Φίλιππος Ε΄ της Μακεδονίας
Ο Φίλιππος Ε΄ (238-179 π.Χ.) ήταν βασιλιάς του αρχαίου ελληνικού βασιλείου της Μακεδονίας από το 221 έως το 179 π.Χ. Η βασιλεία του Φιλίππου σημαδεύτηκε κυρίως από τον Δεύτερο Συμμαχικό Πόλεμο (220-217 π.Χ.) και τον αγώνα με την αναδυόμενη δύναμη της Ρωμαϊκής Δημοκρατίας. Θα ηγηθεί της Μακεδονίας εναντίον της Ρώμης στον Πρώτο (212-205 π.Χ.) και στον Δεύτερο Μακεδονικό Πόλεμο (200-196 π.Χ.). Ενώ έχασε τον τελευταίο, ο Φίλιππος αργότερα συμμάχησε με τη Ρώμη εναντίον του Αντιόχου Γ' στον Ρωμαϊκό-Σελευκιδικό πόλεμο. Πέθανε το 179 π.Χ. από ασθένεια μετά από προσπάθειες να ανακτήσει τη στρατιωτική και οικονομική κατάσταση της Μακεδονίας και παρέδωσε το θρόνο στον μεγαλύτερο γιο του, τον Περσέα της Μακεδονίας.
| Φίλιππος Ε΄ | |
|---|---|
 Νόμισμα με τη μορφή του Φιλίππου Ε΄ | |
| Περίοδος | 221 π.Χ. - 179 π.Χ. |
| Προκάτοχος | Δημήτριος Β΄ |
| Διάδοχος | Περσέας |
| Γέννηση | 238 π.Χ. Πέλλα, Μακεδονία |
| Θάνατος | 179 π.Χ. Αμφίπολη, Μακεδονία |
| Σύζυγος | Πολυκράτεια η Αργεία |
| Επίγονοι | Απάμα Δ΄ Περσέας Δημήτριος Φίλιππος |
| Οίκος | Αντιγονιδών |
| Πατέρας | Δημήτριος Β΄ |
| Μητέρα | Φθία |
 Σχετικά πολυμέσα | |
| δεδομένα () | |
Τα πρώτα χρόνια της βασιλείας
ΕπεξεργασίαΜετά τον απρόσμενο θάνατο του πατέρα του Δημητρίου Β΄ Αιτωλικού το 229 π.Χ., ο Φίλιππος ήταν μόνο εννέα ετών και κατ’ επέκταση ήταν αδύνατον να ανέβει στον θρόνο. Πιθανή διαμάχη για τη διαδοχή αποφεύχθηκε με την εκλογή ενός άλλου εγγονού του Δημητρίου Α΄ του Πολιορκητή: του γιου του Δημητρίου του Καλού (ετεροθαλούς αδελφού του Αντίγονου Β΄ Γονατά) του Αντίγονου Γ΄, που επονομάστηκε «ο Δώσων». Μετά τον θάνατο του τελευταίου το 221 π.Χ., ο δεκαεπτάχρονος πλέον Φίλιππος κληρονομεί μία Μακεδονία και πάλι ισχυρή, που έχει καταφέρει να επιβάλλει την κυριαρχία της στην Πελοπόννησο, μετά από πόλεμο ενάντια στη Σπάρτη του Κλεομένη Γ'.
Μετά την άνοδο του Φιλίππου στον θρόνο, ορισμένες πόλεις επιθυμούν να εκμεταλλευτούν το νεαρόν της ηλικίας του ώστε να αυξήσουν τη δύναμή τους σε βάρος της Μακεδονίας και της Αχαϊκής Συμπολιτείας. Οι Αιτωλοί λοιπόν εξαπολύουν μια σειρά από στρατιωτικές επιχειρήσεις ενάντια στη Φωκίδα και τη Βοιωτία. Ο Φίλιππος το επόμενο φθινόπωρο συγκέντρωσε τα μέλη του Συνεδρίου, που είχε δημιουργήσει ο προκάτοχός του Αντίγονος[1] στην Κόρινθο, όπου και αποφασίζεται να κηρυχθεί πόλεμος ενάντια στην Αιτωλική Συμπολιτεία. Ο Συμμαχικός Πόλεμος ξεκινά το 220 π.Χ. και έλαβε τέλος το 217. Κατά τη διάρκειά του ο Φίλιππος επέδειξε το ταλέντο του στη στρατηγική, γυρίζοντας τον πόλεμο προς όφελός του. Εισέβαλε στο έδαφος των Αιτωλών και κατέστρεψε την πρωτεύουσα της Συμπολιτείας, το Θέρμο (218 π.Χ.). Μετά την υπογραφή της ειρήνης στη Ναύπακτο, ο Φίλιππος στράφηκε ενάντια στους Ιλλυριούς. Κατά τη διάρκεια της εκστρατείας βρίσκει στον δρόμο του τους Ρωμαίους και τους συμμάχους τους κοντά στην Απολλωνία, το 214 π.Χ. Ο Πρώτος Μακεδονικός Πόλεμος είναι πλέον αναπόφευκτος. Ο Φίλιππος συμμαχεί το 215 π.Χ. με τον Αννίβα, στρατηγό της Καρχηδόνας, ο οποίος διεξάγει ήδη από το 218 π.Χ. πόλεμο στην Ιταλία. Όπως ήταν λογικό, οι Ρωμαίοι βρίσκουν νέους συμμάχους: αμεσα τους Αιτωλούς, αλλά και έμμεσα τον ηγεμόνα της Περγάμου, Άτταλο Α' τον Σωτήρα. Ο Φίλιππος ρίχνεται σε όλα τα μέτωπα, διοχετεύει όλη του την ενέργεια παίζοντας εξαιρετικά τον ρόλο του προστάτη των συμμάχων του. Για άλλη μια φορά, η ειρήνη που υπογράφεται στη Φοινίκη το 205 π.Χ. είναι ευνοϊκή προς εκείνον.
Επιχειρήσεις στο Αιγαίο
ΕπεξεργασίαΤο 205 – 204 π.Χ. στην Αίγυπτο ανεβαίνει στον θρόνο ο Πτολεμαίος Ε' Επιφανής, ο οποίος είναι ακόμη παιδί. Ο Φίλιππος, προκειμένου να έχει τα χέρια του ελεύθερα, υπογράφει σύμφωνο μη – επίθεσης με τον βασιλιά των Σελευκιδών, τον Αντίοχο Γ'. Κατόπιν ξεκινά μια σειρά καινούριων επιχειρήσεων στο Αιγαίο. Το 202 π.Χ. διεξάγει εκστρατεία με στόχο τα Στενά. Τον επόμενο χρόνο, κατακτά τη Σάμο, που ανήκε στην Πτολεμαϊκή Αίγυπτο. Πολλά κράτη συνασπίζονται τότε εναντίον του, ανάμεσα τους η Ρόδος και η Πέργαμος. Δύο ναυμαχίες εκτυλίσσονται σε άγνωστες σήμερα ημερομηνίες. Στις θάλασσες της Χίου, η μάχη είναι αμφίρροπη, ωστόσο ο στόλος της Περγάμου υποχωρεί. Ακολουθεί μια σημαντική νίκη του Φιλίππου απέναντι στον στόλο της Ρόδου.
Η Ρωμαϊκή απειλή
ΕπεξεργασίαΌμως, στη Δύση, η απειλή αυτή τη φορά είναι καθορισμένη, καθώς οι Ρωμαίοι έχουν πλέον το βλέμμα τους στραμμένο στις ελληνικές υποθέσεις. Μετά την πρόσκληση της Ρόδου και της Περγάμου, η Σύγκλητος αποφασίζει να αναμειχθεί αντιτιθέμενη στον Φίλιππο. Του αποστέλλει δύο τελεσίγραφα, το ένα το 200 π.Χ., το άλλο το 198 π.Χ. Η Ρώμη αυτοπαρουσιάζεται ως προστάτιδα δύναμη απέναντι στον Φίλιππο, ο οποίος παρουσιάζεται ως ο κατακτητής. Οι επιχειρήσεις του ρωμαϊκού στρατού ξεκινούν το φθινόπωρο του 200 π.Χ., ξεκινώντας τον Δεύτερο Μακεδονικό Πόλεμο. Την ίδια χρονιά ο Μακεδόνας βασιλιάς λεηλατεί την Άβυδο.
Τον Ιούνιο του 197 π.Χ., οι αντιμαχόμενοι στρατοί, ο μακεδονικός και ο ρωμαϊκός συναντώνται στις Κυνός Κεφαλές της Θεσσαλίας, σε ένα υψίπεδο βόρεια των Φαρσάλων. Η ευελιξία της ρωμαϊκής τακτικής υπερισχύει του βάρους της μακεδονικής φάλαγγας. Ο Φίλιππος συνετρίβη από τον Τίτο Κουίνκτιο Φλαμινίνο (Titus Quinctius Flamininus). Πρόκειται για την πρώτη του ήττα, ήταν όμως καθοριστική. Οι όροι της ειρήνης που συμφωνήθηκε είναι τέτοιες που δείχνουν πως η Μακεδονία βγαίνει από το παιχνίδι της επιρροής για πολύ καιρό. Έχασε όλες της τις κτήσεις εκτός Μακεδονίας, ανάμεσα στις οποίες και η Θεσσαλία. Υποχρεώθηκε επίσης να πληρώσει πολεμική αποζημίωση και να αποστείλει τον δεύτερο γιο, τον Δημήτριο, στη Ρώμη για όμηρο. Το 196 π.Χ. ο Τίτος κηρύσσει όλες τις ελληνικές πόλεις «ελεύθερες και αυτόνομες», δημιουργώντας ένα κενό στην εξουσία, το οποίο τραβά το ενδιαφέρον του Αντίοχου Γ', που τα επόμενα χρόνια θα εμπλακεί σε μια σειρά μαχών με στόχο να κυριαρχήσει στον ελλαδικό χώρο. Οι σύμμαχοι των Ρωμαίων, οι Αιτωλοί έδειξαν μεγάλη δυσαρέσκεια για τους όρους της ειρήνης, καθώς επιθυμούσαν την απομάκρυνση του Φιλίππου από τον θρόνο.
Η ανάκαμψη
ΕπεξεργασίαΤα επόμενα χρόνια γίνονται νέοι πόλεμοι των Ρωμαίων ενάντια στη Σπάρτη και τους Αιτωλούς, που αναζήτησαν συμμάχους ακόμη και ανάμεσα στους Μακεδόνες. Ο Φίλιππος αρνήθηκε να βοηθήσει μιας και στο παρελθόν είχαν ζητήσει την αποπομπή του. Τελικά οι σύμμαχοι ηττώνται από τους Ρωμαίους, οι οποίοι όμως δεν κατέστρεψαν τη Σπάρτη, θέλοντας κάποιον να ελέγχει τα πράγματα στην Πελοπόννησο. Ο Φίλιππος από την πλευρά του συμπεριφέρεται ως τέλειος σύμμαχος της Ρώμης. Συμμετέχει μάλιστα στην εκστρατεία των Ρωμαίων ενάντια στους Σελευκίδες και τον Αντίοχο Γ' κατά την περίοδο (191 – 189 π.Χ.). Επιτράπηκε επίσης στον Δημήτριο να επιστρέψει στο σπίτι του. Μα ο πατέρας του, απογοητευμένος από τις φτωχές του ανταμοιβές από τις εκστρατείες και ενοχλημένος από τη συνεχή εχθρότητα της Συγκλήτου στο πρόσωπό του, καταφέρνει σιγά σιγά να κάνει τη Μακεδονία να ορθοποδήσει και πάλι, αναδιοργανώνοντας τον στρατό και το κράτος, αυξάνοντας τα εισοδήματά του και επιτρέποντας σε διάφορες πόλεις να κόψουν νόμισμα. Συμμαχεί με ένα λαό κελτικής ή γερμανικής καταγωγής (αποτελεί αντικείμενο αμφιβολιών), τους Βάσταρνες, και αποφασίζει πολλές μετακινήσεις πληθυσμών.
Κάποια στιγμή αρνήθηκε να εκκενώσει κάποιες πόλεις στη Θράκη και τη Θεσσαλία για να αποδοθούν στον Ευμένη Β', βασιλιά της Περγάμου. Εκείνος επειδή αδυνατούσε να διώξει με τη βία τον Φίλιππο, παραπονέθηκε στους Ρωμαίους. Ο Φίλιππος συνέχισε να αρνείται και μάλιστα κατέλαβε και δύο ουδέτερες πόλεις κοντά στην Πέργαμο. Παράλληλα έστειλε εκ νέου τον Δημήτριο σε διπλωματική αποστολή στη Ρώμη με σκοπό να αλλάξει την κατάσταση υπέρ της Μακεδονίας. Ο Δημήτριος έκανε ισχυρούς φίλους και ήλπιζε να πετύχει τον αντικειμενικό σκοπό του με τη βοήθειά τους, ωστόσο οι ικανότητες του απεσταλμένου του Ευμένη τον παρεμπόδισαν.
Τα τελευταία χρόνια & η διαδοχή
Επεξεργασία
Το τέλος της ζωής του Φιλίππου Ε΄ σημαδεύτηκε και από μια οικογενειακή τραγωδία, τη μόνη αναφορά ενδοοικογενειακής δολοφονίας που έχουμε για τους Αντιγονίδες. Ο Φίλιππος Ε΄ είχε αποκτήσει το μεγαλύτερο γιο του και κατοπινο διάδοχο, τον Περσέα, με την Πολυκράτεια από το Άργος. Από κάποια άλλη σύζυγο, της οποίας το όνομα μας είναι άγνωστο, είχε αποκτήσει δύο κόρες και ένα γιο, τον Δημήτριο. Ο τελευταίος, όπως είδαμε, έζησε κάποια χρόνια στη Ρώμη με την ιδιότητα του ομήρου και τελικά επέστρεψε το 191 π.Χ. λόγω της τήρησης της συμμαχίας με τη Ρώμη από τον πατέρα του, Φίλιππο Ε΄. Από ο,τι φαίνεται ο Δημήτριος ήταν δημοφιλής στους Ρωμαίους πράγμα που ανησυχούσε τον μεγαλύτερο αδελφό του και διάδοχο του θρόνου. Τελικά ο Περσέας παρουσίασε στον Φίλιππο Ε΄ κάποια έγγραφα που αποδείκνυαν πως ο Δημήτριος σκόπευε, σε συνεργασία με τους Ρωμαίους να πάρει στα χέρια του τον θρόνο. Δεν είναι σίγουρο αν τα έγγραφα ήταν πλαστά ή γνήσια, ωστόσο στάθηκαν η αιτία ο Δημήτριος να εκτελεστεί από τον πατέρα του, ο οποίος παρέμεινε συντετριμμένος για το γεγονός. Πεθαίνει το 179 π.Χ. στην Αμφίπολη και αφήνει τον θρόνο του στον Περσέα. Με αυτόν τον τελευταίο ολοκληρώνεται η Δυναστεία των Αντιγονιδών, καθώς αποτέλεσε και τον τελευταίο βασιλιά της Μακεδονίας.
Στον Φίλιππο Ε΄ ο Paton αποδίδει το XVI 26B επίγραμμα της Ελληνικής Ανθολογίας (από την Ανθολογία του Πλανούδη), απάντηση στο VII 247 επίγραμμα του Αλκαίου του Μεσσήνιου.[2]
Οικογένεια
ΕπεξεργασίαΑπό τη -μάλλον παλλακίδα του- Πολυκράτεια από το Άργος είχε τέκνο:
- Περσέας π.212-166 π.Χ., βασιλιάς της Μακεδονίας.
Από τη νόμιμη σύζυγό του -αγνώστου ονόματος- είχε τέκνα:
- Απάμα Δ΄ 2ος αι. π.Χ., παντρεύτηκε τον εξάδελφό της Προυσία Β΄ της Βιθυνίας.
- Δημήτριος, πρίγκιπας της Μακεδονίας.
- Φίλιππος, πρίγκιπας της Μακεδονίας.
Χρονολόγιο
Επεξεργασία| Έτος (π.Χ.) | Γεγονός | ||
|---|---|---|---|
| 238 π.Χ. | Γέννηση του Φιλίππου Ε' , γιου του Δημητρίου Β' του Αιτωλικού. | ||
| 229 π.Χ. | Απρόσμενος θάνατος του Δημητρίου Β' από τραύμα σε μάχη ενάντια στους Δαρδάνους. Ο Αντίγονος Γ΄ Δώσων εκλέγεται βασιλιάς της Μακεδονίας, μέχρι την ενηλικίωση του Φιλίππου. | ||
| 222 π.Χ. | Στη Μάχη της Σελλασίας, ο Αντίγονος νικά κατά κράτος τους Σπαρτιάτες και εισέρχεται στην πόλη τους. | ||
| 221 π.Χ. | Εισβολή των Ιλλυριών στη Μακεδονία. Ο Αντίγονος σπεύδει να τους αντιμετωπίσει και πεθαίνει στη μάχη. Τον διαδέχεται ο Φίλιππος Ε'. | ||
| Οι Αιτωλοί επιτίθενται στη Φωκίδα και την Αργολίδα. | |||
| 220 π.Χ. | Έναρξη του Δεύτερου Συμμαχικού Πολέμου. Ο Φίλιππος πετυχαίνει σημαντικές νίκες στην Πελοπόννησο. | ||
| 217 π.Χ. | Ο πόλεμος λαμβάνει τέλος. Υπογράφεται ειρήνη με ευνοϊκούς για τον Φίλιππο όρους στη Ναύπακτο. Ξεκινά η εκστρατεία του κατά των Ιλλυριών. | ||
| 215 π.Χ. | Ο Φίλιππος συμμαχεί με τον Αννίβα, στρατηγού της Καρχηδόνας. | ||
| 214 π.Χ. | Έναρξη του Πρώτου Μακεδονικού Πολέμου. | ||
| 213 π.Χ. | Γεννιέται ο διάδοχος του Φιλίππου, ο Περσέας. | ||
| 211 π.Χ. | Οι Ρωμαίοι και η Αιτωλική Συμπολιτεία συγκροτούν αντιμακεδονική συμμαχία. | ||
| 206 π.Χ. | Γέννηση του δεύτερου γιου του, Δημητρίου. | ||
| 205 π.Χ. | Υπογράφεται ειρήνη με τους Ρωμαίους στη Φοινίκη. Οι όροι είναι ακόμα μία φορά ευνοϊκοί για τον Φίλιππο. | ||
| Σειρά επιδρομών και ναυμαχιών στον χώρο του Αιγαίου. Συμμαχία με τον Αντίοχο Γ' της Συρίας. | |||
| 200 π.Χ. | Έναρξη του Δεύτερου Μακεδονικού Πολέμου. Ο Φίλιππος λεηλατεί την Άβυδο. | ||
| 197 π.Χ. | Μάχη στις Κυνός Κεφαλές. Ο Τίτος Κουίνκτιος Φλαμινίνος συντρίβει τον Φίλιππο και τον υποχρεώνει να υπογράψει ταπεινωτική ειρήνη. | ||
| 192 –188π.Χ. | Ο Αντίοχος εισβάλλει στην Ελλάδα εκμεταλλευόμενος την ήττα των Μακεδόνων και το κενό εξουσίας που δημιούργησαν οι Ρωμαίοι. Οι Αιτωλοί συμμαχούν μαζί του και καταλαμβάνουν τη Δημητριάδα. Ο Φίλιππος εκστρατεύει εναντίον του Αντιόχου στο πλευρό των Ρωμαίων. | ||
| Κινήσεις αναδιοργάνωσης της Μακεδονίας. Διαμάχη με τον Ευμένη Β', βασιλιά της Περγάμου, που παραπονιέται στους Ρωμαίους. Αποστολή διπλωματικής αποστολής στη Ρώμη, με επικεφαλής τον Δημήτριο. | |||
| 181 π.Χ. | Εκτέλεση του Δημητρίου από τον πατέρα του με την κατηγορία της συνωμοσίας. | ||
| 179 π.Χ. | Θάνατος του Φιλίππου στην Αμφίπολη. Τον διαδέχεται ο γιος του Περσέας. | ||
Δείτε Επίσης
ΕπεξεργασίαΠαραπομπές
Επεξεργασία- ↑ Ο Αντίγονος Γ΄ Δώσων αναβίωσε το Συνέδριο της Κορίνθου εναντίον της Σπάρτης το 224 π.Χ. History of ancient civilization, Volume 1 By Albert Augustus Trever Page 479 ISBN 0-7735-2890-3
- ↑ W.R.Paton, ‘’The Greek Anthology’’, Loeb Classical Library, v.V, p. 174 και 399.
Πηγές
Επεξεργασία- M. Kleu, Die Seepolitik Philipps V. von Makedonien (Bochum 2015)
- F. W. Walbank, Philip V of Macedon (Καίμπριτζ 1967)
- www.livius.org Αρχειοθετήθηκε 2007-07-15 στο Wayback Machine.