυκλοτρισιλάνιο | ||
| Χημικά αναγνωριστικά | |||
| Χημικός τύπος | Si3H6 | ||
| Μοριακή μάζα | 90,303 amu [1] | ||
| Αριθμός CAS | 12597-37-4 | ||
| SMILES | [SiH2]1[SiH2][SiH2]1 | ||
| PubChem CID | 139347 | ||
| Δομή | |||
| Πόλωση δεσμού | 3% (Si+H-) | ||
| Μοριακή γεωμετρία | τριγωνική ως προς Si-Si-Si | ||
| Ισομέρεια | |||
| Ισομερή θέσης | 1 Τρισιλένιο | ||
| Φυσικές ιδιότητες | |||
| Χημικές ιδιότητες | |||
| Επικινδυνότητα | |||
| Εκτός αν σημειώνεται διαφορετικά, τα δεδομένα αφορούν υλικά υπό κανονικές συνθήκες περιβάλλοντος (25°C, 100 kPa). | |||
Ισομέρεια Επεξεργασία
Με βάση το μοριακό τύπο του (Si3H6) έχει ένα (1) ισομερές θέσης, το τρισιλένιο, με ημισυντακτικό τύπο SiH3SiH=SiH2.
«Μητρικό» και «θυγατρικά» τρισιλιράνια Επεξεργασία
Το τρισιλιράνιο είναι η «μητρική ένωση» για μια σειρά «θυγατρικών» του παραγώγων (ανόργανων και οργανικών ), που μαζί με τη «μητρική ένωση», ονομάζονται συλλήβδην «τρισιλιράνια». Πρόκειται, δηλαδή, για όλες οι παράγωγες ενώσεις που περιέχουν έναν (τουλάχιστον) τρισιλιρανικό δακτύλιο, δηλαδή τριμελή ισοκυκλικό δακτύλιο, τον οποίο σχηματίζουν τρία (3) άτομα πυριτίου.
Ονοματολογία Επεξεργασία
Η ονομασία «τρισιλιράνιο» παράγεται από την συστηνόμενη από την IUPAC συστηματική ονοματολογία Hantzsch-Widman, παρόλο που η ένωση είναι ισοκυκλική. Πιο συγκεκριμένα, το αρχικό πρόθεμα «τρισιλ(α)» σημαίνει την παρουσία τριών (3) ατόμων πυριτίου στον ισοκυκλικό δακτύλιο. Η συλλαβή «-ιρ-» σημαίνει ότι ο ισοκυκλικός δακτύλιος είναι τριμελής, δηλαδή αποτελείται από τρία (3) συνολικά άτομα. Η συλλαβή «-αν-» σημαίνει την απουσία διπλού δεσμού στον ετεροκυκλικό δακτύλιο και τέλος, η κατάληξη «-ιο» δίνεται επειδή ο ετεροκυκλικός δακτύλιος δεν περιέχει άζωτο.
Η ονομασία «κυκλοτρισιλάνιο» παράγεται από την επίσης συστηματική ονοματολογία των σιλανίων. Η ονομασία αυτή δηλώνει ότι η ένωση περιέχει ένα δακτύλιο («κυκλο-»), ότι περιέχει τρία (3) άτομα («-τρι-»), πυρίτιου («-σιλ(α)-»), ότι είναι κορεσμένη «-αν-» και ότι δεν περιέχει χαρακτηριστική ομάδα με χαρακτηριστική κατάληξη «-ιο».
Χημική συμπεριφορά και παράγωγα Επεξεργασία
Το τρισιλιράνιο, από τη δομή του, συνδυάζει τις ιδιότητες ένωσης με τριμελή δακτύλιο, με αυτές σιλανίου. Έτσι, ως ένωση με τριμελή δακτύλιο δίνει αντιδράσεις 1,3-κυκλοπροσθήκης με διάνοιξη δακτυλίου. Ακόμη, ως σιλάνιο έχει τις αναγωγικές ιδιότητες ενός υδριδίου, αφού το πυρίτιο έχει μικρότερη ηλεκτραρνητικότητα από τον άνθρακα αλλά και από το υδρογόνο[4][5].
Πηγές πληροφόησης Επεξεργασία
- Παπαγεωργίου, Β.Π., Εφαρμοσμένη Οργανική Χημεία, Εκδόσεις Παρατηρητής, Θεσσαλονίκη 2005, ISBN 960-260-342-7
- SCHAUM'S OUTLINE SERIES, «ΟΡΓΑΝΙΚΗ ΧΗΜΕΙΑ», Μτφ. Α. Βάρβογλη, 1999
- «Ασκήσεις και προβλήματα Οργανικής Χημείας» Ν. Α. Πετάση 1982
- Αναστάσιου Βάρβογλη, «Χημεία Οργανικών Ενώσεων», Παρατηρητής, Θεσσαλονίκη 1991
- Καραγκιοζίδη Σ. Πολυχρόνη, «Ονοματολογία Οργανικών Ενώσεων στα Ελληνικά & Αγγλικά» Β΄ Έκδοση Θεσσαλονίκη 1991
- Νικολάου Ε. Αλεξάνδρου, «Γενική Οργανική Χημεία», Εκδόσεις Ζήτη, Θεσσαλονίκη 1985
- Δημητρίου Ν. Νικολαΐδη, «Ειδικά Μαθήματα Οργανικής Χημείας», ΑΠΘ, θεσσαλονίκη 1983
- Νικολάου Ε. Αλεξάνδρου, Αναστάσιου Βάρβογλη, Φαίδωνα Χατζημηχαλάκη, «Εργαστηριακός Οδηγός», Εκδόσεις Ζήτη, Θεσσαλονίκη 1986
- Νικολάου Ε. Αλεξάνδρου, Αναστάσιου Βάρβογλη, Δημητρίου Ν. Νικολαΐδη: «Χημεία Ετεροκυκλικών Ενώσεων», Εκδόσεις Ζήτη, Θεσσαλονίκη 1985
- Διαδικτυακοί τόποι που αναφέρονται στις «Αναφορές και παρατηρήσεις».
Σημειώσεις και αναφορές Επεξεργασία
- ↑ | Διαδικτυακός τόπος PubChem
- ↑ Για εναλλακτικές ονομασίες δείτε τον πίνακα πληροφοριών.
- ↑ Σημείωση: Δεν αναπτύσσει τη σχετική θέση και τους δεσμούς των ατόμων υδρογόνου της ένωσης
- ↑ Βάρβογλη, «Χημεία Οργανικών Ενώσεων», παρατηρητής, Θεσσαλονίκη 1991, σελ. 291-293, §19.1.
- ↑ Νικολάου Ε. Αλεξάνδρου, Αναστάσιου Βάρβογλη, Δημητρίου Ν. Νικολαΐδη: «Χημεία Ετεροκυκλικών Ενώσεων», Εκδόσεις Ζήτη, Θεσσαλονίκη 1985, §2.6, σελ. 28.