Φιλίπ Βερντελό
Ο Φιλίπ Βερντελό (Philippe Verdelot, πραγματικό ονοματεπώνυμο Φιλίπ Ντελούζ ή Ντε Λούζ, [2] Λε Λοζ, μεταξύ 1480 και 1485 – Φλωρεντία; πιθανόν μεταξύ 1530 και 1552) ήταν Γάλλος συνθέτης της Αναγέννησης, ο οποίος πέρασε τα περισσότερα χρόνια της ζωής του στην Ιταλία. Θεωρείται, εάν όχι ο πατέρας του ιταλικού μαδριγαλίου, σίγουρα ως ένας από τους πρώτους και σημαντικότερους συνθέτες της συγκεκριμένης μουσικής φόρμας. Επιπλέον, ήταν εξέχουσα φυσιογνωμία της μουσικής ζωής της Φλωρεντίας, κατά την περίοδο μετά την ανάκτηση της πόλης από τους Μεδίκους και τους οπαδούς του Σαβοναρόλα.
| Φιλίπ Βερντελό | |
|---|---|
 | |
| Όνομα στη μητρική γλώσσα | Philippe Verdelot (Γαλλικά) |
| Θάνατος | 1552[1] Φλωρεντία |
| Χώρα πολιτογράφησης | Γαλλία |
| Ιδιότητα | συνθέτης και διευθυντής χορωδίας |
| Κίνημα | Αναγεννησιακή μουσική |
| Είδος τέχνης | κλασική μουσική και liturgical music |
| Καλλιτεχνικά ρεύματα | Αναγεννησιακή μουσική |
 Σχετικά πολυμέσα | |
Βιογραφικά στοιχεία Επεξεργασία
Ο Βερντελό γεννήθηκε στο Λε Λοζ (Les Loges, Seine-et-Marne) της Γαλλίας. Λεπτομέρειες των πρώτων χρόνων της ζωής του δεν είναι γνωστές αλλά, κατά πάσα πιθανότητα, ήλθε στην Ιταλία σε μικρή ηλικία, περνώντας την πρώτη ή και τη δεύτερη δεκαετία του 16ου αιώνα σε κάποιες πόλεις της βόρειας Ιταλίας, πιθανόν και στη Βενετία. Ένας πίνακας του ζωγράφου Τζόρτζο Βαζάρι από το 1511, πιστεύεται από πολλούς μουσικολόγους ότι δείχνει τον Βερντελό στη Βενετία με έναν ιταλό τραγουδιστή, αλλά αυτό ουδέποτε έχει αποδειχθεί.
Ο Βερντελό, είναι γνωστό ότι, ήταν διευθυντής παρεκκλησίου (maestro di cappella) στο Βαπτιστήριο του Αγ. Ιωάννη της Φλωρεντίας, από το 1523 έως το 1525. Και φαίνεται ότι εργάστηκε και στον Καθεδρικό Ναό εκεί, από το 1523 έως το 1527. Στη Φλωρεντία, είχε την ευκαιρία να συναντηθεί και να συνεργαστεί με έναν άλλον μεγάλο μαδριγαλιστή, τον Ζακ Αρκαντέλτ. [3] Το 1526 συνεργάστηκε με τον Νικολό Μακιαβέλι στην παραγωγή της διάσημης κυνικής κωμωδίας του τελευταίου, La Mandragola «Ο Μανδραγόρας». Παρόλο που το έργο γράφτηκε το 1518, η παράσταση του 1526 στη Φλωρεντία ήταν αφιερωμένη στον πάπα των Μεδίκων, Κλήμη Ζ’. Τόσο ο Μακιαβέλι, που εκδιώχθηκε από τη Φλωρεντία από τους Μεδίκους, όσο και ο Βερντελό που, εν γένει, υποστήριζε τη Φλωρεντινή Δημοκρατία ενάντια στους Μεδίκους, προσπάθησαν να «παίξουν» το λεπτό πολιτικό παιχνίδι που ευνοούσε και τις δύο πλευρές. Τα διάφορα κομμάτια που έγραψε ο Βερντελό για το έργο του Μακιαβέλι, ενώ ονομάζονται καντσόνες (canzone), θεωρούνται τα πρώτα ιταλικά μαδριγάλια. [4] Εκτός από τη Φλωρεντινή Δημοκρατία, ο Βερντελότ ήταν πιθανότατα υποστηρικτής και του δομινικανού μεταρρυθμιστή Τζιρόλαμο Σαβοναρόλα. Αυτό αποδεικνύεται σε κάποια από τα έργα του, όπως τη σύνθεση του Βερντελό In te domine speravi, βασισμένη στον ψαλμό που αποτέλεσε το κύκνειο άσμα του μοναχού, πριν καεί στην πυρά, και το Ecce quam bonum, το τραγούδι που ένωσε τους οπαδούς τού Σαβοναρόλα κατά τη διάρκεια της τελευταίας του σύγκρουσης και το οποίο εμφανίζεται στις εσωτερικές φωνές του μοτέτου τού Βερντελό, Letamini in Domino. [5]
Για τον θάνατο του Βερντελό υπάρχουν διαφορετικές υποθέσεις. Μπορεί να είχε σκοτωθεί στην πολιορκία της Φλωρεντίας (1529-1530) ή στην ταυτόχρονη πανούκλα που κατέστρεψε την πόλη, καθότι δεν υπάρχει σαφής απόδειξη ότι ζούσε μετά το 1530. Το ότι, βρισκόταν εκεί κατά τη διάρκεια της πολιορκίας, θεωρήθηκε πιθανό από τα στοιχεία ενός από τα μοτέτα του, που συνέθετε εκείνη την εποχή, το Congregati sunt inimici nostri. Ωστόσο, κάποιοι μελετητές καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι, ο Βερντελό ήταν ζωντανός μέχρι το 1540, με βάση ορισμένες διφορούμενες αναφορές σε σύγχρονα γεγονότα στα έργα του, που δημοσιεύθηκαν στη δεκαετία του 1530. Αρκετά βιβλία μαδριγαλίων που δημοσιεύτηκαν στη Βενετία στα τέλη της δεκαετίας του '30, περιλαμβάνουν συνθέσεις του. Μάλιστα, ένα (1) από αυτά τα βιβλία είναι αφιερωμένο εξ ολοκλήρου σε αυτόν. Ενδεχομένως εγκαταστέθηκε στη Βενετία μετά την πολιορκία της Φλωρεντίας, για να ξεφύγει από τους, διαβόητους για τον ρεβανσισμό τους, Μεδίκους. Πάντως, είναι γνωστό ότι είχε φύγει από τη ζωή το 1552, όταν ο συγγραφέας Ο. Λάντι (Ortenzo Landi) τον ανέφερε ως αποθανόντα. [6]
Μουσική και μουσικολογικά στοιχεία Επεξεργασία
Ο Βερντελό, μαζί με τον Κ. Φέστα, θεωρείται ο πατέρας του μαδριγαλίου, μια φωνητική a cappella φόρμα, που εμφανίστηκε στα τέλη της δεκαετίας του 1520 από τη «σύγκλιση» αρκετών προηγούμενων μουσικών ρευμάτων, όπως η φρότολα, η καντσόνα, η λάουντα και με την επιρροή του -πιο σοβαρού- μοτέτου). Το στυλ του Βερντελό ισορροπεί ομοφωνικές και μιμητικές υφές, σπάνια χρησιμοποιώντας την αποκαλούμενη «ζωγραφική» τεχνική, η οποία ήταν σε μεγάλο βαθμό μια μεταγενέστερη εξέλιξη (αν και μπορούν να ανιχνευτούν μερικά ενδιαφέροντα ψήγματα αυτής στις συνθέεις του). Τα περισσότερα από τα μαδριγάλια του Βερντελό (συνέθεσε 146 μαδριγάλια, περίπου) είναι για πέντε ή έξι φωνές και ήσαν εξαιρετικά δημοφιλή, όπως μπορεί να συναχθεί από τη συχνότητα ανατύπωσής τους και τη μεγάλη διάδοσή τους σε όλη την Ευρώπη, κατά τον 16ο αιώνα. Επίσης συνέθεσε μοτέτα (περίπου 50), ύμνους, 4 γαλλικά τραγούδια, 2 λειτουργίες, κ.α.
Κυριότερα έργα Επεξεργασία
Μαδριγάλια Επεξεργασία
- Benché ’l misero cor
- Con lagrime e sospir
- Divini occhi sereni
- Donna leggiadra et bella
- I vostr'acuti dardi
- Italia mia bench'il parlar
- Madonna il tuo bel viso
- Madonna per voi ardo
- Per altri monti
- Perche piu acerba
- Seule demeure et despourveue
Μοτέτα Επεξεργασία
- Beata es Virgo Maria
- Congregati sunt inimici nostri
- Letamini in Domino
Λειτουργίες Επεξεργασία
- Missa Philomna
- Missa La Gloria del Dixit Dominus
Δοξαστικά Επεξεργασία
- Magnificat sexti toni
Ύμνοι Επεξεργασία
- Hymno della Natività di Christo
- Hymno della Resurrectione di Christo
- Hymno dell'archangelo Rafaelo
- Hymno dei confessori
- Hymno del corpo di Christo
- Hymno di San Niccolo
- Hymno della Epiphania
- Hymno della Ascensione
- Hymno della Virgine
Παραπομπές Επεξεργασία
- ↑ «Grove Music Online» (Αγγλικά) Oxford University Press. 29190. ISBN-13 978-1-56159-263-0.
- ↑ Μαγγιώρος
- ↑ Haar & Glozer
- ↑ McClary, 38-56
- ↑ Macey, 23
- ↑ Haar
Βιβλιογραφία Επεξεργασία
- «Λεξικό Μουσικής και Μουσικών» (Dictionary of Music and Musicians) του George Grove, D. C. L (Oxford, 1880)
- Baker’s biographical dictionary of musicians, on line
- Rob. Eitner, Biographisch-bibliographisches Quellen-LexiKon, on line
- Kennedy, Michael Λεξικό Μουσικής της Οξφόρδης (Oxford University Press Αθήνα: Γιαλλέλης, 1989) ISBN 960-85226-1-7
- Νάσος Μαγγιώρος, επιμέλεια λήμματος στην εγκυκλοπαίδεια «Πάπυρος Λαρούς Μπριτάνικα», έκδοση 1991, τόμος 14, σ. 119
- Enciclopedia Bompiani-Musica, Milano (εκδ. ΑΛΚΥΩΝ, 1985)
- Eric BlomThe New Everyman Dictionary of Music (Grove Weidenfeld, N. York, 1988)
- European Music, 1520-1640, James Haar, Boydell Press, 2006, p. 228.
- James Haar/Letitia Glozer, New Grove online
- Patrick Macey, Bonfire Songs: Savonarola's Musical Legacy. Oxford, Clarendon Press. 1998. ISBN 0-19-816669-9
- Susan McClary, Modal Subjectivities: Self-Fashioning in the Italian Madrigal, p. 38-56. Berkeley, University of California Press. 2004. ISBN 0-520-23493-6