Αιγιαλίτιδα ζώνη

Η αιγιαλίτιδα ζώνη, γνωστή και ως χωρικά ύδατα ή χωρική θάλασσα, είναι η θαλάσσια περιοχή που βρίσκεται αμέσως δίπλα στις ακτές ενός κράτους και υπόκειται στην εδαφική δικαιοδοσία του εν λόγω κράτους. Περιλαμβάνει το υπερκείμενο εναέριο χώρο, το νερό, τον βυθό και το υπέδαφος της περιοχής. Σύμφωνα με τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας (1982) δεν μπορεί να ξεπερνά τα 12 ναυτικά μίλια από τη γραμμή βάσης.

Θαλάσσιες ζώνες με βάση τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας: χωρικά ύδατα, αποκλειστική οικονομική ζώνη και ανοικτή θάλασσα.

Τα χωρικά ύδατα του Ισραήλ.

Η αιγιαλίτιδα ζώνη αποτελεί διακριτή θαλάσσια ζώνη σε σχέση με τις άλλες θαλάσσιες ζώνες, όπως η αποκλειστική οικονομική ζώνη και η ανοικτή θάλασσα, όπως επίσης σε σχέση με τα εσωτερικά ύδατα μιας χώρας, όπως οι λίμνες.

Η έννοια των χωρικών υδάτων προήλθε από τη διαμάχη για το καθεστώς της θάλασσας τον 17 αιώνα. Αν και τελικά συμφωνήθηκε ότι η θάλασσα από τη φύση της πρέπει να είναι ελεύθερη για όλους, οι περισσότεροι σχολιαστές αναγνώρισαν ότι, στην πράξη, ένα παράκτιο κράτος θα πρέπει να ασκεί κάποια δικαιοδοσία στα ύδατα δίπλα στις ακτές του. Αρχικά προτάθηκε ένα σταθερό όριο 3 ναυτικών μιλίων, το οποίο στην πορεία επεκτάθηκε στα 12 ν.μ. Επίσης αποφασίστηκε ότι μέσα στα χωρικά ύδατα μιας χώρας θα πρέπει να έχουν το δικαίωμα αβλαβούς διέλευσης τα εμπορικά πλοία άλλων χωρών. Η αβλαβής διέλευση δεν περιλαμβάνει τη διέλευση των υποβρυχίων, των αεροσκαφών και το δικαίωμα στο ψάρεμα.

Γραμμή βάσης

Η γραμμή βάσης από την οποία μετράται η αιγιαλίτιδα ζώνη είναι η γραμμή χαμηλής στάθμης κατά μήκος της ακτής, όπως σημειώνεται σε χάρτες μεγάλης κλίμακας που αναγνωρίζονται επίσημα από το παράκτιο κράτος. Σε αντίθεση με τα εσωτερικά ύδατα, τα παράκτια ύδατα ανεβαίνουν και κατεβαίνουν κατά την παλίρροια. Αντί να υπάρχουν κινούμενα θαλάσσια όρια, η γραμμή βάσης είναι σταθερή ώστε να ξεκινά από τη γραμμή χαμηλής στάθμης κατά μήκος της ακτής. Η γραμμή χαμηλής στάθμης προέρχεται από τους χάρτες του παράκτιου κράτους.

Εσωτερικά ύδατα

Τα εσωτερικά ύδατα είναι όλα τα νερά που πέφτουν προς την ξηρά από τη γραμμή βάσης, όπως λίμνες, ποτάμια και παλίρροια. Τα κράτη έχουν την ίδια κυρίαρχη δικαιοδοσία στα εσωτερικά ύδατα όπως και σε άλλα εδάφη. Δεν υπάρχει δικαίωμα αβλαβούς διέλευσης από εσωτερικά ύδατα.

Περιγραφή

Διεκδίκηση των χωρικών υδάτων του Περού από τη Χιλή.

Τα χωρικά ύδατα ενός κράτους εκτείνονται έως και 12 ν.μ. από τη γραμμή βάσης του. Εάν τα ύδατα επικαλύπτονται με τα χωρικά ύδατα άλλου κράτους, τα σύνορα λαμβάνονται ως το διάμεσο σημείο μεταξύ των γραμμών βάσης των κρατών, εκτός εάν τα εν λόγω κράτη συμφωνήσουν διαφορετικά. Ένα κράτος μπορεί επίσης να επιλέξει να διεκδικήσει μικρότερα χωρικά ύδατα. Η προσαρμογή αυτών των ορίων ονομάζεται, στο διεθνές δίκαιο, θαλάσσια οριοθέτηση.

Συγκρούσεις έχουν συμβεί κάθε φορά που ένα παράκτιο κράτος διεκδικεί έναν ολόκληρο κόλπο ως χωρικά ύδατα, ενώ άλλα έθνη αναγνωρίζουν μόνο τους πιο περιοριστικούς ορισμούς της σύμβασης του ΟΗΕ. Για παράδειγμα, έχουν καταγραφεί δύο συγκρούσεις στον Κόλπο της Σύρτης, όπου η Λιβύη χάραξε μια γραμμή άνω των 230 ν.μ. και ισχυρίστηκε ότι ολόκληρος ο περίκλειστος κόλπος αποτελεί τα χωρικά ύδατά του. Οι ΗΠΑ παρέβλεψαν τις αξιώσεις, ασκώντας την ελευθερία ναυσιπλοΐας, με αποτέλεσμα να σημειωθούν τα περιστατικά του Κόλπου της Σύρτης το 1981 και το 1989.

Ιστορικά στοιχεία

Διεκδικήσεις χωρικών υδάτων από παράκτια κράτη το 1960

Διεκδίκηση πλάτους	Αριθμός κρατών
Όριο 3 μιλίων	26
Όριο 4 μιλίων	3
Όριο 5 μιλίων	1
Όριο 6 μιλίων	16
Όριο 9 μιλίων	1
Όριο 10 μιλίων	2
Όριο 12 μιλίων	34
Περισσότερα από 12 μίλια	9
Απροσδιόριστα	11

Από τον 17 αιώνα έως τα μέσα του 20ου αιώνα, τα χωρικά ύδατα της Βρετανικής Αυτοκρατορίας, των Ηνωμένων Πολιτειών, της Γαλλίας και πολλών άλλων εθνών είχαν πλάτος 3 ν.μ. Αρχικά, αυτή ήταν η απόσταση βολής ενός κανονιού, και ήταν το τμήμα του ωκεανού που ένα κυρίαρχο κράτος μπορούσε να υπερασπιστεί από την ακτή. Ωστόσο, κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου η Ισλανδία διεκδίκησε 2 ν.μ., η Νορβηγία και η Σουηδία διεκδίκησαν 4 ν.μ. και η Ισπανία διεκδίκησε 6 ν.μ. Κατά τη διάρκεια περιστατικών όπως οι δοκιμές πυρηνικών όπλων και οι αλιευτικές διαμάχες, ορισμένα έθνη αυθαίρετα επέκτειναν τις θαλάσσιες αξιώσεις τους σε 50 ή και 200 ν.μ. Από τα τέλη του 20ου αιώνα, το όριο των 12 μιλίων έχει γίνει σχεδόν παγκοσμίως αποδεκτό. Το Ηνωμένο Βασίλειο επέκτεινε τα χωρικά του ύδατα από 3 σε 12 ν.μ. το 1987.

Κατά τη Διάσκεψη της Κοινωνίας των Εθνών το 1930, τέθηκε το θέμα της θέσπισης διεθνούς νομοθεσίας για τα χωρικά ύδατα, αλλά δεν επετεύχθη συμφωνία.

Η αρχή έγινε από την κυβέρνηση των Ηνωμένων Πολιτειών αμέσως μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Στις 28 Σεπτεμβρίου 1945, ο πρόεδρος των ΗΠΑ Χάρι Τρούμαν εξέδωσε δύο διακηρύξεις που καθιέρωσαν τον κυβερνητικό έλεγχο των φυσικών πόρων σε περιοχές που γειτνιάζουν με την ακτογραμμή. Η πρώτη διακήρυξη είχε τον τίτλο «Πολιτική των Ηνωμένων Πολιτειών σχετικά με τους φυσικούς πόρους του υπεδάφους και του θαλάσσιου βυθού της ηπειρωτικής υφαλοκρηπίδας». Η δεύτερη διακήρυξη είχε τον τίτλο «Πολιτική των Ηνωμένων Πολιτειών σε σχέση με την παράκτια αλιεία σε ορισμένες περιοχές της ανοιχτής θάλασσας». Μετά την προεδρική διακήρυξη των ΗΠΑ τέθηκε το ζήτημα του νομικού καθορισμού των χωρικών υδάτων με διεθνή συμφωνία και στην πρώτη της σύνοδο το 1949, η Επιτροπή Διεθνούς Δικαίου των Ηνωμένων Εθνών πρόσθεσε το θέμα στην ημερήσια διάταξή της.

Το σημαντικό ζήτημα του εύρους των χωρικών υδάτων δεν μπόρεσε να επιλυθεί ούτε στην πρώτη διάσκεψη (UNCLOS I, 1956-1958) ούτε στη δεύτερη διάσκεψη (UNCLOS II, 1960), με κανένα από τα δύο όρια των 3 μιλίων ή των 12 μιλίων να μη φτάνει στην απαιτούμενη πλειοψηφία των δύο τρίτων. Αυτή η έλλειψη συμφωνίας οδήγησε σε σοβαρές διεθνείς διαμάχες. Μόνο στην τρίτη διάσκεψη (UNCLOS III, 1973-1982), οι διατάξεις της οποίας τέθηκαν σε ισχύ μόλις το 1994, το ζήτημα επιλύθηκε στα 12 ν.μ.

Σημασία για τη βιοποικιλότητα

Τα χωρικά ύδατα συγκρατούν ένα τεράστιο απόθεμα του πλούτου του ωκεανού. Εκτείνονται σε απόσταση έως και 12 ν.μ. από την ακτή, κι ενώ αποτελούν μόνο το ~ 6% της επιφάνειας της θάλασσας - ωστόσο στις περιοχές αυτές ανιχνεύονται οι υψηλότερες συγκεντρώσεις βιοποικιλότητας του ωκεανού. Τα χωρικά ύδατα φιλοξενούν το 100% του μαγγρόβιου δάσους του κόσμου, και το 83% των κοραλλιογενών υφάλων του κόσμου.

Σημασία για την επισιτιστική ασφάλεια

Σχεδόν 500 εκ. άνθρωποι εξαρτώνται άμεσα από την αλιεία μικρής κλίμακας, η οποία βρίσκεται κυρίως σε περιοχές χωρικών υδάτων. Το 40% των ψαριών που αλιεύονται παγκοσμίως προέρχονται από την αλιεία μικρής κλίμακας. Σχεδόν όλα αυτά τα ψάρια διατίθενται στην ανθρώπινη κατανάλωση.

Διεκδικήσεις χωρικών υδάτων

Καθορισμός των θαλασσίων συνόρων μεταξύ της Νικαράγουα και της Κολομβίας, έπειτα από την απόφαση του Διεθνούς Δικαστηρίου.

Οι θαλάσσιες διαμάχες περιλαμβάνουν δύο διαστάσεις: (α) εδαφική κυριαρχία, που ανέκυψε μεταξύ των κρατών κατά τη διάρκεια της ιστορίας, και (β) σχετικά δικαιοδοτικά δικαιώματα και συμφέροντα στα θαλάσσια σύνορα, τα οποία οφείλονται κυρίως σε διαφορετικές ερμηνείες του δικαίου της θάλασσας. Παρακάτω, αναφέρονται οι χώρες και τα χωρικά ύδατα που έχουν θεσπίσει:

• 3 ν.μ.: Ιορδανία
• 6 ν.μ.: Ελλάδα (στο Αιγαίο πέλαγος), Τουρκία (στο Αιγαίο πέλαγος)
• 12 ν.μ.: σχεδόν όλες οι παράκτιες χώρες του κόσμου
• 13 ν.μ.: Ιταλία και Τυνησία
• 15 ν.μ.: Αζερμπαϊτζάν, Ιράν (Κασπία Θάλασσα), Καζακστάν, Ρωσία (Κασπία Θάλασσα), Τουρκμενιστάν
• 30 ν.μ.: Τόγκο
• 200 ν.μ.: Μπενίν, Ελ Σαλβαδόρ, Περού, Σομαλία.

Ειδικές περιπτώσεις

• Ελλάδα: Το όριο των 10 ν.μ. ισχύει στον εναέριο χώρο για τους σκοπούς της ρύθμισης της πολιτικής αεροπορίας (βλ. επίσης γκρίζες ζώνες)
• Τουρκία: 6 ν.μ. στο Αιγαίο Πέλαγος, 12 ν.μ. στη Μαύρη και στη Μεσόγειο Θάλασσα.
• Αυστραλία: Μια συνθήκη με την Παπούα Νέα Γουινέα καθορίζει τα χωρικά ύδατα μεταξύ κάποιων νησιών, καθώς και ένα τμήμα της νήσου Σαϊμπάι. Τα χωρικά ύδατα κάποιων άλλων νησιών δεν εκτείνονται πέρα από 3 ν.μ. από τη γραμμή βάσης.
• Μπελίζ: Το όριο των 3 ν.μ. ισχύει από τις εκβολές του ποταμού Σαρστούν έως τη Νήσο Ρανγκουάνα Καγιέ.
• Φινλανδία: Τα χωρικά ύδατα, με ορισμένες εξαιρέσεις, βρίσκονται στα 12 ν.μ., εκτός εάν ορίζεται από γεωγραφικές συντεταγμένες. Στον Κόλπο της Φινλανδίας, υπάρχει μια λωρίδα διεθνών υδάτων ανεξάρτητη από το όριο των 12 ν.μ. - το εξωτερικό όριο των χωρικών υδάτων δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να είναι πιο κοντά στη μέση γραμμή από 3 ν.μ. Το Μπογκσκάρ, ένα απομακρυσμένο νησί, έχει χωρικά ύδατα μόλις 3 ν.μ.
• Ινδία: Το όριο των 13 ν.μ. περιλαμβάνει τις Νήσους Ανταμάν και Νικομπάρ και τη Σρι Λάνκα.
• Ιαπωνία: Το όριο των 3 ν.μ. ισχύει μόνο για τον Πορθμό Λα Περούζ, τον Πορθμό Τσουγκάρου, τα ανατολικά και δυτικά κανάλια του Στενού της Κορέας και τα Στενά Οσούμι.
• Παπούα Νέα Γουινέα: 3 ν.μ. σε ορισμένες περιοχές.
• Περού: Η αιγιαλίτιδα ζώνη των 200 ν.μ. ονομάζεται "θαλάσσια κυριαρχία" στο άρθρο 54 του Συντάγματος του 1993: "... Στη θαλάσσια κυριαρχία του, το Περού ασκεί την κυριαρχία και τη δικαιοδοσία του, με την επιφύλαξη των ελευθεριών της διεθνούς επικοινωνίας, σύμφωνα με το νόμο και τις συνθήκες που έχει επικυρώσει το Κράτος...»
• Ηνωμένο Βασίλειο και Βρετανικό Στέμμα: Το όριο παραμένει στα 3 ν.μ. σε ορισμένα από τα υπερπόντια εδάφη του: Βρετανικό Έδαφος Ινδικού Ωκεανού, Γιβραλτάρ, Μοντσερράτ και Νήσοι Πίτκαιρν. Το όριο είναι στα 12 ν.μ. στο Ηνωμένο Βασίλειο και στα υπερπόντια εδάφη του, Ανγκουίλα, Βερμούδες, Βρετανικές Παρθένοι Νήσοι, Νήσοι Κέιμαν, Νήσοι Φώκλαντ, Αγία Ελένη, Ασενσιόν και Τριστάν ντα Κούνια, Νήσοι Νότια Γεωργία και Νότιες Σάντουιτς, και Τερκς και Κέικος, καθώς και στα Εξαρτώμενα από το Στέμμα (δηλαδή η Νήσος του Μαν, το Βαϊλάτο του Τζέρσεϊ, και το Βαϊλάτο του Γκέρνζι).