Χρήστης:Dithkar/πρόχειρο

Ο Δημήτριος Καρακάσης(ή Καρακάσσης) του Νικολάου (Σιάτιστα, 1734 - Βουκουρέστι 1804) ήταν Έλληνας λόγιος , ιατροφιλόσοφος, συγγραφέας και ποιητής, από τη Σιάτιστα της Δυτικής Μακεδονίας.

Βιογραφία

Η χρονολογία γέννησης του Δημητρίου Καρακάση είναι αμφισβητούμενη. Ο Γ. Ζαβίρας, περισσότερο αξιόπιστος, καθότι συμπατριώτης και λίγο μικρότερος από τον Καρακάση, αναφέρει το 1734 ως έτος γέννησης, ενώ ο G. I. Ionescu-Gion, αναφέρει «περί το 1728-1730» βασιζόμενος σε προφορική επικοινωνία με τον δισέγγονο του Δημητρίου Καρακάση, Alex. Odobescu. Από την ίδια πηγή μας δίνεται η πληροφορία ότι παλαιότερα το επίθετο της οικογένειας ήταν Λουκάς. Όμως και αυτό πρέπει να αμφισβητείται, καθώς δεν αναφέρεται ούτε στα κείμενα του γιού του, Κωνσταντίνου Καρακάση , ούτε και από τον ίδιο . Ο ίδιος μάλιστα, σε κάποια από τα ποιήματά του συστήνεται ως «Μελάνοφρυς», (δηλαδή Μαυροφρύδης) μεταφράζοντας το εκ της τουρκικής γλώσσας προερχόμενο «Caracaş». Όπως παρακάτω: «…ύμμιν χω μέλπων αυτός Δημήτριος, ός Μελάνοφρυς τώ’ πίκλην, Πάτρη δε Σατιστεύς, τέχνη Ακέστωρ.» Δηλαδή: «εγώ που σας τραγουδώ Δημήτριος, Μαυροφρύδης στο επίθετο, πατρίδα μου η Σιάτιστα, επάγγελμα Ιατρός» επιβεβαιώνοντας επίσης την καταγωγή του και το επάγγελμα του.

Σπουδές

Κατά την παιδική του ηλικία διδάχθηκε από τον συμπολίτη του σοφό ιεροδιδάσκαλο Παπά Μιχαήλ , γραμματική, θρησκευτικά, μαθηματικά και Αριστοτελική φιλοσοφία. Συνέχισε τις σπουδές του στην Κοζάνη ως μαθητής του Ευγενίου Βούλγαρη , ο οποίος μεταξύ των ετών 1746-1752, δίδαξε ως σχολάρχης της Σχολής της Κοζάνης Λογική, Φιλοσοφία, Φυσική, Άλγεβρα, αλλά και Θεολογία> . Όταν ο Καρακάσης συμπλήρωσε τις σπουδές αυτές προσελήφθη από τον μητροπολίτη Γρεβενών Γρηγόριο ως γραμματέας και διδάσκαλος της επισκοπής. Στις 19 Μαρτίου 1752 έφυγε για το Pozsony (τη σημερινή Bratislava), τότε πρωτεύουσα της Ουγγαρίας, η οποία αποτελούσε μέρος της μοναρχίας των Αψβούργων. Εκείνη την εποχή, του 18ου αιώνα επί της μοναρχίας της Μαρίας Θηρεσίας, το Pozsony είχε μεγάλη ανάπτυξη. Εκεί λειτουργούσαν ακόμη και κολλέγια Λουθηρανών σε ένα από τα οποία ο Καρακάσης διδάχτηκε λατινικά και γερμανικά. Στη συνέχεια πήγε στην Χάλλη της Πρωσίας (σήμερα Halle an der Saale, Saxony-Anhalt), όπου την 27η Μαΐου 1754 εγγράφηκε ως φοιτητής της Ιατρικής στο εκεί Πανεπιστήμιο . Σπούδασε ιατρική και εκπόνησε διδακτορική διατριβή με επιβλέποντα τον διάσημο καθηγητή Andrea Elia Bücher. Το θέμα της διατριβής αυτής, με την οποία αναγορεύθηκε διδάκτωρ της ιατρικής ήταν «Περί της Φλεβοτομίας , ως ουκ αεί αναγκαίας εν τοις οξέσιν άμα και κακοήθεσι πυρετοίς». Η διατριβή του συζητήθηκε στις 16 Οκτωβρίου 1760 στη Halle και δημοσιεύτηκε το ίδιο έτος από τον οίκο Schneider. Όπως όμως προκύπτει από ανέκδοτο χειρόγραφο ποίημα του ιδίου, το 1758 είχε ήδη εγκατασταθεί στη Βιέννη όπου εξακολούθησε τις ιατρικές του σπουδές, ασκούμενος στα εκεί νοσοκομεία υπό την καθοδήγηση σοφών καθηγητών, όπως ο Juncker και ο Anton de Haen . Ταυτόχρονα παρακολούθησε και φιλοσοφικά μαθήματα. Εργάστηκε ως γιατρός για αρκετό διάστημα σε νοσοκομεία της πόλεως, εμπλουτίζοντας ακόμη περισσότερο την επιστημονική του εμπειρία.

Η επιστροφή στην πατρίδα

Με την προτροπή ενός πλουσίου Λαρισαίου εμπόρου, του Νικολάου Κακάβου, συνταξίδευσαν στην Ελλάδα και εγκαταστάθηκε αρχικά στη Λάρισα, όπου άσκησε την ιατρική κερδίζοντας την εκτίμηση των κατοίκων της πόλεως και των γειτονικών κωμοπόλεων, τόσο των Χριστιανών όσο και των Μωαμεθανών. Αργότερα, τον παρακάλεσε ο πατέρας του να επιστρέψει στην ιδιαιτέρα του πατρίδα και αυτός ανταποκρινόμενος εργάσθηκε ως γιατρός στην Σιάτιστα, αλλά και στην Κοζάνη, όπου και εγκαταστάθηκε μονίμως μετά τον γάμο του με κοζανίτισα (αδελφή της κυρίας Ρούση Γ. Κοντορούση) . Κατά την παραμονή του στην Κοζάνη, συγχρόνως με την άσκηση της Ιατρικής δίδασκε αμισθί Λατινικά. Από το γάμο του ο Καρακάσης απέκτησε τρείς γιούς, τους Γρηγόριο, Νικόλαο και Κωνσταντίνο και μία κόρη την Αναστασία. Η Αναστασία παντρεύτηκε τον γιατρό Γεώργιο Σακελλάριο από την Κοζάνη, ο οποίος μετά από τριετείς σπουδές Ιατρικής στη Βιέννη «απήλθεν εις την Βλαχίαν προς τον ιατροφιλόσοφον Δημήτριον Καρακάσην, τον πενθερόν αυτού, κακείθεν εις την Ελλάδα».

Η εγκατάσταση στη Βλαχία

Η φήμη του ως γιατρού εξαπλώθηκε ευρύτερα, με αποτέλεσμα το 1778 να προσκληθεί από τον βαλή του Βιδινίου (Vidin), από όπου μεταβαίνει στο Καλαφάτι και από εκεί, μετά από προτροπή προεστών της περιοχής , εγκαθίσταται για δύο περίπου χρόνια, στην Κραϊόβα της Βλαχίας. Ο Δημήτριος Καρακάσης έγραψε εγκωμιαστικά ποιήματα για τους εκάστοτε Φαναριώτες ηγεμόνες της Βλαχίας. Έτσι το 1780 γράφει για τον Αλέξανδρο Υψηλάντη και το 1782 για το Νικόλαο Καρατζά, ο οποίος, κατά τον Λιούφη, ευνοούσε ιδιαιτέρως τον Καρακάση, ώστε τον διόρισε αρχίατρό του, εκτιμώντας όχι μόνο την επιστημονική του αξία, αλλά και «την αγαθότητα της ψυχής, την βαθείαν κρίσιν και την αγχίνοιαν του πνεύματος». Το επόμενο έτος, το 1783, οπότε αρχίζει η ηγεμονία του Μιχαήλ Δράκου Σούτσου στην Βλαχία, ο Δημήτριος Καρακάσης, προσκληθείς, εγκαταστάθηκε στο Βουκουρέστι, όπου και παρέμεινε τα επόμενα είκοσι χρόνια μέχρι του θανάτου του. Ο γιος του Δημητρίου, ο Κωνσταντίνος Καρακάσης, περιγράφει την άφιξη του πατέρα του στο Βουκουρέστι ως εξής: « η έλλειψις ευδοκίμων ιατρών διήρκησε μέχρι… καθ’όν καιρόν προσκληθείς διωρίσθη ιατρός της πολιτείας του Βουκουρεστίου ο Μακαρίτης Πατήρ μου Δημήτριος Καρακάσης, όστις διά την πολυμάθειάν του ευδοκιμήσας εις το έργον του, έλαβε μεγάλην υπόληψιν και τιμήν από των οπωσούν πεπαιδευμένων τινών κατοίκων. Μετά ταύτα δε αφ’ ου ήρχησαν πολλοί των Γραικών να λάβωσι παιδείαν και να διδάσκωνται την ιεράν της ιατρικής τέχνην εις τα περίφημα Πανεπιστήμια της Γερμανίας, ηύξησε και ενταύθα ο αριθμός των πεπαιδευμένων ιατρών,… » .Ο Δημήτριος Καρακάσης διορίστηκε από τον ηγεμόνα δημοτικός ιατρός της πόλης του Βουκουρεστίου και του νοσοκομείου του «Αγίου Παντελεήμονος» με μηνιαίο μισθό 50 ταλλήρων. Για το νοσοκομείο αυτό ο Κωνσταντίνος Καρακάσης γράφει: «…οικοδομηθέν υπό του Γρηγορίου Γκίκα το 1774 έτος, κείται μίαν ώραν μακράν της πόλεως, πλησίον του ποταμού Κολεντίνας, επί τινος μικρού λόφου....Ο κτίτωρ τούτου διατάττει να ήναι δώδεκα κλίναι δι’ασθενείς από χρονικά πάθη πάσχοντας τους οποίους να επισκέπτεται είς ιατρός, άπαξ ή δις της εβδομάδος, κατά την χρείαν....Επειδή όμως συχνότατα επικρατεί η Πανώλις εις την πόλιν....το νοσοκομείον είχε καταργηθή σχεδόν διόλου, και μόλις δύο ή τρείς ασθενείς υπό ανιάτων παθών πάσχοντας έκειντο εις αυτό δυστυχέστατα. Εις τοιαύτην αθλιωτάτην κατάτασιν ευρίσκετο το Νοσοκομείον τούτο κατά το 1784 έτος, καθ’όν καιρόν ο κοινωφελής πατήρ μου Δημήτριος Καρακάσης προσκληθείς ιατρός της Πολιτείας, διωρίσθη και επί τούτω τω Νοσοκομείω. Αλλά μη δυνάμενος να βλέπη πλήθος ταλαιπώρων ασθενών, κειτομένων εις τας διόδους και τριόδους της πόλεως άνευ τινός βοηθείας και περιθάλψεως...προέτεινεν...όπερ και εγένετο επιτεταγμένως, να είναι δηλαδή 24 κράββατοι, αλλά και ούτος ο αριθμός είναι ολίγος...Εις τοιαύτην κατάστασιν ήτον το Νοσοκομείον τούτο υπό την Ιατρικήν φροντίδα του μακαρίτου Πατρός μου» . Έκτοτε ο Δ. Καρακάσης εργάσθηκε απολαμβάνοντας την αναγνώριση και συμπάθεια των κατοίκων της πόλεως και των συναδέλφων του. Συνδεόταν φιλικά με τον επίσκοπο Ριμνίκου (σήμερα Râmnicu Vâlcea), καθώς και με τις οικογένειες των γιατρών Φιλίτη και Δάρβαρη, που αμφότεροι είχαν σπουδάσει επίσης στην Χάλλη. Ο Καρακάσης έζησε στο Βουκουρέστι τα δύσκολα χρόνια της ηγεμονίας του Νικολάου Μαυρογένη και του Ρωσοτουρκικού πολέμου 1787-1792. Ο αμφιλεγόμενος ηγεμόνας υποχρεώθηκε να πολεμήσει ταυτόχρονα δύο αυτοκρατορίες, την Αυστροουγγρική και τη Ρωσική, που διεκδίκησαν τα εδάφη της Ρουμανίας από την Οθωμανική αυτοκρατορία. Πλήρωσε ως τίμημα τη ζωή του και τη φήμη του, για αυτό που θεωρούσε καθήκον του και συμφέρον της Ρουμανίας. Οι βογιάροι αντιτάχθηκαν στο Μαυρογένη, ο λαός υπέφερε όλα τα δεινά του πόλεμου, και η χώρα έζησε την κατοχή της από τους Αψβούργους από το 1789 ως το 1791. Ως επακόλουθο, οι Έλληνες γιατροί του Βουκουρεστίου, σπουδαγμένοι στη Γερμανία και ελπίζοντας στη Ρωσσική πολιτική για την πατρίδα τους, έζησαν πολλές δοκιμασίες. Ο Καρακάσης δεν περιέλαβε το Νικόλαο Μαυρογένη στη σειρά των ελεγείων που έγραψε για τους άλλους Φαναριώτες ηγεμόνες. Με το πέρας του πολέμου στον ηγεμονικό θρόνο της Βλαχίας η Υψηλή πύλη τοποθετεί τον Μιχαήλ Δράκο Σούτζο. Την 27 Ιουλίου του 1793, ημέρα εορτής του Αγ. Παντελεήμονα, ο νέος ηγεμόνας επισκέπτεται εθιμοτυπικά το νοσοκομείο και ο Καρακάσης τον προσφωνεί με ικετήριο υπέρ του ηγεμόνα ποίημα προς τον Άγιο Παντελεήμονα . Όμως τον ίδιο χρόνο αναλαμβάνει την ηγεμονία ο Αλέξανδρος Μουρούζης. Ο άξιος και διαποτισμένος από τις ιδέες του Διαφωτισμού ηγεμόνας, ως Μέγας δραγουμάνος είχε βοηθήσει το σουλτάνο Σελίμ Γ΄ στην επίτευξη της συνθήκης του Ιασίου το 1792 για τη λήξη του Ρωσσοτουρκικού πολέμου 1787-1792. Τη χρονιά που ανέλαβε τα καθήκοντά του ξέσπασε επιδημία βουβωνικής πανώλης, την οποία, με τη συμβουλή του Καρακάση αντιμετωπίσθηκε περιορίζοντας τους ασθενείς στο χωριό Ντουντέστι, όπου ιδρύθηκε ειδικό νοσοκομείο. Αναφέρεται μάλιστα και διαταγή του 1796 προς τον Καρακάση με αντικείμενο την περίθαλψη των νοσούντων και την ταφή των νεκρών . Ο Μουρούζης υπήρξε εκσυγχρονιστής, ίδρυσε σχολεία, ναυπηγεία (για τη ναυσιπλοΐα στο Δούναβη), υδρευτικά έργα στο Βουκουρέστι και βοήθησε την απόδοση δικαιοσύνης με την εφαρμογή της Εξαβίβλου του Αρμενόπουλου. Μεταξύ πολλών άλλων βοήθησε και τον Καρακάση αναλαμβάνοντας τα έξοδα της έκδοσης των «Ιατρικών ποιηματίων», ο οποίος εκφράζει την ευγνωμοσύνη του με ευμενέστατα σχόλια στην αφιέρωση του βιβλίου . Ο G. I. Ionescu-Gion αναφέρει ότι ο Δημήτριος Καρακάσης συνήθιζε να κινείται έφιππος προς το νοσοκομείο και εντός της πόλεως για τις επισκέψεις των ασθενών του. Επίσης αναφέρει ότι το 1795 δέχτηκε κάποιο λάκτισμα στο στήθος από το άλογό του, γεγονός που του προκάλεσε σοβαρά προβλήματα στους πνεύμονες και στα νεφρά. Το ατύχημα επηρέασε σοβαρά την υγεία του και τον ανάγκασε να περιορίσει σημαντικά τις δραστηριότητές του μέχρι το θάνατό του, που επήλθε το 1804, δύο χρόνια μετά το θάνατο του γιου του Νικολάου, ο οποίος, μετά τις σπουδές του στην ιατρική, βοηθούσε τον πατέρα του στα ιατρικά του καθήκοντα.

Συγγραφικό έργο

Ο Καρακάσης ανήκει στην ομάδα των λογίων της εποχής του, που πίστεψαν στην αναβίωση της αρχαίας Ελληνικής. Η γλώσσα του είναι επηρεασμένη από τον Ευγένιο Βούλγαρη και την αρχαιολατρία που επικρατούσε στα πανεπιστήμια όπου φοίτησε. Μπορεί μάλιστα να χαρακτηρισθεί ακραίο το γεγονός ότι έγραψε επιστημονικό κείμενο σε στίχους και μάλιστα σε αρχαΐζουσα γλώσσα, χρησιμοποιώντας λέξεις Ομηρικής προέλευσης. Η σε πεζό λόγο λατινική μετάφραση του αρχαιοελληνικού κειμένου, γραμμένη από τον ίδιο τον συγγραφέα και η οποία συνοδεύει τα ιατρικά του κείμενα, διευκρινίζει καθοριστικά πολλά σημεία των κειμένων του. Ο Δημήτριος Καρακάσης, έγραφε στίχους αλλά δεν υπήρξε λυρικός ποιητής. Το συγγραφικό του έργο είναι κυρίως ιατρικό, επιστημονικό, ενώ τα μη ιατρικά ποιήματα είναι σχετικώς λιγοστά. Το συνολικό συγγραφικό έργο του Καρακάση, που γνωρίζουμε είναι συγκεντρωμένο σε δύο δημοσιεύσεις: 1. Καρακάσση, Δημητρίου του Νικολάου: Περί της Φλεβοτομίας , ως ουκ αεί αναγκαίας εν τοις οξέσιν άμα και κακοήθεσι πυρετοίς. Διδακτορική διατριβή εγκριθείσα από το Ιατρικό Συνέδριο υπό την προεδρία του καθηγητού Andrea Elia Bücher στις 16 Οκτωβρίου 1760. Τυπογραφία Schneider, Halle an der Saale, 1760. Το αντικείμενο της διατριβής, που αναφέρεται στα μειονεκτήματα και τις αντενδείξεις της ευρύτατα τότε χρησιμοποιούμενης πρακτικής της φλεβοτομίας προς αφαίμαξη, αποτελεί σημαντικό και καινοτόμο για την εποχή του έργο. Δυστυχώς η ιατρική αυτή πρακτική, της φλεβοτομίας προς αφαίμαξη, εξακολούθησε να εφαρμόζεται από πολλούς ιατρούς μέχρι και τα μέσα του 19ου αιώνα με ολέθρια αποτελέσματα σε πάρα πολλούς ασθενείς, μεταξύ των οποίων συγκαταλέγονται και γνωστές προσωπικότητες. Ευλόγως λοιπόν αναγκάζεται ο Καρακάσης να επανέλθει επί του θέματος το 1795 και στο Δ΄ κεφάλαιο του βιβλίου του «Ποιημάτια Ιατρικά», υπό τον τίτλο «Περιορισμός της φλεβοτομίας εν τοις οξέσι νοσήμασι». 2. Καρακάσση, Δημητρίου του Νικολάου: Ποιημάτια Ιατρικά. Τύποις Γεωργίου Βεντότη, Εν Βιέννη, 1795. Το βιβλίο αυτό εκδόθηκε με δαπάνες του ηγεμόνος Αλεξάνδρου Μουρούζη. Τον ηγεμόνα προσφωνεί ο συγγραφέας στην αρχή του βιβλίου, όπου τον επαινεί για τη σοφή διοίκηση, απαριθμεί τα διάφορα αγαθά έργα της ηγεμονίας του και τον ευχαριστεί. Το βιβλίο αποτελείται από δύο μέρη. Το πρώτο περιλαμβάνει τα ιατρικά ποιήματα, που με την παράλληλη μετάφραση τους σε πεζό λατινικό κείμενο, καταλαμβάνει 200 σελίδες, ενώ το δεύτερο μέρος, με τον τίτλο «Ποιημάτια επίμικτα ή διαφόρων υποθέσεων», καλύπτει 45 σελίδες και αποτελείται από ποιήματα σε έμμετρους στοίχους γραμμένους σε Ομηρική γλώσσα. Τα ιατρικά ποιήματα είναι πέντε εκ των οποίων το πρώτο περιέχει ποιήματα που αναφέρονται στην ηθική του ιατρικού επαγγέλματος και τα επόμενα στην αποφυγή κατάχρησης των φαρμάκων, την αποφυγή θεραπευτικών χειρισμών σε οξέα νοσήματα, τον περιορισμό της φλεβοτομίας προς αφαίμαξη και το τελευταίο περιγράφει την δική του εμπειρία από ημιτριταίο πυρετό. Η υπόλοιπη ποιητική συλλογή , μετά από ένα πρόλογο που αναφέρεται στα περιεχόμενα, περιλαμβάνει Χριστιανικούς ύμνους και ψαλμούς, επιγράμματα στον επίσκοπο Ριμνίκου Φιλάρετο, ένα «παραμυθητικό» περί της Θείας πρόνοιας και συνεχίζει με προσφωνήσεις (ηρωελεγεία) στους Φαναριώτες ηγεμόνες που γνώρισε (Αλέξανδρο Υψηλάντη-1780, Νικόλαο Καρατζά-1782, Μουρούζη-1793), «ειδύλλια», εγκωμιαστικά επιγράμματα και επιτάφια.

Πηγές

• Ζαβίρα, Γ.: Νέα Ελλάς, εκδ. Γ. Π. Κρέμου, Αθήνα, 1872, σελ.243, 254, 277.Ανατύπωσις Α΄ Εκδόσεως, υπό Τ. Γριτσόπουλου, Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών, Αθήνα, 1972.
• Ionescu-Gion, G. I.: Doctorul Constantin Caracaş, Portrete istorice, Edit. H. Steinberg, Bucuresti, 1894.
• Καρακάσση, Δημητρίου του Νικολάου: Ποιημάτια Ιατρικά (σελ.246). Τύποις Γεωργίου Βεντότη, Εν Βιέννη, 1795.
• Καρακάσα, Κων.: Τοπογραφία της Βλαχίας και ανθρωπολογικαί παρατηρήσεις αναφορικώς προς την υγιείαν και νόσους των κατοίκων αυτής. Τυπογρ. Ι. Ηλιάδου, εν Βουκουρεστίοις, 1830.
• Λιούφη, Π. Ν. : Ιστορία της Κοζάνης, εν Αθήναις 1924.
• Οικονομίδης, Δημ. Β.: Περί των εκ Σιατίστης ιατροφιλοσόφων Δημητρίου και Κωνσταντίνου Λουκά ή Καρακάσση και του Αλεξάνδρου Odobescu. Γέρας Α. Κεραμοπούλου σελ.206-223, Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών, Αθήναι, 1953.
• Σάθας Κων. Ν.: Βιογραφίαι των εν τοις γράμμασι διαλαμψάντων Ελλήνων, από της καταλύσεως της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας μέχρι της Ελληνικής Εθνεγερσίας (1453-1821). Τυπογρ. Ανδρέου Κορομηλά, εν Αθήναις, 1868.
• Σαραφίδου Έκτορος: Έλληνες ιατροί εν Ρουμανία. Πραγματείαι της Ακαδημίας Αθηνών, τομ.12ος , Αθήνα 1940.
• Χαρίσης Πούλιος. Κατάλογος των εν τοις γράμμασι διαλαμψάντων Μακεδόνων από της καταλύσεως της βυζαντινής αυτοκρατορίας μέχρι της εθνεγερσίας. Ανακτήθηκε στις 26 Νοεμβρίου 2010.  (pdf)

{{Ελληνίδες και Έλληνες λόγιοι (1453 - 1821)}} {{DEFAULTSORT:Καρακασης Δημητριος}} {{Βιογραφία-επέκταση}}

Εξωτερικές συνδέσεις

Karakasses, Dem. N., De Venae Sectione In Febribus Acutis Malignis Non Semper Necessaria, Halae Ad Salicam, 1760. http://digitale.bibliothek.uni-halle.de/urn/urn:nbn:de:gbv:3:1-186991

Καρακάσση, Δημητρίου του Νικολάου: Ποιημάτια Ιατρικά (σελ.246). Τύποις Γεωργίου Βεντότη, Εν Βιέννη, 1795. http://anemi.lib.uoc.gr/metadata/e/2/1/metadata-48-0000001.tkl

K. N. Σάθας, Nεοελληνική φιλολογία. Bιογραφίαι των εν γράμμασι διαλαμψάντων Eλλήνων από της καταλύσεως της βυζαντινής αυτοκρατορίας μέχρι της ελληνικής εθνεγερσίας (1453-1821), Aθήνα 1868. http://anemi.lib.uoc.gr/metadata/2/4/b/metadata-01-0000235.tkl

Κατηγορία:Έλληνες λόγιοι του 18ου αιώνα Κατηγορία:Έλληνες γιατροί Κατηγορία:Έλληνες συγγραφείς Κατηγορία:Σιατιστινοί